فرمت فایل : word(قابل ویرایش)
تعداد صفحات:105
فهرست مطالب:
تقدیر و تشکر 3
چکیده 6
مقدمه 8
فصل اول: مطالعه و بررسی سایت (شناسه کلی موزه ها) 9
تاریخچه وکلیات معماری موزه ها 10
تاریخچه موزه در جهان 10
تاریخچه موزه در ایران 11
نحوه نورپردازی در موزه ها 16
سیستم برق 20
اهداف عمومی: 33
مقیاس عملکردی موزه ها: 36
فصل دوم: مطالعه و تجزیه و تحلیل نمونه مشابه 37
موزه خوی 38
اصول طراحی موزه 39
نور در موزه 39
منابع نوری 40
شدت نور 40
کنترل نور 40
نور طبیعی 41
اداری 43
نکاتی در باب معماری موزه 44
آب و هوا : 46
فصل سوم: برنامه فیزیکی و لیست فضاهای طرح و استانداردها (رهنمودهای برنامه ریزی و طراحی) 51
استانداردها و ضوابط طراحی 52
فضای فیزیکی موزه 52
محل و ساختمان موزه 52
1- ضوابط و رهنمودهای برنامه ریزی فیزیکی: 53
معماری موزه 54
فضاهای پشتیبانی و خدماتی: 61
ساختار عمومی موزه : 67
برنامه عملکردی و فیزیکی 82
فصل چهارم: روند طراحی 89
طراحی موزه 90
شرایط محیطی موزه 91
نظریه محتوایی 93
فصل پنجم: نقشه ها و تصاویر پروژه 99
وضعیت کلی سایت 100
منابع و ماخذ: 105
چکیده
از مهمترین کارهایی که یک موزه می تواند انجام دهد، ترسیم جالبترین داستانی است که حکایت از پیروزی انسان بر جهان دارد و نشان می دهد که او چگونه دانش خود را در دنیایی برپا ساخته است که در آن زندگی می کند و اینکه او چگونه زندگی خانوادگی، هنرها وصنایع دستی فرهنگ ها وتمدن های خویش را توسعه داد. چنین مطالعاتی نشان می دهد که با وجود آنکه جمع آوری مجموعه ها و حفظ میراث فرهنگی از صفات اولیه انسان بوده ولی او در خلال این تاریخ چقدر دیر به ایجاد موزه ها اقدام نمود. از آغاز، غذا، لباس و اسلحه برای وی بسیار ضروری بوده و او آموخت تا آنها را برای نیازهای آتی اندوخته و انبار کند. سپس دوره ای رسید که او اشیایی را برای رفاه شخصی و اثبات اعتبار خود جمع آوری نمود. با افزایش پیچیدگی تمدن ها، فرصت های بیشتری برای جمع آوری اشیاء گرانبها مانند اسلحه و زره، ابریشم و پرده های نقش دار، طلا و جواهرات بوجود آمد. هدایای شاهان، کاخ ها و معابد را تزیین می نمود و به صورت تصادفی، ازدواج و یا خوش اقبالی در جنگ، دست به دست می شد. گنج ها سهم خاندان های اشرافی شده و یا سبب قدرتمند شدن ارتش ها می شد. بعداً از این دارایی ها به طور معمول برای تقدیر از ثروتمندان و نوابغ نیز استفاده می شد و از این رو ارتقاء سطح زندگی آنها را نیز به دنبال داشت. شاهان از این طریق از خویشاوندان و دوستان خود حمایت کرده و رقبا و زیردستانشان را تحت تاثیر قرار می دادند. بعداً نیز مجموعه های گرانبها همچنان انعکاسی از تمایل مثبت افراد، فرهنگ و منافع وسیع آنها به شمار می رفتند. در این زمان انسان دارای خانه، ثروت و خانواده بود و به جمع آوری کتاب، عکس، اشیا هنری و گنجیه های طبیعی توجه می نمود.
