فرمت فایل : word(قابل ویرایش)
تعداد صفحات:46
مقدمه :
زنبور عسل از راسته نازک بالان (Hymenoptera) است. زنبور عسل قسمتهای دهانی جونده و مکنده ، هر دو را داراست. دگریسی آن کامل است و بطور دسته جمعی زندگی میکند و شامل سه دسته هستند.
۱٫ ملکه (Queen) که تخم میگذارد.
۲٫ نرها (prones) کارشان فقط بارور کردن ملکههای جدید است.
۳٫ کارگرها (Worker) که ماده عقیم هستند و اغلب متعددی دارند.
کندوی زنبور عسل یا به صورت جعبههای مکعبی به ابعاد ۵۰cm که کندوی modern میگویند و یا به بصورت سبد که کندوی بومی میگویند.
ملکه
ملکه مادر کندو بوده و جنسیت آن ماده میباشد. طول بدن ملکه هیجده میلی متر میباشد. بالهای آن کوچک بوده و خرطوم آن توانایی جمع آوری شهد گلها را نداشته و درعوض دارای شکمی بزرگتر از مادههای کارگر بوده و دو تا شش سال میتواند زنده بماند. ولی در زنبورداری تجاری بیش از دو سال از یک ملکه استفاده نمیشود. ملکه عسل و گرده نمیخورد و بجای آن ژله رویال مصرف میکند.
زنبور عسل در حال جمع آوری شهد گل
نیش ملکه همانند شمشیر تازی بوده و بدون خار میباشد.
زنبور ملکه
ملکه مادر در سر خود نشانی قرمز دارد که به معنای تاج آن است و آن را در تصویر میتوان مشاهده کردتصویردر تصویر میبینید که جثه ملکه از دیگر زنبورها بیشتر است.
زنبور نر
زنبورهای نر در کندو تنها وظیفه بارور نمودن ملکه را دارند و دارای نیش نمیباشند. دارای سر و بالهای بزرگ میباشند. توانایی جمعآوری شهد و گرده را نداشته و ۲۴ روز زنده میمانند.
زنبور نر در حجرههای بزرگتری نسبتبه زنبورهای کارگر پرورش مییابند. تخمهای بارورنشده ملکه به زنبور نر تبدیل میشوند.
زنبور کارگر
جنسیت زنبورهای کارگر ماده بوده. طول بدن آنها ۹ میلیمتر میباد. در یک کندوی قوی با تعداد ۱۰ قاب ۷۰ هزار زنبور کارگر وجود دارد. زنبورهای کارگر با اینکه ماده هستند توانایی بارور شدن ندارند. ولی در صورت نبودن ملکه در کندو میتوانند تخم ریزی کنند. که در زنبورداری ماده تخمگذار گفته میشود. نیش زنبورهای ماده خاردار بوده و طول آن در حدود ۱ میلی متر میباشد. به خاطر وجود همین خارها پس از نیش زدن و ورود زهر به بدن موجوداتی که ساختار گوشتی دارد نیش در پوست گیر کرده و موجب جدا شدن کیسه زهر از زنبور میشود. و پس از چند دقیقه زنبوری که نیش زده خواهد مرد.
وظایف زنبورکارگر
جمع آوری شهد – گرده – آب – بره موم – پاسبانی از کندو – تولید عسل – رسیدگی به ملکه – پرورش نوزادان – رسیدگی به کندو و پاکیزهگی آن از بیشترین وظایف زنبورهای کارگر میباشد.
زنبور عسل در حال جمع آوری شهد
طول عمر زنبور نر حدود ۲۴ روز، زنبور کارگر حدود ۲۱ روز و ملکه حدود ۱۶ روز می باشد.
– زنبورها شش پا دارند که سه به سه در طرفین آنها قرار دارد.
– شاخک های آنها برای احساس کردن و دریافت اطلاعات از محیط میباشد.
– چشم آنها بصورت شبکه ای متشکل از میلیونها لنز خاکستری رنگ است و توانایی دید رنگی دارند.
– زنبورها از طریق حرکات بدنی و رقصی که انجام می دهند محل گلها را به یکدیگر اطلاع می دهند.
