فرمت فایل : word(قابل ویرایش)
تعداد صفحات:115
۱- مقدمه ۸
۲- کلیاتی در مورد نوشابههای گازدار ۱۰
۳- گیاهان داروئی ۳۴
۴- بررسی گیاهان تیره نعناع ۴۶
۵- بررسی گیاهان تیره جعفری ۶۶
۶- تیره پروانهداران ۷۴
۷- بررسی مهمترین گلهای دارویی ۷۶
۸- بررسی عرقیات گیاهان دارویی ایران ۸۷
۹- بررسی اسانسها ۱۰۱
۱۰- استفاده از گیاهان در تهیه نوشابه ۱۱۰
۱۱- نمودار فرآیند تولید نوشابه ۱۱۱
۱۲- نمودار فرآیند تولید عرقیات سنتی ۱۱۲
۱۳- ویژگیهای میکروبیولوژی عرقیات سنتی ۱۱۳
۱۴- جدول مشخصات ماشینآلات مورد نیاز تولید عرقیات ۱۱۴
۱۵- منابع ۱۱۵
در ابتدا لازم است بطور اختصار به بررسی وضعیت و موقعیت گذشته کنونی نوشابهسازی در ایران پرداخته شود.
تهیه و تولید اقسام شربت و نوشابه از قدیم الایام در ایران متداول بوده و اکثراً بطور خانی و بتدریج در سطح تجارتی در کارخانهها مرسوم گردیده است. این نوشیدنیها غالباً از عصارة میوه ها همراه با شکر و عرقیات معطر ساخته دشه و سپس با اقتباس از کشورهای خارجی و وارد نمودن آن، بصورت یک صنعت وابسته درآمد. تاریخچة این صنعت و ابسته بطور مشروح در گزارش وزرات صنایع و معادن ایران صنایع آشامیدنی و دخانیات ایران ۱۳۵۷ انتشار یافته است. خلاصة این گزارش بشرح زیر است:
در سالهای پس از جنگ جهانی، ساخت نوعی لیموناد و نوشابة دیگری بنام سینالکو در کارگاههای کوچ متداول گردید ولی این تولیدات به روش بهداشتی و در سطح کارخانهای انجام نمیگرفت.
متاسفانه تولید و رشد نوشابههای صنعتی در ایران از همان زمان ابتدا با وابسته بودن آن به کشورهای خارج، شروع شده است و به مرور سرمایهداران جهت بدست آوردن هر چه بیشتر سود اقدام به احداث و تاسیس کارخانة دیگری در این مورد مینمودند. تا حدی که درحال حاضر اکثر قریب به اتفاق مردم ایران به مصرف این نوشابههای وارداتی عادت کردهاند و احتمالاً کمبود آن در بعضی موارد باعث ناراحتی آنها میشود.
مصرف نوشیدینهای غیر الکلی بطور سنتی و در قدیم الایام متداول بوده و بین فرهنگ هر منطقه روابط خاصی داشته است. این نوشیدنیها بصورت شربت و عرقیات متناسب با میوهها و گیاهان بومی هر منطقه بطور سنتی متداول بوده است.
پیدایش صنعت نوشابهسازی نه تنها منجر به کاهش تولید نوشیدنیها و عرقیات گردید، بلکه وابستگی کشور را از نظر ورود عصاره به خارج تشدید نمود. بعلاوه مقدار زیادی ارز از این بابت از کشور خارج میشود. بهرحال در این مقطع از زمان که سرمایه هنگفتی در این زمینه سرمایهگذاری شده است و ضمناً تعداد زیادی کارگر در این صنعت مشغول به کار میباشند، میتوان این صنعت را در جهت تهیة نوشابههایی که امکان تهیة مواد اولیة آن در کشور موجود است سوق داد.
بدون تردید، تهیه و تولید نوشابه و نوشابهسازی با استفاده از مواد موجود خصوصاً گیاهان دارویی موجب توسعة صنایع کوچک و رشد و تقویت اقتصاد ملی میگردد.
در این زمینه استفاده از نیروهای انسانی در بخش کشاورزی و صنعتی موجب اشتغال بکار بسیاری از هم میهنان و استفاده از منابع طبیعی کشور میگردد.
در ادامة تحقیات وبررسی در مورد مواد مختلف جهت عصارة اصلی نوشابه شرایط زیر بعنوان اصلیترین عوامل مورد نظر قرار گرفت:
۱- این ماده سمی نباشد.
