فرمت فایل : word(قابل ویرایش)
تعداد صفحات:104
چکیده:
بخش اول
استاندارد نمودن کالا
اهمیت و نقش کالا
اهمیت کالا در سازمانها، کشورها و اصولاً در مجموعه جهان بر کسی پوشیده نیست، با بررسی ترازنامه هر سازمان و یا هر شرکتی متوجه می شویم که قسمت عمده دارائی های آن شرکت/ سازمان را موجودی کالا تشکیل می دهد.
شاید چیزی حدود 50 تا 60 درصد هزینه هر پروژه مربوط به کالای آن باشد. بعنوان مثال در شرکت ملی گاز بیش از 60 درصد کل بودجه های عملیاتی آن مربوط به تامین کالاهای مورد نیاز می باشد که بنظر می رسد سایر شرکت های تابع وزارت نفت هم همین وضع را داشته باشند.
متأسفانه در کشور ما نقش کالا در فعالیتهای تولیدی / بازرگانی چندان که باید شناخته نشده است این عدم توجه کافی به مسئله ای که در اکثر مواقع قسمت اعظم منابع مالی و انسانی موسسات را بخود اختصاص می دهد در هر گوشه و کنار به چشم می خورد.
از انباریهای منازل گرفته تا انبارهای بزرگ کارخانه ها و سازمانهای دولتی و خصوصی نگاهی به انبارهای کارخانجات مختلف، شرکتهای حمل و نقل میدانهای بار، مغازه های کوچک و فروشگاه های بزرگ همه و همه وضع نامطلوب موجود را بخوبی نشان می دهد.
در کمتر مؤسسه ای با مسئله کالا بطور جدی برخورد شده است و آنجا هم که این مسئله مطرح بوده است تنها به قسمت انبارداری آنهم بصورت بسیار ابتدائی بسنده شده است. این برخورد با مسئله کالا تنها در سطح صنعت نبوده بلکه در موسسات علمی نیز از وضع مشابهی برخودار است.
در کمتر دانشکده ای در کشور موضوع کالا بعنوان شاخه ای اصلی از مدیریت تولید و صنایع تدریس می شود و اگر صحبتی از آن می شود بسیار مختصر و در حد چند جلسه آشنائی بیشتر نیست. شاید روزی برسد که اهمیت و نقش کالا در سازمانها بیشتر شناهته شود و در مجامع علمی جایگاه واقعی خود را بازیابد انشاء ا....
علی ایحال وابستگیهای سیاسی و اقتصادی رژیم گذشته و بعضاً اولویت دادن ملاحظات سیاسی به مسائل فنی و صنعتی تمامی کشور را به نمایشگاهی از انواع ماشین آلات و کالاهای صنعتی تبدیل کرده است که صنایع نفت و گاز نیز غرفه بزرگی از آن را تشکیل می دهند عنوان مثال در حال حاضر تأسیسات موجود در شرکت ملی گاز ایران مانند پالایشگاههای گاز و ایستگاههای تقویت فشار که در حال کار می باشد توسط مهندسین مشاور خارجی طراحی و توسط پیمانکاران ایرانی و خارجی احداث گردیده است و انتخاب آنها عمدتاً با ملاحظات سیاسی، اقتصادی انجام گرفته و نه به لحاظ بررسیهای فنی.
پیمانکاران و سازندگان و تأمین کنندگان کالا و اجناس و ماشین آلات نیز جزئی از این زنجیره بوده اند لذا گروه مزبور با شناختی که از وسائل و کالاهای مورد مصرف در این تأسیسات داشته اند سعی نموده تا کالاها و ماشین آلات و اجناس را مصرف نمایند که منابع اقتصادی خود و یا کشور متبوعه آنها را تا سالهای سال از طریق فروش قطعات یدکی و جایگزینی دستگاههای خارج از رده تأمین نمایند حتی در بعضی موارد هیچگونه تعهدی در مورد تأمین قطعات یدکی نداشته و یا اگر داشته اند بطور محدود بوده است. از این رو انتخاب ماشین آلات و دستگاههای مورد نیاز خریداری شده برحسب توصیه آنان و بدون در نظر گرفتن مسائل فنی و نیازهای واقعی بوده است.