– معمولآ در بهار زنبورهای کارگر با انتخاب یک ملکه جدید اقدام به ساخت کندو جدید می کنند.
– عسل در واقع شکر فوق اشباع شده ای است که زنبورها از شهد گلها تهیه می کنند و کمتر از ۲۰ درصد آب دارد.
– در فصل پاییز و زمستان به علت کمبود غذا بسیاری از زنبورهای کارگر برا نجات سایر افراد کندو اقدام به خود کشی می کنند.
ساختمان مورفولوژیکی زنبور عسل
• بدن زنبور عسل بطور متراکم از موهایی پوشیده است که دارای تارهای (Barbs) جانبی کوتاهی میباشد. و به راحتی دانهها گرده را میگیرند. در چشمهای مرکب و پاها ، موهای صاف وجود دارد پاهای جلویی در حاشیه ساق (tibia) موهای راست و خشن و کوتاهی را دارد و برای تمیز کردن چشمها از گرده گل بکار میرود و برس چشمی (Eye bursh) میگویند.
• بالهای زنبور در هنگام رواز بوسیله قلابهایی بهم درگیر میشوند و یا بال به نظر میرسند. و نوک این بالها مسیر شکل را طی میکند. ممکن است ۴۰۰ بار در ثانیه مرتعش شوند. آروارههای زیرین mandibles در کارگران صاف برای جمع آوری گرده و ساختن شاخهها بکار میرود. آروارههای زیرین maxillae مانند قاشقکهای طویلی بوده و برای جمع آوری گردههای گل بکار میرود.
• لب تحتانی تبدیل به خرطوم شده و ضمایم حسی – بی (Cabialplas) در اطراف آن قرار دارد. مایع شهد در اثر عمل مکنده حلق به درون چینهدان بزرگ یا معده عسل (Money Stomash) کشیده میشود. چهار لب مثلثی دریچهای را درست میکند و از ورود عسل به معده جلوگیری میکند. بجز موقعی که جهت تغذیه مورد نیاز است. روده زنبور عسل باریک و دراز است. و تقریبا به ۱۰۰ لوله کوچک ، مالپیکی اتصال دارد و روده راست ، بزرگ است و به مخرج ختم میشود. در انتهای بدن سوزن وجود دارد که فقط در کارگرها و ملکهها دیده میشود. حس بویایی در زنبوران عسل بسیار قوی و تیز است و چشمها دارای تعداد فراوانی واحدهای بینایی است و دارای مغز نسبتا بزرگ است: زنبوران عسل قادر به تشخیص رنگ قرمز و سیاه از هم نمیباشند.
گونه و نژادهای زنبور عسل
۱٫ زنبور هندی (Apis Indiea)
2. زنبور درشت (Apis drostata)
3. زنبور ریز (Apis florae)
4. زنبور عسل معمولی (Apis mellifera).
محصولات زنبور عسل و نحوه گردآوری آنها
میتوان به شهد یا عسل و گرده زنبور عسل و بره “موم” که از صمغها بوجود میآید، اشاره کرد. گرده زنبور عسل دارای انواع مواد الی و ویتامینها میباشد. گرده شامل قندهای احیا کننده میباشد که در کل ۳۱% در گروه کربوهیدرات وجود دارد. میزان متوسط پروتئین گروه حدود ۲۲% است و تمام اسیدهای آمینه ضروری مورد نیاز انسان در ترکیب پروتئینی دانه گروه وجود دارد. عصاره اتری گروه حاوی چربیها و روغنها ، پیگمانها ، دونینها ، ویتامینها و هورمون رشد میباشد. گروه حاوی ۱۳ نوع اسید چرب و دو استدول عمده بنامهای ۲۴- متیلن کلسترول “و بی سی توسترول” است. برای جمع آوری دانه گرده میتوان از تله گرده ، استفاده کرد، ولی اینکار توصیه میشود، چون جمعیت زنبورها را تضعیف میکند.
