مقاله قالی بافی

اختصاصی از یارا فایل مقاله قالی بافی دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

فرمت فایل : WORD (قابل ویرایش)

تعداد صفحات:179

فهرست مطالب:

مقدمه

فصل اول

مواد اولیه مورد نیاز قالی بافی

پشم

کرک

پنبه

ابریشم

فصل دوم

نقش قالی

طرح ایلیاتی

طرحهای شهری

فصل سوم

طبقه بندی طرحهای قالی

اصطلاح لچک و ترنج

طرح شاه عباسی

طرح اسلیمی

طرح گلدانی

طرح هراتی

طرح درختی

طرح بته‌ای

طرح خشتی

طرح مناظر طبیعی- شخصیتها و آثار تاریخی

طرح‌های ذهن بافت ایلی

طرح محرابی

طرحهای بندی

طرح محرمات یا قلمدانی

فصل چهارم

دستلاهای قالی بافی

دارهای افقی

دارهای عمودی

دار ثابت

دار تبریزی

دار کرمانی

فصل پنجم

کره

کره اصلی

کره متقارن

کره نامتقارن

کره‌های دیگر

کره چفتی

کره کمانش

کره تک تاری

کره آویز

کره معکوس

کره دو رنگ

فصل ششم

تنوع طرح قالی در مناطق مختلف ایران

آذربایجان

قالی تبریزی

چگونگی طرح در قالی تبریز

مشخصات قالی تبریز

طرح قالیهای تبریز

قراچه

هریس و گراوان

سراب

زنجان (اهر- ابهر)

اصفهان

اصفهان

کاشان

نقوش قالیهای کاشان

آران و بیدگل

جوشقان

کرمانشاه

قالیبافی در استان تهران (قالیبافی ورامین)

چهارمحال بختیاری

طرح قالیهای بختیاری و لری

چهارمحال

چال شتر

شلمزار

سامان

قالیبافی در خراسان

ویژگیهای قالی خراسان

قالیهای موزه‌ای

قالیهای جدید

بیرجند

قائن

طرحهای ریزه ماهی

طرح ربع سعدی

بته جقه‌ای

درخش

تربت حیدریه

مود

کاشمر

سبزوار

ایلات و عشایر خراسان

قالیچه‌ای بلوچی

قالی ترکمن

قالی بافی در استان فارس

بافت قالیهای عشایری

شناخت قالیهای عشایری

گروه بندی نقشهای قشقایی

گروه اول نقشها و نگارهای سنتی

گروه دوم نقشهای استیلزه

نقش ناظم

نقش محرمات فارس

نقش ماهی در فارس

سمیرم

ایل خمسه

آباده

قالیبافی در استان کردستان

قالی سنه

بیجار

عشایر کردستان

قالیبافی در کرمان و عشایر افشاری

قالی بافی در کرمان

سیر تحول و پیشینه نقش قالیهای کرمان

طرح قالیهای کرمان

قالیبافی شهری، قالیبافی روستایی

قالیهای روستایی

قالیچه‌های افشاری

استان مرکزی

قالیبافی اراک

ساروق

مشک آباد

سربند

قالیبافی در قم

پیشینه قالی بافی در قم

قالیبافی در استان همدان

قالیبافی در استان همدان

شیوه‌های بافت و طرح

انجلاس

چهار بلوک

تویسرکان

حسین آباد

حاجیلو

مهربان

سردرود

در جزین

پیشخور

ملایر

مقدمه

بشر اولیه طی قرنها به روش دهم تنیدن الیاف گیاهی و پوست درختان، به صنایعی نظیر سبد بافی آشنا بود، و اکنون با بهره‌گیری از پشم حیواناتی که قابل زیست در جوامع اولیه را داشتند، می‌توانست زیراندازهای نه چندان نرمی را ارائه دهد.

زنان اولین کسانی بودند که از ابتدا در این فن سعی وافر داشتند.

زیراندازهای اولیه متشکل از پوست نرم حیوانات و الیاف نرم گیاهی و بوریا بود، لیکن به لحاظ گسترش جوامع اجتماعی و نبود شکار، نیاز به تولید بیشتر زیراندازهای دست بافت روز به روز محسوس‌تر شده و بافت این گونه زیراندازها تکامل یافت.