چنین مجموعه هایی به فضای مناسب و تسهیلات نگهداری نیاز داشت و گاهی باری بر دوش صاحبان آنها بود. در مواقعی نیز با غالب شدن روحیه سخاوت بر مالکین آنها، دسترسی توده وسیعی از مردم به آنها امکان پذیر می شد. به این دو دلیل مجموعه ها مردم را بهره مند می ساختند. مؤسساتی که از آنها نگهداری می کردند، نیز موزه یا گالری هنری نام گرفتند. موزه ها در دوران کلاسیک، عموماً به جایی برای تفکر و چشم دوختن دلالت داشت. اغلب موزه ها و گالری های هنری در پایتخت کشورهای اروپایی از اواسط قرن هجدهم به بعد تحت حمایت مقام سلطنت و یا مللی بوجود آمدند که با یکدیگر در تاسیس مؤسسات مسئول برای نگهداری گنجینه هایشان بخصوص در زمینه های هنری و باستان شناسی رقابت داشتند در پایتخت های ملی، مراکز شهری بزرگ به سرعت در حال توسعه بودند و خواسته های آنها برای کسب اعتبار به صورت رقابتی برای احداث و پرکردن موزه ها و گالری های هنری آنها در آمد. بازرگانان و صنعتگران اغلب در رقابت برای نیک خواهی، پایه های نخستین اینگونه موزه ها را درزمانی فراهم می کردند که اولیا امور شهری به طور معمول نسبت به کارکنان اینگونه مؤسسات و حمایت از آنها احساس تعهد می کردند.
دانشگاه ها کتابخانه های مرجع مشهوری را تاسیس کردند که بی وقفه آموزش موضوعات متنوع و وسیعی را امکان پذیر می ساختند توسعه سریع مطالعات علمی منجر به نیاز بیشتر به آزمایشگاه های تجربی و مواد اولیه برای بررسی دقیقتر شد. ضرورت افزایش و نگهداری نمونه های آموزشی مورد استفاده در بین سخنرانی ها و سهولت دسترسی دانش آموزان به این نمونه ها در اوقات فراغتشان، سبب افزایش اهمیت موزه داری گردید. قرن نوزدهم، قرن توسعه آموزش در همه زمینه ها و در تمام سطوح بود که به طور ریشه ای از انقلاب صنعتی متأثر گردید. مدارس تکنولوژی برای ارایه آموزش به کسانی پدید آمدند که در کارگاه ها و کارخانه ها جذب شده بودند. برای این منظور مدل هایی ساخته شد تا در سخنرانی ها اصول علمی و فیزیکی علوم را به نمایش بگذارند. در همان حال دانش آموزان در حین کسب مهارت در کارهای دقیق بر روی چوب و آهن نمونه های دیگری را نیز می ساختند. همچنین روش های جدید و سیستماتیکی جهت نگهداری مواد اولیه علوم فیزیکی و برای موزه های تکنولوژی امروزی شروع شد.
موزه در مراحل اولیه شکل گیری پاسخی برای نگهداری مجموعه هایی بود که جمع آوری کننده ها با اشتیاق آنها را به این محل می آوردند. به تعداد انواع موزه، اشیایی برای نگهداری وجود دارد تا رضایت افراد چه در حال حاضر و چه در آینده حفظ شود. با این وجود موزه ها همانطور که برخی افراد تصور می کنند مؤسساتی بی تحرک نیستند. موزه ها با جمع آوری اشیاء شروع به کار کردند و این اولین عملکرد آنها به شمار می آید. موزه نمی تواند هرگونه شیئی را جمع آوری کند موزه هایی که تمامی اشیاء ارسالی را می پذیرفتند، گاهی مواجه با مسائل ناگواری می شدند اگر وجود دستورات و یا دلایلی برای ایجاد یک موزه لازم است، می بایست در چارچوب یک طرح جامع نسبت به ارایه تعریفی صحیح از آنها اقدام نمود. برای حفاظت از میراث فرهنگی موزه ها می بایست نسبت به تمام جنبه های زندگی طبیعی انسان، تاریخ طولانی اش و تمام آثار او مسلط باشند.
