بشر همواره در این آرزو بوده که تا حد امکان به نحوی از انحاء از دست رفتن دندانهای خود را جبران نموده و از این طریق مشکلات مضغی و زیبایی خود را جبران نماید و در این راستا سعی و کوشش فراوانی نموده است که ادامه آن تلاشها به نسل امروزی سپرده شده و حق این است که ما نیز تمام تلاش و توانائیهای خود را در راه تکامل این علم بکار بریم.
امروزه پیشرفت در جنبههای مختلف پزشکی و امکانات رفاهی بیشتر منجر به افزایش سن متوسط مردم گشته است، از طرفی علیرغم پیشرفتهای غیرقابل انکاری که در علم دندانپزشکی در جهت نگهداری و حفظ دندانهای طبیعی بعمل میآید، افراد جامعه در سنین پایینترین دندانهای خود را از دست میدهند و همین دو موضوع یعنی افزایش متوسط سن و از دست دادن دندانها در سنین پایینتر سبب شده است تا روز به روز بر تعداد افرادیکه از پروتزهای کامل استفاده میکنند افزوده گردد.
انتقال از مرحله داشتن دندانهای طبیعی به مرحله بیدندانی کامل، دورانی است بس حساس و ناشناخته برای بیماران و باید دانست، غالباً افرادی که دندانهای خود را از دست میدهند از نظر جسمی از سلامت کامل برخوردار نمیباشند و استخوانهای خود را از دست میدهند از نظر جسمی از سلامت کامل برخوردار نمیباشند و استخوانهای فکین آنها تراکم لازم را ندارند. از طرفی واکنشهای ترمیمی در اینگونه افراد نقصان پیدا کرده است. در این بیماران به جای الیاف پریودونت، مخاط نقش نگهداری و پشتیبانی دندانهای مصنوعی را بعهده میگیرد، که باید برای بیماران توضیح داده شود، زیرا آنان انتظار دارند که پروتز کامل همچون دندانهای طبیعی عمل کند که مشکلی است مزید بر مشکلات دیگر.
در برخورد با بیماران بیدندان بایستی با معاینه دقیق، بررسی حالات جسمانی و روانی بیمار و با توجه به خواستههای بجا و نابجای بیمار طرح درمان مناسبی تعیین کرد و با تکنیکی صحیح و اصولی اقدام به درمان کرد، البته با پیشبینی نتایج احتمالی درمان و در نظر گرفتن تمام شرایط مساعد و نامساعد محیط دهان بیمار.
حفره دهان محیطی است که اعمال مختلفی را انجام میدهد و درمان با پروتز صرفاً یک درمان ساده نسجی و ساختمانی نیست، بلکه بایستی با جایگزین کردن دندانهای از دست رفته حالات تشریحی، فانکشنهای طبیعی و فیزیولوژیک این ناحیه از بدن را تا حد امکان احیاء و بازسازی کرد.
در برخی از موارد با وجود اینکه عمل کننده نهایت سعی خود را در بکار بردن اصول لازم در ساختن پروتز کامل ایدهآل مینماید، معهذا چه در ضمن کار و چه پس از قرار دادن پروتز در دهان بیمار با مشکلاتی مواجه میگردد که به سختی میتواند به علت اصلی آن پی ببرد و با اظهار ناراحتی و شکایت بیمار روبرو میشود و علی رغم اصلاحات متعددی که انجام میدهد باز مشکلات بیمار پاربرجا میماند.
اشکالات و ناراحتیهایی که بعد از قرار دادن پروتز کامل در دهان بیمار ایجاد میشود متنوع هستند، در ضمن واکنش بیماران نیز در مقابل آنها مختلف است، که بستگی به وضع سلامت عمومی جسمی و روانی، وضعیت حفره دهان و طرز تفکر و شخصیت آنان دارد. بعضی از بیماران در برابر کوچکترین آزردگی و تحریک خارجی عکسالعملهای شدیدی از خود نشان میدهند و بعضی با داشتن شخصیتی قوی و کنترل عصبی خوب حتی زخمهای شدید پروتز را بدون شکایت تحمل میکنند که هر دو اینها برای بیمار مفید نیستند.