از بافت اولین قالیچه، و اینکه قومی در ابتدا به این کار مبادرت کرده، هیچ گونه اطلاع موثقی در دست نیست. زیرا قالیچه‌ها به لحاظ ساختار طبیعتشان در اثر رطوبت و حشرات آسیب می‌بیند.

قدیمی‌ترین نمونه‌ای که باستان شناسان به آن دست یافته‌اند. قالیچه‌ای است که به علت دستیابی به آن در گور یخ زده یکی از فرمانروایان سکلایی در دره پازیریک واقع در 80 کیلومتری مغولستان خارجی، به نام قالیچه پازیریک. در هر سانتی متر این فرش 36 گره ترکی به کار رفته است و صاحب

نظران با توجه به نقشهای روی این قالی که شبیه نقوش اصیل هخامنشی است آن را ایرانی می‌دانند و معتقدند که قالی مزبور از دست بافته‌های مادها و پارت‌ها می‌باشد.

رنگهای مورد استفاده در این قالی قرمز اخرایی، زرد، سبز کمرنگ و نارنجی است.

قالیبافی در ایران از دوره ساسانیان رواج داشته و گرچه از آن دوران نمونه مشخصی وجود ندارد، چنان که سالنامه چینی (SUI- SU) در این دوران از فرش پشمی ایران به عنوان کالای وارداتی به چین نام می‌برد. در ادبیات فارسی نیز به کرات از تخت معروف طاقدیس متعلق به خسرو پرویز پادشاه ساسانی یاد شده که بر آن به روایتی چهار فرش که هر یک نشان دهنده فصلی از سال بوده، گسترده می‌شده است.

با ظهور دین اسلام و فروپاشی نظام پرشکوه ساسانیان، هنر فرشبافی که بیشتر توسط اشراف حمایت می‌شد، دچار رکود شد. و متعاقب آن ظهور سلسله‌های مختلف و عدم ثبات سیاسی در قلمرو پهناور ایران، توان و رشد و نمو را از آن باز ستاند، به خصوص که اعراب به تجملات زندگی توجهی نداشتند و همچنین به منظور مبارزه با شرک و بت پرستی نقش پردازی از انسان و حیوان را مکروه می‌دانستند.

این روند دیری نپایید و خلفای بنی امیه و بنی عباس بر خلاف خلفای گذشته، در تقلید از شاهان گذشته، به این هنر توجه کرده و موجبات شکوفایی ا ین هنر را پدید آورند. ذکر دویست خانه قالی در تاریخ بیهقی متعلق به نیمه اول قرن پنجم هجری در شرح هدایایی ارسالی از خراسان توسط علی بن عیسی به هارون الرشید، خود گواه بر این نکته است.

در تهاجم مغول آنچه که دست آورد سلاطین گذشته بود، منهدم ساخت. حمله آنها باعث تخریب کارگاههای کوچک بافت قالی شد و طراحان و نقاشان به نقاط دوردست و روستاهای دور افتاده گریختند. این امر که ناخود آگاهانه صورت گرفت باعث شد تا هسته مرکزی فرش بافی در روستاها شکل گیرد. لیکن روستاییان به لحاظ مهاجرت اجباری و به واسطه سهولت در حمل و نقل و از همه مهمتر به خاطر دستیابی هر چه سریعتر به درآمد ناچیز، از بافت فرشهای اندازه بزرگ خودداری کردند، و تنها به بافت قالیچه‌هایی در اندازه‌ کوچک اهتمام می‌ورزیدند.

دوران صفویه عصر مشعشع احیای هنر در تمام زمینه‌ها است. نمونه‌های ارزنده موجود در موزه‌های مشهور جهان نظیر قالی مشهور اردبیل که جهت مقبره شیخ صفی اردبیلی بافته شده و اکنون در موزه ویکتوریا و آلبرت مضبوط است، اکثراً حاصل کارگاههای قالیبافی شاهی در این دوران خواهد بود.