بعضی از مصارف گرده زنبور عسل
دانه گرده در پزشکی اهمیت خاصی دارد. در درمان بیماریهای پروستات و آلرژی و در حال بیاشتهایی از داروهایی که از دانه گرده ساخته میشوند، استفاده میکنند. دانه گرده بعنوان مکمل غذایی بکار میرود و از آن در رفع چین و چروک و لکههای صورت استفاده میگردد. از داروهای مشهور میتوان به Prostaflor , Ofilorex اشاره کرد.
نیش زنبور
از نیش زنبور عسل بعلت خاصیت قلیایی و اسیدی بودن آن در درمان بیماریها ، استفاده میکنند.
تولید مثل
• در کارگرها تنها اثری دیده میشود و ولی در ملکه به خوبی توسعه یافته است. ملکه جوان ۶ روز بعد از بیرون آمدن ، با یک زنبور نر جفتگیری میکند، اندامهای جفت گیری نر پاره شده و در کیسه تناسلی ماده باقی میماند و تا اینکه بعد از بازگشتن به کندو ، کارگرها آنرا از بین میبرند. اسپرماتوزوئیدهایی که بدین صورت در کیسه ذخیره اسپرم ، جای میگیرد، بکار همه تخمهای لقاح یافتهای که ملکه خواهد گذاشت، بکار میرود. تخمدانهای ملکه پر شده و شکم را پر میکند و ظرف دو روز ، شروع به تخم گذاری میکند.
• از تخمهای لقاح نیافته ، زنبورهاینر (هاپلوئید ۱۶ کروموزوم) و از لقاح یافتهها ، زنبورهای ماده (دیپلوئید و دارای ۳۲ کروموزوم) تولید میشود. تخمها تبدیل به لاروکرمی شکل کوچک فاقد پاها و چشم میشوند و از ژله شاهانه که توسط غدههای حلقی کارگران جوان تولید میگردد، تغذیه میکنند. ولی لاروهای ملکه بیشتر به تغذیه شاهانه میپردازند و به همین جهت با سرعت زیاد بزرگ و تمایز مییابند.
• دم لارو چندین بار ، پوست اندازی میکند روی سلول بوسیله موم پوشیده میشود. و لارو در داخل آن قرار گرفته و شفیره نام دارد و دگردیسی را کامل نموده و به کمک آروارههای زبرین ، سرپوش حجره را پاره کرده و به شکل یک نوزاد جوان بیرون میآید. بعد از عمل جفت گیری زنبوران نر ، به بیغذایی میافتند و میمیرند.
تیره شناسی زنبور
حشرات جانورانی هستند که دارای سر ، سینه و شکم بوده و دارای یک جفت شاخک هستند دارای قطعات دهانی بوده و دارای سه زوج پاهای بندبند هستند و دو زوج بالدار هستند دارای قلب باریک میباشند. تنفس آنها با لولههای نای منشعب و شاخه شاخه است. دفع به کمک لولههای مالپیگی صورت میگیرد. مغز در این جانوران از عقدههای مجتمع تشکیل شده و لقاح داخلی و جنس نر و ماده جداست. تخم گذارند و رشد تخم تدریجی با دگردیسی است. حشرات را به دو زیر رده بیبالان یا بیدگردیسان و زیر رده بالداران یا حشرات بالدار تقسیم میکنند. حشرات بالدار به چندین راسته تقسیم میکنند که راسته زنبورها جزء بالداران نازک میباشد.
راسته نازک بالان
ضمایم دهانی خردکننده و لیسنده دارند. اغلب دارای چهار بالبند ولی بعضی بال ندارند. بالها کوچک و غشایی و دارای چند رگبال است. هنگام پرواز بالها با یکدیگر در هر طرف میپیوندد حیوانات ماده دارای اندام تخم گذارند و این اندام برای اره کردن ، خراشیدن یا نیش زدن میباشد. لاروها شبیه گرم درخشنده و گاهی فاقد پا هستند. شفیرهها معمولا در داخل پیله میباشند دگردیسی آنها کامل است. عدهای از این جانوران زندگی اجتماعی و بعضیها زندگی انفرادی دارند. بعضی لاروهای آنها به حالت انگلی زندگی میکنند.
دم درازان یا زنبورهای جنگلی
بدن آنها استوانهای شکل است زنبورهای درشتی میباشند، شکم آنها خاردار است و مادهها دارای اندام تخم ریز بلندی میباشند و لاروها در جنگلها و در روی درختان زندگی میکنند.
