28 ص
محدودیت منابع در بخش کشاورزی اهمیت انتخاب فناوریهای مناسب جهت استفاده
کامل و بهینه از منابع کمیاب و گران را در تولید مواد غذایی فراوان و ارزان نشان می دهد .
فناوریهای مکانیکی با غلبه بر محدودیت های فنی و اقلیمی از یک سو و محدودیتهای زمانی از
سوی دیگر ، امکان افزایش سطح زیر کشت و تولید بخش کشاورزی را میسر کر دهاند . در
حقیقت، فناوریهای مکانیکی امکان کاربردی شدن دستاوردهای تحقیقاتی را در شاخه های
مختلف کشاورزی فراهم ساختهاند. در نتیجه ، مکانیزاسیون کشاورزی از یک انتخاب و یک
جایگزینی ساده ماشین به جای نیروی کار به ضرورت ی جهت افزایش بهره وری استفاده از سایر
نهادهها تبدیل شده است.
در ایران از چندین دهه گذشته ماشین آلات کشاورزی وارد مراحل مختلف عرصه
تولید شده و جز لاینفک ساختار کشاورزی گردیده است . ولیکن در سالهای گذشته ت أمین
ماشینآلات کشاورزی با مشکلات و فراز و نشیب های بسیاری همچون عرضه نامتناسب
وضعیت مکانیزاسیون ...
۱۵۷
ماشینآلات کشاورزی با نیاز بخش کشاورزی و آثار منفی این مسئله بر پیکره بخش رو به رو
بوده است. این مشکل نه تنها باعث ت حقق نیافتن برنامه های مکانیزاسیون بخش کشاورزی
شده، بلکه در بسیاری مواقع حتی جوابگوی میزان استهلاک ماشین آلات نیز نبوده است . این
وضعیت در سالهای گذشته به بحران مکانیزاسیون معروف گردید . هر چند برای برون رفت
ازاین بحران در قانون برنامه پنجساله سوم ، طی بند الف ماده 109 ، تکلیفی برای بخش
کشاورزی و صنایع و معادن در نظر گرفته شد ه و با تدوین آیین نامه اجرایی این بند، اقداماتی
در این باره صورت گرفته است، لیکن این بحران هنوز به قوت خود باقی و ارائه راه حل
قطعی نیازمند شناخت کامل از مکانیزاسیون کشاورزی است.
مطالعه حا ضر بر مطالعات کتابخانه ای و استفاده از آمار و اطلاعات مستند بویژه آمار و
83 استوار است . در این مطالعه ابتد ا به مفهوم فناوری ، فناوری - اطلاعات سالهای 1368
مکانیکی واهداف آن پرداخته شده و سپس از شاخصهای ضریب مکانیزاسیون ودرجه
مکانیزاسیون برای بررسی وضعیت مکانی زاسیون کشاورزی در سالهای گذشته استفاده گردیده
است. آنگاه آثار سیاستهای چندسال اخیر دولت بر میزان ماشین آلات و آثار کمبود آن در
بخش از یک سو و بر قیمت ماشین آلات و تسهیلات پرداختی برای خرید ماشین آلات از
سوی دیگر بررسی شده و سرانجام تنگناها ی مکانیزاسیون کشا ورزی به صورت نموداری ارا ئه
گردیده است.
فناوری و انواع آن
قابلیت .(Fan, فناوری فنی است قابل دسترس که امکان انتخاب آن وجود دارد( 1991
دسترسی و امکان انتخاب فناوری از یک سو و محدودیت منابع از سوی دیگر، انتخاب بهترین
نوع و سطح مناسب فناوریها را برای دستیابی ب ه اهداف معین در هرجامعه و در هر بخش الزامی
میسازد. فناوری جدید می تواند جایگزینی عوامل نسبتاً فراوان و ارزان را به جای عوامل نسبتاً
اقتصادکشاورزی و توسعه - شماره ۵۵
۱۵۸
کمیاب و گران تسهیل کند . فنونی را که برای تسهیل جایگزینی دیگر عوامل به جای نیروی
کار به کار گرفته می شوند، کاراندوز 1 و فنونی را که برای تسهیل جایگزینی دیگر عوامل به
جای زمین ب ه کار گرفته می شوند زمین اندوز 2 می نامند. فناوری ماشینی، فناوری کاراندوز و
فناوری زیستی یا شیمیایی، فناوری زمیناندوزند.