پیشگفتار
سازمانهای تولیدی بیشماری در گوشه و کنار جهان در حال فعالیت هستند، اما معدودی از آنها با اقتدار به فعالیت خود ادامه می دهند و گوی سبقت را از دیگران ربوده اند. همگان بر قدرت این سازمانها واقف بوده و از آنها به عنوان سازمانهای ممتاز یاد میکنند. مشخصه این سازمانهای ممتاز چیست؟
یک سازمان ممتاز در تمام زمینهها اعم از سیستمهای تولیدی، اطلاعاتی، خرید و فروش، خدمات و بازاریابی، مهندسی و کیفیت در سطح ممتاز فعالیت میکند. یکی از شاخصه های اصلی یک سازمان تولیدی ممتاز، دارا بودن تشکیلات نگهداری و تعمیراتی ممتاز است. در این پژوهش سعی بر آن است به اختصار به تعریف و روند رشد آن در طول زمان و خصوصاً به عوامل موثر در اجرای آن از طریق تحقیق عملی در شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه بپردازیم و با کسب نظرات افراد مرتبط با این سیستم از طریق سؤالات و بررسی آن از طریق روش های آماری نتایجی در شناسایی مشکلات و مزایای اجرای آن بدست آوریم. برای طرح سؤالات از شرکتهای فعال مطرح در دنیا در زمینه سیستم نگهداری و تعمیرات کمک خواهیم جست و در تهیه سؤالات اصلی و فرعی موضوع تحقیق تجربه آنان مورد بهره برداری قرار خواهد گرفت. اگر چه در این بررسی سعی میشود از آخرین یافته ها و روشهای بررسی سازمان در زمینه نگهداری و تعمیرات از منابع خارجی و داخلی بهره گیری شود و لیکن بدلیل گستردگی موضوع در تدوین و طراحی مطلب بی عیب و نقص نخواهد بود. امید دارم این مطالب گامی هر چند کوچک در زمینه رشد و توسعه مدیریت نت در صنعت آب و برق باشد.
چکیده:
مسأله مهم در نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه حفظ آمادگی و عملیاتی نگهداشتن تجهیزات، ماشین آلات و تأسیسات است. استفاده از سیستم برنامه ریزی نگهداری و تعمیرات و ارائه آن ضمن ایجاد مطلوب ترین سرویسهای تعمیراتی و اتخاذ بهترین روشها برای تداوم کار صنعت با حداکثر بازدهی و کاهش هزینه، سبب افزایش سرمایه گذاریها در صنایع در شرایطی که محدودیت در منابع و مواد اولیه وجود دارد میگردد. برای استفاده از این سیستم نیاز به شناسائی برخی از عوامل مهم و تاثیر گذار در اجرای آن میباشد، تا بتوان نتایج مفیدی در اجرای آن که همواره با هزینههایی همراه میباشد، بدست آوریم. در این تحقیق تلاش میشود با بحث و بررسی دقیق برخی از این عوامل مهم شناسایی شود. در این راستا از طریق سؤالات، مجموعه نقطه نظرات مدیران و کارشناسان مرتبط با موضوع را بررسی میکنیم. نهایتاً به اهداف پژوهش (شناسایی سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه و بررسی استقبال مدیران شرکت، شرایط ساختاری، فرهنگی و تکنولوژی موجود در شرکت است) نائل شویم. در پایان در صورت موجود بودن شرایط فوق، ارائه الگوی مناسب در شرکت آب و فاضلاب استان کرمانشاه که به صورت عملی قابل اجرا باشد، ضروری به نظر میرسد که مراحل آن در فصول مختلف ذکر میشود. توجه به فرهنگ، ساختار، تشویق وتنبیه، توجه مدیر عالی و مدیران ارشد و آموزش کارکنان از مسائل مهمی می باشد که قبل از اجرای سیستم باید زمینه آن شود.
فصل اول
کلیات تحقیق
مقدمه
ضرورت طراحی و استقرار سیستمهای نگهداری و تعمیرات در صنعت یکی از مسائل مبرم و حیاتی امروز مملکت ماست. حفظ سرمایه های کشور و ارزیابی تجهیزات از یک سو، و پیشرفت سریع فن آوری و بالطبع ورود روز افزون ماشین آلات و تجهیزات جدید به صنعت از سوی دیگر، استفاده عقلانی و برنامه ریزی شده و نگهداری و تعمیرات بموقع ماشین آلات و تجهیزات را الزامی می سازد.
نظر به اینکه بهره برداری صحیح از تأسیسات خصوصا در مقوله آب و فاضلاب در گرو دو عامل اصلی مدیریت فرایند و مدیریت عملکرد بهینه تأسیسات و تجهیزات است. لذا بحث و بررسی بر عوامل موثر در اجرای یک سیستمی که بتواند کارائی و اثر بخشی لازم را در یک سازمان به دنبال داشته باشد بسیار مهم خواهد بود.
