تاریخچه جهانگردی
مقدمه:
دنیای امروز، دنیای تحولات سریع و گسترده در تمام ابعاد است. تجارت جهانی در ابتدای هزاره سوم نیز از این قاعده خارج نیست و در سطحی گسترده و با سرعت هرچه تمامتر متحول شده است. حال و هوای امروز تجارت نشان از جهانیشدن آن دارد، فرآیندی که منجر به حضور و رقابت تنگاتنگ ظرفیتهای مختلف تجاری شده است.تجارت به عنوان موتور رشد اقتصاد ملی، حلقه پیوند اقتصاد بینالمللی و اقتصاد ملی است. در کشور ایران علیرغم اقداماتی که در جهت رشد تجارت خارجی و حضور بیشتر در بازارهای جهانی صورت گرفته است.
اما متاسفانه به لحاظ اصرار نابجا و اتکای بیش از حد به سیستم سنتی، هنوز تحولاتی که متناسب با شأن و جایگاه ایران در صحنه تجارت بینالمللی باشد به وجود نیامده است. بهرهگیری از برنامهریزیها، سیاستگزاریها، ابزارها، شیوهها و روندهای نوین تجارت بینالمللی رویکردی است که باید مورد توجه فعالان عرصه تجاری قرار گیرد
گردشگری، پردرآمدترین صنعت
در حال حاضر صنعت گردشگری به مهمترین فعالیت اقتصادی جهان پس از صنایع نفت و خودروسازی تبدیل شده است. براساس گزارش سازمان جهانی گردشگری (WTO) مخارج سالانه گردشگری در سطح جهانی بالغ بر 2000 میلیارد دلار است. در بسیاری از کشورها صنعت مسافرت و گشت به صورت منبع اصلی ایجاد کار درآمده و جمعیتی بالغ بر 100 میلیون نفر را در سطح جهانی به اشتغال واداشته است.
توماس آچلیس» رئیس کنفدراسیون روابط عمومی اروپا جایی درباره اوضاع گردشگری ایران گفته است: «صنعت گردشگری ایران نیاز به سرمایه گذاری ۳۰۰ میلیارد دلاری برای هتل سازی و تأمین سخت افزار ندارد و بهتر است ۲۹۹ میلیارد دلار از این بودجه را به تغییر نگرش جهانیان به ایران اختصاص داد.
گردشگران حاضرند در چادرهای ارزان قیمت نیز شب خود را در تخت جمشید به سر کنند به شرط آن که تصویرشان از ایران تنها خاویار و قالی و بیانیه های سیاسی نباشد و امنیت آنها در این منطقه تضمین شده باشد.» بر اساس آمارهای منتشر شده از سوی سازمان جهانی گردشگری، کشور ایران با دارا بودن رتبه پنجم کشورهای دنیا از نظر تنوع زیستی، اقلیمی و دارا بودن ویژگی های منحصر به فرد طبیعی، قابلیت فراوان در توسعه اکوتوریسم دارد
اکوتورسیم و جهان اسلام
امروزه سمت و سوی حرکت سیطره جهانی به سمتی است که تفکرات تصمیم گیران بیش از تنازعات سیاسی و نظامی به ارتباط بین مردم و دولتها به عنوان عاملی در جهت توسعه کشورها معطوف شده است . پس از اینکه نظام تک قطبی ، سیستمی ناموفق شناخته شد و به نظام چند منظوری بدل گردید . جنگ نظامی و رویارویی مستقیم نیز در قرن بیستم جای خود را به جنگ سرد و منازعات فرهنگی داد
در این راستا ارتباط میان مردم و فرهنگها تاثیری شگرف را در پی دارد از این روست که کارشناسان ژئو استاتیک به این باورند که قرن آینده ، قرن قومیتها و ملیتها و تقسیم بندی جهان بر اساس فرهنگ و مذهب خواهد بود . در چنین شرایطی نیاز به ارتباط بین اعضای مردم بیشتر می شود و در این میان است که صنعت گردشگری به عنوان بهترین عامل گسترش ارتباط میان مردم نمود پیدا می کند . در جهان کنونی گردش گری ( توریسم ) یکی از مهمترین فعالیتهای اقتصادی در سراسر جهان تبدیل شده است .