در این زمان کاشان به واسطه مرغوبیت و ظرافت قالیهای تولید خود پذیرای سفارشات بسیار شد و تولید فرشهای زربافت با نخهای طلا و نقره بنا به سفارش دربار لهستان به رونق آن افزود. شاه عباس که با گردآوری بهترین نقاشان و طراحان و بافندگان از اقصی نقاط کشور و تجمع آنها در کارگاههای سلطنتی شاهکارهای بی‌نظیری را در هنر فرش بافی سبب شد و نقشهای قالی با الهام از نقوش مینیاتور و تذهیب توسط هنرمندان دگرگون شد. با انقراض صفویه و حمله افاغنه به ایران افول هنر فرش بافی نیز آغاز شد و خاطره حمله دردناک مغولان را در اذهان عمومی زنده کرد.

نادر شاه به جهت حفظ انسجام کشور و یکپارچگی کشور فرصت آن را نیافت تا به مسائل هنری بپردازد. لیکن رفته رفته با حفظ امنیت در سایه شجاعت ایرانیان این هنر حیاتش را ادامه داد و در دوران زندیه اعتبار بیشتری یافت.

در دوران قاجار با رونق بازارهای اروپایی که از دوران صفویه آغاز شده بود و در طی قرون متمادی اوج و حضیض فراوانی را پشت سر نهاده بود، سیر عادی خود را در پیش گرفت. بازرگانان تبریزی به تاسیس کارگاههای فراوان قالیبافی نه تنها در تبریز بلکه در کرمان و مشهد و کاشان و سایر شهرهای ایران همت گماشتند و قالیبافی بافته شده را از طریق استانبول به اروپا می‌فرستادند. با شروع جنگهای اول و دوم جهانی بازار فروش ایران با رکود فراوانی روبرو شد و به تعطیلی بسیاری از کارگاههای قالیبافی انجامید.

فصل اول

مواد اولیه مورد نیاز قالی بافی

پشم

در فلات پهناور ایران علیرغم خشکی نسبی آب و هوای آن، مراتع سرسبزی برای پرورش دام وجود دارد.

اکثر گوسفندان ایران از نوع نژادهای با پشم ضخیم هستند و متجاوز از 65 تا 70 درصد پشم آنها از نوع HETERO TYPE است. بر اثر این کیفیت تار پشم زبرتر و ضخیم‌تر و مستحکم‌تر بوده و کاملاً مناسب برای قالیبافی است. قطر تار پشم نژادهای گوسفندان ایرانی بین 35 تا 50 میکرون و طول آنها تا 38 سانتیمتر نیز می‌رسد.

گوسفندانی که در کوهستانی و هوای معتدل پرورش می‌یابند نسبت به گوسفندان نقاط پست و مرطوب پشمهای مرغوب‌تری تولید می‌کنند. همچنین پشمهایی که در فصل بهار چیده شده‌اند کیفیت بهتری نسبت به پشمهای پاییز دارند.

پشمی که برای بافت قالی انتخاب می‌گردد باید دارای خصوصیات ویژه‌ای باشد. قطر پشمهای مناسب برای قالیبافی در حدود 30 تا 40 میکرون است. از پشم معمولاً پرز و یا گوشت فرش بافته می‌شود ولی بافندگان ایلیاتی مانند قشقایی و بلوچها و تراکمه و الوار تار و پود فرشهای خود را نیز از پشم انتخاب می‌کنند. ندرتاً در گذشته برخی از فرشهای همدانی و بلوچی از پشم شتر بافته می‌شد. در فرشهای لری و بلوچی گاهی نیز از موی بز برای این منظور استفاده می‌شد.

کرک

کرک یکی از مواد متشکله قالیهای ظریف و نسبتاً گران قیمت است. کرک در اصطلاح به پشمهای نرمی که روی بدن گوسفند و بز و شتر روییده و به هنگام شانه کردن بدن این حیوانات بین دانه‌های شانه گیری می‌کند گفته می‌شود.

با توجه به کثرت قالیچه‌های موجود در بازار که به غلط به قالیچه‌های کرکی معروف است به خوبی استنباط می‌شود که این تعداد قالیچه‌ها قاعدتاً نمی‌توانند از پشمهایی که بدین طریق مشکل بدست می‌آیند بافته شود بلکه پشمهای ظریف خارجی مانند مرینوس هستند که پرز این قبیل قالیچه‌ها را تشکیل می‌دهند.

