دانلود مقاله شیوه های نوین در آموزش عالی
اختصاصی از یارا فایل دانلود مقاله شیوه های نوین در آموزش عالی دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .
فرمت فایل : word(قابل ویرایش)
تعداد صفحات:17
چکیده:
گرایش شدید و روزافزون نسبت به آموزش الکترونیکیحاکی از مزایای مختلف این روش نسبت به روشهای سنتی آموزش است. اما باید به این نکتههم توجه داشت که شاید هیچگاه کامپیوتر و روشهای آموزش الکترونیکی نتواند کاملا" جایگزین آموزش چهره به چهره شوند. آنچه مهم است این است که بدانیم آموزش الکترونیکیدقیقا" چیست و چه مزایایی دارد و باتوجه به محدودیتهایی که دارد، در چه مواردیاستفاده از آن توصیه می شود. بر خلاف سایر شیوه های آموزش از راه دور، آموزشالکترونیکی تجربه منحصر به فرد استفاده همزمان از سه شیوه آموزش یعنی دیداری،شنیداری و متنی را فراهم می کند. خصوصیت منحصر به فرد دیگر این شیوه آموزشی که بهمدد پیشرفت تکنولوژی فراهم گردیده است، کارایی بیشتر آموزش و مخاطبینی است که نه دریک منطقه یاکشور خاص، بلکه در سرتاسر جهان پراکنده اند. بعلاوه، با تبدیل تدریجیآموزش از طریق وب به استاندارد آموزش الکترونیکی، هزینه های انتشار و توزیع برنامههای آموزشی بسیار کاهش یافته است. آموزش الکترونیکی همچنین امکان آموزش خصوصی رافراهم می کند. چیزی که با استفاده از رسانه های چاپی امکان پذیر نیست و بصورت حضورینیز هزینه بسیار زیادی در بر خواهد داشت. خصوصیت دیگر آموزش الکترونیکی در این استکه این امکان را برای دانشجو فراهم می کند تا به میل خود ومتناسب با توان یادگیریشسرعت پیشرفت درسی را تعیین کند. دراین شیوه آموزش، دانشجویانی که از سطح اطلاعاتیبالاتری برخوردارند می توانند مطالب ساده تر را بسرعت بگذرانند درحالی که دانشجویانضعیفتر می توانند وقت بیشتری را صرف یادگیری همان مطالب کنند. این امر درمقایسهباکلاسهای حضوری، موجب کاهش اضطراب و نگرانی این گونه دانشجویان ناشی از عدمتوانایی همگامی با سایر دانشجویان می شود. در این مقاله سعی می شود تا با نگاهیاجمالی بر تاریخچه آموزش الکترونیکی و سیر تحولات آن و همچنین شیوه های مختلف آموزشالکترونیکی و مزایای آنها، معروف ترین و متداول ترین انواع آموزش الکترونیکی یعنیآموزش با استفاده از لوح های فشرده و آموزش از طریق وب معرفی شده و در مورد مزایا ومعایب هریک توضیح داده شود.
مقدمه
گرایش شدید و روزافزون نسبت بهآموزش الکترونیکی حاکی از مزایای مختلف این روش نسبت به روشهای سنتی آموزش است. اماباید به این نکته هم توجه داشت که شاید هیچگاه کامپیوتر و روشهای آموزش الکترونیکینتواند کاملا" جایگزین آموزش چهره به چهره شوند. آنچه مهم است این است که بدانیمآموزش الکترونیکی دقیقا" چیست و چه مزایایی دارد و باتوجه به محدودیتهایی که دارد،در چه مواردی استفاده از آن توصیه می شود. تاریخچه آموزش الکترونیکی تاریخچه آموزشالکترونیکی به چند دهه قبل بازمی گردد هرچند که در آن زمان با این نام شناخته نمیشد. در نخستین شکل آن، اطلاعات در کامپیوترهای بزرگ موسوم به مین فریم ذخیره شدهبود و دسترسی به آنها از طریق ترمینال های ابتدایی و تک رنگ که تنها قادر به نمایشمتون سبزرنگ بودند امکان پذیر بود. اما با اختراع اولین کامپیوترهای شخصی و علیالخصوص ساخت و پیشرفت مرورگرهای وب تحول بسیار بزرگی در تکنولوژی آموزشی ایجادگردید. بعضی اشخاص و سازمانها به سرعت خود را با آخرین تغییرات تکنولوژی تطبیق میدهند؛ در حالی که برای بیشتر سازمانها زمان زیادی برای ارزیابی، خرید و به کارگیریسخت افزارها و نرم افزارهای جدید لازم است. این بدان معناست که همواره تکنولوژی هایقدیمی، معمول و جدید توسط افراد و سازمانهای مختلف مورد استفاده هستند. به دلیل نقشمهم و اساسی وسایل ذخیره و انتقال اطلاعات در آموزش الکترونیکی در ابتدا به معرفیآنها پرداخته می شود. فلاپی دیسک ها در اواخر دهه 80 و اوایل دهه 90 میلادی، برنامههای آموزشی عمدتا" بر روی فلاپی دیسک ها عرضه می شدند. هر فلاپی دیسک 5/3 اینچیظرفیت ذخیره سازی 44/1 مگابایت اطلاعات را دارد که تقریبا" معادل 5/1 میلیون حرف یا 700 صفحه متن معمولی است. نرم افزارهای ذخیره سازی اطلاعات می توانند این مقدار راتقریبا" به پنج برابر افزایش دهند اما در این حالت برای دسترسی به اطلاعات بایدابتدا با استفاده از همان نرم افزارها مطالب بر روی دیسک سخت کامپیوتر نصب شوند. باتوجه به حجم زیاد فایل های صوتی و تصویری نمی توان برای ذخیره برنامه های چند رسانهای به راحتی از فلاپی دیسک ها استفاده نمود زیرا بدون استفاده از نرم افزارهایفشرده سازی، بر روی هر دیسکت می توان تنها حدود 6 ثانیه فیلم با کیفیت پایین ذخیرهکرد. به همین دلیل برنامه های آموزشی اولیه که بر روی فلاپی ها عرضه می شدند عمدتا" مبتنی بر متن و با استفاده محدود از تصاویر ساده بودند. البته این بدین معنی نیستکه نمی توان از فلاپی دیسک برای عرضه برنامه های چند رسانه ای آموزشی استفاده کردبلکه بدان معنی است که برای ارائه یک برنامه آموزشی ساده چندرسانه ای به تعدادبسیار زیادی دیسکت نیاز است. البته انواع جدید تر فلاپی دیسک ها (مانند زیپ دیسک هایا سوپر دیسک ها)که قابلیت ذخیره سازی بسیار بیشتری دارند نیز به بازار آمده انداما به دلیل نیاز روزافزون به وسایل ذخیره سازی با ظرفیت و سرعت بسیار بالاتر،امروزه دیگر کمتر از فلاپی دیسک ها برای عرضه برنامه های آموزش الکترونیکی استفادهمی شود. CD-I سی دی آی که به معنای "دیسک فشرده تعاملی" است یک سیستم چند رسانه ایاست که در اواخر دهه 1980 میلادی به بازار آمد و برای استفاده در خانه، مدرسه وتجارت طراحی شده بود. دستگاه گرداننده سی دی آی نسبتا" ارزان بود و هماننددستگاههای ویدیوئی وی سی آر مستقیما" به تلویزیون متصل می شدند. این دیسکها میتوانستند متن، صدا، تصویر و فیلم های ویدیوئی ذخیره شده بر روی خود را بصور تمامصفحه نمایش