دین، زندگی ما را در مجموعه هستی، ممکن و مطبوع میسازد. گاه ممکن است آرمانها و باورها و شناختهای ما با وضعیت عینی محیط زندگی تعارض پیدا کند که در چنین موقعیتی زندگی ناممکن میشود و یکی از دو راه در پیش آدمی قرار میگیرد، یا باید واقعیت را تغییر دهد، یعنی عین را به گونهای تغییر دهد که با ذهن وی موافق افتد، یا باید ذهن را تغییر دهد و با عین همراه سازد. دین به عنوان دستگاهی از نهادهای مقدس و ارزش متبوع، کار دوم را انجام میدهد. وقتی سازگاری بوجود آمد، زندگی مطبوع میگردد. دین افکاری است که ما را در این عالم ساکن میکند، از غریبگی بیرون میآورد و جهان را خانه ما میسازد، ما را با خدای جهان آشنا میکند آشتی میدهد و این آشتی و آشنایی با صاحب خانه ما را با این خانه انس میبخشد و طبعی برای ساختن با دنیا و همتی برای گذشتن از آن به ما عطا مینماید. دین به عنوان یک نظام تفسیری در امور شناختی از چند جهت ارائه خدمت میکند.
1ـ تفسیری همه جانبه از حیات انسانی بدست میدهد و خلاء زندگی را با ایجاد معنا برای لحظههای آن از میان بر میدارد.
2ـ با فراهم ساختن حدود و حریم خود و الگوی مناسبات او با دیگران در خلاء بلاتکلیفی، به کمک فرد میشتابد و بستر لازم را برای تصمیم گیری در شرایط سخت فراهم میکند.
3ـ نظامی از مسئولیتها را طراحی میکند که وظایف فرد دقیقاً در آن مشخص است و بر اساس آن شخص تناسب با موقعیتهای متنوع، به پاسخهای مناسب اقدام میکند.
4ـ دین تنظیم کننده یک رابطه ویژه با پدیدههای ماورای طبیعی مانند خدا، پیامبران، امامان است و بدین ترتیب سطحی از روابط ویژه با منابع قدرت فراتر از مناسبات معمولی و زمینی تنظیم میکند.
5ـ دین به عنوان یک نظام مرجع با طرح هدفمندی حیات، مرگ را به نقطه پایان زندگی نمیداند و آن را گذرگاهی برای عبور به جهانی با شکوهتر، قابل قبول میسازد.
میسیاک، در باره ارزش دین برای انسان چنین میگوید: دین انسان را به طبقه حیات مسلح میکند و به عقل روشنگری میبخشد، مانند قطبنما کشتی، دین اراده انسان را تقویت و به فرد کمک می کند تا به فرمان عقل گردن نهد.
همیلتون، ملکلم. جامعه شناسی دین. ترجمه محسن ثلدثی. انتشارات تبیان 1377.
بیان مسئله:
هدف زندگی چیزی نیست جز آنکه مجموعه زندگی بتواند از انسان موجودی با هویت و والا و مفید بیافریند و او را «مرکز ثقل» همه تحولات و تغییرات و دگرگونیها قرار دهد. پوچی زندگی چیزی نیست جز آنکه مجموعه زندگی انسان را به موجودی غیر فعال و کنش پذیر و «بیخاصیت» مبدل کند و در عبور خود از سرزمین خاکی، حیاتی غریزی چون حیات حیوانات داشته باشد. حاصل زندگی باید این باشد که «من» چیزی بیافرینم و «خود» منشاء حرکتی باشم و آوار ذهن و اندیشه و حرکتم را بر زندگی خراب کنم و نه آنکه خود زیر آوار زندگی قرار گیرم و واکنشهایم را غرایز حیوانی تعیین و تبیین نماید. من باید «کنش» باشم و زندگی در برابر من «واکنش». معکوس آن مرا هیچ و پوچ بار میآورد.
در بستر زندگی، انسان تا کنون هیچگاه در معرض خطری جدیتر از خطر هجوم ماشین قرار نگرفته است. خطری که از یک طرف با دست آوردهای مادی خود رفاهی فراهم میآورد که غرایز حیوانی ما را ارضاء و سیراب و سیرابتر میکند (و در نتیجه روند تحولی ماشین را چیزی مطبوع جلوه میدهد) و از طرف دیگر ما را (ناخودآگاه) به صورت مهرههایی از یک دستگاه ماشینی بزرگ در میآورد که از تصدق سر آن به افرادی کنشپذیر و انفعالی و غیر فعال مبدل میشویم و همه آفرینشهای انسانی خود را از دست میدهیم و شایستگیها و استعدادهای خود را مضمحل میسازیم. ماشین، عامل اومانیستی جوامع را مورد هجوم قرار داده و ارزشهای انسانی را تحلیل برده است. بجای آنکه صنعت و تکنولوژی را در خدمت انسان قرار دهد، انسان را در خدمت ماشین قرار داده است. اگر زنده بمانیم و نابودی کامل بشریت را در یک جنگ هستهای شاهد نباشیم (که این خود یکی از پر مخاطرهترین مسائل بشری در چارچوب هجوم ماشین بشمار است)، باید در مقابل یک پرسش اساسی قد راست کنیم و شجاعانه پاسخ انسانی و عقلایی آنرا به خود و دیگران اعلام نماییم: آیا منطق بیروح و غیر اومانیستی ماشین باید مقدرات جامعه ما را تعیین و تبیین کند یا این ما هستیم که باید منطق ماشین را ـ بر اساس نیازهای اومانیستی خودـ تنظیم و ماشین را در گردش زندگانی، در خدمت انسانها قرار دهیم، طبیعی است که پاسخ مثبت ما بر شق دوم سوال ناظر است.
