فرمت فایل : word(قابل ویرایش)
تعداد صفحات:77
فهرست مطالب:
مقدمه
فصل اول :
( تعریف و مفاهیم وصیت)
مبحث اول : مفهوم و ماهیت وصیت
گفتار اول : تعریف وصیت
گفتار دوم : ارکان وصیّت
گفتار سوم : چگونه وصیت نامه بنویسیم؟
گفتار چهارم : نوشتن وصیت نامه در مواقع اضطراری
وظیفه اشخاص و شهودی که وصیت در مواقع اضطراری نزد آن ها تنظیم می شود:
گفتار پنجم : اشکال وصیت نامه:
مبحث دوم : اقسام وصیت
گفتار اول : وصیت تملیکی
گفتار دوم : وصیت عهدی
مبحث سوم : شرایط صحت وصیت
فصل دوم :
( ماهیت حقوق وصیت )
مبحث اول : سند وصیت یا وصیتنامه
مبحث سوم : وضعیت حقوقى وصیت در صورت رد
مبحث چهارم : آثار حقوقی وصیت نامه
مبحث پنجم : ماده های قانونی وصیت
مبحث ششم : موصیت و حقوق حاکم بر مرگ
فصل سوم :
( وصیت در فقه اسلامی )
مبحث اول : احکام وصیت در فقه اسلامی
گفتار اول : فلسفه وصیت
گفتار دوم : عدالت در وصیت
گفتار سوم : وصایاى واجب و مستحب
گفتار چهارم : اثبات وصیّت در فقه اسلامی
گفتار پنجم : نقش قبول در باب وصیّت
گفتار ششم : رد وصیّت
گفتار هفتم : حکم وصیّت زاید بر ثلث
گفتار هشتم : اهمیت وصیّت نامه
گفتار نهم : صیغه وصیّت
مبحث دوم : نسبت وصیت و ارث در فقه اسلامی
ارث بعد از وصیت و دین است:
گفتار اول : کلام فقهاء
گفتار دوم : بررسی دلائل
نقد و بررسی
مبحث چهارم : وصیّت از دیدگاه آیات و روایات
نتیجه گیری
فهرست منابع و مآخذ
مقدمه :
وصیت اعمال حقوق مدنی از طریق استخلاف (یعنی تعیین جانشین برای بعد از فوت ) این معنی شامل وصیت تملیکی و وصیت عهدی است. در علم درایه وصیت عبارت است از اینکه شیخ اجازه موقع سفر یا مرگ اجازه روایت کردن ازنسخه متضمن روایت را بعد از مرگ خویش به کسی بدهد. در جواز نقل روایت از چنان نسخه ای اختلاف نظر هست. اشکالی ندارد. هر انسانی می تواند در طول زندگی خود بارها وصیت کند. این وصیت می تواند کتبی باشد یا شفاهی. نوشتن وصیت نامه هر چند از حیث حقوقی امری اختیاری به شمار می رود، ولی در شرع آن قدر بر این مطلب تاکید شده که به عنوان یک تکلیف دینی مهم تلقی می شود. بنابراین به صرف جنبه حقوقی نمی توان کسی را وادار به نوشتن وصیت نامه کرد. تنظیم وصیت نامه بستگی به علایق دینی و حقوقی فرد دارد و اینکه مایل باشد برای امور شرعی، شخصی و مالی خود پس از فوت تعیین تکلیف کند یا خیر. در بین مسلمانان نوشتن وصیت نامه امری معمول و متداول به شمار می رود به خصوص که این اعتقاد وجود دارد که نوشتن وصیت نامه ضمن انجام تکلیف و واجب شرعی، موجب طول عمر و ثواب دنیا و آخرت می شود و هر کس که وصیت نامه اش را می نویسد، در واقع خود را مهیا و آماده پیوستن به معبود می کند. بنابراین چنانچه تصمیم به تنظیم وصیت نامه برای خود یا دیگران داشته باشیم بهتر است با آثار حقوقی آن آشنا شویم.