از طرف دیگر سیستمهای کاربردی بدلیل فیزیکی و ماهوی دارای عمر مفید قابل پیش بینی هستند. کاهش و افزایش عمر مفید سیستمها ، بستگی به چند عامل دارد ار جمله کیفیت ساخت، نوع رفتار با آن ، میزان کارکرد و از همه مهمتر رسیدگی به آنها است که میتواند بصورت پیشگیری سرویس و نگهداری یا درمان (تعمیرات) باشد.
بیان مسأله پژو هش
هم اکنون اکثریت قریب به اتفاق مهندسین و مدیران، توجه و علاقه فراوانی نسبت به بهرهگیری از دانش مهندسی نگهداری و تعمیرات، دارند. امروزه بخش مهندسی نگهداری و تعمیرات، در واحدهای صنعتی بیش از پیش به استفاده از روشهای آمار و ریاضی در برنامهریزیهای خود روی آورده و شکل یک دانش به خود گرفته است.
وجود یک سیستم مجهز و برنامه ریزی شده نگهداری و تعمیرات از آنرو ضروری است که کنترل مستمر و اطلاع کامل از اوضاع و احوال و نحوه عملکرد واحد تولیدی، ابنیه، ماشین آلات و غیره… را ممکن می سازد و لذا ارائه مطلوب ترین سرویسهای تعمیراتی و اتخاذ بهترین روشها برای تداوم کار صنعت با حداکثر بازدهی و کاهش هزینه امکان پذیر میگردد.
از طرف دیگر افزایش سرمایه گذاریها در صنایع و محدودیت در منابع و مواد اولیه مورد نیاز سبب اهمیت کارائی و بهره وری از امکانات موجود نزد صاحبان صنایع و مدیران مسئول در صنعت گردیده است. این هدف زمانی مهمتر و در خور توجه بیشتر جلوه میکند که بحث رقابت های صنعتی شدید که در بازار های داخلی و جهانی وجود دارد، مطرح میگردد.
شرکت آب و فاضلاب یک سیستم پیوسته بوده و در صورت بروز مشکل یا احتمالاً خرابی در تأسیسات و ماشین آلات این سیستم پیوسته دچار مشکل شده و باعث تأخیر در تولید میگردد که زیان های ناشی از آن نه تنها هزینه های زیادی را برای شرکت در برمیگیرد بلکه از آن مهمتر باعث کمبود و نوسان در تولید آب شرب مصرفی مورد نیاز استان میشود بنابراین نیاز به یک سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه در شرکت احساس می شود که بوسیله آن بتوان تا حدود زیادی از بروز مشکلات ناشی از تأخیر در تولید به جهت خرابی ناگهانی ماشین آلات جلوگیری شود.
دستیابی به این امر مهم زمانی حاصل میگردد که با مسائل تولیدی با دیدی منطقی ، علمی و دقیق و همراه با برنامه ریزی صحیح برخورد گردد، یکی از این مسائل مهم حفظ آمادگی و عملیاتی نگهداشتن تجهیزات ، ماشین آلات و تأسیسات است و اصولی ترین راه حل این مسئله، استفاده از سیستم برنامه ریزی نگهداری و تعمیرات است.
استقرار چنین سیستمی در یک صنعت و یا سازمان نیازمند به بررسی همه جانبه از اهداف عالی سازمان گرفته تا عواملی نظیر نیروی انسانی ، منابع ، فرهنگ محیطی و محاطی و زمینه مناسب برای انتقال و اجرای آن دارد که در این پژو هش سعی شده این عوامل مورد بررسی قرار گیرد.
اهمیت پژوهش
سیستم مدیریت نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه خواهد توانست با بهرهگیری از تکنیکهای بازرسی دورهای، زمان بندی سرویس ها، ارائه برنامه های مدون روغن کاری و گریسکاری و سایر بازرسیهای پیشگیرانه، در کاهش تعمیرات اضطراری و بدون برنامه، نقش بسزائی داشته باشد، در ضمن پردازش اطلاعات منتج از استقرار این سیستم، کاربران را در مقابله با علل خرابی های تکراری آگاه میسازد، چراکه از کار افتادگی و خرابیها میتواند پیامد های ذیل را داشته باشد:
الف- کاهش یا توقف تولید
ب- بیکاری نیروی انسانی بطور مستقیم یا غیر مستقیم
ج- تاخیر یا توقف در سایر امور تولید در یک خط تولیدی
د- ایجاد هزینه های اضافی
ذ- نارضایتی و تخریب روحیه کارکنان فنی و بهره برداری
با توجه به مواردی که ذکر گردید میتوان اهمیت این پژو هش را بشرح ذیل خلاصه نمود:
اهداف پژوهش
این پژوهش به بررسی مدیریتی در جهت شناسائی عوامل تأثیر گذار در اجرای سیستم نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه پرداخته و بر این اساس اهداف ذیل را برای تحقیق دنبال خواهد نمود:
اهداف این پژوهش به این جهت قابل اهمیت است که تاکنون در سطح کشور به این عوامل بطور اختصاصی پرداخته نشده و بررسی های لازم از عدم موفقیت در اجرای آن صورت نگرفته است. تاکنون در نقاطی از صنعت که این سیستم را مطالعه و مستقر نموده اند نتوانسته اند آن راندمان مناسب را در یافت نمایند و پس از مدتی بنا به عللی عملا در بکار گیری آن بی توجهی شده است.