دهند. محبوبیت زیاد سی دی آی در آن زمان، بیشتر به خاطر قیمت بسیارپایین و سادگی استفاده از آن در مقایسه با کامپیوترهای دارای سی دی رام و مجهز بهسیستم چند رسانه ای بود. بعلاوه کیفیت نمایش برنامه های چند رسانه ای از طریق آنبسیار بالاتر از سی دی رام بود. عمده ترین مشکل در استفاده از این وسیله در آموزشالکترونیکی، عدم وجود دیسک سخت یا وسیله ذخیره سازی اطلاعات مورد نیاز مانند فلاپیدیسک به منظور ذخیره نتایج تمرینات فراگیران یا یادداشت های آنها بود. بنابراین، باکاهش سریع قیمت کامپیوترهای مجهز به سیستم های چند رسانه ای، به شدت از محبوبیت اینوسیله کاسته گردید. CD-ROM لوح فشرده یا سی دی رام که به معنای "دیسک فشرده فقطخواندنی" است؛ وسیله ای برای انتقال برنامه های چند رسانه ای به یک کامپیوتر شخصیمی باشد. هر سی دی رام معمولی ظرفیت ذخیره سازی 650 مگابایت اطلاعات و یا به بیاندیگر ظرفیتی معادل 450 فلاپی دیسک را دارد. بر روی هر سی دی رام می توان حدود 70دقیقه فیلم با کیفیت پایین ذخیره نمود. به دلیل ظرفیت بالا، سی دی رام ها وسیله ایساده و ارزان برای انتقال فایل ها و برنامه های حجیم از قبیل فایل های صوتی، تصویریو انیمیشن های پیچیده درآمده است. در اواسط دهه 1990 میلادی، برنامه های آموزشالکترونیکی عمدتا" بر روی سی دی رام ها ارائه می شدند. DVD-ROM دی وی دی رام یا "دیسک ویدیوئی دیجیتال فقط خواندنی"در واقع سی دی رام های سریعتر و پرظرفیت تریهستند که به تدریج جایگزین سی دی های معمولی می شوند. دی وی دی رام ها از نظر شکلظاهری کاملا" شبیه سی دی رام معمولی هستند با این تفاوت که می توانند 7/4 گیگابایتاطلاعات یا 2 ساعت و 17 دقیقه فیلم ویدیوئی با کیفیت بسیار بالا بر روی خود ذخیرهکنند. تکنولوژی دی وی دی رام امروزه جایگزین تکنولوژی سی دی رام شده و به استانداردکامپیوترهای جدید تبدیل شده است. دستگاههای گرداننده دی وی دی رام به گونه ای طراحیشده اند که با استفاده از آنها می توان سی دی های معمولی قدیمی را نیز مورد استفادهقرار داد. جدول(1) -مقایسه قدرت ذخیره سازی برنامه های چند رسانه ای 1 فلاپی دیسک = 44/1 مگابایت اطلاعات یا 6 ثانیه فیلم با کیفیت پایین 1 سی دی رام = 650 مگابایتاطلاعات یا تقریبا" 1 ساعت فیلم با کیفیت پایین 1 دی وی دی رام= 7/4 گیگابایتاطلاعات یا بیش از 2 ساعت فیلم با کیفیت بسیار بالا 1 دی وی دی رام = 7 سی دی رام = 3157 فلاپی دیسک اینترنت و اینترانت اینترنت اولین بار در سال 1969 در بخش تحقیقاتدفاعی ارتش آمریکا و بعنوان وسیله ارتباطی مطمئنی در زمان جنگ به کار گرفته شد. اینسیستم ابتدا آرپانت نامیده می شد و متشکل از کامپیوترهای مجزایی بود که در نقاطمختلف جهان قرار داشتند و با استفاده از یک استاندارد جدید انتقال داده ها که TCP/IP به معنای "پروتکل کنترل انتقال یا پروتکل اینترنت" بود استفاده می کرد. دردهه 1980 میلادی بنیاد ملی علوم آمریکا با استفاده از آن تکنولوژی، شبکه اینترنت راراه اندازی کرد که چندصد دستگاه کامپیوتر به آن متصل بودند که عمدتا" متعلق بهادارات دولتی و یا مراکز دانشگاهی بودند. در ابتدا استفاده از اینترنت برای افرادمعمولی فاقد تخصص در زمینه کامپیوتر بسیار مشکل بود اما نوآوری های انجام شده درزمینه مرورگرهای وب استفاده از آنرا برای همه امکان پذیر ساخت. مرورگر وب برنامه ایاست که با نصب شدن بر کامپیوتر کاربر، امکان اتصال به شبکه جهانی وب و انتقال از یکصفحه به صفحه دیگر وب را تنها با فشار یک تکمه ماوس فراهم می سازد. امروزه باپیشرفت تکنولوژی صفحات وب غالبا" دربر گیرنده امکانات چند رسانه ای هم هستند. امروزه مرورگرها به هر کسی و در هر سطح از اطلاعات این امکان را می دهد که در شبکهجهانی اینترنت به جستجو بپردازد و به کتابخانه بسیار عظیمی از انواع اطلاعات دسترسیپیدا کند. شیوه های مدرن آموزش الکترونیکی تا سال 1996 میلادی هنوز به کار گرفتهنمی شد. تا آن زمان، عناوینی چون" آموزش از طریق اینترنت" و سپس "آموزش از طریق وب" بسیار متداول بودند. اما این واقعیت که بسیاری از شرکتها و مؤسسات حاضر نبودنداطلاعات داخلی و منابع آموزشی خود را بر روی شبکه ای قرار دهند که امکان دسترسیهمگان بدان وجود دارد؛ منجر به ایجاد شبکه های داخلی توسط آنها شد که اینترانتنامیده می شوند. اینترانت چیزی نیست جز یک شبکه خصوصی کامپیوتری که از همان پروتکلهای اینترنت استفاده می کند و با استفاده از مرورگرهای وب می توان از اطلاعات موجوددر آن استفاده کرد. چون اطلاعات در هر دو نوع شبکه های اینترنت و اینترانت از طریقصفحات وب ارائه می شوند، امروزه بیشتر به جای عبارت "آموزش از طریق اینترنت"، ازاصطلاح "آموزش از طریق وب" استفاده می شود. تکنولوژی موبایل از سال 2000 میلادیاستفاده از وسایل ارتباطی موبایل یا بی سیم از طریق تلفن های همراه و دستگاه های پیدی ای در امور تجاری و اداری بسیار متداول شده است. امروزه توجه زیادی معطوف بهاستفاده از این وسایل در امر آموزش شده است که از آن با عنوان "آموزش موبایلی" نیزیاد می شود. اینکه میزان موفقیت این نوع جدید آموزش الکترونیکی تا چه حد می تواندباشد، امری است که باید در سالهای آینده بدان پاسخ داد. خصوصیات منحصر به فرد آموزشالکترونیکی بر خلاف سایر شیوه های آموزش از راه دور، آموزش الکترونیکی تجربه منحصربه فرد استفاده همزمان از سه شیوه سنتی آموزش یعنی دیداری، شنیداری و متنی را فراهممی کند. خصوصیت منحصر به فرد دیگر این شیوه آموزشی که به مدد پیشرفت تکنولوژی فراهمگردیده است، کارایی بیشتر آموزش و مخاطبینی است که نه در یک منطقه یاکشور خاص، بلکهدر سرتاسر جهان پراکنده اند. بعلاوه، با تبدیل تدریجی آموزش از طریق وب بهاستاندارد آموزش الکترونیکی، هزینه های انتشار و توزیع برنامه های آموزشی بسیارکاهش یافته است. آموزش الکترونیکی همچنین امکان آموزش خصوصی را فراهم می کند. چیزیکه با استفاده از رسانه های