در این کتاب به بررسی سازمان سازمان تجارت جهانی در ارتباط با ایران می‌پردازیم. موضوع اساسی ما در این کتاب این است که اگر ایران به سازمان تجارت جهانی ملحق شود الزاماً چه تحولاتی در ساختار اقتصادی و حقوقی ایران باید رخ دهد. لذا با مروری بر سازمان تجارت جهانی و ویژگی‌های آن به شرح موافقتنامه‌های اصلی این سازمان می‌پردازیم و در این میان پس از مروری کلی بر الزامات ناشی از الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی تک‌تک موافقتنامه‌های این سازمان را با شرایط فعلی ایران مقایسه می‌کنیم. مقایسات انجام شده کلی هستند و شامل همة جزئیات نمی‌شوند.

امید است که مورد استفادة خوانندگان قرار گیرد.

بیژن بیدآباد[1]

فصل اول

سازمان تجارت جهانی

مقدمه

سازمان تجارت جهانی (World Trade Organization WTO) در سال 1995 شکل گرفت، این سازمان یکی از جوانترین سازمانهای بین‌المللی و در حقیقت جانشین موافقتنامه عمومی تعرفه و تجارت (General Agreement on Tariff and Trade GATT) می‌باشد که پس از جنگ جهانی دوم تاسیس شده بود. بدین ترتیب می‌توان گفت هر چند سازمان تجارت جهانی هنوز جوان است اما نظام تجارت چند جانبه که تحت گات شکل گرفت قدمتی پنجاه ساله دارد. طی پنحاه سال گذشته جهان شاهد رشدی چشمگیر در تجارت جهانی بوده است، بطوریکه صادرات کالا هر ساله به طور متوسط رشدی معادل 6 درصد داشته و کل حجم تجارت در سال 1997، چهارده برابر سال 1950 بود که این روند رشد بی‌سابقه‌ای داشته است.

نظام تجارت جهانی از طریق یک سری دور مذاکرات تجاری تحت موافقتنامه عمومی تعرفه و تجارت گات شکل گرفت نخستین دور مذاکرات اساساً در مورد کاهش تعرفه‌ها بود لکن مذاکرات بعدی سایر زمینه‌ها از قبیل معیارها و ضوابط غیرتعرفه‌های و ضوابط ضد دامپینگ (فروش زیر قیمت) را نیز در بر گرفت، از مهمترین دور مذاکرات که بین سالهای 94 – 1986 بود و به دور اروگوئه معروف است منجر به تشکیل سازمان تجارت جهانی گردید. البته مذاکرات به این مرحله ختم نگردید و برخی از آنها بعد از پایان دور اروگوئه نیز ادامه یافت چنانچه در سال 1997 توافقاتی در زمینه خدمات ارتباطات راه دور حاصل شد که 69 دولت در مورد برقراری معیارهای گسترده آزاد سازی فراتر از موافقتنامه دور اروگوئه در آن به توافق رسیدند.

در همان سال، چهل دولت با موفقییّت مذاکرات خود را در زمینه تجارت آزاد تولیدات فن‌آوری اطلاعات پایان بخشیدند و هفتاد عضو یک تعهدنامه انجام خدمات مالی را در زمینه پوشش بیش از 95 درصد معاملات تجاری بانکها، بیمه و اطلاعات مالی و اوراق قرضه امضاء کردند. در سال 2000 مذاکرات جدید در زمینه خدمات و کشاورزی آغاز شد این دور مذاکرات وارد برنامه‌های وسیعتری در اجلاس توسعه دوحه (DDA) که در چهارمین کنفرانس وزیران سازمان تجارت جهانی در دوحه، قطر، در نوامبر 2001 بود گردید، بر اساس بیانیه دوحه، دور جدید مذاکرات که از آخر ژانویه 2002 آغاز شده است باید تا پایان ژانویه سال 2005 به پایان برسد. در دور دوحه مذاکرات و سایر کارهایی در زمینه محدودیتهای غیرتعرفه‌ای کشاورزی، تجارت و محیط زیست، برخی مقررات سازمان تجارت جهانی از قبیل اعطای یارانه، قوانین ضد دامپینگ، سرمایه‌گذاری‌، سیاستهای رقابتی، تسهیلات تجاری، شفافیت در مقررات خریدهای دولتی، حقوق معنوی، مالکیت، و یک سری از مسائلی که تحت عنوان مشکلات کشورهای در حال توسعه در بکارگیری موافقتنامه‌های سازمان تجارت جهانی است، صحبت می‌گردد.

