تحقیق نقش علما در ایجاد نهضت مشروطیت ایران

اختصاصی از یارا فایل تحقیق نقش علما در ایجاد نهضت مشروطیت ایران دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

فرمت فایل : WORD (قابل ویرایش)

تعداد صفحات:25

فهرست مطالب:

طرح مسأله
پیشینه تحقیق :
پرسش های تحقیق
فرضیه :
فصل اول :
کلیات و مفاهیم
مفاهیم
نهضت :
مشروطه
علمای دینی روشنفکر
مشروطه مشروعه
فصل دوم :
مواضع علما در قبال مشروطیت ایران
فصل سوم :
سیر تاریخی نهضت مشروطیت ایران
فصل چهارم :
اهداف علما از دخالت در نهضت مشروطه
فصل پنجم
علما، حکومت، آزادی، قانون
نتیجه گیری :

موضوع :
نقش علما در ایجاد نهضت مشروطیت ایران
طرح مسأله
ساختار مبانی اندیشه سیاسی علمای شیعه در تاریخ قرون وسطی اسلامی ایران و تداوم و تحول بسیاری از عناصر فکری علمای شیعه در اعصار و قرون بعدی با میراث کهن و سنتی شیعه در ارتباط بوده و این اندیشه سیاسی با اصول اعتقادی شیعه یعنی انحصار حق حاکمیت و حکومت امام معصوم (ع) در جامعه اسلامی و غصبی بودن هر نوع حکومت غیر معصوم در زمان غیبت و انتظار آرمانی ظهور و رجعت امام معصوم غائب و تشکیل حکومت عدل جهانی واحد در آخرالزمان در ارتباط و پیوند نزدیک و تنگاتنگی قرار داشت .
بدون تردید در اقلیت قرار داشتن شیعیان در قرن های اولیه اسلام و ایران و تداوم تاریخی این موضوع یا توجه به تداوم سلطه و سیطره اهل سنت در زمان حاکمیت و قدرت سلسله های سنتی مذهبی در جهان اسلام و به ویژه در ایران که همواره با سرکوب و آزار و اذیت شدید شیعیان همراه بوده است. لذا همواره افق بینش سیاسی شیعیان و بخصوص علمای شیعی با شرایط نامساعد جو سیاسی و خفقان اجتماعی پیش روی آنان در چالش بوده و این چالش در طول تاریخ بر آنان فشار می آورده و موقعیت های آنان را در اجتماع سنتی سنی مذهب در تنگنا قرار می داده است.
اندیشه ایجاد یک حکومت شیعی در زمان ائمه و به طبع آن مبانی اعتقادی این تفکر در زمان غیبت مبنی بر ایجاد حکومت عدل واحد جهانی و زمینه چینی برای تشکیل حکومت آرمانی شیعه و شکل گیری یک حکومت شیعی به رهبری علما در زمان غیبت همواره از مطالبات سیاسی و اجتماعی علمای شیعی ایران و اسلام بوده است . ولی این تفکر با توجه به ماهیت آن که هنوز سابقه تاریخی عینی نداشته و همچنین جو اجتماعی و خفقان سیاسی حاکم بر جامعه مسلمین که سرکوب شدید شیعیان در سرلوحه قرار داشته چندان جایگاه و پایگاهی نداشت.
البته شاید علاوه بر محروم ماندن علمای شیعه از بدست گرفتن حکومت و قدرت سیاسی با توجه به عوامل موثر بیرونی در ابعاد سیاسی و اجتماعی برخی اندیشه ها و تفکرات درونی سیاسی و یا بعضاً اعتقادی مبنی بر اصل غصب حکومت در زمان غیبت نیز در این مورد بی تأثیر نبوده است .
از آنجایی که در تفسیر اولیه و سنتی علمای شیعه از مسئله غصب حکومت در زمان غیبت امام معصوم و راه های مشروع به قدرت رسیدن و تشکیل حکومت از سوی علما راهکاری پیش بینی نشده بود و این تفکر با اعتقاد به لزوم تقیه و آشکار نکردن اندیشه ها و تمایلات واقعی شیعه که خود محصول فشار حکومتی و شرایط سیاسی جامعه به شمار       می آمد و عوامل دیگر از قبیل عصمت حاکم و حرمت قیام در زمان غیبت از جمله مهم ترین عواملی بود که محدود بودن نقش علما را در برابر وضع موجود و کناره گیری آنان از هرگونه تمایل و آمادگی نظری و عملی برای تشکیل یک حکومت مستقل شیعی به رهبری علما را نشانگر بود .
ولی آنچه که مسلم است این است که در طول تاریخ شیعه همواره در جهت استقرار حکومت شیعی بوده و این را جزو اصول مسلم شیعیان می توان بیان داشت و تلاش علمای شیعه در این روند و نظریات سیاسی و فقهی و آثار و تألیفاتی که در این باره از ایشان به یادگار مانده این امر را به اثبات می رساند.