پنبه

الیاف پنبه در قالیبافی معرف زیادی دارند به طوری که تقریباً می‌توان گفت که تار و پود اکثر فرشهای ایران از پنبه است. یکی از امتیازات رشته‌های پنبه‌ای نسبت به انواع پشمی آن این است که چون آفت بید به خوردن آن تمایلی ندارد لذا فرشهایی که تار و پود آن از پنبه است هنگامی که در معرض بید خوردگی قرار گیرند تنها گوشت و پرز آنها از بین می‌رود و سوراخ در آن ایجاد نمی‌شود.

الیافت پنبه استحکام زیادی نسبت به پشم دارند و به دلیل خاصیت کشش کمتر نسبت به پشم برای تار و پود قالی مناسبتر است. پنبه ایران با خصوصیات ویژه‌ای که دارد بر خلاف عدم قابلیتش برای بافت پارچه‌های ظریف برای تار و پود قالی استفاده مناسبی دارد.

گاهی برای پود گذاری به جای پنبه از الیاف ویسکوز نیز استفاده می‌شود.

ابریشم

الیاف ابریشم یا از پیله کرم ابریشم بدست می‌آید و یا به صورت مصنوعی تولید می‌شود که البته نوع مصنوعی آن برای بافت فرش چندان مناسب نیست. الیاف ابریشمی بر مراتب مستحکم‌تر از الیاف پشمی می‌باشند.

بافت فرش با ابریشم کاری بسیار دقیق و پرزحمت است بدین سبب همیشه فرشهای گران بها و با رج شمار بالا را با آن می‌بافند.

گاهی از ابریشم برای برق و جلا دادن و برجسته نشان دادن طرح و نقش استفاده می‌کنند مانند فرشهای گل ابریشم نائین و کاشان و یا اینکه به عنوان تار و پود آن به کار می‌رود مانند قالیچه‌های تار ابریشمی اصفهان.

فصل دوم

نقش قالی

یکی از عوامل با اهمیت و در خور توجه که شهرت قالیهای این سرزمین را جهانگیر کرده است نقوش بی‌نظیر و متنوع آنها است. هر تخته فرش ایرانی دارای نقش مختص به خود می‌باشد، به طوری که مدها و هزاران طرح دلفریب را در مجموعه فرش‌های ایران می‌توان جستجو کرد.

کار مشترک این طراحان همراه با عمل رنگرزان با تجربه و مهارت بافندگان هنرمند و با حوصله سرانجام به خلق پدیده‌ای زیبا و شکوهمند به نام قالی افسانه‌ای ایران منتهی می‌شود.

طرحهای ایلیاتی

در این قبیل طرحها الهام بخش بافندگان عشایری اکثراً تصاویر گلها و برگها و حیوانات و پرندگانی هستند که در طبیعت با آنها تماس دائمی دارند و یا اشیاء و توتم‌های قبیله‌ای آنها است که به آنها تعلق خاطر دارد و تقریباً تمامی این طرحها در زمینه هندسی و شاخه شکسته بافته می‌شود.

قالیها و قالیچه‌های عشایری معمولاً بدون نقشه بوده و به طور ذهنی بافته می‌شود. بافندگان عشایری در اثر تجربه و بافت مکرر از یک طرح، بافت فرش را بدون نیاز به نقشه انجام می‌دهند و گاهی نیز بنابر سلیقه خود تغییراتی در نقشه‌های اجدادی خود ایجاد می‌کنند و با تکامل این نقوش طرحهای به وجود می‌آید و به همین دلیل فرشهایی که می‌بافند کاملاً متقارن از کار در نمی‌آید.

طرحهای شهری

نقشه فرشهای روستایی و شهری اکثراً پیچیده‌تر و غالباً با خطوط منحنی هستند و برای انتقال اجزاء آن بر روی قالی بالاجبار باید از الگو و یا نقشه استفاده کرد.

طراحان قالی نقشه‌های مورد نظر را بر روی کاغذ شطرنجی ترسیم می‌کنند که هر خانه معرف یک گره در روی قالی می‌باشد.

طراحی در قالی در کاری است که مستقل و به عهده هنرمندانی است که صرفاً در این زمینه فعالیت دارند.