دله زنبوران
بلندی آنها از ۴ تا ۳۸ میلیمتر میرسد اندام تخم ریز در این جانوران بلند است در تالسا تا ۱۵۰ میلیمتر میرسد لاروها انگل پروانهها و سایر حشرات هستند و انگل داخلی یا خارجی میباشند بدن حیوان بالغ باریک و کشیده و رگبالهای آنها زیاد است شاخکهای آنها رشتهای و دارای مفصلهای زیاد است.
پشه زنبوران
شبیه دله زنبوران ولی کوچکتر از آنها میباشند عادات و طرز زندگی آنها نیز شبیه نمونههای قبلی و بزرگی آنها کمتر از ۳ میلیمتر است. این جانوران معمولا در خارج از بدن میزبان به صورت شفیره درمیآیند تخمریز آنها بلند یا کوتاه است مثال آپانتلس گنگرگاتوس.
خلکی سیان
زنبورهای کوچک و متوسطی میباشند شاخکهای آنها زانودار و خمیده است رنگ آنها سیاه یا فلزیست. تعداد لاروها در دانهها یا ساقهها وجود دارند.
مازو زنبوران
حشراتی کوچک و ریزند شکم آنها از طرفین فشرده است تخمها در بافتهای گیاهان مخصوصا در روی درخت بلوط گذاشته میشود و در اطراف لاروهای در حال رشد گالهای متورمی تولید میشود. حیوان نر آن کمیاب و تولید مثل بکرزایی در آنها زیاد است.
سیه زنبوران
حشراتی بزرگ سیا
ه رنگ و مو دارند لاروهای آنها انگل حشرات دیگرند مانند تیفیا.
طلا زنبوران
پوست آنها رنگین است و دارای رنگهای مخصوص با جلای فلزی میباشد و سطح زیرین شکم آنها مسطح است. لاروهای آنها در حجرههای لانه زنبورهای عسل و زنبورهای وحشی وجود دارند.
زنبوران
این زنبورها نیش میزنند و نیش آنها دردناک است. مادههای جوان زمستان را در محل امنی میگذارنند و در فصل مساعد اقدام به تشکیل اجتماعی میکنند که یک فصل طول میکشد. لانه آنها از مادهای شبیه کاغذ است که دارای شانههای افقی است و هر شانه شامل تعدادی حجره است که لاروها را دربر میگیرد. کارگرها زیادند و نرها در اواخر تابستان از تخمکهای لقاح نشده تولید میشوند. بالغها از نوش گلها یا شیره میوهها تغذیه میکنند.
گل مالان
شکم در این زنبورها کشیده و طویل است و انتهای آن ستبر میباشد. لانههای خود را از گل بر روی زمین میسازند و در آن شکاری نیش خورده جهت تغذیه لاروها قرار میدهند.
عسل زنبور نمایان
این زنبورها در لانههای جداگانه ولی نزدیک به یکدیگر زندگی میکنند لاروها در حجرههای روبازند و هر روز حیوان بالغ به آنها غذا میدهد.
تک عسل زنبوران
هر زنبور ماده یک لانه تهیه میکند و در آن تخم میگذارد و به لاروها نوش گلها و دانههای گرده میخوراند. لانهها نزدیک یکدیگر قرار دارند. مدخل بعضی از لانهها را یک زنبور نگهبان محافظت میکند.
کلان لبان
در این زنبورها دارای سر پهن ، زبان دراز و آروارههای زبرین آنها تیز است در ساقه گیاهان و یا در چوب یا در زمین لانه میسازند و لانههای آنها محتوی نوش گلها و دانههای گرده است.
درودگران
زنبورهای بزرگ و سیاه رنگ میباشند موهای روی بدن آنها کم است و آروارههای زبرین آنها قوی است و برای کندن حفره در چوبها جهت لانه سازی بکار میرود.