به طور کلی ارتقا فرهنگی جامعه و اهداف بازدیدکنندگان به یک زندگی غنی تر در موزه ها از طریق اعمال روش ها و ارایه امکاناتی می باید صورت پذیرد تا آنها را از نگرانی ها آسوده ساخته و سختی ها و موانع موجود در محیط زندگی مانند: تلاش سخت برای تامین زندگی و مشکلات محیط کار را کاهش دهد. ارتقا فعالیت افراد به افق های وسیعتر و گشایش حوزه های اکتشافی جدید و جالب، امروزه از مهمترین وظایف موزه ها است. در این شرایط تحقق اهداف موزه ها مستلزم توجه کافی به اهمیت نقش آموزش و تحقیق در موزه ها و تجهیز و سازماندهی مناسب آنهاست.
مقدمه
« بیشترین جلوه های تاریخی در موضوعات مختلف را در موزه ها می توان یافت و موزه ها را می توان مکانی برای تماشای اشیاء تاریخی و ارزشمند قلمداد کرد که یادآور خاطره هنر، فرهنگ و تاریخ گذشتگاه است. هر یک از گنجینه ها ، اشیای عتیقه و آثار در عین بی زبانی هنر و اسناد و تاریخ گذشته را بازگو می کند. به عبارت دیگر می توان موزه ها را آیینه ای تمام نما از آداب و سنن ، فرهنگ معنوی و هنر دوران گذشته دانست و با دیدن این آثار با گذشته ها ارتباط برقرار کرد.
موزه ها به لحاظ تیپ به موزه های تاریخی ، هنری ، علمی ، ادبی و موزه های خاطرات متفکران، هنرمندان و شاعران تقسیم می شود. تماشای هریک از این آثار ، بازدیدکنندگان را به تامل در فرهنگ تاریخ وهنر دوران گذشته وا می دارد. در ایجاد هر یک از موزه ها سعی شده که خدمات فرهنگی و معنوی از دیدگاه های مختلف برالی علاقه مندان و محققان ارائه شود. در بررسی موزه ها از نظر معماری متمایز بودن تیپ و شاخص های معماری در هریک از آنها به چشم می خوردو تلفیقی از معماری سنتی و مدرن یا دوره های مختلف در آنها مشاهده می شود. این بناها جزو برترین شاهکارهای معماری شهر یه حساب می آیند که در آنها به مفاهیم فلسفی و هویت معماری بها داده شده است. بطور کلی در حالت عمومی موزه ها متشکل از سالن انتظار ، امور اداری ، کتابخانه ، امور بین المللی و تحقیقات ، خدمات نمایشگاهی ، مراقبان ، آرشیو ، دبیرخانه ، سالن های برگزاری نمایشگاهی و بخش های گالری دایمی و سایر قسمتهای تخصصی است و آنچه که از نظر طراحی حائز اهمیت است ، روابط منطقی و عملکردی این تشکیلات و مسیر تماشای اشیاء و آثار است که باید سهولت و امکان بهره برداری بیشتر را برای بازدیدکنندگان مهیا کند.»
فصل اول: مطالعه و بررسی سایت (شناسه کلی موزه ها)
تاریخچه وکلیات معماری موزه ها
واژه موزه
کلمه موزه مشتق از کلمه ی «میوزیوم» لاتین است که آن نیز از کلمه «موسیون» یونانی گرفته شده است و در اصل به معنای جایگاه و معبد «موز» ها است.
بنابر اساطیر یونان باستان «موز» ها یا «موس» ها، نُه الهه ی یونانی بودند که پدرشان زئوس و مادرشان منموسونه بود. هر یک از «موز» ها مظهر یکی از هنرهای رایج یونانی بودند. مثلا یکی الهه یا موز شعر بود و دیگری موسیقی و دیگری تاریخ.
ایکوم، شورای بین المللی موزه ها، در یک تعریف رسمی بیان داشته است که:
«موزه موسسه ای است دایمی و بدون هدف مادی که درهای آن به روی همگان گشوده شده است و در خدمت جامعه و پیشرفت آن فعالیت می نماید. هدف موزه ها در مورد شواهد برجای مانده از انسان و محیط زیست او و گردآوری و حفظ و ایجاد ارتباط بین این آثار بویژه به نمایش گذاردن آنها به منظور بهره وری معنوی است».