چاپی امکان پذیر نیست و بصورت حضوری نیز هزینه بسیارزیادی در بر خواهد داشت. خصوصیت دیگر آموزش الکترونیکی در این است که این امکان رابرای دانشجو فراهم می کند تا به میل خود ومتناسب با توان یادگیریش سرعت پیشرفت درسیرا تعیین کند. دراین شیوه آموزش، دانشجویانی که از سطح اطلاعاتی بالاتری برخوردارندمی توانند مطالب ساده تر را بسرعت بگذرانند درحالی که دانشجویان ضعیفتر می توانندوقت بیشتری را صرف یادگیری همان مطالب کنند. این امر درمقایسه باکلاسهای حضوری،موجب کاهش اضطراب و نگرانی این گونه دانشجویان ناشی از عدم توانایی همگامی با سایردانشجویان می شود. آموزش به روش همیاری و آموزش الکترونیک براساس تئوری های آموزشگروهی (شیوه همیاری)، تعامل انسانی نقش اساسی در امر آموزش دارد. بنابراین هنگامطراحی دوره های آموزش الکترونیکی می بایست به این امر توجه داشت که دانشجویان دراین روش به تنهایی و دور از یکدیگر به تحصیل می پردازند. این نقیصه تاحدود زیادی باپیشرفت تکنیکهای ارتباطی الکترونیکی از قبیل اتاق های چت، ارتباط ای میلی بیندانشجویان، تله کنفرانس و امثال آن کمرنگ تر شده است؛ اما به هرحال، مخالفان آموزشالکترونیکی همچنان معتقدند که ارتباط مستقیم و چهره به چهره بین استاد و دانشجو ودانشجویان با یکدیگر که در کلاس های درس سنتی وجود دارد، هیچگاه توسط کامپیوتر وتکنیک های نوین ارتباطی قابل جایگزینی نخواهد بود. انواع مختلف آموزش الکترونیکیهمان گونه که گفته شد، آموزش الکترونیکی یا آموزش مبتنی بر تکنولوژی انواع مختلفیدارد که شاید مهمترین آنها امروزه آموزش با استفاده از لوح های فشرده و آموزش ازطریق وب باشد. در اینجا به مقایسه کلی این دو شیوه می پردازیم: مزایا و معایب آموزشبا استفاده از لوح های فشرده (سی دی رام) الف- مزایای آموزش با استفاده از لوح هایفشرده درمقایسه با روش های سنتی آموزش، مزایای استفاده از لوح های فشرده مانند سایرروشهای آموزش مبتنی بر تکنولوژی است. آموزش معمولا" می تواند بصورت انفرادی انجامشود، قابلیت تعاملی بسیار بالا است ، قابلیت جذب دانشجو افزایش می یابد و به دلیلعدم نیاز مراجعه به محل کلاسها یا کارگاههای سنتی، موجب کاهش هزینه دانشجویان میگردد. در مقایسه با آموزش از طریق وب، مهمترین مزیت لوح های فشرده، قابلیت بیشتراین روش در انتقال مفاهیم و مطالب درسی با استفاده آسانتر، گسترده تر و جذاب ترمتن، صدا، تصویر و فیلم است. روش معمول در آموزش از طریق لوح های فشرده چنین است کههمزمان با بیان مطالب توسط گوینده، تصاویر و فیلم مربوطه نمایش داده شده و نکات مهممطلب بر روی صفحه نمایش درج می گردد. بنابراین در این روش از مهمترین راههای انتقالمفاهیم یعنی دیداری و شنیداری بطور بهینه استفاده می گردد. همچنین از محیط ها وجلوه های جذاب نمایشی برای جلب توجه و ایجاد علاقه در دانشجو به منظورفراگیری بهتربه بهترین نحو استفاده می شود. در بسیاری از لوح های فشرده آموزشی امروزی، دیگرفرقی نمی کند که موضوع درس چه باشد، آموزش روش های فروش یا آموزش یک سیستمکامپیوتری جدید؛ در هر صورت، مطالب با استفاده از موضوعات کلاسیک فیلمهای هالیوودیاز قبیل داستانهای علمی-تخیلی، ماجرایی و حتی نمایش ها و مسابقات تلویزیونی بهفراگیر آموزش داده می شود. در این شیوه، فراگیر در نقش فرمانده یک سفینه فضایی، یککارآگاه خصوصی و یا یک باستانشناس ماجراجو و درقالب داستانهای جذاب برای رسیدن بهاهداف تعیین شده تلاش می کند و در عین حال به آموزش مرحله به مرحله موضوعات علمی میپردازد. همچنین چون آموزش از طریق تجربه کردن مؤثرترین راه یادگیری است، قابلیت هایخاص لوح های فشرده امکان ارائه شبیه سازی های با کیفیت بسیار بالا را فراهم میسازد. بعنوان مثال، یک برنامه آموزش فروش می تواند موقعیت های غامض را برایفراگیرنده شبیه سازی کند ویا در یک برنامه آموزش پزشکی، با استفاده از تکنیک هایشبیه سازی، دانشجو با یک بیمار مجازی روبرو می شود و باید ضمن تشخیص بیماری ویبتواند بهترین راه درمان را انتخاب کند. مثال دیگر در آموزش نظامیان است که آنها بامشاهده خود در یک میدان جنگی شبیه سازی شده باید بتوانند تاکتیکهای مناسب در مواجههبا دشمن را انتخاب کنند. ب- محدودیت های استفاده از لوح های فشرده یکی از معایباستفاده از لوح های فشرده در مقایسه با آموزش در کلاسهای درس سنتی، عدم ارتباط چهرهبه چهره و مستقیم استاد و دانشجو بایکدیگر و با سایر دانشجویان است. این در حالیاست که نقش اساتید با تجربه، در تسهیل آموزش از طریق افزایش علاقه و ایجاد ارتباطمتقابل با دانشجویان انکار ناپذیر است. همچنین شرکت در کلاسهای سنتی، مزایای دیگرینیز دارد که آموزش از طریق لوح های فشرده فاقد آن است. مزایایی مانند انگیزه بیشتر،امکان انجام فعالیت های تیمی و همچنین ایجاد روابط دوستانه با سایر دانشجویان که دربسیاری موارد می تواند تا مدتها پس از خاتمه دوره آموزش نیز پابرجا باقی بماند وتأثیر به سزایی در رشد اجتماعی آنان داشته باشد. بزرگترین نقص آموزش با لوح هایفشرده در مقایسه با آموزش از طریق وب، مشکل تغییر و به روز رسانی مطالب است زیرا پساز انتقال اطلاعات بر روی لوح فشرده، دیگر امکان تغییر آن وجود ندارد و در صورتنیاز به تغییر، می بایست یک لوح فشرده جدید طراحی، ساخت، تکثیر و توزیع شود. اینکار نه تنها می تواند بسیار پرهزینه باشد، بلکه زمان زیادی را نیز صرف خواهد کرد. مشکل دیگر آموزش با استفاده از لوح های فشرده در پی گیری پیشرفت آموزشی دانشجویاناست. زیرا هنگامی که لوح های آموزشی برای دانشجویان ارسال می شود، ارتباط میاندانشجو و مؤسسه آموزشی باید از سایر طرق برقرار شود. روشهای معمول عبارتند از ارسالپاسخ سؤالات از طریق پست، فکس یا پست الکترونیکی، ویا ذخیره نمودن تکالیف انجام شدهبر روی فلاپی دیسک و سپس ارسال آن از طریق پست. مزایا و معایب آموزش از طریق وبالف- مزایای آموزش از طریق وب عمده مزایای آموزش