صنعت گردشگری در برنامة سوم توسعه
برنامة سوم توسعة اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور دراین قسمت به بررسی اجمالی سیاستهای استراتژیک و راهکارهای اجرایی صنعت گردشگری که در برنامه سوم،توسعه اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی کشور(1383-1379) پیشنهاد شده است، می پردازیم:
الف) سیاستهای استراتژیک:
1-ادغام سازمان های ایرانگردی و جهانگردی و میراث فرهنگی کشور به منظور ایجاد هماهنگی بیشتر در جهت تقویت هویت فرهنگی،تحکیم وحدت ملی و توسعه وظایف فرابخشی و افزایش بهره وری فعالیتهای آنها
2-آماده سازی و معرفی قطبهای گردشگری،اماکن،آثارو محوطه های تاریخی،فرهنگی و طبیعی کشور و فراهم آوردن امکانات متناسب با قابلیت های این قطب هادر جهت تشویق بازدید گردشگران فرهنگی داخلی و خارجی
3-تاکید بر جذب جهانگردان فرهنگی از کشور های پیشرفته و صنعتی و افزایش تعداد جهانگردان کشورهای اسلامی، راه ابریشم و ترغیب ایرانیان داخل کشور وتشویق ایرانیان مقیم خارج از کشور به بازدید از جاذبه هاو نقاط دیدنی مناطق مختلف خارج از کشور به باردید از جاذبه هاو و نقاط دیدنی مناطق مختلف ایران در جهت تحکیم وحدت ملی و همچنین بالا بردن سهم ایران از تعداد جهانگردان و افزایش سهم این بخش در تولید ناخالص داخلی .
و ....
براساس محدوده جغرافیائى
جهانگردى بینالمللى و گردشگرى داخل کشور بینالمللى و داخلى از دیدگاه سازمان جهانى جهانگردی، جهانگردى بینالمللى با گردشگرى داخلى (Internation tourism) متفاوت است و به محدودهٔ مرزى کشور مربوط مىشود. ولى این بدان معنى نیست که هر مسافر بینالمللی، یک بازدیدکننده تلقى شود. مسافر کسى است که براى خارج شدن از محل سکونت خود، سفر مىکند؛ براى مثال کارگرى که براى کار از مرز خارج مىشود بازدیدکننده محسوب نمىشود
جهانگردى بینالمللى همیشه، در وهله اول، از نظر اقتصادى مدنظر قرار مىگیرد، زیرا این شکل گردشگرى نقش مهمى در بازرگان و جریان ارزى ملتها بازى مىکند
گردشگرى داخلى نیز تحتالشعاع جهانگردى بینالمللى است، با وجود این تصور بر این بود که اینگونه مسافرتها اثر بینالمللى ندارند و آمارهاى تجارى همان کشور مربوط بوده و اهمیت دارند. بدیهى است که این دو گردشگرى رابطه تنگاتنگى با هم دارند. مسافران تحت تأثیر شرایط محیطى قرار مىگیرند، و با توجه به عوامل خارجى مانند رشد نسبى درآمد واقعی، تفاوت قیمت بین کشورها و سیاست بینالملل، مسافرتهاى داخلى جاى خود را به جهانگردى بینالمللى مىدهند و یا برعکس. در چند دههٔ گذشته، در بسیارى از کشورهاى غربى روزهاى تعطیل تبدیل به سفرهاى بیرون شهرى شدهاند و این به علت بالا رفتن استاندارد زندگى و کسب درآمدهاى اضافى است؛ در حالى که در کشورهاى در حال توسعه گردشگرى داخلى افزایش یافته است
مسافرت از قرون هیجدهم میلادی به بعد هر روز بر ضرورت و موجودیتش افزوده شد تا آنجا که تبدیل به صنعت گردید. اقتصاددانان در تعریفی اعم معتقدند هر پدیدهای که منجر به افزایش درآمد ملی شود میتواند نام صنعت بر خود داشته باشد و گردشگری را در زمره صنایع خدماتی طبقهبندی مینمایند. پس از انقلاب صنعتی و تغییر شکل وضعیت موجود زندگی بشر بدون اغراق میتوان گفت که ضرورتها و عینیتهای بسیاری کاسته یا افزوده شد که سفر نیز از این قاعده مستثنی نبود.
مسافرت از قرون هیجدهم میلادی به بعد هر روز بر ضرورت و موجودیتش افزوده شد تا آنجا که تبدیل به صنعت گردید. اقتصاددانان در تعریفی اعم معتقدند هر پدیدهای که منجر به افزایش درآمد ملی شود میتواند نام صنعت بر خود داشته باشد و گردشگری را در زمره صنایع خدماتی طبقهبندیمینمایند.