در گذشته موزه عبارت بود از یک خزانه ی آثار و اشیاء جهت بهره وری خواص، ولی اکنون موزه پاسخگوی نیازهای عامه مردم است. باید آموزش بدهد و در جهت گسترش دانش عمل کند و نقش آموزشی، فرهنگی، اجتماعی و پژوهشی را به عهده بگیرد، به گونه ای که برای تماشاگر نیز جذابیتی داشته باشد.
امروزه تاسیس و فعال نمودن موزه به عنوان نهادی که نقش آموزش جامعه را بر عهده دارد، یکی از مهمترین دستاوردهای فرهنگی و ساده ترین و سازنده ترین روش نشر فرهنگ عمومی است.
به هر رو موزه اکنون در جهان معاصر نظام پیچیده ای از انواع تشکیلات، سازمان ها، نهادها، فعالیت ها، تخصص ها، تکنیک ها، راهکارها، دانش ها و شاخه های موزه ای است با کوهی از ادبیات، مفاهیم و فرهنگ اصطلاحات خاص خود و صور نوینی از موزه های تخصصی و مردمی تر مانند باغ- موزه ها، کاخ- موزه ها، پارک- موزه ها، زیست- موزه ها است.
موزه، یک واقعیت چند منظوره ای نیز در جهان ما است. به این معنا که شامل فعالیت های پیچیده و چندجانبه ای می شود که مهمترین محورهای آن گردآوری، نمایش، حراست، حفاظت، مرمت، آموزش، پژوهش، معرفی و مهمتر از همه آن که تلاش برای ایجاد نوعی ارتباط بین بشر امروز و دیروز، نوعی رابطه دیالوژیک بین احساس، اندیشه و خرد و خیال انسانی که در محیط و فضای موزه با آثار مواجه می شود، می باشد.
تاریخچه موزه در جهان
در اواخر قرن سوم قبل از میلاد بطلمیوس اول (284-246 قبل از میلاد) اولین موزه را در شهر اسکندریه تاسیس کرد. بنای این موزه در قسمتی از کاخ سلطنتی ساخته شده بود. در قرون وسطی نام موزه برای محلی بکار برده می شد که در آنجا مجموعه هایی از اشیاء کمیاب و جالب ادوار گذشته از قبیل تاریخ طبیعی یا آثار هنری را به نمایش درمی آورند. گرایش به گردآوری آثار و اشیاء نفیس و ارزشمند از دیدگاه زیباشناسی مبتنی بر انسان محوری که در دوران یونان و روم باستان به ظهور موزه انجامید در قرون وسطی رنگ دیگری به خود گرفت و به جهت حاکمیت مذهب در این دوران موزه بیشتر به مکان جمع آوری اشیاء متبرک و مذهبی تبدیل گردید. لیکن با آغاز دوره ی رنسانس از انهدام کامل این گنجینه ها جلوگیری به عمل آمد و در نتیجه موزه ها نیز، در تداوم سیر سابق خود تجدید حیات یافتند. موزه ها و گالری ها از اواسط قرن هجدهم در پایتختهای اروپایی پدیدار شدند. این امر غالباً به حمایت و جانبداری سلاطین صورت می گرفت و اکثر کشورها با همکاری یکدیگر به تاسیس موزه هایی جهت تبادل آثار باستانی و هنری خویش اقدام می نمودند.
تاریخ 30 اوت 1792 در فرانسه بر اساس تصویب نامه F.N.C موزه ها جنبه ی عمومی و ملی یافتند. همزمان با این عمل موزه لوور بعنوان مکانی برای استفاده عموم در سال 1792 .م افتتاح شد که سنگ زیرین بنای موزه ها در قرن نوزدهم میلادی گردید. از گنجینه های کلیساهای قرون وسطی تا انواع موزه های پایان سده ی نوزدهم ارائه آثار تحول چندانی نیافت. در طی نخست قرن بیستم، ارائه توام با رعایت زیباشناسی حتی در موزه های بدون ارتباط با هنر اهمیت خاصی یافت.