از طریق وب در مقایسه با روشهایآموزشی سنتی، شبیه مزایای سایر روشهای آموزش مبتنی بر تکنولوژی است. از جمله اینمنافع می توان به موارد زیر اشاده کرد: آموزش معمولا" می تواند بصورت انفرادی انجامشود، قابلیت تعاملی بسیار بالا است ، قابلیت جذب دانشجو افزایش می یابد و به دلیلعدم نیاز مراجعه به محل کلاسها یا کارگاههای سنتی، موجب کاهش هزینه دانشجویان میگردد. تفاوت عمده آموزش از طریق وب نسبت به آموزش از طریق لوح های فشرده در این استکه در این روش دسترسی به مطالب درسی بسیار آسان تر است و اصولا" نیازی به ارسالفیزیکی منابع و وسایل آموزشی وجود ندارد. این بدان معنا است که استفاده از وب برایآموزش، علاوه بر مزایای ذکر شده بالا دارای مزایای دیگری نیز می باشد که از جملهآنها می توان به موارد زیر اشاره کرد: · دسترسی آسان و فوری در هر زمان و در هرنقطه جهان. در این روش، دانشجویان درهر لحظه، و صرف نظر از اینکه در خانه، محل کاریا حتی در اتاق یک هتل باشند؛ می توانند به کتابخانه بزرگی از انواع و اقسام منابعدرسی و آموزشی دسترسی داشته باشند. با گسترش روزافزون مودم های همراه، دانشجویانحتی قادر خواهند بود در جاهایی که خطوط تلفن معمولی یا شبکه های اینترنتی متداولوجود نداشته باشد هم به منابع مورد نیاز خود دسترسی داشته باشند. · هزینه تجهیزاتمورد نیاز برای هر دانشجو نسبتا" پایین و قابل قبول است. امروزه تقریبا" همهکامپیوترها مجهز به مودم و یک مرورگر مجانی صفحات وب هستند و با هزینه اندکی امکاناتصال به شبکه های اینترنت یا اینترانت وجود دارد. · کنترل میزان پیشرفت دانشجویانآسانتر است. چون دانشجویان بصورت آن لاین و هنگام اتصال به شبکه آموزش می بینند، میتوان از سیستمهای قدرتمند پی گیری پیشرفت دانشجویان استفاده کرد. برخلاف آموزش ازطریق لوح های فشرده که دانشجویان باید تکالیف و گزارشهای خود را تایپ کنند یا برروی دیسک ذخیره کنند، در آموزش از طریق وب بررسی عملکرد دانشجویان بطور اتوماتیک واز طریق کامپیوتر سرور امکان پذیر است. این اطلاعات می تواند دامنه گسترده ای رادربر بگیرد: از تشخیص اینکه چه کسانی درحال استفاده از برنامه هستند و نمره تکالیفآنها چقدر است؛ تا اطلاعات ریزتر و دقیقتر شامل نحوه پاسخگویی هر دانشجو به هرسؤالیا مدت زمانی که هر دانشجو صرف آموختن مطالب هربخش از درس کرده است. · امکان طراحیبرنامه درسی مورد نظر توسط هر دانشجو منطبق با نیازشخصی. در آموزش از طریق لوح هایفشرده، دانشجویان تنها می توانند از مطالب درسی که از قبل بر روی یک لوح ذخیره شدهاستفاده کنند اما در آموزش از طریق وب عملا" هیچ محدودیتی از بابت حجم اطلاعات قابلدسترسی وجود ندارد. یک برنامه ایده آل آموزش از طریق وب ، باید به گونه ای طراحیشده باشد که مطالب درسی در آن به قسمتهای مختلف تقسیم شده باشند و دانشجو بتواندمتناسب با نیاز خود، به اطلاعات لازم دسترسی پیدا کند. · مطالب به راحتی قابل بهروز رسانی هستند. شاید این خصوصیت را بتوان مهمترین مزیت آموزش از طریق وب نامید. در زمانی که تحولات اقتصادی در سطح جهان بسرعت به وقوع می پیوندد، برنامه هایآموزشی نیز نیاز به تغییر و تطبیق مداوم با نیازهای روز دارند. در روش استفاده ازلوح های فشرده و سایر روشهای آموزش از راه دور، با هر تغییر، بایستی لوح فشردهجدیدی تهیه و تکثیر شود و از طریق پست برای همه دانشجویان ارسال گردد در حالی که درروش آموزش از طریق وب، دانشجویان هربارکه به آدرس سایت مراجعه می کنند، می توانندازآخرین روایت درس استفاده کنند. ب) محدودیت های آموزش از طریق وب شاید تنها دواشکال درمورد استفاده از روش آموزش از طریق وب وجود داشته باشدکه پیش بینی می شودهر دو آنها طی 5 تا 10 سال آینده و با گسترش شبکه اتصالات پر سرعت اینترنتی برطرفگردد. اولین مشکل، در مقام مقایسه با آموزش حضوری، نبود تماس انسانی است که میتواند فرآیند یادگیری را بطور قابل توجهی تحت تأثیر قرار دهد. از این لحاظ، آموزشاز طریق وب بهتر از آموزش با استفاده از لوح های فشرده است. دانشجویان در این روشمی توانند با استفاه از پست الکترونیکی با سایر دانشجویان ارتباط برقرار کنند،مطالب مورد نظر خود را بر روی صفحه های پیغام قرار دهند و یا از طریق چت و کنفرانسهای ویدیوئی ارتباط مستقیم و زنده داشته باشند. هرچند که این امکانات نسبت به آموزشاز طریق لوح های فشرده پیشرفت بسیار قابل توجهی به شمار می آید، اما هنوز آموزش ازطریق وب آن اثری که حضور در کلاسهای معمولی بر روی دانشجو می گذارد را ندارد. بااتصالات پرسرعت تر اینترنتی و پیشرفت بیشتر در نرم افزارهای کنفرانس ویدیویی، بهزودی این امکان برای دانشجویان فراهم خواهد شد که بتوانند از هر نقطه جهان بطورزنده و مستقیم در کلاس های درس حضور یافته، با مدرس و سایر دانشجویان با کیفیتبسیار بالا و از طریق تصاویر تمام صفحه ویدیویی ارتباط برقرار کنند. دومین مشکلعمده، نبود امکانات چندرسانه ای در بسیاری از برنامه های آموزش از طریق وب است. استفاده از صدا و فیلم برای توضیح بهتر بسیاری از مطالب درسی، آموزش از طریق شبیهسازی و طراحی شیوه های نوین آموزشی کاملا" ضروری است. نکته ای که باید به آن توجهداشت این است که ارائه کامل دروس بصورت چند رسانه ای هم اکنون نیز امکان پذیر است وبرخی از مؤسسات آموزش از طریق وب نیز بدان اقدام نموده اند. اما مشکل در اینجاست کهحتی اگر دانشجویان هم از طریق خطوط پرسرعت و با پهنای باند وسیع به اینترنت متصلباشند، شبکه های ارائه دهنده خدمات اینترنتی از آن استقبال نمی کنند زیرا این امرمستلزم انتقال حجم وسیعی از اطلاعات در هر ثانیه است که موجب بالا رفتن ترافیک شبکهو کاهش سرعت آن می شود. به همین دلیل در حال حاضر بیشتر دوره های آموزشی که از طریقوب ارائه می شوند محدود به متن و تصاویر ساده هستند. امید است با پیشرفت شبکه هایاینترنتی و تغییر در پروتکل های آن به زودی این مشکل نیز برطرف گردد.