با گذشت زمان صنعت توریسم آنچنان درخشید و توجیه اقتصادی پیدا کرد که پس از صنایع نفت و حمل و نقل رتبه پرسودترین صنایع را به خود اختصاص داد.
تاریخچة جهانگردی در جهان
مردم در تمدن های ما قبل تاریخ فقط برای بدست آوردن غذا ودوری از خطر و یا نقل مکان به مناطقی که دارای آب و هوایی بهتر بود ،اقدام به سفر می کردند .در دوره های بعد،انگیزه تجارت و تبادل کالا به علل فوق اضافه شد
با گسترش امپراطوری های باستان،میافرت های رسمی دولتی،که حاصل از اعزام نمایندگان حکام به مکانهای دور دست،جهت جنگها و یا دریافت مخارج و مالیات بود،نیز شروع گردید.
در دوره حکومت خانواده های سلطنتی در مصر،مسافرت با قصد تجارت و تفریح انجام می شد.یونانیان باستان،با ضرب سکه و جایگزین شدن آن به جای کالا ،برای پرداخت توسط مسافران در ازای کالا و خدمات مورد نیاز و در نتیجه گسترش زبان یونانی در سراسر حوزه مدیترانه به عنوان زبان ارتباطی واحد،فعالیت قابل توجهی در گسترش مسافرت و جهانگردی می نمودند:(زمانی فراهانی،1379: 17-21)
توریسم ورزش :
شاید هنوز در ذهن مان واژه توریست همان معنای قبلی اش را داشته باشد ؛گردشگران اروپایی یا آمریکایی بویژه با کوله پشتی و لباسی که بیشتر برای کوهنوردی مناسب است.
روشن نیست چگونه این واژه چنین تعریفی پیدا کرد و چه کسی و یا کدام مرجع این معنای نادرست را جا انداخت ؟ اما حال دیگر می دانیم که توریست یعنی گردشگرو گردشگر می تواند ایرانگرد باشد یا جهانگرد ،می تواند ایرانی باشد یا غیر ایرانی .برای تعریف صورت مسئله صنعت گردشگری ایران ،نخستین کار شناخت صنعت توریسم است و این دیگر تعریف ایرانی و خارجی ندارد ،گردشگر همه جای دنیا تعریف مشخصی دارد .
پذیرفتن تعریف مشترک دو حسن دارد ؛ یکی اینکه در گفتگو ها دچار چند گانگی مفهوم نمی شویم و دوم آنکه در تحولات و تعاریف جدید ،مشارکت خواهیم داشت .در مارس 1993 کمیسیون آمار ملل متحد ،تعریف ارائه شده از واژه جهانگردی توسط «سازمان جهانی جهانگردیW.T.O » را پذیرفت .بر اساس ای تعریف جهانگردی عبارتس از مجموعه فعالیت های افرادی که به مکان هایی خارج از محل زندگی و کار خود و به قصد تفریح ،استراحت و انجام امور دیگر مسافرت می کنند و بیش از یکسال متوالی در آن مکانها نمی مانند .
آموزش جهانگردی : Tourism Training
توریسم را باید با زادگاهش معنا کرد ، زادگاه توریسم در مکان خود ( یعنی دنیای بیرون) محصولی عینی است ،نه ذهنی و توریسم در معنای امروزیش طی سه یا چهار دهه اخیر تغییراتی بسیار زیادی پیدا کرده است .
پس زمان نیز به زادگاه توریسم احاطه دارد ،مشخصه دیگر زادگاه توریسم دنیایی است که آخرین دست آوردهای دانش و فن در آنجا به شکل بهینه به کار گرفته می شود ،پس با دنیایی سر و کار داریم که ظرفیت به کارگیری آخرین پدیده علمی و فنی را دارد .توریسم در واقع میوه شهر نشینی پست مدرنیسم است .زندگی در تمدن ،رفاه، در بالاترین حد فراغت ذهنی بر آمده از تکنولوژی و اطمینان از آینده و هزارن مسئله دیگر، اینها بخشی از معرفه های زادگاه مفهوم توریسم اند .(مجله زمان ،ماهنامه خبری ،تحلیلی ،شماره 44).
جهانگردی از جمله رشته های بسیار متنوع و گسترده ای است که عرصه های مختلفی را در بر می گیرد ،بدین لحاظ شناخت پایه این صنعت ،مفاهیم اولیه آن و در عین حال توجه به ساختارهای اساسی آن از جمله گام های ابتدایی در راه توسعه و بهبود کمی و کیفی صنعت جهانگردی محسوب می شود.