از دهه 1950 م به بعد، تحول چشمگیری در جهت ارائه اشیاء در ارتباط با یکدیگر مشاهده می گردد. فنون نمایش نیز در طی یکصد سال گذشته تحول عمده ای به خود دیده است و در سایه پیشرفتهای شگرف علمی و فنی و ... نمایش های ایستای گذشته جای خود را به آرایش های بسیار متنوع تر سپرده است.
ملحقات استنادی، که به شدت تحت تاثیر گرانیسم باوهاس قرار گرفته است در چهارچوب زیبایی شناختی شکل جدید یافته است و نمایشگاه های موقت و سیار نیز پیوسته مفصل تر شده و موزه های مدرنی نظیر تالار ملی ویکتوریا در ملبورن که از حجم های مجوفی تشکیل یافته است بگونه ای طراحی شده اند که پوشش کف ها و دیواره ها و سقفها را می توان در ظرف چند ساعت تعویض کرد.
در اجلاس که بوسیله آیکوم در سالهای 1961 در «میلان» و 1968 در «مکزیکو» برپا شد نقش عمده ای را در مشخص نمودن و تبیین خطوط اصلی نظامنامه ای بین المللی و مرتبط با پیشرفت های چشمگیر موزه شناسی ایفاء کردند و وظایف نوینی را برای موزه ها ترسیم نمودند. در دهه های اخیر موزه ها با رشد فزاینده بین المللی با تنوع موضوعات گوناگون از گستردگی فراوانی برخوردار شدند.
تاریخچه موزه در ایران
درباره تاریخچه موزه در ایران باید اظهار داشت که در گذشته جمع آوری و نگهداری اشیاء ذیقیمت در ایران با انگیزه حفظ آثار شخصی بوده و بیشتر حالت خصوصی داشته است. اولین نمونه های آن را می توان در دوران سلسله هخامنشی و یا شکل گیری حکومت مستقل ایران مشاهده نمود که صرفاً جنبه خصوصی داشته و تنها مورد استفاده حکام و امرای وقت قرار می گرفته است.
موزه با مفهوم نوین و امروزی آن در این سرزمین از 120 سال پیش شکل گرفت. اولین نمونه آن را در زمان حکومت محمدعلی شاه قاجار می توان مشاهده نمود که در این زمان بخشی از کاخ گلستان به موزه ابزار و اشیاء قیمتی و سلطنتی تبدیل گردید که اعیان و اشراف از آن بازدید می کردند. در سال 1299 دولت تقبل نمود که در تهران یک موزه آثار عتیقه و یک کتابخانه ملی بسازد و ریاست و مدیریت آن را تا سه نوبت به فرانسویان واگذار نمایند و در اجرای این طرح «آندره گدار» معمار و مهندس فرانسوی با عنوان مدیریت موزه و کتابخانه ملی مشغول به کار گردید. مرتضی خان ممتاز الملک که در حقیقت می توان از او به عنوان موسس اولین موزه ملی در ایران یاد کرد و می توانست موزه ملی ایران را با 270 قلم شیء عتیقه در یکی از اطاق های بزرگ عمارت قدیم وزارت معارف که در قسمت شمال بنای مدرسه دارالفنون قرار داشت، تاسیس کند پس از خریداری و اهداء کاخ مسعودیه در سال 1304 ه.ش این موزه، به تالار آیینه آن کاخ منتقل شد و در سال 1315 ه.ش پس از اتمام ساختمان کنونی موزه در ایران باستان به این محل انتقال یافت.
هم زمان با شکل گیری موزه ایران باستان، در سال 1309، موزه هنرهای ملی به فرمان رضاخان در حوض خانه باغ نگارستان ایجاد گردید و در کنار این موزه کارگاه های بومی جهت تولید و ساخت و ارائه آثار در نظر گرفته شد.