فصل اول :
( تعریف و مفاهیم وصیت)
مبحث اول : مفهوم و ماهیت وصیت
گفتار اول : تعریف وصیت
وصیت در لغت به معناى اندرز و نصیحت و آنچه بدان سفارش میکنند، است و در علم حقوق نیز تقریباً به همین معنا به کار میرود. مستنداً به ماده 826 ق.م وصیت تملیکى عبارت است از اینکه کسى عین یا قسمتى را از مال خود براى زمان بعد از فوتش به دیگرى مجاناً تملیک کند و وصیت عهدى عبارت است از اینکه شخصى یک یا چند نفر را براى انجام امر یا امورى یا تصرفات دیگرى مأمور نماید. در ریشه واژه وصیت و معناى آن اختلاف است برخى از جمله علامه حلى در تذکره و سیدمحمدجواد عاملى در مفتاحالکرامه وصیت را اسم مصدر و مشتق از وصى و به معنى وصل و الحاق میدانند و ارتباط آن را با مفهوم اصطلاحى وصیت از آن جهت میدانند که موصى به وسیله انشاى وصیت تصرفات زمان حیات خویش را به تصرفات بعد از مرگ خود متصل میکند. اگرچه برخى آن را مشتق شده از توصیه و به معناى عهد میدانند لیکن به نظر میرسد معناى اولى به مفهوم حقوقى آن نزدیکتر است و حداقل رجحان و برترى نسبت برداشت اول از این واژه این است که جامع افراد وصیت از حیث عهدى و تملیکى است. در استحباب وصیت در دین اسلام تردیدى وجود ندارد، آیات و روایات عدیدهاى در باب وصیت بیان شده است که جداى از جواز آن، مسلمین را تشویق و ترغیب به وصیت میکند. آیه 180 سوره بقره، آیات 11 و 23 سوره نساء و آیه 106 سوره مائده و... همگى شواهدى هستند دال بر این مدعا. در احکام تکلیفى وصیت بر چهار قسم تقسیم شده است: اول وصیت واجبه، همانند وصیت کردن جهت اداى حقوق واجبه اعم از حقالله و حقالناس، دوم وصیت مستحبه، همانند وصیت کردن به مال کم. مقصود این است که در وصیت باید به شرایط مالى وراث نیز توجه کرد از اینرو وصیت را نسبت به مال کم پسندیدهتر میشمارند. اگرچه در فقه وصیت تا ثلث اموال جایز است لیکن توصیه شده است در صورت فقر و تنگدستى بازماندگان وصیت نسبت به ربع یا حتى خمس بهتر است و سوم وصیت حرام، همانند وصیت کردن بر گوشت خوک و یا شراب و... که به جهت حرمت متعلق آن باعث حرمت عمل حقوقى نیز میشود و در آخر نیز وصیت مکروه، همانند وصیت کردن نسبت به مال بسیار که به جهت مذکور مکروه دانسته شده است. 1
گفتار دوم : ارکان وصیّت
وصیّت دارای ارکانی می باشد که این ارکان بر چهار پایه استوار است
:۱- موصی: یعنی وصیّت کننده،
۲- موصیله: کسی که از وصیّت استفاده می کند،
۳- موصی به: چیزی که به عنوان وصیّت پرداخت می شود،
۴- وصی: کسی که به وصیّت عمل می کند.
که به طور اختصار در مورد هر یک و شرایط آن ها توضیح خواهیم داد :
۱- موصی: در لغت به معنی وصیّت کننده یا سفارش کننده است . و در اصطلاح به کسی گفته می شود که اقدام به وصیّت تملیکی یا عهدی کند.
و در موصی داشتن اهلیت که شامل بلوغ، عقل، اختیار، رشد، افلاس و ورشکستگی و مستی و بیهوشی است، شرط شده است. و این مطالبی که گفته شد راجع به اهلیت موصی در همه اقسام وصایا می باشد.
۲- موصیله: کسی است که به وسیله وصیّت تملیکی مالی به او واگذار می شود .
در شرایط موصیله، آنچه از نوشته های فقهی و حقوقی بر میآید و قانون مدنی ایران نیز از آنها تبعیت کرده است، دو شرط وجود دارد که«موصیله» باید واجد این دو شرط باشد تا وصیّت صحیح و نافذ باشد؛ یکی: موجود بودن در هنگام وصیّت، دوم: اهلیت تملک داشتن.
بنابراین، موصیله باید اولاً «موجود باشد». لذا وصیّت بر معدوم باطل است، چنانکه اگر کسی مالی را برای دیگری وصیّت کند و بعد معلوم شود که «موصیله» در حین وصیّت مرده بود، وصیّت باطل خواهد بود.