استاندارد نمودن و طبقه بندی کردن کالاهای صنعتی مورد استفاده صنایع تحت پوشش وزارت نفت یکی از گامهای مهم در راه هماهنگی سازمانهای مختلف و وزارت نفت بوده و حرکتی است در جهت نیل به خود گردانی صنعتی و نهایتاً خود کفائی صنعتی و استقلال فنی و اقتصادی کشور انشاء ا...
شناسائی دقیق ، کالاهای صنعتی و بموازات آن استاندارد نمودن کالاها بر اساس دو واقعیت استوار است ابتدا رعایت مسائل فنی و ایمنی و سپس رعایت اهداف استراتژیک انقلاب اسلامی که این به معنای وابستگی هرچه کمتر در زمینه هائی است که توانمندهای لازم در کشور وجود دارد و در عین حال موجبات بهره وری هرچه بیشتر از امکانات بالقوه و بالفعل داخلی در راستای نیل به خودکفائی صنعتی و استقلال واقعی را فراهم خواهد آورد.
متأسفانه بعلت فقدان اطلاعات دقیق و متمرکز زیانهای ناشی از مصرف کالاهای مشابه با مارکهای مختلف و با تغییرات جزئی قابل لمس نمی باشد. بعنوان مثال یک بررسی اجمالی در تأسیسات مختلف نشان میدهد که در دو تأسیسات مشابه برای یک امر معین مثل ایستگاههای تقویت فشار گاز که دارای یکنوع عملیات و یک بازدهی می باشد علیرغم اینکه عملیات احداث و مونتاژ دستگاهها همزمان به مرحله اجرا گذاشته شده است لیکن با توجه به اینکه پیمانکار اجرائی آن یک شرکت آلمانی بوده کلیه سیستمها و وسائل و ماشین آلات آن آلمانی و در تأسیسات مشابه چون پیمانکاران آن انگلیسی یا فرانسوی بوده و دستگاهها از نوع فرانسوی یا انگلیسی و تأسیسات مشابه سومی ترکیبی از وسائل و دستگاههای همه کشورهای مشترک المنافع یا باصطلاح چند ملیتی بوده است.
لذا شرکت ملی گاز بالاجبار می باید برای هریک از تأسیسات چندین سری لوازم و قطعات یدکی از کشورهای مختلف خریداری و در انبارهای متعدد ذخیره نماید که این امر خود موجب افزایش تعداد اقلام و لوازم یدکی در انبارها گردیده و سرمایه های مملکت صرف خرید و نگهداری قطعات در انبار بشود در حالیکه اگر قبل از اجرا و واگذاری طرحها به پیمان بجای ملاحظات سیاسی به مسائل فنی و آتی توجه میشد سرمایه های کشور انبارها راکد نمی ماند و مزایای بی شمار دیگری در این رابطه بهدر نمی رفت.
بنابراین با هدف کاهش وابستگی به بیگانگان و تقلیل مشکلات ناشی از تنوع کالاها و ایجاد یک برنامه منظم در مصرف کالاها و جلوگیری از تعدد وسایل و دستگاهها و پراکندگی نوع اجناس معرفی و نهایتاً تأمین مناسبترین نوع کالا و رعایت صرفه و صلاح در مصارف لازم است کلیه اجناس و وسایل و قطعات در یک سیستم مشخص و با اختصاص شماره های طبقه بندی و کالا کد گذاری شوند.
سیستم طبقه بندی و استاندارد کالا باید بر مبنای تعاریف مشخصی از کالاها و اصطلاحات پی ریزی گردد. در سیستم طبقه بندی و استاندارد کالای شرکت ملی گاز تعاریف زیر بعنوان زیر بنا و اساس مورد استفاده قرار گرفته اند.