گرایش شدید و روزافزون نسبت به آموزش الکترونیکیحاکی از مزایای مختلف این روش نسبت به روشهای سنتی آموزش است. اما باید به این نکتههم توجه داشت که شاید هیچگاه کامپیوتر و روشهای آموزش الکترونیکی نتواند کاملا" جایگزین آموزش چهره به چهره شوند. آنچه مهم است این است که بدانیم آموزش الکترونیکیدقیقا" چیست و چه مزایایی دارد و باتوجه به محدودیتهایی که دارد، در چه مواردیاستفاده از آن توصیه می شود. بر خلاف سایر شیوه های آموزش از راه دور، آموزشالکترونیکی تجربه منحصر به فرد استفاده همزمان از سه شیوه آموزش یعنی دیداری،شنیداری و متنی را فراهم می کند. خصوصیت منحصر به فرد دیگر این شیوه آموزشی که بهمدد پیشرفت تکنولوژی فراهم گردیده است، کارایی بیشتر آموزش و مخاطبینی است که نه دریک منطقه یاکشور خاص، بلکه در سرتاسر جهان پراکنده اند. بعلاوه، با تبدیل تدریجیآموزش از طریق وب به استاندارد آموزش الکترونیکی، هزینه های انتشار و توزیع برنامههای آموزشی بسیار کاهش یافته است. آموزش الکترونیکی همچنین امکان آموزش خصوصی رافراهم می کند. چیزی که با استفاده از رسانه های چاپی امکان پذیر نیست و بصورت حضورینیز هزینه بسیار زیادی در بر خواهد داشت. خصوصیت دیگر آموزش الکترونیکی در این استکه این امکان را برای دانشجو فراهم می کند تا به میل خود ومتناسب با توان یادگیریشسرعت پیشرفت درسی را تعیین کند. دراین شیوه آموزش، دانشجویانی که از سطح اطلاعاتیبالاتری برخوردارند می توانند مطالب ساده تر را بسرعت بگذرانند درحالی که دانشجویانضعیفتر می توانند وقت بیشتری را صرف یادگیری همان مطالب کنند. این امر درمقایسهباکلاسهای حضوری، موجب کاهش اضطراب و نگرانی این گونه دانشجویان ناشی از عدمتوانایی همگامی با سایر دانشجویان می شود. در این مقاله سعی می شود تا با نگاهیاجمالی بر تاریخچه آموزش الکترونیکی و سیر تحولات آن و همچنین شیوه های مختلف آموزشالکترونیکی و مزایای آنها، معروف ترین و متداول ترین انواع آموزش الکترونیکی یعنیآموزش با استفاده از لوح های فشرده و آموزش از طریق وب معرفی شده و در مورد مزایا ومعایب هریک توضیح داده شود.
مقدمه
گرایش شدید و روزافزون نسبت بهآموزش الکترونیکی حاکی از مزایای مختلف این روش نسبت به روشهای سنتی آموزش است. اماباید به این نکته هم توجه داشت که شاید هیچگاه کامپیوتر و روشهای آموزش الکترونیکینتواند کاملا" جایگزین آموزش چهره به چهره شوند. آنچه مهم است این است که بدانیمآموزش الکترونیکی دقیقا" چیست و چه مزایایی دارد و باتوجه به محدودیتهایی که دارد،در چه مواردی استفاده از آن توصیه می شود. تاریخچه آموزش الکترونیکی تاریخچه آموزشالکترونیکی به چند دهه قبل بازمی گردد هرچند که در آن زمان با این نام شناخته نمیشد. در نخستین شکل آن، اطلاعات در کامپیوترهای بزرگ موسوم به مین فریم ذخیره شدهبود و دسترسی به آنها از طریق ترمینال های ابتدایی و تک رنگ که تنها قادر به نمایشمتون سبزرنگ بودند امکان پذیر بود. اما با اختراع اولین کامپیوترهای شخصی و علیالخصوص ساخت و پیشرفت مرورگرهای وب تحول بسیار بزرگی در تکنولوژی آموزشی ایجادگردید. بعضی اشخاص و سازمانها به سرعت خود را با آخرین تغییرات تکنولوژی تطبیق میدهند؛ در حالی که برای بیشتر سازمانها زمان زیادی برای ارزیابی، خرید و به کارگیریسخت افزارها و نرم افزارهای جدید لازم است. این بدان معناست که همواره تکنولوژی هایقدیمی، معمول و جدید توسط افراد و سازمانهای مختلف مورد استفاده هستند. به دلیل نقشمهم و اساسی وسایل ذخیره و انتقال اطلاعات در آموزش الکترونیکی در ابتدا به معرفیآنها پرداخته می شود. فلاپی دیسک ها در اواخر دهه 80 و اوایل دهه 90 میلادی، برنامههای آموزشی عمدتا" بر روی فلاپی دیسک ها عرضه می شدند. هر فلاپی دیسک 5/3 اینچیظرفیت ذخیره سازی 44/1 مگابایت اطلاعات را دارد که تقریبا" معادل 5/1 میلیون حرف یا 700 صفحه متن معمولی است. نرم افزارهای ذخیره سازی اطلاعات می توانند این مقدار راتقریبا" به پنج برابر افزایش دهند اما در این حالت برای دسترسی به اطلاعات بایدابتدا با استفاده از همان نرم افزارها مطالب بر روی دیسک سخت کامپیوتر نصب شوند. باتوجه به حجم زیاد فایل های صوتی و تصویری نمی توان برای ذخیره برنامه های چند رسانهای به راحتی از فلاپی دیسک ها استفاده نمود زیرا بدون استفاده از نرم افزارهایفشرده سازی، بر روی هر دیسکت می توان تنها حدود 6 ثانیه فیلم با کیفیت پایین ذخیرهکرد. به همین دلیل برنامه های آموزشی اولیه که بر روی فلاپی ها عرضه می شدند عمدتا" مبتنی بر متن و با استفاده محدود از تصاویر ساده بودند. البته این بدین معنی نیستکه نمی توان از فلاپی دیسک برای عرضه برنامه های چند رسانه ای آموزشی استفاده کردبلکه بدان معنی است که برای ارائه یک برنامه آموزشی ساده چندرسانه ای به تعدادبسیار زیادی دیسکت نیاز است. البته انواع جدید تر فلاپی دیسک ها (مانند زیپ دیسک هایا سوپر دیسک ها)که قابلیت ذخیره سازی بسیار بیشتری دارند نیز به بازار آمده انداما به دلیل نیاز روزافزون به وسایل ذخیره سازی با ظرفیت و سرعت بسیار بالاتر،امروزه دیگر کمتر از فلاپی دیسک ها برای عرضه برنامه های آموزش الکترونیکی استفادهمی شود. CD-I سی دی آی که به معنای "دیسک فشرده تعاملی" است یک سیستم چند رسانه ایاست که در اواخر دهه 1980 میلادی به بازار آمد و برای استفاده در خانه، مدرسه وتجارت طراحی شده بود. دستگاه گرداننده سی دی آی نسبتا" ارزان بود و هماننددستگاههای ویدیوئی وی سی آر مستقیما" به تلویزیون متصل می شدند. این دیسکها میتوانستند متن، صدا، تصویر و فیلم های ویدیوئی ذخیره شده بر روی خود را بصور تمامصفحه نمایش دهند. محبوبیت زیاد سی دی آی در آن زمان، بیشتر به خاطر قیمت بسیارپایین و سادگی استفاده از آن در مقایسه با کامپیوترهای دارای سی دی رام و مجهز بهسیستم چند رسانه ای