موزه ای به وسعت ایران
در حالیکه پشت میز تحریر اتاقم نشته ام هنوز نمی دانم مطلبم را باید از کجا شروع کنم از اتاق بیرون می آیم نفس عمیقی میکشم تا بلکه با رسیدن اکسیژن تازه سلولهای خاکستری ام بکار بیافتد همین که دستهایم را به طرفین بدنم باز می کنم، ناگهان چشمم به سپیدی قله دماوند این مظهر جاودانگی ایران زمین می فتد. درون خود احساس عجیبی می کنم فکر می کنم روحم دارد از جسم خارج می شود اما نه این مرغ خیالم است که دارد هر لحظه اوج می گیرد. خودم را روی قله دماوند حس می کنم و سرمای برفهایش به رگهایم گرما می بخشد.
باز هم اوج می گیرم وبه آبی فیروزه ای خزر و سبزی بی مانند جنگل های شمال می رسم بعد همانطور مسیرم را به سمت شرق ادامه می دهم گنبدهای آسمانی رنگ خیام،عطار و کمال الملک را در نیشابور پشت سر می گذارم. ناگهان احساس آرامش عجیبی می کنم. به بارگاه قدس پیشوایم در مشهد رسیده ام می خواهم بیاستم و کم بیاسایم، اما نمی توانم در حالیکه دورمی شوم نادر را می بینم که سوار بر اسب و تبزرین در دست در حالیکه اشعار فردوسی را زمزمه می کند به بدرقه ام آمده است.
جامعه شناسی توریسم
برخی ویژگیهای توریسم
وجود سطوح بالای نوع آوری و فناوری و سازماندهی
انواع مختلف و انجام نوآوری های گوناگون از جمله بسته مسافرتی ( packaged trip)
رشد توریسم مصادف است با رشد جنبش کارگری . بنابر این مواجه با رشد مسافرت ساحلی برای طبقه کارگر هستیم
در مقابل در نیمه قرن 20 مسافرت تجملی برای طبقه مرفه و مدیران وجود دارد. این نوع تمایز مربوط است به ساختار بازار کار و نظام های تولیدی ( مراجعه کنید به مقاله من در باره تعریف فراغت و نظام های تولیدی)
1960 به بعد رشد برنامه های توریسم توده ای
1960 به بعد استفاده از کامپیوتر برای دادن اطلاعات در صنعت توریسم
رشد صنعت غذای حاضری fastfood مصادف است با رشد فراغت و توریسم
رشد توریسم با استفاده از اینترنت برای رزرو همه چیز ( مراجعه کنید به سایت last minute برای دیدن خدمات اینترنتی توریسم از جمله خرید بلیط در آخرین دقایق) و ....
نقش تبلیغات در صنعت گردشگری
تبلیغات به عنوان مهمترین ابزار موفقیت در زندگی افراد ، ایجاب می کند که این ابزار به عنوان شاخه های علمی، اجتماعی ، فرهنگی و ارتباطی به دقت مورد مطالعه قرار گیرد و با نگاهی علمی ، هنری و کارشناسانهترو تخصصی مورد استفاده قرار گیرد تا موفقیت و اهداف را به دنبال داشته باشد.
جهانگردی مذهبی Religious tourism
در تبیین توریسم ابتدا می بایست به انواع مختلف جهانگردی اشاره نماییم
بدین لحاظ بر طبق تقسیم بندی سازمان جهانی جهانگردی (W.T.O) فعالیتهای گردشگری به دسته های زیر تقسیم می گردند :
. توریسم فرهنگی Cultural Tourism
توریسم طبیعی Natural Tourism
توریسم تجاری Business Tourism
توریسم مذهبی Religious Tourism
توریسم ورزشی Sport Tourism
بر این اساس یکی از شاخصه های مهم توریسم که سهم قابل توجهی از فعالیت های جهانگردی را به خود اختصاص می دهد توریسم مذهبی است .