تعاریف
به کالاها و اجناسی گفته می شود که نیاز شرکت به آن غیر مستمر بوده و فقط در مقاطع زمانی خاص ( برای اجراء پروژه خاص) به مقدار معینی مورد نیاز خواهند بود. این نوع کالاها بلحاظ اینکه مصرف همیشگی و مستمر ندارند بعنوان کالای موجودی انبار شناخته نشده و کد گذاری نمی شود. و فقط بصورت یکدسته کلی از کالاها بعنوان کالاهای غیر موجودی انبار شناخته می شوند مانند ماشین آلات و دستگاههای مورد نیاز پروژه ها.
در مقابل کالاهای غیر موجودی انبار کالاهایی هستند که نیاز شرکت به آن مستمر و مداوم بوده و عمدتاً در نگهداری تأسیسات و عملیات جاری پالایش و انتقال گاز مورد مصرف مستمر می باشند.
این نوع کالاها بلحاظ نیاز مستمر و ضرورت ذخیره در انبارها بایستی کدگذاری و طبقه بندی شوند و مطابق برنامه منظمی و متناسب با نیاز و روند مصرف سفارش کدگذاری و در انبار جایگزین شوند تا عملیات جاری شرکت هیچگاه بدلیل کمبود و یا تأخیر در تهیه کالا دچار اختلال نگردد.
قطعات یدکی و کالاهای مصرفی از قبیل لوله، اتصالات، شیر آلات، ابزار و مواد شیمیائ و از این قبیل کالاها جزو کالاهای موجودی انبار می باشند.
کالاهای موجودی در انبار خود به سه دسته تقسیم می شوند:
الف) کالاهای عمومی (استاندارد) (GENERAL ITEMS)
اصطلاحاً به کالاهائی گفته می شود که قابل تأمین از منابع عمومی بوده و تولید و فروش آنها منحصر به سازنده و منبع خاصی نمی باشد و برای خرید و تهیه آن می توان از منابع عمومی تولید کننده آن کالا استعلام بها و بر اساس بهترین پیشنهادات اقدام بخرید نمود.
شرح و مشخصات این نوع کالاها معمولاً با توجه به استانداردهای معتبر اعم از داخلی (ISIRT) یا خارجی تنظیم میگردد و نباید در تنظیم شرح آنها به نام سازنده یا فروشنده خاصی اشاره کرد یا از شماره های فنی اختصاصی سازندگان و فروشندگان (PART NO) در تنظیم شرح و مشخصات آنها استفاده نمود. مانند انواع لوله، اتصالات، کابل برق و از این قبیل نکته قابل ذکر اینکه متأسفانه بعضی از سازندگان و فروشندگان علاوه بر معرفی کالاها و قطعات خاص خود کالاهای عمومی را نیز لابلای لیست قطعات یدکی اختصاصی خود بعنوان قطعات اختصاصی و با شماره پارت نامبرهای اختصاصی خود معرفی می نماید لیکن باید توجه داشت که اینگونه اقلام بدلیل اینکه قابلیت شناسایی عمومی دارند و مشخصات آنها از لحاظ ابعاد و اندازه، نوع جنس بکار برده شده و روشهای ساخت و کنترل کیفیت با استفاده از کتب استاندارد معتبر جهانی قابل شناسایی و مشخص می باشد نباید بهیچوجه آنها را کالای اختصاصی تلقی کرد و بصورت کالای اختصاصی از آنها خریداری نمود.
بنابراین آنالیست یا تحلیل گر طبقه بندی کالا باید دقت کافی نماید که مبادا کالاهای عمومی را بعنوان کالاهای اختصاصی سازندگان / فروشندگان خاص طبقه بندی و کدگذاری نماید.
ب) کالاهای اختصاصی (SPECIAL ITEMS)
اصطلاحاً به کالاها و قطعاتی گفته می شود که فقط باید از منبع خاص تأمین شود. مشخصات این نوع کالاها بصورت اختصاصی و بر اساس کدها یا پارت نامبرهای اختصاصی سازنده یا فروشنده خاص مربوطه تنظیم می گردد و معمولاً باید برای تأمین آنها از طریق همان متبع خاص ذکر شده در شرح و مشخصات کالا اقدام گردد.