کلان عسلیان
دارای اندازههای متوسط تا بزرگند. روی بدن آنها موهای متراکم وجود دارد و زبان آنها طویل است و برای گرده افشانی شبدر و بسیاری از گیاهان خانواده غلات بکار میرود. ملکههای جوان که زمستان را گذرانیدهاند اجتماعی را تولید میکنند که یک فصل طول میکشد و در این اجتماع ملکه تعدادی کارگر نرها وجود دارند. این افراد در لانههای موش یا سایر جوندگان لانه میسازند و در لانه آنها حجرههای مومی برای دربرگرفتن لاروها و حجرههای عسل جهت انبار کردن غذا وجود دارد.
عسل زنبوران
روی چشم این زنبورها کرک وجود دارد. کارگرها دارای سبد یا زنبیل گرده در پشت پاها میباشند. این زنبورها بومی دنیای قدیماند و نمونه آنها آپیس ملیفرا یا زنبور عسل معمولی میباشد که یکی از حشرات مفید میباشد. زنبور عسل یکی از حشرات مفید میباشد که در تهیه عسل از آن استفاده میشود.
لوازم مورد نیاز برای زنبورداری
کندو
خصوصیات یک کندو ازورود زنبورهای مهاجم جلوگیری کند. مقاوم در برابر اثرات مخرب نور خورشید و باران باشد. مانع از نفوذ موریانه ها گردد. اغلب کندوها چوبی هستند و رایج ترین آنها به نامهای مدرن یا ملی هستند.
قسمتهای مختلف یک کندو از پائین به با لا تخته تحتانی – طبقه – پنجره ملکه – قابها و زیرسازی آنها – صفحه جدا کننده – سرپوش
ابزارآلات زنبورداری لباس کار زنبورداری – یک جفت پوتین یا چکمه خوب – یک جفت دستکش – توری جهت پوشاندن صورت – دودی یا دودکن – کاردک زنبورداری – کلاه – برسی یا شاه پر- قفس ملکه – بچه گیر – یک قوطی کبریت
دودی یا Smoker زنبوران عسل تندخو به سادگی به زنبوردار اجازه خارج کردن عسل از کندو را نخواهند داد. برای تخفیف دادن حملات آنها و یا اداره کردن زنبوران زمانی که کندو مورد بازدید قرار می گیرد از وسیله ای بنام دودی یا دود کن استفاده میشود. برخی از دودکن ها از قلع و برخی از مس یا استیل ضد زنگ ساخته شده اند ویک دودکن باید دمنده قوی (ماق) و مخزن آتش مناسب داشته باشد. بسته های مقوای نازک ،گونی کنف خشک و بخصوص پوسیده ،تکه های پارچه یا لباس پشمی کهنه ،چوب پوسیده و پهن گاو بهترین سوختها برای دودکن به حساب می آیند.
چند نکته راجع به زنبورداری ۱-رنگ کندوها را اغلب به علت تشخیص بهتر آنها و انعکاس حرارت و جلوگیری از نفوذ گرما به داخل کندو سفید انتخاب می کنند. ۲- فضای مورد نیاز برای فعالیت هر زنبور در کندو حدود ۸ میلی متر می باشد. ۳- زنبورها از رنگهای سیاه و قهوه ای خوششان نمی آید و در هنگام کار از بکار بردن وسایل این رنگی باید خودداری کرد.
آناتومی وانواع زنبور عسل زنبور عسل موجودی است که به صورت اجتماعی زندگی می کند و به دو صورت نر و ماده می باشد که ماده ها شامل ملکه و زنبور کارگر می باشند. قسمتهای مختلف بدن یک زنبور سر: (چشمها- شاخک ها- ضمائم دهانی- مغز و غدد گوناگون ) سینه : ( بالها و پاها به آن اتصال دارند و مرکز حرکتی بدن زنبور است ) شکم: ( دستگاه گوارش – تنفس و گردش خون – نیش یا زوائد تولید مثلی است) چشمها: دوعدد چشم مرکب با چندین عدسی در دو طرف سر و سه چشم بسیار ساده کوچک بر روی فرق سر
دستگاه گوارش شامل فک و خرطوم است .