شاید عمده ترین عامل عدم تمایل علما به تشکیل حکومت شیعی و دخالتشان در حکومت را علاوه بر خفقان سیاسی، اجتماعی حاکم بر جامعه در نحوه جایگزینی و حکومت جایگزین عنوان نمود و از این رهگذر می توان مصلحت گرایی سیاسی علمای شیعه در لزوم همکاری با سلاطین و به ویژه حکامی که داعیه حمایت از تشیع را نیز داشتند با هدف برخورداری از حمایت آنها در جهت گسترش اندیشه ای شیعه و رونق علوم و مراکز شیعی را توجیه و یا تقویت کرد.
این روند در طول تاریخ شیعه همواره جریان داشته تا اینکه با تأسیس سلسله صفوی و ایجاد یک حکومت شیعی در ایران تحولی نسبی در موقعیت سیاسی و اجتماعی علمای شیعه ایران در جهت افزایش نسبی اعتبار و نفوذ سیاسی اجتماعی آنان در جامعه به وجود آمد.
هر چند بخشی از نفوذ اجتماعی و موقعیت های سیاسی علمای شیعه در ایران به تداوم نفوذ سنتی در طول تاریخ اسلام بر می گردد، اما به هر جهت دگرگونی وضع موجود و تداوم این تغییر در اعصار و ادوار بعدی جایگاه ویژه ای را برای علما ایجاد نمود و آنان با قرار گرفتن در موقعیت های جدید اندیشه و تفکر ناب شیعی در ایجاد حکومت را آرام، آرام در اذهان شیعیان و حتی حاکمان تزریق نمودند. تا آنجا که به علت رسوخ مذهب تشیع و نیابت فقها از امام معصوم غائب در متن جامعه و اندیشه عموم، مقام نیابت و خلافت برای حکام و سلاطین عنوانی جعلی قلمداد شد. این روند سیاسی و اجتماعی شیعی هر چند بعد از صفویه در حالت فترت قرار گرفت ولی مراحل تکوین و پویش این تفکر تا زمان برآمدن حکومت قاجار به مراحل پایانی خود رسید تا جائیکه خاندان قاجاریه برای کسب مشروعیت دینی و مقبولیت اجتماعی در جامعه مذهبی ایران به جلب حمایت علما نیازمند بودند و این نیاز نمود خود را در جنگ های ایران و روس به وضوح نشان داد .
نیاز نهاد سلطنت و حکومت به برخورداری از حمایت علما یکی از علل مهمی بود که افزایش اعتبار موقعیت علما را به دنبال داشت و این روند می رفت که یک شکل نهادینه به خود بگیرد.
تسلط سنتی علمای دینی بر بسیاری از مراکز و مسائل حقوقی، قضایی، عقود، معاملات، وصایابهره مندی از امتیاز نسبت نشینی، سیاست حمایت از مردم در برابر ظلم و ستم کارگزاران حکومتی، مقابله با دست اندازی و نفوذ اجانب در ایران، برخورداری از منابع مالی و درآمدهای ناشی از سهم امام، تولیت مدارس، مساجد و اوقاف. سرپرستی از اموال مجهول و ایتام و نذورات شرعی مردم و موارد مهم دیگر از زمینه های مهمی بود که تحکیم و گسترش مبانی نفوذ فکری، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی علما در جامعه را به دنبال داشت .
این سیر پویای تاریخ از صفویه تا قاجاریه ادامه یافت و در زمان قاجاریه در قضیه نهضت مشروطیت به نهایت اوج خود رسید.
انقلاب مشروطه ایران (1327 – 1323 هـ ق) که با مشارکت اقشار و طبقات مختلف اجتماعی با افق های فکری، خاستگاهها، انگیزه ها و اهداف متفاوت شکل گرفته بود از علل و عوامل متعدد و گوناگون داخلی و خارجی ریشه می گرفت.
گسترش و نفوذ بیگانه در ابعاد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در ایران، تأثیرات انقلاب 1905 روسیه، پیروزی ژاپن در جنگ با روسیه، جنبش های آزادیخواهی و مشروطه طلبی در سایر ممالک، نهضت ترجمه و افزایش نسبی آگاهیهای مردم،          پیشرفت های علمی و صنعتی مغرب زمین ، استبداد مطلقه حاکم داخلی، عقب ماندگی و انحطاط مفرط حاکم بر سراسر کشور و خیلی موارد دیگر از جمله مهمترین عوامل و عللی بودند که به شکل گیری نهضت مشروطه در ایران انجامید .
حال نکته اینجاست که در این فراز و نشیب و همپای این علل و عوامل پدید آورنده نهضت مشروطه، نقش علما در پدید آمدن نهضت مشروطه ایران چیست؟ و امید است در این بررسی پاسخ روشنی به این پرسش داده شود.




