فرمت فایل : word(قابل ویرایش)
تعداد صفحات:60
فهرست مطالب:
مقدمه و سپاسگذاری
آزمایشگاه شیمی
کوانتومتر:
شیمی¬تر:
دستگاه جذب اتمی:
آزمایش تعیین درصد سیلیکون در چدن و فولاد:
تعیین درصد قلع و سرب در بابیت:
به عنوان نمونه در این آزمایش:
آزمایشگاه مکانیکی
تئوری:
مکانیزم¬های مقاوم شدن:
کارهای انجام شده:
روش اندازه¬گیری تنش تسلیم y.s (روش نهایی offset method ):
انواع فک¬ها:
پارامترهای نمونه آزمایشی:
تهیه نمونه¬های آزمایشی فولاد:
آزمایش تعیین استحکام جوش:
انواع استانداردها:
آزمایشگاه متالوگرافی
تئوری آزمایش:
نمونه¬برداری ار قطعه مورد نظر:
مانت کردن:
آماده کردن سطح نمونه:
- سنگ زدن:
- سنباده زنی:
پولیش کردن و صیقل دادن نمونه:
- پولیش مکانیکی:
نوع فلزات نمونه دانه بندی سنباده پودر آلومینا دوردیسک
- پولیش الکترولیتی (الکتروپولیش)
- اچ کردن:
بررسی میکروسکوپی:
معرفی چند محلول اچ کننده:
فعالیت های مطالعاتی
وسائل مصنوعی زیست- پزشکی
فولادهای زنگ نزن (Stainless Steel)
تیتانیم و آلیاژهای تیتانیم:
- اجتماع وسایل (Integrity of Devices)
خواص فولادهای دوگانه (Duplex Stainless Steel)
- قابلیت انبساطی
ترموشیمی:
فصل 9- نمودارهای فاز:
آلومینیم و آلیاژهای آن:
گروه آلیاژی
عنصر آلیاژی
نوع آلیاژ از نظر عملیات حرارتی
خواص مشخصه اصلی آلیاژ
عمده ترین عیوب میکروسکوپی در آلیاژهای Al – Si
بررسی فرآیند ریخته گری کپی ای (replicast)
به طور کلی مزایای استفاده از این روش را می توان به صورت زیر خلاصه نمود:
فعالیت های عملی
طراحی قالب
آزمایشگاه شیمی
به طور کلی آنالیز فلزات مختلف که به مرکز وارد می شوند در این آزمایشگاه صورت می گیرد. کل امور مربوط به این آزمایشگاه را می توان به دو قسمت تقسیم کرد.
1) کوانتومتری 2) شیمی تر
دستگاه کوانتومتری موجود در این مرکز قادر به آنالیز 20 عنصر در فزلاتی با پایه Fe، Al و Cu می باشد یعنی برنامه ریزی و امکانات به کار گرفته شده در آن برای آنالیز فلزات با این سه پایه می باشد. البته در مواردی که بعداً ذکر خواهد شد فلزاتی که پایه آهن، آلومینیم و یا مس داشته باشند نیز ممکن است با شیمی تر آنالیز شوند و یا در مواردی برای مطمئن شدن از نتیجه به دست آمده از دستگاه کوانتومتر آنالیز فلز مربوط را مجدداً با شیمی تر انجام می دهند زیرا دقت عمل در شیمی تر بالاتر است.
در شیمی تر هم روش ها و دستگاه های مختلفی جهت آنالیز وجود دارد. بدین دلیل نام این روش ها را شیمی تر گذاشته اند که نمونه ها در این روش باید به صورت محلول باشد. از جمله دستگاههای مورد استفاده در این قسمت می توان از دستگاه جذب اتمی، اسپروفتومتری، اشترولاین (تشخیص کربن و سیلیکون) نام برد.