جهانگردی و امنیت اجتماعی
اساساً جهانگردی یا معادل فارسی آن گردشگری مقوله ای است چند وجهی و چند بعدی ،که با نهادها و ساختهای مختلف اجتماعی در رابطه بوده و با مشاغل بی شماری سر و کار دارد
در خصوص اهمیت جهانگردی و نقش و تاثیر آن در اقتصاد ملی کشورها بسیار بحث و بررسی گردیده و مقالات و سمینارهای متعدد بی شماری برگذار گردیده است .بدین لحاظ پرداختن به اهمیت و لزوم فعالیت های سود آور جهانگردی چندان ضروری نمی نماید .ولیکن نکته حائز اهمیت در اینجا تهیه برنامه مدون جهت حصول به این نتیجه است .برای این کار نخست می بایست به عوامل و عناصر موثر در فعالیت های جهانگردی اشاره نماییم .اصولاً جهانگردی از حیث عوامل تشکیل دهنده آن به دو بخش عوامل زیر بنایی و روبنایی تقسیم می گردد ،که بخش زیربنایی را شامل تاسیسات و اماکن ضروری گردشگری نظیر مراکز اقامتی و پذیرایی ،جاده ها ،فرودگاهها و هزاران فاکتور مهم دیگر می دانند و در بخش روبنایی می توان به عوامل منابع انسانی و متخصصین جهانگرد یو فاکتورهای امنیتی و اطمینان خاطر جهانگردان اشاره نمود .(به عبارت دیگر در جهت بهبود اوضاع صنعت جهانگردی و توسعه این صنعت می بایست همواره به دو مولفه سخت افزاری و نرم افزاری آن توجه شایانی نمود
نگاهی به استراتژی ایجاد مناطق آزاد
با جدی شدن اصلاحات در ایران، حوزه اقتصادی کشور نی از نظرها دور نماند، گرچه تمرکز دولت بر اصلاحات سیاسی بود اما با توجه به حضور فعال ایران در اقتصاد جهانی و عقب ماندن از رقابتهای تجاری و اقتصادی ایران ناچار به تغییر رویهای در مناسبات و رسوم تجاری، اقتصادی و مدیریتی شد که یکی از آنها پرداختن به ایجاد مناطق آزاد تجاری بود، به همین منظور استراتژیهای عمومی و سیاستهای خاص منطقهای مدون شد تا برخی از اهداف اقتصادی تحقق یابد.
الف) استراتژی توسعه گردشگری
استراتژی توسعه گردشگری در مناطق آزاد با دو هدف تبیین شد
1. گسترش و توسعه گردشگری براساس جلب مشارکت و فعالیت سرمایه و تخصص داخلی و خارجی در زمینههای گردشگری دریائی، اکوتوریسم، علمی و فرهنگی خانوادگی و بومگرا، از طریق ایجاد بسترهای لازم برای طرحهای گردشگری مناسب، بهسازی و سالمسازی محیط و توسعه امکانات وزیر ساختها.
2. تأکید و توصیه بر جذب و افزایش گردشگران علمی و فرهنگی از کشورهای توسعه یافته، گردشگران خانوادگی، ایرانیان مقیم سایر کشورها و توسعه گردشگری داخلی
3. براساس استراتژیهای عمومی در بخش گردشگری سیاستهای خاصی برای مناطق آزاد که عمدتاً سه منطقه چابهار، قشم و کیش را در برمیگرفت نیز طراحی شد.
گردشگری شهری Urban Tourism
شهر ها به طور معمول نسبت به محل های روستایی دارای مکانهای عمومی بیشتری هستند، اما با وجود این که یک شهرک، به نسبت بازدیدکنندگان بیشتری از نواحی روستایی دارد،ممکن است در واقع تغییر مسیر یا پراکندن صف پر ازدحام بازدیدکنندگان، با استفاده از علائم گذاری، بسیار آسنتر از انجام چنین کاری در املاک خصوصی بسیار آسانتر از انجام چنین کاری در املاک خصوصی نواحی روستایی باشد، که ممکن است در آنها فقط برخی راههای ثابت برای عبور وجود داشته باشد . در این مورد موضوع “انبوه بحرانی ” نیز می تواند مفید واقع شود .یورک یکی از شهر های انگلستان است که عده زیادی از بازدیدکنندگان را به سوی خود جذب می کند ،اما اکنون آنقدر جاذبه فرهنگی دارد، که برخی از محل ها حد اقل نباید، متحمل شلوغی بیش از حد شوند.
لوور تعداد زیادی بازدید کننده را به سوی کلیه قسمت ها جذب می کند، اما هم با افتتاح ساختمان ضمیمه ای بنام رشیلیو و بخصوص، تکمیل مرکز خرده فروشی کارسول و استحکامات حفاری شده ای که به طرز عالی به نمایش درآمده اند،عملاَ بعد تازه ای به، پیچیدگی آن افزوده شده است.
تمامی اینها منطقه بسیار وسیع تری را برای پراکنده کردن بازدیدکنندگان در اختیار می نهد
تعداد کل صفحات: 54