در سال 1310 با کشف آثار باستانی در تخت جمشید، موزه تخت جمشید به منظور نگهداری آثار مکشوفه احداث شد. در سال 1315 موزه پارس در عمارت زیبای کلاه فرنگی شیراز (آرامگاه کریم خان زند) تاسیس گردید. از این زمان به بعد با نمونه قابل توجهی از موزه مواجه نمی شویم. در سال 1335 موزه قزوین در کلاه فرنگی شاه طهماسب (بنای چهل ستون قزوین) برپا گردید و در ادامه این روند موزه چهل ستون اصفهان در کاخ چهل ستون افتتاح گردید (سال 1337 ه.ش) موزه هنرهای تزیینی در سال 1338 و موزه جواهرات سلطنتی در دی ماه 1339 شمسی در طبقه زیرین ساختمان بانک ملی گشایش یافت. در سال 1341 موزه تبریز و گرگان و در سال 1345 موزه شوش و در سال 1346 موزه ارومیه افتتاح شدند که آثار موجود در این موزه بیشتر جنبه تاریخی و مردمی شناسی داشته است. موزه رشت در سال 1349 و موزه حمام گنج علیخان کرمان در سال 1350 موزه خانه صبا در منزل مسکونی شادروان «صبا» در سال 1352 تاسیس و افتتاح گردیدند. سال 1355 اوج احداث بناهای موزه ای در ایران بوده است در این سال انگیزه ایجاد بناهایی با عملکرد صرفا موزه عمومیت می یابد که موزه هنرهای معاصر، موزه فرش، فرهنگسرای نیاوران حاصل آن می باشد.
انواع موزه ها
به موازات وجود مجموعه های مختلف و نمایشگاه های مرتبط با آنها، موزه های متنوعی نیز می تواند وجود داشته باشد. هر کدام از این موزه ها دارای ویژگی های خاص و نیازهای مختص خود می باشند.
از تقسیماتی که برای موزه ها قائل به چند دسته اشاره می شود:
موزه های هنری (نقاشی و مجسمه، هنرهای دکوری، هنرهای گروهی، طراحی پارچه و نساجی)
موزه های هنری به موزه هایی اطلاق می شود که مجموعه هایشان صرفا به خاطر ارزش های زیبایی شناختی و هنر پدید آمده و ارائه شده اند، گرچه تمامی اشیا تشکیل دهنده آنها حداقل در ذهن خالق و پدیدآورندگانشان اثری هنری محسوب نگردد. بدین ترتیب علاوه بر موزه های نقاشی، مجسمه سازی، هنرهای تزیینی و هنرهای کاربردی و صنعتی می توان موزه هایی از قبیل آثار عتیقه، فرهنگ مردم، صنایع دستی و هنرهای ابتدایی را در همین زمره برشمرد. بیشتر بازدیدکنندگان موزه های هنری را علاقمندان غیرحرفه ای و افراد کنجکاور تشکیل می دهند و اینگونه موزه ها از حیث جهانگردی و پر کردن ایام فراغت اهمیت ویژه ای دارند.
موزه های تاریخی (خانه های تاریخی، موزه های جامعه شناسی تاریخی، آرشیوها، موزه های نظامی، موزه های دریایی و کشتیرانی، کشتیهای قدیمی و باستانی)
موزه تاریخی به معنای اعم آن شامل ارائه هر نوع اثر تاریخی یا در ارتباط با مردم می باشد و یا حاوی ابزارها و مواد و اسنادی است که تاریخ و تمدن های قدیم و جدید، ابتدایی و پیشرفته را تقسیم می کند و به مفهوم اخص آن شامل اشیا آثاری است که به ترتیب زمای وقایع تاریخی قدیم و جدید را نمایش می دهند. بنابراین موضوع اصلی این گونه موزه ها تاریخ و نمایش سیر تحولات وقایع تاریخی می باشد که از اشیا و اسناد تنها برای درک و فهم بهتر آن استفاده می شود.
موزه های علمی (روابط مطالعه اقوام و نژادها، آبزیان اقیانوسها، باستان شناسی، حشره شناسی)
از دو گروه عمده تشکیل می یابد. موزه های علوم طبیعی و موزه های علوم فیزیکی (علوم کاربردی).
بسیاری از آثار نمایشی این موزه ها اشیا آموزشی هستند که نشان دهنده اصول اساسی علوم و صنعت مدرن می باشند. مطالعات زیادی باید درباره چنین نمایشگاه هایی صورت گیرد زیرا اشیا بایستی از نظر تاریخی کاملا مشخص بوده و در عین حال در درک عملکرد آنچه به نمایش گذاشته شده به بازدیدکننده یاری می رسانند.