مبانی نظری

امروزه همه متفق القولند که تجارت در توسعه و رشد اقتصادی دارای اهمیتی انکار ناپذیر است. توجه ما به این موضوع به گونه‌ای است که تجارت منجر به تقسیم بین المللی کار و تخصص در بین کشورها شده و زمینه افزایش ارتباطات را در جهان فراهم آورده است. نظریه‌های تجارت بین‌الملل از اهمیت بسزائی در این زمینه برخوردارند لذا در این بخش مروری بر نظریه‌های مهم در تجارت بین‌الملل می‌پردازیم.

اقتصاد بین‌الملل با روابط اقتصادی میان کشورها سروکار دارد وابستگی متقابل حاصل از این روابط از جهت رفاه اقتصادی اکثر کشورها اهمیت زیاد دارد. روابط اقتصادی میان کشورها با روابط اقتصادی میان بخشهای مختلف یک کشور تفاوت دارد و این امر سبب می‌شود تا مسائل متفاوتی بروز کند که نیاز به ابزارهای تحلیلی نسبتاً متفاوتی دارد. بدین ترتیب اقتصاد بین‌الملل به عنوان رشته‌ای متمایز و جدا از اقتصاد کاربردی درآمده است. اقتصاد بین‌الملل با مباحث چندی سروکار دارد که نظریه محض تجارت و نظریه سیاست بازرگانی از آن جمله است. نظریه محض تجارت به اساس تجارت و منافع حاصل از آن می‌پردازد و نظریه سیاست بازرگانی به دلایل مربوط به موانع جریان آزاد تجارت و نتایج حاصل از آن می‌پردازد.

منابع و مآخذ

امیدبخش اسفندیار، بیژن بیدآباد، اکبر کمیجانی، رفعتی، حکیمیان و همکاران. بررسی آثار عضویت جمهوری اسلامی ایران در سازمان جهانی تجارت بر بخش صنعت، سازمان مدیریت صنعتی، وزارت صنایع، دی 1375.
امید بخش اسفندیار و مسعود طارم سری، آشنایی با موافقتنامه عمومی تعرفه و تجارت (گات) و بررسی تبعات الحاق ایران به آن، موسسه مطالعات پژوهشهای بازرگانی، آذر 1372.
بیدآباد، بیژن. آثار کمّی الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی در بخش صنعت، 1382، تهران.
بیدآباد، بیژن. موانع غیرتعرفه‌ای در سازمان جهانی تجارت و حذف از بازرگانی خارجی ایران، 1381.
بیدآباد، بیژن. مسائل سیاستگذاریهای کلان اقتصادی در ایران، مجموعة 40 مقاله، منتشر شده در:

http://www.geocities.com/bijan_bidabad/

کمیجانی، اکبر (1374) تحلیلی پیرامون تجارت تجربه عملی پیوستن برخی از کشورها به سازمان تجارت جهانی و آثار اقتصادی الحاق ایران به آن. معاونت امور اقتصادی. وزارت امور اقتصادی و دارائی.
محمد جواد ایروانی، مترجم (1381). تجارت در آینده سال. درآمدی بر سازمان تجارت جهانی. موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی.
دبیرخانه آنکتاد (1381) چگونگی الحاق به سازمان تجارت جهانی. ترجمه: ابوالقاسم بینات، حامد روحانی، محمد حسن زارع احمدآبادی، علی زاهدطلبان، امیر هوشنگ فتحی زاده، موسی موسوی زنوز. نمایندگی تام الاختیار تجاری ایران.
لایحه برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران 88-1384. سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.
یحیی فتحی (1381). وضعیت تجارت خارجی ایران در چارچوب مقررات سازمان تجارت جهانی. از سری مقالات پژوهشی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی ایران.
خبرنامه رویدادها و تحولات سازمان تجارت جهانی (1383). سال هشتم شماره (58) اردیبهشت.
شیرودی عبدالحسین (1378) سازمان تجارت جهانی اهداف، مبانی و ساختار. مجله مجتمع آموزش عالی قم، سال اول شماره چهارم زمستان.
شیرودی عبدالحسین (1379) سازمان تجارت جهانی و تأثیر آن بر مقررات داخلی. مجله مجتمع آموزش عالی قم، سال دوم شماره پنجم، بهار.
الیاسی، حمید (2002). ایران و عضویت در سازمان تجارت جهانی بازرگانی با یک بحث انتقادی، JIRA April 2002 . ترجمه خیرخواهان، اطلاعات سیاسی – اقتصادی 178 – 177.
حقی، محمد علی، آشنایی با سازمان تجارت جهانی. نشریه صنایع نساجی 235.
سالواتوره. اقتصاد بین‌الملل.
علی رشیدی (1374) طرز پیوستن به سازمان تجارت جهانی. نشریه اتاق بازرگانی شماره 4. مه لقا اترک، شهیندخت خوارزمی و همکاران. بررسی آثار احتمالی پذیرش ایران در سازمان تجارت جهانی (WTO) بر سیستم بانکی کشور و ارائه پیشنهادات کلی جهت مذاکرات آتی ایران در این سازمان (مطالعه موردی بانکهای تجاری). مدیرساز، سال چهارم شماره 4.
بیژن تفرشیان (1380). ایران و سازمان تجارت جهانی، نشریه داخلی بانک ملی، سازمان اداره خارجه.
خسرو عزیزی، ایران و سازمان تجارت جهانی، مجله اطلاعات سیاسی – اقتصادی. شماره 176-175.
تاملی بر بحث‌های نوین مربوط به عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی روزنامه اطلاعات 19/4/82 .
سعید شرکوند (1379). پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی (الزامات، پیامدها و راه کارهای عملی). مجله دانش مدیریت سال سیزدهم شماره 51 زمستان.
لیلا سرافراز. بررسی موانع قانونی پیوستن ایران به سازمان تجارت جهانی با نگرشی بر سیاستهای موجود. مجله سیاسی اقتصادی شماره 178 – 177.
سازمان تجارت جهانی و ایران. ادیب، 1379. اصفهان.
دیولد هلد و آنتونی سکگر، جهانی شدن و مخالفان آن. ترجمه عرفان ثابتی، انتشارات ققنوس.
مجموعه مقالات همایش جهانی اقتصاد موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی دفتر نمایندگی تام‌الاختیار تجاری ایران.
مجموعه مقالات اولین همایش سیاستهای بازرگانی و تجارت بین‌الملل موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی.
محتشم دولتشاهی ،طهماسب. اقتصاد بین الملل چاپ اول سال 1371.
رحیمی بروجردی، علیرضا، تجارت بین الملل (تئوریها و سیاستها ) چاپ اول بهار 1374.
پور مقیم، سید جواد ،تجارت بین الملل نظریه‌ها و سیاستهای بازرگانی تابستان 1375.
نوربخش، محمد، بررسی مزیت نسبی استان مازندران در امر صادرات محصولات، رساله کارشناسی ارشد 1375.
فرزین، محمدرضا، بررسی ساختار حمایتی در برخی از صنایع ایران، دانشگاه علامه طباطبائی سال 1379.
دومینیک سالواتوره، تجارت بین الملل ترجمه حمیدرضا ارباب چاپ اول فروردین 1376.
دفترنمایندگی تام‌الاختیار تجاری ایران. وابسته به وزارت بازرگانی ایران:
http://www.irtr.ir/
سازمان تجارت جهانی
http://www.wto.org/
http://www.wto.org/english/thewto_e/whatis_e/whatis_e.htm
Anderson, Strengthening the global trading system from GATT to WTO. Center of Economic Studies, University of Adelaide (1996) P.3-
Thomas Dillon, The world Trade Organization: A New legal order for world trade. Michigan journal of international law (No. 16 1995) P. 32.
http://www.wto.org/english/thewto_e/whatis_e/tif_e/org6_e.htm
Trebilock & Howse The Regulation of international trade (London, Routledge, 1995) P73-90
http://www.wto.org/english/thewto_e/whatis/tif_e/agrm9_e.htm Understanding WTO agreement non-tariff barriers: red tape etc.
http://www.payam.co.ir/journal/farsi/Majaleh/34/4-34.htm
http://www.wto.org/english/thewto_e/whatis_e/whatis_e.htm
http://www.irtr.ir/wto/multilateral/index.htm
http://www.wto.org/english/thewto_e/whatis_e/whatis_e.htm
http://www.irtr.ir/wto/multilateral/index.htm
http://www.wto.org/english/thewto_e/whatis_e/whatis_e.htm
http://www.irtr.ir/wto/multilateral/index.htm
http://www.wto.org/englidh/thewto-e/whatis-e/tif-e/agrm4-e.htm Understanding the WTO: the agreements standards and safety, WTO Switzerland
http://www.peaceandjustice.org/issues/econojustice/gl.wto3.html The world trade organization and its multilateral trade agreements (GATT, GATS, TRIPs, TRIMs, etc.) Keith Ferguson
http://www.wto.org/english/thewto_e/whatis_e/whatis_e.htm
http://www.irtr.ir/wto/multilateral/index.htm
http://www.wto.org/english/thewto-e/whatis-e/tif-e/agrm8-e.htm Understanding the WTO: the agreements: antidumping, subsidies, safeguards: contingencies, etc, WTO, Switzerland.
A Dixit, Norman (1985). Theory of international trade, Cambridge University Press.
Walter Enders Harvey, E. Lapan, International Economic theory and policy, NJ: PHI, 1987.
R.W. Jones., P.B. Kenen. Handbook of international Economics. Vol 1 Amsterdam North–Holland. 1996.
Suranovic, absoulate and comparative advantage – 1999.
Nelson Mandela, The great deceit