هجوم ماشین و قبول منطق غیر اومانیستی آن در جوامع صنعتی باعث شده که روند غیر عقلایی و غیر اومانیستی تولید و مصرف، حاکمیت و تسلط مطلق خود را بر این جوامع، پا برجا ساخته است. در نتیجه قبول این روند غیر عقلایی، انسان بدل شده است به موجودی مصرف کننده، که فراسوی نیازهای طبیعی خود، «نیاز» های کاذب فراوانی آفریده و در کار آنستکه در یک دور تسلسل باطل، آن منابع سرشار طبیعی را که نسلهای آینده بشر به آن نیاز حیاتی و مبرم دارند، از روی کره زمین محو و نابود سازد. آنچه حاصل تحقیقات دانشمندانی است که تجمع آنها در رم نامشان را به «باشگاه رم» شهرت داده اینستکه دنیای مصرف ما، در صورتی که با هجوم ماشین به روند مصرف غیر عقلایی خود هم چنان ادامه دهد، در آیندهای بسیار نزدیک، «حیات اورگانیک» کره زمین با عدم موازنه روبرو خواهد شد و فاجعهای که به نابودی بشر خواهد انجامید، چهره کریه خود را ظاهر خواهد ساخت. همین منطق تولید و مصرف غیر عقلایی و غیر اومانیستی است که فرا گرد تسلط کشورهای پیشرفته صنعتی را بر منابع طبیعی و مواد خام کشورهای عقب مانده پایه گذاری میکند. (که بحث مفصل آن در اینجا نیست.)
از خطر هجوم ماشین که حیات اورگانیک ما را در روی زمین تهدید میکند گذشته، هجوم ماشین آن چیزی را برای ما سوغات آورده است که در فلسفه از آن با اصطلاح «از خود بیگانگی» یا «بیخویشتنی» Alienation یاد میکنند: آن حالت انفعالی و کنش پذیری که در آن انسان پیوستگی و رابطه خود را با جهان، به صورت فعال، از دست میدهد و در برابر بتها و طاغوتها و خواست بتها و طاغوتها به تسلیم دچار میآید و قدرت و نیرو و ایمان خود را رها میسازد و به انسانی مضطرب و تنها و دلمرده بدل میگردد. جواب انسان به این «بیخویشتنی» یا «از خود بیگانگی» چه باید باشد؟ آیا باید بگذاریم که زیر آوار هجوم ماشین خرد و مضحل شویم و ملال زندگی ماشینی، روح و سرشت انسانی ما را از میان بردارد یا آنکه در برابر علائم بیخویشتنی و از خود بیگانگی واکنش نشان بدهیم و تفکر عقلایی و احساس را توأماً راهنمای زندگی خود قرار دهیم تا بتوانیم از آمیختن آن دو (تفکر عقلایی و احساس) خرد و منطق را جایگزین منطق بیروح ماشین سازیم؟ این مبحث و مباحث مربوط دیگر هسته افکار و اندیشههایی است که در کتاب حاضر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.
فصل اول: کلیات پژوهش
پیشگفتار
مقدمه
بیان مسئله
تاریخچه پیدایش
اهمیت و ضرورت انتخاب موضوع
اهداف تحقیق
چارچوب نظری
روش به کار رفته
تعریف واژهها و اصطلاحات
فصل دوم: تاثیر مذهب بر بهداشت جسم و روان
دین و تاثیرات آن بر نوجوانان و جوانان
اصول اساسی در تربیت دینی
دین و کودکان
اسلام و تزکیه نفس
فواید تقوی
فصل سوم: دین گریزی از دیدگاههای مختلف
معنا شناسی واژه دین
تعریف دین
دین و دین باوری
ضرورت دین در رسیدن به خود شکوفایی
انتظار بشر از دین یا انتظار دین از بشر
فصل چهارم: بلوغ و خلاقیت
اخلاق و مذهب
ایمان مذهبی
فصل پنجم: نتایج پژوهش
نتیجه گیری
پیشنهادات و راهکارهای پیشنهادی
منابع
شامل 155 صفحه فایل word