بود. بعلاوه کیفیت نمایش برنامه های چند رسانه ای از طریق آنبسیار بالاتر از سی دی رام بود. عمده ترین مشکل در استفاده از این وسیله در آموزشالکترونیکی، عدم وجود دیسک سخت یا وسیله ذخیره سازی اطلاعات مورد نیاز مانند فلاپیدیسک به منظور ذخیره نتایج تمرینات فراگیران یا یادداشت های آنها بود. بنابراین، باکاهش سریع قیمت کامپیوترهای مجهز به سیستم های چند رسانه ای، به شدت از محبوبیت اینوسیله کاسته گردید. CD-ROM لوح فشرده یا سی دی رام که به معنای "دیسک فشرده فقطخواندنی" است؛ وسیله ای برای انتقال برنامه های چند رسانه ای به یک کامپیوتر شخصیمی باشد. هر سی دی رام معمولی ظرفیت ذخیره سازی 650 مگابایت اطلاعات و یا به بیاندیگر ظرفیتی معادل 450 فلاپی دیسک را دارد. بر روی هر سی دی رام می توان حدود 70دقیقه فیلم با کیفیت پایین ذخیره نمود. به دلیل ظرفیت بالا، سی دی رام ها وسیله ایساده و ارزان برای انتقال فایل ها و برنامه های حجیم از قبیل فایل های صوتی، تصویریو انیمیشن های پیچیده درآمده است. در اواسط دهه 1990 میلادی، برنامه های آموزشالکترونیکی عمدتا" بر روی سی دی رام ها ارائه می شدند. DVD-ROM دی وی دی رام یا "دیسک ویدیوئی دیجیتال فقط خواندنی"در واقع سی دی رام های سریعتر و پرظرفیت تریهستند که به تدریج جایگزین سی دی های معمولی می شوند. دی وی دی رام ها از نظر شکلظاهری کاملا" شبیه سی دی رام معمولی هستند با این تفاوت که می توانند 7/4 گیگابایتاطلاعات یا 2 ساعت و 17 دقیقه فیلم ویدیوئی با کیفیت بسیار بالا بر روی خود ذخیرهکنند. تکنولوژی دی وی دی رام امروزه جایگزین تکنولوژی سی دی رام شده و به استانداردکامپیوترهای جدید تبدیل شده است. دستگاههای گرداننده دی وی دی رام به گونه ای طراحیشده اند که با استفاده از آنها می توان سی دی های معمولی قدیمی را نیز مورد استفادهقرار داد. جدول(1) -مقایسه قدرت ذخیره سازی برنامه های چند رسانه ای 1 فلاپی دیسک = 44/1 مگابایت اطلاعات یا 6 ثانیه فیلم با کیفیت پایین 1 سی دی رام = 650 مگابایتاطلاعات یا تقریبا" 1 ساعت فیلم با کیفیت پایین 1 دی وی دی رام= 7/4 گیگابایتاطلاعات یا بیش از 2 ساعت فیلم با کیفیت بسیار بالا 1 دی وی دی رام = 7 سی دی رام = 3157 فلاپی دیسک اینترنت و اینترانت اینترنت اولین بار در سال 1969 در بخش تحقیقاتدفاعی ارتش آمریکا و بعنوان وسیله ارتباطی مطمئنی در زمان جنگ به کار گرفته شد. اینسیستم ابتدا آرپانت نامیده می شد و متشکل از کامپیوترهای مجزایی بود که در نقاطمختلف جهان قرار داشتند و با استفاده از یک استاندارد جدید انتقال داده ها که TCP/IP به معنای "پروتکل کنترل انتقال یا پروتکل اینترنت" بود استفاده می کرد. دردهه 1980 میلادی بنیاد ملی علوم آمریکا با استفاده از آن تکنولوژی، شبکه اینترنت راراه اندازی کرد که چندصد دستگاه کامپیوتر به آن متصل بودند که عمدتا" متعلق بهادارات دولتی و یا مراکز دانشگاهی بودند. در ابتدا استفاده از اینترنت برای افرادمعمولی فاقد تخصص در زمینه کامپیوتر بسیار مشکل بود اما نوآوری های انجام شده درزمینه مرورگرهای وب استفاده از آنرا برای همه امکان پذیر ساخت. مرورگر وب برنامه ایاست که با نصب شدن بر کامپیوتر کاربر، امکان اتصال به شبکه جهانی وب و انتقال از یکصفحه به صفحه دیگر وب را تنها با فشار یک تکمه ماوس فراهم می سازد. امروزه باپیشرفت تکنولوژی صفحات وب غالبا" دربر گیرنده امکانات چند رسانه ای هم هستند. امروزه مرورگرها به هر کسی و در هر سطح از اطلاعات این امکان را می دهد که در شبکهجهانی اینترنت به جستجو بپردازد و به کتابخانه بسیار عظیمی از انواع اطلاعات دسترسیپیدا کند. شیوه های مدرن آموزش الکترونیکی تا سال 1996 میلادی هنوز به کار گرفتهنمی شد. تا آن زمان، عناوینی چون" آموزش از طریق اینترنت" و سپس "آموزش از طریق وب" بسیار متداول بودند. اما این واقعیت که بسیاری از شرکتها و مؤسسات حاضر نبودنداطلاعات داخلی و منابع آموزشی خود را بر روی شبکه ای قرار دهند که امکان دسترسیهمگان بدان وجود دارد؛ منجر به ایجاد شبکه های داخلی توسط آنها شد که اینترانتنامیده می شوند. اینترانت چیزی نیست جز یک شبکه خصوصی کامپیوتری که از همان پروتکلهای اینترنت استفاده می کند و با استفاده از مرورگرهای وب می توان از اطلاعات موجوددر آن استفاده کرد. چون اطلاعات در هر دو نوع شبکه های اینترنت و اینترانت از طریقصفحات وب ارائه می شوند، امروزه بیشتر به جای عبارت "آموزش از طریق اینترنت"، ازاصطلاح "آموزش از طریق وب" استفاده می شود. تکنولوژی موبایل از سال 2000 میلادیاستفاده از وسایل ارتباطی موبایل یا بی سیم از طریق تلفن های همراه و دستگاه های پیدی ای در امور تجاری و اداری بسیار متداول شده است. امروزه توجه زیادی معطوف بهاستفاده از این وسایل در امر آموزش شده است که از آن با عنوان "آموزش موبایلی" نیزیاد می شود. اینکه میزان موفقیت این نوع جدید آموزش الکترونیکی تا چه حد می تواندباشد، امری است که باید در سالهای آینده بدان پاسخ داد. خصوصیات منحصر به فرد آموزشالکترونیکی بر خلاف سایر شیوه های آموزش از راه دور، آموزش الکترونیکی تجربه منحصربه فرد استفاده همزمان از سه شیوه سنتی آموزش یعنی دیداری، شنیداری و متنی را فراهممی کند. خصوصیت منحصر به فرد دیگر این شیوه آموزشی که به مدد پیشرفت تکنولوژی فراهمگردیده است، کارایی بیشتر آموزش و مخاطبینی است که نه در یک منطقه یاکشور خاص، بلکهدر سرتاسر جهان پراکنده اند. بعلاوه، با تبدیل تدریجی آموزش از طریق وب بهاستاندارد آموزش الکترونیکی، هزینه های انتشار و توزیع برنامه های آموزشی بسیارکاهش یافته است. آموزش الکترونیکی همچنین امکان آموزش خصوصی را فراهم می کند. چیزیکه با استفاده از رسانه های چاپی امکان پذیر نیست و بصورت حضوری نیز هزینه بسیارزیادی در بر خواهد داشت. خصوصیت دیگر آموزش الکترونیکی