کوانتومتر:
همانطور که گفته شد کوانتومتر موجود در این مرکز قادر به آنالیز فلزاتی می باشد که پایه آهن یا آلومینیوم یا مس دارند، و برای فزلت با پایه های دیگر برنامه ریزی نشده است. نمونه مورد استفاده در این دستگاه باید حداقل ابعاد 2 × 2 سانتی متر داشته باشد تا بتواند دریچه محفظه نمونه دستگاه را به طور کامل بپوشاند. همچنین باید سطح آن سنگ خورده و گونیا باشد. ابتدا با ولتاژ بالا (8 کیلوولت) یک جرقه (spark) زده می شود تا هم سطح نمونه عمق پیدا کند و هم آلودگی های سطحی از بین برود. بعد یک جرقه با ولتاژ 5 کیلو ولت زده می شود که مقداری از جسم را به صورت بخار در می آورد. بعد اشعه های مربوط به عناصر مختلفی که ما آنها را برای آنالیز انتخاب کرده ایم به سمت این بخار فلزی تابانده می شوند که عناصری که در بخار فلز باشند اشعه مربوط به خود را منعکس می کند که این اشعه ها به یک منشور برخورد کرده و بدین وسیله هم مرکز ی شوند. بعد از عبور از منشور به آشکارساز (detector) برمی خورند که آشکارساز اشعه های با طول موج های مختلف را از هم جدا کرده و هم کدام را به سمت فتوسل مربوط به آن گسیل می دارد که فتوسل آن را به امواج الکتریکی تبدیل می کند.
کل محفظه ای که اشعه های نور در آن طی مسیر می کند تحت خلأ می باشد تا اشعه ها از مسیر خود منحرف نشوند. همچنین در محل جرقه گاز آرگون وجود دارد. از نظر زمانی از لحظه شروع کار در پنج ثانیه اول هوا از جلو نمونه خارج می شوند و جای آن را گاز آرگون می گیرد. به مدت 10 ثانیه جرقه اول زده می شود و 5 ثانیه جرقه دوم زده می شود و 5 ثانیه هم محاسبه طول می کشد. کوانتومتر موجود در اینجا از نوع نشری (emission) است. البته برای کار با کوانتومتر مواردی را باید در نظر داشت. مثلاً چدن ها را نمی توان با این دستگاه آنالیز کرد و این به دلیل گرافیت آزادی است که در این ها وجود دارد. لذا قبل از آنالیزچدن ها با کوانتومتر باید آنها را به صورت چدن سفید در آورد که اصطلاحاً به این کار پولکی کردن می گویند. عمل پولکی کردن به وسیله دستگاهی به نام بازگداز (remelting) صورت می گیرد. یعنی چدن را ذوب کرده (اتمسفر خنثی آرگون) و بعد سریع آن را در یک قالب به شکل پولک منجمد م یکننند تا گرافیک به صورت آزاد در نیاید. عمل پولکی گردن در مورد نمونه هایی که به صورت پودر یا خرده ریزه هستند هم صورت می گیرد. با توجه به این که دستگاه بازگداز دارای یک کوره القای است که دمای بسیار زیادی در حدود 1500 درجه سانتیگراد می کند، لذا از این دستگاه نمی توان برای پولکی کردن غیرآهنی که نقطه ذوب پایینی دارند، استفاده کرد. محدودیت دیگردر مورد چدن های نشکن است که باید حتماً منیزیم باقی مانده را در آنها اندازه گیری کرد. چون منیزیم نیز در دمای ذوب چدن فشار بخار بالایی دارد لذا منیزیم باقی مانده را از روی قطعه اصلی و از طریق شیمی تر اندازه گیری می کنند. منیزیم عمل کروی کردن گرافیک را در چدن نشکن انجام می دهد. همچنین در موقع کار با دستگاه کوانتومتر و تفسیر آنالیز به دست آمده باید دو مورد را در نظر بگیریم: 1- فرایند تولید 2- نوع آلیاژ
مثلاً در مورد فولادها باید دقت کنیم سطح فولاد دکربوره، کربوره یا... نشده باشد و یا عملیات سطحی دیگری نظیر سخت کردن القایی، نیتریده کردن سطح یا بریزه کردن، CVD، PVD یا... انجام نشده باشد که در این صورت لایهای که روی سطح را پوشانده است با روش مکانیکی یا به وسیله اسید باید از بین برد و از زیر آن نمونه برداشت. همچنین در مورد فولادها چون اکثراً دارای گوگرد کمی هستند لذا منحنی داخل دستگاه در مورد درصدهای کم گوگرد صادق است. اما فولادهای خوش تراش را که گوگرد بالاتری نسبت به تمام فولادها دارند ( حدود 2/0% ) نمیتوان با دستگاه کوانتومتر آنالیز کرد و دستگاه یا نتیجه بیش از حد (over) میدهد یا مقداری بیمعنی حاصل میکند. لذا این فولادها را با روش شیمیتر آنالیز میکنیم.
همچنین از موارد مهم دیگر در مورد تفسیر آنالیز، در نظر گرفتن روش تولید است مثلاً در فورج ممکن است دکربوره شدن در سطح را داشته باشیم یا در ریختهگری ممکن است جدایش در ساختار به وجود آید که همه اینها باید در نظر گرفته شوند.