پیشینه تحقیق :
اهمیت نهضت مشروطیت چه در عرصه رهاوردهای مفهومی و فرهنگ سیاسی و چه در قلمرو قالب سنتی نظام حکومتی و همچنین بسیاری تفاسیر مثبت و منفی حاصل از این تغییر حکومت هر چند در ابعاد ضعیف تر باعث شده تا از همان اوائل تکوین این نهضت افراد متعددی با رویکردهای متفاوت و گوناگون ضمن ثبت و ضبط رخدادها و حوادث عهد مشروطیت به تحلیل و تبیین آن نیز مبادرت ورزند. حال تا چه اندازه موفق شده اند باید با بررسی تمامی آثار و تألیفات در این زمینه نتیجه گیری و داوری نمود.
در کنار آثار متعدد داخلی درباره رخدادهای مشروطیت از حیث تاریخ نگاری و تحلیلی از همان ابتدا آثار نویسیندگان خارجی نیز در مورد این واقعه تاریخی به منصه ظهور رسیده اند هر چند در اغلب این آثار می توان با توجه به تعصبات مرامی و ملاحظات منافع رد پای غرض ورزی و انکار واقعیات را مشاهده نمود. ولی در عین حال با توجه به عمق اطلاعات نویسندگان بیگانه نه در زمینه مسائل سیاسی ایران آثارشان دقیق و قابل اعتناست.
تاریخ نگاران، نویسندگان و تحلیل گرانی که درباره مسائل مشروطه قلم زده اند هر یک ابعادی از آن را گرفته و به کنکاش در مورد آن پرداخته اند و برخی نیز ابعاد را یا نادیده گرفته و یا به عمد دست کم گرفته اند و به کلی گوئی بسنده کرده اند (مثل آثار فریدون آدمیت) لذا با توجه به این موضوع و همچنین کثرت آثار و تألیفات در این زمینه، باید  نگرش های مختلفی را که هر یک از صاحبان آثار، برگزیده اند در این زمینه عنوان نمود.
آثاری که در مورد موضوعی به رشته تحریر درمی آید را می توان در سه نگرش کلی شعاری (ژورنالیستی)، توصیفی (نقلی، تاریخی) و تحلیل و تفسیری مورد استفاده و ارزیابی قرار داد.
با توجه به این سه نگرش کلی و همچنین کثرت آثار منتشره در باب موضوع مشروطیت پیشینه تحقیق این موضوع را اجمالاً چنین می توان عنوان نمود.
آثاری که در بعد تاریخی نگاشته شده اند با توجه به نقل مطالب تاریخی و ثبت و ضبط حساسترین بخش های تاریخ کشور از اهمیت ویژه ای برخوردار است و این اهمیت را می توان به آثار اولیه اختصاص داد  چرا که برداشت اغلب نویسندگان و پژوهشگران در این بعد در ادوار بعدی کلیشه ای و کپی از آثار قبلی است .
در زمینه آثار و تألیفات تاریخی و توصیفی می توان به آثاری که حول موضوع چگونگی اوضاع مناطق و ایالات در آن زمان و نقش این بلاد در انقلاب مشروطه، آثاری که در مورد رجال سیاسی آندوره، خاطرات سیاسی، رهبران نهضت، علمای نهضت، رسائل و       روزنامه های آن دوره، اسناد سیاسی و غیره بوده اشاره نمود.
نگرش دیگری که می توان در آثار و تألیفات حول موضوع مشاهده نمود نگرش تحلیلی است. یعنی نویسندگان اینگونه آثار تلاششان در دادن تحلیل گونه ای از قضایای مشروطیت است و خود این بهانه ای است برای بررسی سابقه سیر و چگونگی زندگی و بازشناسی شخصیت حاملان و عاملان این واقعه تاریخی .
به نظر می رسد این نگرش بهترین گزینه برای تحقیق در زمینه مسائل مختلف است.