در این است که این امکان رابرای دانشجو فراهم می کند تا به میل خود ومتناسب با توان یادگیریش سرعت پیشرفت درسیرا تعیین کند. دراین شیوه آموزش، دانشجویانی که از سطح اطلاعاتی بالاتری برخوردارندمی توانند مطالب ساده تر را بسرعت بگذرانند درحالی که دانشجویان ضعیفتر می توانندوقت بیشتری را صرف یادگیری همان مطالب کنند. این امر درمقایسه باکلاسهای حضوری،موجب کاهش اضطراب و نگرانی این گونه دانشجویان ناشی از عدم توانایی همگامی با سایردانشجویان می شود. آموزش به روش همیاری و آموزش الکترونیک براساس تئوری های آموزشگروهی (شیوه همیاری)، تعامل انسانی نقش اساسی در امر آموزش دارد. بنابراین هنگامطراحی دوره های آموزش الکترونیکی می بایست به این امر توجه داشت که دانشجویان دراین روش به تنهایی و دور از یکدیگر به تحصیل می پردازند. این نقیصه تاحدود زیادی باپیشرفت تکنیکهای ارتباطی الکترونیکی از قبیل اتاق های چت، ارتباط ای میلی بیندانشجویان، تله کنفرانس و امثال آن کمرنگ تر شده است؛ اما به هرحال، مخالفان آموزشالکترونیکی همچنان معتقدند که ارتباط مستقیم و چهره به چهره بین استاد و دانشجو ودانشجویان با یکدیگر که در کلاس های درس سنتی وجود دارد، هیچگاه توسط کامپیوتر وتکنیک های نوین ارتباطی قابل جایگزینی نخواهد بود. انواع مختلف آموزش الکترونیکیهمان گونه که گفته شد، آموزش الکترونیکی یا آموزش مبتنی بر تکنولوژی انواع مختلفیدارد که شاید مهمترین آنها امروزه آموزش با استفاده از لوح های فشرده و آموزش ازطریق وب باشد. در اینجا به مقایسه کلی این دو شیوه می پردازیم: مزایا و معایب آموزشبا استفاده از لوح های فشرده (سی دی رام) الف- مزایای آموزش با استفاده از لوح هایفشرده درمقایسه با روش های سنتی آموزش، مزایای استفاده از لوح های فشرده مانند سایرروشهای آموزش مبتنی بر تکنولوژی است. آموزش معمولا" می تواند بصورت انفرادی انجامشود، قابلیت تعاملی بسیار بالا است ، قابلیت جذب دانشجو افزایش می یابد و به دلیلعدم نیاز مراجعه به محل کلاسها یا کارگاههای سنتی، موجب کاهش هزینه دانشجویان میگردد. در مقایسه با آموزش از طریق وب، مهمترین مزیت لوح های فشرده، قابلیت بیشتراین روش در انتقال مفاهیم و مطالب درسی با استفاده آسانتر، گسترده تر و جذاب ترمتن، صدا، تصویر و فیلم است. روش معمول در آموزش از طریق لوح های فشرده چنین است کههمزمان با بیان مطالب توسط گوینده، تصاویر و فیلم مربوطه نمایش داده شده و نکات مهممطلب بر روی صفحه نمایش درج می گردد. بنابراین در این روش از مهمترین راههای انتقالمفاهیم یعنی دیداری و شنیداری بطور بهینه استفاده می گردد. همچنین از محیط ها وجلوه های جذاب نمایشی برای جلب توجه و ایجاد علاقه در دانشجو به منظورفراگیری بهتربه بهترین نحو استفاده می شود. در بسیاری از لوح های فشرده آموزشی امروزی، دیگرفرقی نمی کند که موضوع درس چه باشد، آموزش روش های فروش یا آموزش یک سیستمکامپیوتری جدید؛ در هر صورت، مطالب با استفاده از موضوعات کلاسیک فیلمهای هالیوودیاز قبیل داستانهای علمی-تخیلی، ماجرایی و حتی نمایش ها و مسابقات تلویزیونی بهفراگیر آموزش داده می شود. در این شیوه، فراگیر در نقش فرمانده یک سفینه فضایی، یککارآگاه خصوصی و یا یک باستانشناس ماجراجو و درقالب داستانهای جذاب برای رسیدن بهاهداف تعیین شده تلاش می کند و در عین حال به آموزش مرحله به مرحله موضوعات علمی میپردازد. همچنین چون آموزش از طریق تجربه کردن مؤثرترین راه یادگیری است، قابلیت هایخاص لوح های فشرده امکان ارائه شبیه سازی های با کیفیت بسیار بالا را فراهم میسازد. بعنوان مثال، یک برنامه آموزش فروش می تواند موقعیت های غامض را برایفراگیرنده شبیه سازی کند ویا در یک برنامه آموزش پزشکی، با استفاده از تکنیک هایشبیه سازی، دانشجو با یک بیمار مجازی روبرو می شود و باید ضمن تشخیص بیماری ویبتواند بهترین راه درمان را انتخاب کند. مثال دیگر در آموزش نظامیان است که آنها بامشاهده خود در یک میدان جنگی شبیه سازی شده باید بتوانند تاکتیکهای مناسب در مواجههبا دشمن را انتخاب کنند. ب- محدودیت های استفاده از لوح های فشرده یکی از معایباستفاده از لوح های فشرده در مقایسه با آموزش در کلاسهای درس سنتی، عدم ارتباط چهرهبه چهره و مستقیم استاد و دانشجو بایکدیگر و با سایر دانشجویان است. این در حالیاست که نقش اساتید با تجربه، در تسهیل آموزش از طریق افزایش علاقه و ایجاد ارتباطمتقابل با دانشجویان انکار ناپذیر است. همچنین شرکت در کلاسهای سنتی، مزایای دیگرینیز دارد که آموزش از طریق لوح های فشرده فاقد آن است. مزایایی مانند انگیزه بیشتر،امکان انجام فعالیت های تیمی و همچنین ایجاد روابط دوستانه با سایر دانشجویان که دربسیاری موارد می تواند تا مدتها پس از خاتمه دوره آموزش نیز پابرجا باقی بماند وتأثیر به سزایی در رشد اجتماعی آنان داشته باشد. بزرگترین نقص آموزش با لوح هایفشرده در مقایسه با آموزش از طریق وب، مشکل تغییر و به روز رسانی مطالب است زیرا پساز انتقال اطلاعات بر روی لوح فشرده، دیگر امکان تغییر آن وجود ندارد و در صورتنیاز به تغییر، می بایست یک لوح فشرده جدید طراحی، ساخت، تکثیر و توزیع شود. اینکار نه تنها می تواند بسیار پرهزینه باشد، بلکه زمان زیادی را نیز صرف خواهد کرد. مشکل دیگر آموزش با استفاده از لوح های فشرده در پی گیری پیشرفت آموزشی دانشجویاناست. زیرا هنگامی که لوح های آموزشی برای دانشجویان ارسال می شود، ارتباط میاندانشجو و مؤسسه آموزشی باید از سایر طرق برقرار شود. روشهای معمول عبارتند از ارسالپاسخ سؤالات از طریق پست، فکس یا پست الکترونیکی، ویا ذخیره نمودن تکالیف انجام شدهبر روی فلاپی دیسک و سپس ارسال آن از طریق پست. مزایا و معایب آموزش از طریق وبالف- مزایای آموزش از طریق وب عمده مزایای آموزش از طریق وب در مقایسه با روشهایآموزشی سنتی، شبیه