دندانپزشک باید با آگاهی بر علوم آناتومی، پاتولوژی، روانشناسی و داشتن مهارتهای لازم، عکسالعملهای بافت نرم را در حالت طبیعی و پاتولوژیک تشخیص داده و بتواند یک اشکال موضعی را از مشکلات عمومی جسمی و روانی بیمار تمیز دهد.
فصل اول
مروری بر مقوله تشخیص و طرح درمان، و مروری بر آناتومی محیط دهان
1ـ تشخیص و طرح درمان
موفقیت یا شکست درمان با پروتز کامل قبل از شروع به عمل قابل پیشبینی است. اکثر ناراحتیهای بیماران در اثر آماده نکردن بیمار از نظر جسمی و مشکلات دهانی، روحی و عدم شناخت صحیح آنها از ماهیت پروتز کامل است. برای دستیابی به موفقیت و داشتن طرح درمانی دقیق و درست، در ابتدا باید تشخیصی درست داشته باشیم.
هدف از نگارش این بخش مطرح کردن برخی مشکلات ایجاد شده توسط پروتز است که به علت عدم تشخیص صحیح و طرح درمان مناسب میباشد. در این قسمت بطور خلاصه مروری خواهیم داشت بر مقوله تشخیص و طرح درمان.
روشهای تشخیص:
1ـ گرفتن Observation که شامل تاریخچه پزشکی و دندانپزشکی بیمار است.
2ـ معاینه داخل دهانی که شامل بررسی نسوج ساپورت کننده، روابط فکین و ضایعات پاتولوژیک میباشد.
3ـ کستهای تشخیصی برای بررسی روابط فکین.
4ـ رادیوگرافی برای بررسی آنومالیها (اجسام خارجی، ریشه دندان، دندان نهفته، علائم پاتولوژیک) همچنین بررسی محل کانال مندیبول و سوراخ چانهای و ضخامت نسبی نسج زیر مخاطی که استخوان را در نواحی بیدندان پوشانده است. (25)
عنوانصفحه
مقدمه1
فصل اول: مروری بر مقوله تشخیص و طرح درمان، مروری بر آناتومی محیط دهان
1ـ مروری بر مقوله تشخیص و طرح درمان2
ـ روشهای تشخیص
ـ نکات مهم و مؤثر در تشخیص
2ـ مروری بر آناتومی محیط دهان 4
(انسان ساپورت کننده، استخوان فکین، مخاط)
ـ ساپورت و انساج ساپورت کننده پروتز5
ـ ملاحظات آناتومیک مندیبول از نظر نواحی ساپورت کننده6
ـ ملاحظات آناتومیک ماگزیلا از نظر نواحی ساپورت کننده8
ـ آناتومی استخوانهای ساپورت کننده فکین 9
ـ فیزیولوژی استخوان12
ـ مخاط14
ـ نواحی آناتومیکی بافت نرم در بیماران بیدندان فک بالا17
ـ نواحی آناتومیکی بافت نرم در بیماران بیدندان فک پایین19
فصل دوم: مسائل مربوط به عدم موفقیت پروتز کامل و مشکلات پس از تحویل آن
قسمت اول (I): مسائل مربوط به بیمار که به منظور جلوگیری از عدم موفقیت پروتز کامل بایستی در نظر گرفت
الف) شرایط، خصوصیات ویژه و خواستههای بیمار22
ب) مسائلی که دندانپزشک در مورد بیمار باید در نظر داشته باشد23
ـ مرحله تحویل پروتز
ـ دستورالعملهای ویژه برای بیمار
قسمت دوم (II): اشکالات و مسائلی که در ضمن کار برای دندانپزشک بوجود میآیند و باعث عدم موفقیت پروتز کامل میشوند27
1ـ گیر پروتز28
عوامل مؤثر بر گیر پروتز30
2ـ روابط فکین31
ـ اشکال در تعیین ارتفاع عمودی و عوارض ناشی از آن32
3ـ منطقه خنثی (Neutral Zone)33
4ـ پلن / سطح اکلوژن34
ـ مشکلات ناشی از تعیین نادرست پلن اکلوژن34
5ـ بالانس اکلوژن34
ـ مشکلات ناشی از اکلوژن34
ـ عدم بالانس اکلوژن35