[1]-Email: bijan_bidabad@msn.com Web: http://www.geocities.com/bijan_bidabad/

[2] Suranovic. 1999. Chapter 40.

[3] پورمقیم، 1375 صفحة 22 و سالواتوره، 1376 صفحة 46.

[4] - Law of Comparative advantage

[5] Jones & Kenen, 1996, pp: 10-11. Suranovic, Ch40. p 100, 1999.

[6] پورمقیم، 1375 صفحة 22 و سالواتوره، 1376 صفحة 46.

[7] Hecksher –Ohlin

[8] Constant return to scale

[9] Jones & Kenen, 1996, pp: 20-11. Suranovic, Ch40. p 100, 1999.

[10] Staffan Linder

[11] نوربخش، 1375. ص 24 و دولتشاهی، 1371 صفحة 20.

[12]Leontief

[13]Leontief Paradox

[14]رحیمی بروجردی 1374 صص 20- 25 و پورمقیم 1375 صص 102.

1- Most Favoured Nations

1- Anderson, Strengthening the global trading system from GATT to WTO. Center of Economic Studies, University of Adelaide (1996) P.3-

[17] Thomas Dillon, The world Trade Organization: A New legal order for world trade. Michigan journal of international law (No. 16 1995) P. 32.

[18] http://www.wto.org/english/thewto_e/whatis_e/tif_e/org6_e.htm

[19] سازمان تجارت جهانی و ایران. ادیب، 1379. اصفهان.

[20] - Trebilock & Howse The Regulation of international trade (London, Routledge, 1995) P73-90

[21] - TRIMs -Trade Related Investment Measures

[22] - TRIPs-Trade – Related Aspects of Intellectual Properay Rights

[23] - http://www.wto.org/english/thewto_e/whatis/tif_e/agrm9_e.htm

Understanding WTO agreement non-tariff barriers: red tape etc.

[24] - http://www.irtr.gov.ir/News/NewsView.asp?id=1

[25] http://www.payam.co.ir/journal/farsi/Majaleh/34/4-34.htm

[26] دفتر نمایندگی تام الاختیار تجاری ایران. وزارت بازرگانی. http://www.irtr.ir

[27] - http://www.irtr.gov.ir/News/NewsView.asp?id=4

[28] http://www.irtr.ir/

[29] http://www.wto.org/english/thewto_e/whatis_e/whatis_e.htm

http://www.irtr.ir/wto/multilateral/index.htm

[30] - Sanitary and Phytosanitary Measures Agreement.

[31] -Sanitary and phytosanitary Measures

[32] - Precautionary measures

[33] Agreement of Textile and Clothing (ATC).