مزایای سایر روشهای آموزش مبتنی بر تکنولوژی است. از جمله اینمنافع می توان به موارد زیر اشاده کرد: آموزش معمولا" می تواند بصورت انفرادی انجامشود، قابلیت تعاملی بسیار بالا است ، قابلیت جذب دانشجو افزایش می یابد و به دلیلعدم نیاز مراجعه به محل کلاسها یا کارگاههای سنتی، موجب کاهش هزینه دانشجویان میگردد. تفاوت عمده آموزش از طریق وب نسبت به آموزش از طریق لوح های فشرده در این استکه در این روش دسترسی به مطالب درسی بسیار آسان تر است و اصولا" نیازی به ارسالفیزیکی منابع و وسایل آموزشی وجود ندارد. این بدان معنا است که استفاده از وب برایآموزش، علاوه بر مزایای ذکر شده بالا دارای مزایای دیگری نیز می باشد که از جملهآنها می توان به موارد زیر اشاره کرد: · دسترسی آسان و فوری در هر زمان و در هرنقطه جهان. در این روش، دانشجویان درهر لحظه، و صرف نظر از اینکه در خانه، محل کاریا حتی در اتاق یک هتل باشند؛ می توانند به کتابخانه بزرگی از انواع و اقسام منابعدرسی و آموزشی دسترسی داشته باشند. با گسترش روزافزون مودم های همراه، دانشجویانحتی قادر خواهند بود در جاهایی که خطوط تلفن معمولی یا شبکه های اینترنتی متداولوجود نداشته باشد هم به منابع مورد نیاز خود دسترسی داشته باشند. · هزینه تجهیزاتمورد نیاز برای هر دانشجو نسبتا" پایین و قابل قبول است. امروزه تقریبا" همهکامپیوترها مجهز به مودم و یک مرورگر مجانی صفحات وب هستند و با هزینه اندکی امکاناتصال به شبکه های اینترنت یا اینترانت وجود دارد. · کنترل میزان پیشرفت دانشجویانآسانتر است. چون دانشجویان بصورت آن لاین و هنگام اتصال به شبکه آموزش می بینند، میتوان از سیستمهای قدرتمند پی گیری پیشرفت دانشجویان استفاده کرد. برخلاف آموزش ازطریق لوح های فشرده که دانشجویان باید تکالیف و گزارشهای خود را تایپ کنند یا برروی دیسک ذخیره کنند، در آموزش از طریق وب بررسی عملکرد دانشجویان بطور اتوماتیک واز طریق کامپیوتر سرور امکان پذیر است. این اطلاعات می تواند دامنه گسترده ای رادربر بگیرد: از تشخیص اینکه چه کسانی درحال استفاده از برنامه هستند و نمره تکالیفآنها چقدر است؛ تا اطلاعات ریزتر و دقیقتر شامل نحوه پاسخگویی هر دانشجو به هرسؤالیا مدت زمانی که هر دانشجو صرف آموختن مطالب هربخش از درس کرده است. · امکان طراحیبرنامه درسی مورد نظر توسط هر دانشجو منطبق با نیازشخصی. در آموزش از طریق لوح هایفشرده، دانشجویان تنها می توانند از مطالب درسی که از قبل بر روی یک لوح ذخیره شدهاستفاده کنند اما در آموزش از طریق وب عملا" هیچ محدودیتی از بابت حجم اطلاعات قابلدسترسی وجود ندارد. یک برنامه ایده آل آموزش از طریق وب ، باید به گونه ای طراحیشده باشد که مطالب درسی در آن به قسمتهای مختلف تقسیم شده باشند و دانشجو بتواندمتناسب با نیاز خود، به اطلاعات لازم دسترسی پیدا کند. · مطالب به راحتی قابل بهروز رسانی هستند. شاید این خصوصیت را بتوان مهمترین مزیت آموزش از طریق وب نامید. در زمانی که تحولات اقتصادی در سطح جهان بسرعت به وقوع می پیوندد، برنامه هایآموزشی نیز نیاز به تغییر و تطبیق مداوم با نیازهای روز دارند. در روش استفاده ازلوح های فشرده و سایر روشهای آموزش از راه دور، با هر تغییر، بایستی لوح فشردهجدیدی تهیه و تکثیر شود و از طریق پست برای همه دانشجویان ارسال گردد در حالی که درروش آموزش از طریق وب، دانشجویان هربارکه به آدرس سایت مراجعه می کنند، می توانندازآخرین روایت درس استفاده کنند. ب) محدودیت های آموزش از طریق وب شاید تنها دواشکال درمورد استفاده از روش آموزش از طریق وب وجود داشته باشدکه پیش بینی می شودهر دو آنها طی 5 تا 10 سال آینده و با گسترش شبکه اتصالات پر سرعت اینترنتی برطرفگردد. اولین مشکل، در مقام مقایسه با آموزش حضوری، نبود تماس انسانی است که میتواند فرآیند یادگیری را بطور قابل توجهی تحت تأثیر قرار دهد. از این لحاظ، آموزشاز طریق وب بهتر از آموزش با استفاده از لوح های فشرده است. دانشجویان در این روشمی توانند با استفاه از پست الکترونیکی با سایر دانشجویان ارتباط برقرار کنند،مطالب مورد نظر خود را بر روی صفحه های پیغام قرار دهند و یا از طریق چت و کنفرانسهای ویدیوئی ارتباط مستقیم و زنده داشته باشند. هرچند که این امکانات نسبت به آموزشاز طریق لوح های فشرده پیشرفت بسیار قابل توجهی به شمار می آید، اما هنوز آموزش ازطریق وب آن اثری که حضور در کلاسهای معمولی بر روی دانشجو می گذارد را ندارد. بااتصالات پرسرعت تر اینترنتی و پیشرفت بیشتر در نرم افزارهای کنفرانس ویدیویی، بهزودی این امکان برای دانشجویان فراهم خواهد شد که بتوانند از هر نقطه جهان بطورزنده و مستقیم در کلاس های درس حضور یافته، با مدرس و سایر دانشجویان با کیفیتبسیار بالا و از طریق تصاویر تمام صفحه ویدیویی ارتباط برقرار کنند. دومین مشکلعمده، نبود امکانات چندرسانه ای در بسیاری از برنامه های آموزش از طریق وب است. استفاده از صدا و فیلم برای توضیح بهتر بسیاری از مطالب درسی، آموزش از طریق شبیهسازی و طراحی شیوه های نوین آموزشی کاملا" ضروری است. نکته ای که باید به آن توجهداشت این است که ارائه کامل دروس بصورت چند رسانه ای هم اکنون نیز امکان پذیر است وبرخی از مؤسسات آموزش از طریق وب نیز بدان اقدام نموده اند. اما مشکل در اینجاست کهحتی اگر دانشجویان هم از طریق خطوط پرسرعت و با پهنای باند وسیع به اینترنت متصلباشند، شبکه های ارائه دهنده خدمات اینترنتی از آن استقبال نمی کنند زیرا این امرمستلزم انتقال حجم وسیعی از اطلاعات در هر ثانیه است که موجب بالا رفتن ترافیک شبکهو کاهش سرعت آن می شود. به همین دلیل در حال حاضر بیشتر دوره های آموزشی که از طریقوب ارائه می شوند محدود به متن و تصاویر ساده هستند. امید است با پیشرفت شبکه هایاینترنتی و تغییر در پروتکل های آن به زودی این مشکل نیز برطرف گردد.