کار فک یا ماندیبول mand_ible گزش، جویدن ، مکش و عمل لیسیدن آلت چنگ زدن به منظور: جمع آوری گرده – موم کاری – تمیز کردن کندو – جنگیدن – برداشت کردن و چیدن – کار با بره موم و تثبیت آن – پرستاری نوزادان
انواع زنبور: هر کلنی شامل ملکه ، چند زنبور نر ، هزاران کارگر و نوزاد (تخم- لارو و شفیره می باشد.)
ملکه:زنبور ملکه بزرگتر از زنبور کارگر و طویل تر از زنبور نر است و تنها یکبار جهت جفتگیری از کندو خارج می شود.وظیفه عمده ملکه تخم گذاری بوده و در طول اوج فصل پرورش نوزادان بین ۱۵۰۰ تا ۳۰۰۰ تخم می گذارند.
جفتگیری ملکه اصطلاحا این عمل را پرواز عروسی (Neptune) می گویند که ۵ روز پس از خروج ملکه از سلول نوزادی اتفاق می افتد.ملکه به همراه بسیاری از زنبور های نر به پرواز در می آید او در ارتفاعات بالا پرواز کرده و تنها چند نر از ۵۰۰ نر موفق به جفتگیری می شوند. ارگان نرینه زنبور نر موفق, پس از جفتگیری شکسته و در ارگانلهای حیاتی ملکه گیر می کند و باعث مرگ زنبور نر می شود و ملکه ۳ الی ۴ روز بعد از جفتگیری تخمگذاری می کند.
زنبورنر:تنبل ترین زنبورهاست و تنها وظیفه آنها جفتگیری با ملکه است.
زنبور کارگر:کوچکترین و پرجمعیت ترین زنبوران عسل هستند و ۹۸ درصد جمعیت کلنی را تشکیل می دهند .
وظایف یک زنبور کارگر عمل پاکسازی و نظافت – تغذیه و مراقبت از نوزادان – شان سازی – کمک کردن به ملکه – پرواز جهت یابی – تهویه کندو – وظایف محافظتی – جاسازی عسل ، گرده ، شهد و آب در سلولها – جلوگیری از غارت
رقص زنبورچیست؟
رقص نیم دایره ای یا دم جنبان…: رقص نیم دایره که جهت آن به سوی بالا باشد بدین معنی است که غذای پیدا شده در جهت خورشید است.رقص نیم دایره که جهت آن به سوی پایین باشد بدین معنی است که غذای پیدا شده در خلاف جهت خورشید قرار دارد.رقص نیم دایره ای که در زاویه ۶۰ درجه به چپ نسبت به خط عمود انجام می گیرد به کارگران می گوید که مسیر خود رادر ۶۰ درجه به چپ در مسیر خورشید به منظورپیدا کردن غذا قرار دهند.رقص در زاویه ۱۲۰ درجه به سمت راست نسبت به خط عمود به آنها می گوید راه خویش را در ۱۲۰ درجه به سمت راست نسبت به خورشید قرار دهند.
تاریخچه ظهور و پیدایش زنبور عسل در کره زمین
بدلیل جثه کوچک زنبور عسل، فسیل های این حشره به فراوانی سایر جانوران نمی باشد. قدیمی ترین آثاروجود حشرات اولیه دردوره پیلوزوئیک pellozoic در حدود ۴۰۰ میلیون سال قبل و در عهد دونین ( Devonian)مشاهده شده است ، زنبور عسل حشره نسبتاً جدیدی است که در عهد ژوراسیک jurasicدر دوره مزوزوئیک (Mesozoic) یعنی حدود ۱۸۰ میلیون سال قبل پا به عرصه وجود گذاشته است درهمین دوره است که گیاهان گل دار و پرنده گان نیز ظاهر شده اند. اجداد زنبورعسل بدون شک زنبورهای زرد و خرمایی (( غارتگر )) یا حشراتی مشابه آنها بوده اند که مانند زنبور های وسپایده (vespidae) ( زنبورهای سرخ و زرد) امروزی لانه های خود را در جاهای سر پوشیده بنا می کردند.زنبورهای زرد (غارتگر) امروزی گوشتخوار یا گندمخوار هستند. زنبورهای اولیه و اجداد زنبورهای عسل فعلی نیز همین رفتار را داشتند .