5 ص
ارتفاع و پستى و بلندى
عوامل و شرایطى که محلى را براى ایجاد شهرى مساعد مىکند و امکان توسعههاى بعدى آن را فراهم مىآورد، متعدد است. معمولاً، روستاها و شهرها در نقاط مرتفع توسعه نمىیابند. غالب شهرها و روستاها، در جلگهها و دشتها و نقاطى که ارتفاع زیادى نداشتهاند بهوجود آمدهاند. پستى و بلندى همچنانکه در تغییرات آب و هوائى مؤثر مىباشد، در شهرها نقش مؤثرى دارد. در احداث شبکهٔ تأسیسات شهرى مانند شبکهٔ آب و فاضلاب، حتىالامکان سعى مىشود که از شیب طبیعى زمین به منظور توسعهٔ چنین شبکههائى کمک گرفته شود. اراضى پست و بلند، از نظر توسعه شهرى قابل تأمل هستند. نقاطى که پست و کمارتفاع هستند، معمولاً از جمله اراضى مرغوب براى ایجاد محلات بهحساب نمىآیند؛ خاصه در نواحى سیلگیر، ضمن آنکه امکان بروز سیل در آنها مىرود، از نظر توسعهٔ شبکههاى آب و فاضلاب و جمعآورى و دفع آبهاى سطحى نیز، با مشکلاتى روبهرو مىگردند. نقش پستى و بلندى زمین و شیب مناسب، در احداث راهها، سیماى شهرها، ارتفاع ساختمانها و بالاخره دید و منظر شهرى بسیار قابل توجه است.
قرارگاه شهر یا روستا و شکل ناهموارى زمین، ممکن است بهکلى مانع رشد آنها و یا باعث رشد و توسعهٔ آنها گردد. مثلاً اگر شهرها یا روستاها در محل تلاقى کوه و جلگه واقع شده باشند، یا در محل درّههائى که کوهستانها را از هم جدا مىکند، یا در نقطهٔ به همگرائى و پیوستگاه درّهها جاى گرفته باشند، ایجاد و توسعهٔ آنها با مشکلات چندانى روبهرو نخواهد بود. در حالىکه توسط کوهها محصور باشند، این کوهها خود از موانع مهم براى توسعه محسوب مىشوند.
عامل پستى و بلندى (شیب)
در مواقعى که کلیه شرایط یکسان باشند شیبهاى تند فرسایش بیشترى ایجاد مىکنند، زیرا در شیبهاى تند آب با سرعت بیشترى بهطرف پائین جارى مىشود و در نتیجه انرژى جنبشى و قدرت فرسایدگى آن بیشتر مىشود که در حوضهٔ مورد مطالعه با تهیه نقشه هیپسومترى و نقشه شیب و محاسبه ارتفاع متوسط که معادل ۱۳۰۰ متر مىباشد و نسبت ناهموارى که معادل ۲۹/۰ مىباشد، کیفیت پستى و بلندى در حوضه مورد مطالعه مشخص شده است.
از لحاظ کمّى و جهت امتیاز دهى به مدل پسیاک اصلاحشده با تهیه جداول هیپسوگرام براى هر زیر حوضه یا واحد هیدرولوژیکى یک درجه حاصل شده است. به طورىکه واحد هیدرولوژیکى شماره ۱ معادل ۷۹/۴، واحد هیدرولوژیکى شماره ۲ معادل ۰۳/۴، واحد هیدرولوژیکى شماره ۳ معادل ۰۶/۱، واحد هیدرولوژیکى شماره ۴ معادل ۶۶/۱ و کل حوضه معادل ۳۲/۱۰ مىباشد که با جایگزینى امتیازات (درجات) حاصله در فرمول پسیاک (اصلاحشده) در آن:
S33/0 = 5 X
درجه رسوبدهى XX5=
شیب متوسط برحسب درصد مىباشد S=