قطعات یدکی ماشین آلات از نوع کالاهای اختصاصی هستند که بدلیل اینکه مورد مصرف آنها در ماشین و دستگاه خاص می باشد منبع تأمین آن نیز سازنده یا فروشنده مربوط به همان ماشین و دستگاه خاص می باشد زیرا جزئیات اطلاعات مربوط به ساخت قطعه و نقشه آن منحصراً در اختیار همان سازنده یا فروشنده خاص می باشد مانند میل لنگ و یا میل سوپاپ یک انجیل خاص که مشخصات آنها از طرف سازنده در حد فقط یک شماره فنی (PART NO) در اختیار خریدار قرار داده شده است.
غیر از قطعات یدکی کالاهای اختصاصی دیگری هستند مانند بعضی از مواد شیمیائی خاص (مثل فالکو شماره 19) که باید از تولید کننده خاص مربوطه خریداری شوند. مصرف این نوع کالاها نیز بدلایل فنی و ایمنی بصورت اختصاصی تعیین گردیده است و جهت تأمین کالاها الزاماً باید از همان سازنده و با همان مارک مشخص شده خریداری گردد و معمولاً نباید با کالای مشابه دیگری از سازنده دیگری جایگزین گردد در شرایط اضطراری و با کسب مجوز لازم.
بطور کلی استاندارد مناسب ترین الگو و معیاری است که توسط یک مرکز صلاحیت دار رسمی پذیرفته می شود و بصورت مدون در اختیار دست اندرکاران موضوع استاندارد قرار میگیرد تا آن را مورد استفاده و عمل قرار دهند.
مشخصات استاندارد در شرکت ملی گاز ایران به مشخصاتی گفته می شود که به تأیید و تصویب کمیته عالی استاندارد رسیده باشد.
استاندارد نمودن کالا در شرکت اصطلاحاً به معنی تنظیم مجموعه مشخصاتی از کالاست که در مقابل نیازهای شرکت دارای شرایط فنی – ایمنی و اقتصادی مناسب باشد.
مشخصات کالا معمولاً شامل مشخصات طرح، مشخصات فیزیکی، شیمیائی، مواد اولیه و روشهای کنترل کیفیت و کیفیت بازدهی در مرحله کاربردی باشد.
ضرورت شناخت تنوع کالاها
برای اینکه بتوان کالاها و قطعات مصرفی یک تأسیسات بزرگ شبیه تأسیسات شرکت ملی گاز را طبقه بندی و استاندارد نمود ابتدا باید یک بررسی کلی از انواع وسایل ، دستگاهها، اجناس و قطعات مصرفی آن تأسیسات بعمل آورد و با در نظر گرفتن تنوع آنها فهرست کلی اقلام را تهیه نمود.
این فهرست کلی برای کالاهای صنعت نفت (صنایع نفت و گاز و پتروشیمی) قبلاً توسط شرکت نفتی SHELL تهیه شده است و شرکت ملی نفت ایران آن را بعنوان الگوی استاندارد سیستم طبقه بندی و استاندارد کالای خود برگزید و به تبع آن شرکتهای ملی گاز و پتروشیمی نیز از آن استفاده می نمایند.
این فهرست کلی از کالاها اصطلاحاً بنام راهنمایی طبقه بندی کالا (CODING SCHEDULE) و یا فهرست عمومی کالاهای صنعت نفت تدوین یافته و در اختیار تحلیل گران و آنالیست های طبقه بندی و استاندارد کالای صنعت نفت قرار گرفته است.
در مواردی نیز که وسایل و دستگاههای جدیدی در سطح صنعت مورد استفاده قرار بگیرد که نوع آن و یا خانواده آن در این فهرست قبلاً پیش بینی نشده است با رعایت چهارچوب و اصول فهرست و رعایت توازن در آن نوع جدید کالا به فهرست اضافه خواهد گردید. این فهرست از 6 رقم تشکیل شده و گنجایش طبقه بندی حدود یک میلیون کالاهای مختلف را دارد.