سؤالات و فرضیه های پژوهش
در بررسی اهداف پژوهش سؤالات های ذیل مطرح می گردد:
سؤالات :
فرضیه ها :
در راستای سؤالات اصلی بیان شده فرضیه های این پژوهش بشرح ذیل قابل طرح است:
تعاریف اصطلاحات و مفاهیم
نگهداری
مجموعه ای از فعالیت ها که بطور مشخص و معمولاً به صورت برنامه ریزی شده و با هدف جلوگیری از خرابی ناگهانی ماشین آلات و تجهیزات و تأسیسات انجام گرفته و با این کار قابلیت اطمینان و در دسترس بودن آنها را افزایش می دهیم (حاج شیرمحمدی،1381، 187).
تعمیرات
شامل مجموعهای از فعالیت هائی است که بر روی یک سیستم یا وسیله ای که دچار خرابی و یا از کار افتادگی گردیده، انجام میدهیم تا آن را به حالت آماده و قابل بهرهبرداری بازگردانده و در جهت انجام وظیفهای که به آن محول گردیده است، آماده سازد (همان منبع، 187).
نگهداری و تعمیرات
منظور ازسیستم نگهداری و تعمیرات مجموعه عملیاتی جهت نگهداری دارائیهای فیزیکی و حفظ و صیانت از آنها در شرایط قابل قبول و یا تغییر آنها به شرایط قابل قبول اعمال شده تا زمینه حصول اقتصادی ترین راه صرف هزینه جهت بهره برداری و بهسازی از تجهیزات را ایجاد نماید (همان منبع،187).
فرهنگ
در معنی فرهنگ تعاریف متعددی و درعین حال متنوعی ارائه گردید که در اینجا صرفاً به دو تعریف اشاره میگردد.
1- فرهنگ سازمانی عبارت است از ارزشهای غالبی که توسط اکثریت قریب به اتفاق اعضاء پذیرفته و حمایت میگردد و عامل انسجام اعضاء و همنوائی درونی میان آنها می باشد.
2- فرهنگ سازمانی عبارتست از مجموعهای از ارزشها ،باورها، درک و استنباط و شیوه های تفکر یا اندیشیدن که اعضاء سازمان در آنها وجوه مشترک دارند و همان چیزی است که به عنوان یک پدیده درست به اعضای تازه وارد آموزش داده میشود و آن نماینگر بخش محسوس سازمان است (جی.ای، 1382، 252).
مدیریت
مدیریت مجوعه فعالیتهای برنامه ریزی ، سازماندهی، هدایت و رهبری، کنترل در یک سازمان را به عهده دارد. تصمیمگیری، کنترل هزینهها، ایجاد انگیزه، پاداش و تنبیه و تشویق از جمله فعالیتهای مدیریت به شمار میرود. مدیریت پایه و اساس یک سازمان می باشد (همان منبع،252).
تکنولوژی
کلمه تکنولوژی به تازگی وارد ادبیات معاصر شده است و ریشه فارسی ندارد وجزء کلماتی است که بدون کوچکترین تغییری، کاربرد زیادی در زبان فارسی دارد. در حال حاضر این کلمه در فرهنگ صنعتی کشور به معنای ماشین آلات تولیدی و ویژگیهای فنی آن است. در بررسی دقیق تر هم تکنولوژی به عنوان روش تولید معرفی می شود.
این کلمه مرکب از دو واژه یونانی تکنو (فن و هنر و مهارت ، پیشه و همچنین چیزی که وجود نداشته و توسط بشر ساخته شده است) ولوژی (در یونان قدیم به معنای علم ، دانش و خرد یا تعقل و تدبیر بکار می رفته است).
تکنولوژی در صنعت عبارت است از دانشی که از یک سری بررسیها، تحقیقات، آزمایشات و بالاخره پیاده کردن نتایج در سطح اقتصادی و سپس اصلاح و توسعه نتایج آن در عمل برای کسب هدف مشخص بدست میآید (همان منبع، 252).
ساختار
ساختار سازمانی در نمودار سازمانی نمایان می شود. نمودار سازمانی یک نماد قابل رویت از کل فعالیتها و فرآیندهای سازمان است.
در تعریف ساختار سازمانی به سه رکن اصلی زیر اشاره می شود:
ساختار سازمانی در برگیرنده سیستمهای میشود که به وسیله آنها فعالیتهای همه دوایر هماهنگ و یکپارچه میگردد و در نتیجه ارتباط مؤثر (در سازمان) تضمین خواهد شد.