۲- این ماده به میزان زیاد در کشور باشد یا امکان کشت آن در سطح وسیع وجود داشته باشد.
۳- تا حد امکان این ماده برای مردم ناآشنا نباشد.
۴- این ماده ارزان قیمت باشد.
۵- این ماده جهت ساخت نوشابه تکنولوژی پیچیدهای نداشته باشد.
درقرن ۱۶ میلادی بررس و تحقیق در مورد از چشمههای آب معدنی و کوشش برای تولید آبهای معدنی بطور مصنوعی توسعة وسیعی پیدا کرد.
در سال ۱۷۷۲ فردی انگلیسی بنام Joseph priesly اولین مقاله خود را تحت عنوان «چگونه آب را با گاز مخلوط کنیم» انتشار دارد، ولی پیشرفت زیادی در این مورد نکرد سرانجام در سالهای ۱۸۰۹ –۱۸۰۷ برای اولین بار بنگاههای تولید و فروش آبهای معدنی (آب سودا) مصنوعی در امریکا تاسیس گردید.
در ادامة پیشرفت و ترقی این صنعت در سال ۱۸۱۸ فردی آلمانی به نام «دکتر فریدریش آدلف» که دارای موسسات تولید آب معنی بود، با استفاده از شربت میوة خالص و آب حاوی گازکربنیک نوعی نوشابة گازدار تهیه کرد و آنرا لیموناد نامید.
بشر از آغاز آفرینش خود برای رفع تشنگی و تامین نیاز حیاتی از آب استفاده میکرده است و برای قرنها، آب تنها شکل نوشیدنی بوده است.
پس از آن در اثر پیشرفت و تکامل جوامع بشری، سایر نوشیدنیها که عمدتاً منشاء گیاهی داشتند، بوجود آمدند.
امروزه در اثر پیشرفت صنایع غذایی خصوصاً نوشابهسازی انواع و اقسام نوشیدنیها تهیه و تولید میگردند.
مواد تشکیل دهندة نوشابههای غیرالکلی گازدار عبارتند از: عصاره، آب، شکر، گاز کربنیک، اسانسها، مواد پایدار کننده و احیاناً رنگهای مجاز خوراکی که بر حسب نوشابه متفاوت است. علاوه بر موادی که در بالا ذکر شد، اسیدهای خوراکی مانند اسیدسیتریک، اسیدفسفریک، اسیدمالیک و گاهی اسیدیتارتاریک و سیترات سدیم در بعضی نوشابهها بکار میرود.
گاهی اوقات در بعضی از نوشابهها از مواد تامپون، امولسیون کننده، روغنهای نباتی برای حالت ابری بخشیدن نوشابه، مواد کف زای خوراکی، کنین و مواد ضد کف نیز استفاده میکنند. بدیهی است کلیة مواد فوق در یک نوع نوشابه مصرف نمیشود.
آب یکی از انواع نوشیدنیها محسوب میشود که اکثراً رایجترین شکل نوشیدنی میباشد. آبـهای مدنی صنعتی و آبهای معدنی طبیعی نیز جـزء آبـهای آشامیدنی محسوب میشوند.
بیشتر منظور چشمههای آبگرم و معدنی است، معمولاً بدلیل املاح فراوان دارای اهمیت زیادی در درمان بیماریهای مختلف میباشند. گاهی در صورت تجویز پزشک آب چشمههای فوق مورد استفادة خوراکی نیز قرر میگیرد.
نوشیدنیهای دیگری که از زمانهای قدیم مورد استفاده قرار میگرفته مایعاتی با منشاء شیر بوده است. این نوشیدنیها مخلوطی از شیر کامل، شیر چرخ شده یا شیر چربی گرفته میباشند که در حقیقتت بصورت شیر مخلوط با افزودنیهای ته نشین شونده مانند کاکائو، شکلات و غیره و یا با افزودنیهای غیر ته نشین شونده مانند آب میوه تهیه میشوند. علاوه بر این نوشابههای گازدار تولید از شیر که در اثر تخمیر طبیعی و یا آمیختن با گاز کربنیک میباشند، بسیار رایج هستند. این نوشابهها از شیر ترش و یا ماست تهیه میشوند (دوغ). در کشورهای آنگلوساکس مصرف این نوشابهها
“Flavored milks” ، Fruit Flavored milks فراوان و متداول است.