بعبارت دیگر این فهرست 6 رقمی بترتیب از سمت چپ از 3 بخش دو رقمی تشکیل شده که اولین دو رقم از سمت چپ شامل یکصد گروه اصلی از انواع کالاست (از 00 تا 99) و دومین دو رقم از سمت چپ که گروه فرعی کالا نامیده می شود نیز شامل یکصد گروه فرعی و بهمین ترتیب سومین دو رقم از سمت چپ نیز شامل یک گروه زیر فرعی تنوع کالایی هر گروه فرعی را در بر میگیرد.
طراحی و تدوین این فهرست عمومی از تنوع کالاها معمولاً توسط گروههای کارشناسی کالا مرکب از متخصصین رشته های مختلف صنعت انجام گردیده و. یا میگردد در گروه کارشناسی مزبور این فهرست را با راهنمایی های مناسب هر گروه اصلی تدوین و جهت طبقه بندی انواع کالای مختلف صنعت در اختیار تحلیل گران (آنالیست ها) طبقه بندی کالا قرار میدهند تا با توجه به راهنمایی های ارائه شده نسبت به کدگذاری اجناس و قطعات اقدام نمایند.
برای استفاده بهتر از این فهرست، آن را به دو صورت مختلف یکی بترتیب شماره ای بنام کتابچه راهنمای طبقه بندی کالا (CODING SCHEDULE) و دیگری را به ترتیب حروف الفبا و بنام کتابچه فهرست عمومی الفبایی کالاها (GENERAL INDEX) تنظیم می نمایند.
فهرست عمومی الفبایی کالاها همچنین مورد استفاده متقاضیان کالا هنگامی که متقاضی می خواهد از روی نام کالا به شماره ردیف 6 رقمی کالا دست بیابد قرار میگیرد.
نمونه ای از فهرست عمومی شماره ای و فهرست عمومی الفبایی کالا را در ضمیمه انتهایی جزوه ملاحظه خواهید نمود.
لیست گروههای اصلی طبقه بندی کالا (دو رقم سمت چپ) که در سیستم طبقه بندی و استاندارد کالای صنعت نفت مورد استفاده قرار میگیرد و در اوراق ضمیمه ملاحظه خواهید نمود.
فهرست گروه ها اصلی طبقه بندی کالا
الف: حفاری و تولید
گروه 1 : ماشین آلات حفاری و کل حفاری
گروه 2 : ماشین آلات تولید و سیمان
گروه 3 : ابزار آلات حفاری و تولیدی
گروه 5: ابزار آلات سیمانکاری و کل حفاری
گروه 6 : ابزار آلات تعمیرات
گروه 7 : ابزار دقیق حفاری
گروه 8 : ابزار دقیق کنترل کل حفاری و تولید
گروه 9 : کالاهای حفاری ، کل حفاری و سیمانکاری
گروه 10 : کالاهای مورد استفاده در استخراج و تولید
گروه 11 : دکل حفاری و متعلقات
گروه 12 : دستگاههای عملیاتی و زمین شناسی و لرزه نگاری
ب) تأسیسات و ماشین آلات، عمومی
گروه 12 : دیگ بخار و متعلقات
گروه 14 : موتورهای احتراقی (بغیر از اروپائی، انگلیسی و آمریکائی)
گروه 15 : موتورهای بخاری ، رفت و برگشتی
گروه 16 : توربینهای بخاری
گروه 17 : موتورهای احتراقی (اروپائی)
گروه 18 : موتورهای احتراقی (انگلیسی)
گروه 19 : موتورهای احتراقی (آمریکائی)
گروه 20 : توربینهای گازی
گروه 21 : کمپرسورهای پمپمهای خلاء (اروپائی)
گروه 23 : کمپرسورهای پمپمهای خلاء (انگلیسی)
گروه 25 : کمپرسورها، پمپهای خلاء (بغیر از اروپائی ، انگلیسی و آمریکائی)
گروه 26 : پمپ های رفت و برگشتی ( بغیر از اروپائی و انگلیسی و آمریکائی)
گروه 27 : پمپهای رفت و برگشتی (اروپائی)