در مورد خاکها و فروآلیاژها و همچنین در مورد آهن اسفنجی باید به دلیل ناهمگنی ماده از چند نقطه نمونهبرداری کرد.
شیمیتر:
از این روش برای آنالیز فولادها و چدنها و خاکها و فروآلیاژها و آلومینیم و مس استفاده میشود. به طور کلی میتوان این روش را به چهار قسمت تقسیم کرد:
1- فلزات با پایه آهن: منگنز، نیکل، مولیبدنوم، مس و کروم این فلزات را با کمک دستگاه اشترولاین و سیلیکون و فسفر این فلزات را با کمک دستگاه اسپکتروفتومتر آنالیز میکنیم.
2- فلزات با پایه مس: چون درصد مس بالاست باید با کمک دستگاه الکترولیز اندازهگیری که در روی کاتد مس و روی آند سرب مینشیند و در نهایت اگر محلول باقی مانده را از صافی بگذرانیم قلع روی کاغذ صافی میماند که با سوزاندن کاغذ صافی در کوره و وزن کردن آن مقدار قلع را تعیین میکنیم. بقیه عناصر در این آلیاژها را با دستگاه جذب اتمی تعیین میکنیم.
3- فلزات با پایه آلومینیم: عناصر موجود در اینها را با کمک دستگاه جذب اتمی آنالیز میکنیم.
4- نمونههایی که جزو پایه مس حساب میشوند اما در حقیقت سرب و قلع بالایی دارند (بابیت) که روش تعیین عناصر در آنها در آخر گفته خواهد شد.
دستگاه جذب اتمی:
دستگاه جذب اتمی موجود در مرکز همه عناصر، به غیر از سیلیکون و سرب و کربن و گوگرد را آنالیز میکند. سیلیکون و سرب به دلیل نداشتن لامپ مربوط و این که درجه حرارت لازم برای آنالیز اینها بالاتر از حد توان دستگاه میباشد و کربن و گوگرد را به دلیل که در شعله دستگاه سوخته و از بین میروند، نمیتوان با این دستگاه آنالیز کرد.
نمونههای این دستگاه باید به صورت محلول باشند به طوری که غلظت عنصر مورد نظر ما در آن محلول در حد ppm باشد. لذا برای تهیه نمونه مقدار 5/0 گرم از فلز مورد نظر را با ترازوی دقیقی که دقت آن 0001/0 گرم (با خطای 00005/0 گرم) میباشد، وزن میکنیم و آن را در بِشِر میریزیم و یک یا مخلوطی از چند اسید را برای حل کردن آن فلز به آن میافزاییم. وقتی فلز به طور کامل در اسید حل شد حجم نمونه را به 100 سانتیمتر مکعب میرسانیم. البته مقدار اسید طوری انتخاب میشود که بتواند فلز را کاملاً در خود حل کند. در بعضی مواقع امکان دارد حجم نهایی را به 50 سانتیمتر مکعب برسانیم که اگر محلول غلیظ بود دستگاه نمیتواند آنالیز درستی به ما نشان دهد و over میدهد که نشاندهنده غلظت بیش از حد محلول است که باید آن را رقیقتر کرد. اسیدهای مورد استفاده برای حل کردن نمونه مخلوطی از اسید سولفوریک- اسید نیتریک یا اسید نیتریک- اسید کلریدریک میباشد. قبل از آنالیز یک عنصر مثلاً آلومینیم در یک فلز باید اول با محلولهای استاندارد که مقدار آلومینیم آنها را نیدانیم دستگاه را کالیبره کنیم بعد نمونه مورد نظر را آنالیز کنیم. همینطور برای آنالیز هر عنصر باید لامپ مخصوص آن را استفاده کنیم.
آزمایش تعیین درصد سیلیکون در چدن و فولاد:
این اندازهگیری بر اساس ایجاد کمپلکس رنگی بین سیلیکون و مولیبدات و احیای کمپلکس تشکیل شده به وسیله نمک مور است. کمپلکس تشکیل شده دارای رنگ آبی پایداری است که میتوان در طول موج 570 نانومتر در دستگاه اسپکتروفتومتر آن را رنگسنجی کرد. این روش بسیار مناسب برای اندازهگیری سیلیکون در چدن و فولاد ساده کمآلیاژی است. اگر مقدار سیلیکون از 4% کمتر باشد با اسپکتروفتومتر آن را میخوانیم اما اگر مقدار آن بیشتر بود از روش وزنی استفاده میکنیم.