[34] Multi Fibre Arrangement (MFA).

[35] http://www.wto.org/english/thewto_e/whatis_e/whatis_e.htm

http://www.irtr.ir/wto/multilateral/index.htm

[36] - Technicel Barriers to Trade Agreement (TBT)

[37] http://www.wto.org/english/thewto_e/whatis_e/whatis_e.htm

http://www.irtr.ir/wto/multilateral/index.htm

[38] - http://www.wto.org/englidh/thewto-e/whatis-e/tif-e/agrm4-e.htm

Understanding the WTO: the agreements standards and safety, WTO Switzerland

[39] - http://www.peaceandjustice.org/issues/econojustice/gl.wto3.html

The world trade organization and its multilateral trade agreements (GATT, GATS, TRIPs, TRIMs, etc.) Keith Ferguson

[40] - Trade-Related Investment Measures (TRIMs) Agreement.

[41] http://www.wto.org/english/thewto_e/whatis_e/whatis_e.htm

http://www.irtr.ir/wto/multilateral/index.htm

[42] - National Treatment

[43] -http://www.wto.org/english/thewto-e/whatis-e/tif-e/agrm8-e.htm

Understanding the WTO: the agreements: antidumping, subsidies, safeguards: contingencies, etc, WTO, Switzerland.

[44] - Non–Primary Products

[45] - Dispute Settlement Procedure

[46] - Peace clause

[47] - Voluntary Export Restraints

خودداری‌های داوطلبانه صادراتی، توافق دوجانبه‌ای است که طی آن کشور صادر کننده (دولت یا بخش خصوصی) می‌پذیرد که صادرات خود را بدون اینکه کشور وارد کننده مجبور به استفاده از سهمیه‌ها، تعرفه‌ها و یا دیگر کنترل‌های وارداتی شود کاهش داده یا محدود نماید.

[48] - Grey Area Measures

[49] - Sunset Clause

منظور از ماده غروب حذف تمامی اقداماتی است که به محدود کردن صادرات یک کشور بطور عمدی منجر می‌شود که باید در طول دوره زمانی خاص خاتمه یابد.

[50] - Serious injury

[51] اصطلاح کالاهای همسان و مشابه در ماده 15 موافقتنامه ارزش گذاری گمرکی تعریف شده است. کالای همسان به معنای کالایی است که از همه جهات از جمله خصوصیات مادی، کیفیت و شهرت همانند می‌باشد. کالای مشابه نیز به معنای کالایی است که گرچه از همه جهات همانند نیست، اما خصوصیات همانند و مواد تشکیل دهنده همانندی دارد که آن را قادر می‌سازد وظایف مشابهی را انجام دهد و از نظر تجاری قابلیت جانشینی داشته باشد.

[52] - بررسی آثار عضویت ایران در سازمان جهانی تجارت بر صنعت، 1375، سازمان مدیریت صنعتی.

[53] - بررسی آثار عضویت ایران بر سازمان جهانی تجارت بر صنعت، 1375، سازمان مدیریت صنعتی.

[54] نمایندگی تام الاختیار تجاری ایران. وزارت بازرگانی. http://www.irtr.ir/

[55] نمایندگی تام الاختیار تجاری ایران. وزارت بازرگانی. http://www.irtr.ir/

[56] نمایندگی تام الاختیار تجاری ایران. وزارت بازرگانی. http://www.irtr.ir/

[57] Foreign Direct Investment (FDI).

Foreign Portfolio Investment (FPI).

[58] نمایندگی تام الاختیار تجاری ایران. وزارت بازرگانی. http://www.irtr.ir/

[59] نمایندگی تام الاختیار تجاری ایران. وزارت بازرگانی. http://www.irtr.ir/

دانلود با لینک مستقیم

دانلود کتاب تجارت جهانی الحاق ایران

yarafile جمعه 28 اسفند 1394 ساعت 18:59

نظرات 0 + ارسال نظر

امکان ثبت نظر جدید برای این مطلب وجود ندارد.

یارا فایل

پیوندها

دسته‌ها

ابر برجسب

جدیدترین فایل ها

بایگانی

جستجو

دانلود کتاب تجارت جهانی و الحاق ایران