ـ عادات پارافانگشنال36
ـ اکلوژن تروماتیک36
قسمت سوم (III): تجزیه و تحلیل مسائلی که پس از ساخته شدن پروتز و تحویل آن به بیمار پیش میآید
1ـ بررسی مشکلات مربوط به فقدان گیر پروتزها37
الف) بررسی مشکلات مربوط به فقدان گیر پروتز فک بالا37
ـ هنگام تحویل آن37
ـ هنگام باز کردن کامل دهان38
ـ هنگام صحبت کردن، خواندن سرود یا آواز38
ـ افتادن یا جابجایی پروتز در سمت بالانس39
ـ هنگام خندیدن39
ـ هنگامیکه بیمار میخواهد سوت بزند40
ـ هنگام بریدن لقمه غذایی40
ـ نقش افزایش و کاهش بزاق بر گیر پروتز40
ـ لق بودن کلی پروتز41
ب) بررسی مشکلات مربوط به فقدان گیر پروتز فک پایین
ـ جابجایی پروتز فک پایین بطرف بالا هنگام زیاد باز کردن دهان43
ـ حرکت پروتز فک پایین که با حرکات مختلف زبان ایجاد میشود43
ـ خارج شدن پروتز هنگام فانکشن44
2ـ بررسی مشکلات مربوط به عدم ثبات پروتز44
ـ عوامل مؤثر بر ثبات پروتز44
I) عدم ثبات پروتز هنگام اکلوژن مرکزی47
II) عدم ثبات پروتز هنگامیکه پروتزها در اکلوژن نباشند47
III) عدم ثبات پروتز هنگام بریدن غذا48
3ـ بررسی آزردگیهای بافت مخاطی توسط پروتز48
ـ آزردگی در بافتهای دهان توسط پروتز49
ـ اشکال، علائم و نشانههای آزردگیهای مخاط تحمل کننده فشار49
ـ علائم و آزردگیهای مخاط بستر پروتز کامل50
ـ نواحی ایجاد آزردگی در بافتهای دهان 52
ـ گاز گرفتن لب، گونه و زبان63
ـ ضایعات مخاط دهان ناشی از پروتز کامل64
4ـ بررسی مشکلات مربوط به فانکشن67
الف ـ اشکال در بلع67
ب ـ حالت تهوع68
ج ـ صدای بهم خوردم دندانها (Clicking)70
د ـ خستگی عضلات جونده71
ح ـ ضایعات و درد در T.m.j.71
* احساس کلی ناجور بودن پروتز (در صورتیکه دردی وجود ندارد)71
5ـ بررسی مشکلات مربوط به زیبائی72
* زیبایی72
1ـ برجستگی (پری زیربینی)73
2ـ فرورفتگی قسمت میانی لب و شیار بین لبی (فیلتروم)73
3ـ لب بالا فرو رفته (تو افتاده) است73
4ـ مقدار زیادی از دندانها دیده میشوند74
5ـ مصنوعی بنظر رسیدن پروتز (نمای مصنوعی)74
6ـ مقدار کمی از دندانها در معرض دید هستند74
7ـ عدم تقارن صورت74
8ـ رنگ دندانها74
6ـ بررسی مشکلات مربوط به تکلم75
I ـ اشکال در ادای حروف لینگو ـ آلوئولار مانند (س)76
IIـ اشکال در ادای حروف لبی (ب م پ)77
III ـ صداهای «ف» و «و» مشخص نیستند77
IV ـ اشکال در ادای حروف زبانی ـ کامی (د (ز) ـ ت)77
7 ـ بررسی مشکلات ناشی از عدم راحتی پروتز و علل آن 78
1) نواحی زخم شده 79
2) درد 79
3) احساس سوزش در 24 ساعت اول یا در طول 2 هفته اول 80
4) احساس سوزش در زبان – کام و گلو 81
5) قرمزی نسوج زیر پروتز یا استوماتیت ناشی از پروتز 82
6) قرمز آتشین بودن تمامی نواحی مجاور پروتز همراه زبان و گونه 83
7) جمع شدن غذا زیر پروتز 84
8) ارتباط بین پروتز، بزاق و ناراحتی های ایجاد شده در دهان (برسی کمیت و کیفیت بزاق)84
9) اختلال در گیرنده های حسی 85
10) آزردگی در عضلات 85
فصل سوم
مروری بر مقالات86
نتیجه و خلاصه108
شامل 115 صفحه فایل word