مواد لازم: اسید سولفوریک 1:2 ، اسید سولفوریک 1:3 ، آمونیم هپتامولیبدات 10% ، آب اکسیژنه ، نمک مور (فروسولفات آمونیم)
چهار مورد نخست به صورت آماده در آزمایشگاه موجود هستند اما نمک مور را باید بسازیم که برای تهیه آن ابتدا 50 سانتیمتر مکعب اسید سولفوریک غلیظ را با آب رقیق کرده و 20 گرم فروسولفات آمونیم به آن میافزاییم و با آبمقطر حجم را به 500 سانتیمتر مکعب میرسانیم. این حجم نمک تهیه شده برای 5 یا 6 نمونه کافی است. مقدار 1/0 گرم از نمونه را وزن کرده و آن را با 15 سانتیمتر مکعب اسید سولفوریک 1:9 و 5 سانتیمتر مکعب آباکسیژنه مخلوط میکنیم و بعد حرارت میدهیم تا کاملاً حل شود. بعد از حل شدن نمونه 4 سانتیمتر مکعب پرمنگنات 4% به آن اضافه میکنیم تا اکسید شود بعد آن را با آباکسیژنه بیرنگ میکنیم و بعد به حجم 100 سانتیمتر مکعب میرسانیم. بعد مقدار 10 سانتیمتر مکعب از محلول را برداشته و با 5 سانتیمتر مکعب آمونیم هپتامولیبدات مخلوط میکنیم که این مهمترین نرحله برای تشکیل کمپلکس مورد نظر است. 5 دقیقه زمان میدهیم تا این کار صورت گیرد. در همین زمان 10 سانتیمتر مکعب اسید سولفوریک 1:3 به آن میافزاییم. طول موج دستگاه را روی 570 نانومتر تنظیم میکنیم و ابتدا مقداری آبمقطر داخل سل دستگاه ریخته و سطح خارجی آن را کاملاً تمیز کرده و با دستگاه آن را طیفسنجی میکنیم که باید عدد صفر را نشان دهد. بعد با اضافه کردن نمک مور به محلولی که حاضر کردیم حجم آن را به 100 سانتیمتر مکعب میرسانیم که با این کار رنگ محلول آبی تیره میشود که هر چه پررنگتر باشد غلظت سیلیکون بیشتر است. همراه با طیفسنجی نمونه مورد نظر، یک نمونه استاندارد که درصد سیلیکون آن معلوم است نیز طیفسنجی میکنیم.
در مورد آزمایش انجام شده اعداد به دست آمده چنین بود:
نمونه استاندارد A=0.390 ; %Si=2.4
نمونه مورد نظر A=0.127 ; %Si=0.18
تعیین درصد قلع و سرب در بابیت:
ابتدا مقدار 5/0 گرم از نمونه را وزن کرده و آن را در مقداری اسید نیتریک حل کرده و زمان میدهیم تا مرحله خشکی برسد یعنی کل اسید بخار شود. بعد دوباره با 20 سانتیمتر مکعب اسید نیتریک 1:1 مخلوط میکنیم. مرحله اول برای این انجام میشود که مواد اضافی دیگری که داخل نمونه است از بین برود و فقط سرب و قلع باقی بماند. بعد محلول را با کاغذ صافی صاف میکنیم که قلع روی کاغذ صافی باقی میماند و محلول زیر صافی حاوی سرب و احتمالاً عناصر دیگر است. بعد بوتهای را برداشته و آن را به مدت زمان کافی داخل کوره خشک میکنیم تا به وزن ثابت برسد آنگاه آن را وزن کرده و کاغذ صافی با محتویاتش را داخل آن گذاشته و مجموعه را داخل کوره میگذاریم تا آب باقی مانده بخار شود. دمای کوره را به 800 درجه سانتیگراد رسانده و مدت 2 ساعت زمان میدهیم تا تمات آب بخار شود و کاغذ صافی هم بسوزد. بعد مجموعه بوته و قلی را از کوره خارج کرده بعد از سرد شدن در دسکاتر (جهت جلوگیری از جذب مجدد رطوبت) آن را وزن میکنیم و طبق روابط بیان شده در اینجا درصد قلع را به دست میآوریم:
5/0/100 × 7876/0 × (وزن بوته خالی- وزن بوته و قلع) = درصد قلع