گروه 28 : پمپهای رفت و برگشتی (انگلیسی)
گروه 29 : پمپهای رفت و برگشتی (آمریکائی)
گروه 30 : پمپهای دورانی و گریز از مرکز (بغیر از اروپائی ، انگلیسی و آمریکائی)
گروه 31 : پمپهای دورانی و گریز از مرکز (اروپائی)
گروه 32 : پمپهای دورانی و گریز از مرکز (انگلیسی)
گروه 33 : پمپهای دورانی و گریز از مرکز (آمریکائی)
گروه 34 : پمپهای متفرقه
گروه 36 : دستگاههای بالابر
گروه 37 : دستگاههای جاده سازی، کانال کنی و ساختمان
گروه 38 : ماشین آلات متفرقه
گروه 40 : تأسیسات گاز و ضمائم آن
گروه 41 : تأسیسات پتروشیمی ، ضمائم و مشتقات
گروه 42 : تأسیسات فرعی، ضمائم و متعلقات
گروه 43 : تأسیسات پالایشگاهها، ضمائم و متعلقات
گروه 44 : تأسیسات واحدهای بسته بندی و لوازم مربوطه
ج) حمل و نقل
گروه 45 : اتومبیلهای (اروپائی)
گروه 46 : اتومبیلهای (غیر اروپائی)
گروه 47 : کامیونها و اتوبوسها (اروپائی)
گروه 48 : کامیونها و اتوبوسها (غیر اروپائی)
گروه 50 : تراکتورها و تریلرها (کاترپیلار)
گروه 51 : لکوموتیوها، واگنها و دستگاههای راه آهن
گروه 52 : وسائط نقلیه دریائی، کوچک
گروه 53 : وسائط نقلیه دریایی، نفتکش
گروه 55 : وساط متفرقه نقلیه، متعلقات وسائط نقلیه
گروه 56 : دستگاههای مربوط به تعمیرگاه و ابزار آلات مربوط به اتومبیل
گروه 57 : هواپیمائی
د) متعلقات ماشین آلات ، آلات متحرکه، تسمه ها
گروه 58 : متعلقات ماشین آلات، آلات متحرکه ، تسمه ها
گروه 59: قطعات یدکی ابزار دقیق و وسائل اندازه گیری
گروه 60 : ابزار دقیق، وسائل اندازه گیری و درجه ها
هـ ) لوازم ساختمانیف مخازن و دستگاههای کارگاهی
گروه 61 : مخازن و اسکلتهای فلزی
گروه 62 : ابزارهای ماشین آلات کارگاهی، ضمائم و متعلقات
گروه 63 : ابزارهای هوائی (بادی) و متعلقات
گروه 64 : دستگاههای جوشکاری و دیگر وسائل کارگاه
و) وسائل الکتریکی
گروه 65 : مولدها، مبدلها، انباره ها، یکسو کننده ها، وسائل حفاظت کننده کاتدی
گروه 66 : موتورهای برقی و قطعات
گروه 67 : راه اندازها و وسائل قطع و وصل برقی
گروه 68 : سیمها – کابلها و متعلقات
گروه 69 : لامپها، اتصالات لامپها و متعلقات
گروه 70 : لوله های برقی ، اتصالات مربوطه، فیوزها و ادوات مورد استفاده در برق منازل
گروه 71 : دستگاههای مخابراتی و الکترونیکی
گروه 72 : کامپیوتر، لوازم و ابزار آلات دقیق سیستمهای کامپیوتر
ز) کالاهای لوله ای شکل ، شیرها و اتصالات
گروه 73 : شیلنگها و اتصالات شیلنگها
گروه 74 : کالاهای لوله ای شکل
گروه 75 : شیر آلات
گروه 76 : اتصالات و فلنجها
ج) مصالح ساختمانی ، فلزات و سخت افزار ساختمانی
گروه 77 : مصالح عمومی و الوار
گروه 78 : شمشها و ورقه های فلزی ، پلاستیکی و غیره
گروه 79 : طناب سیمی ، طناب تابیده – زنجیره و قرقره
گروه 80 : مصالح و سخت افزار ساختمانی
گروه 81 : سخت افزار عمومی و پیچ و مهره ها
ط: ابزار آلات و وسائل آب بندی
گروه 83 : ابزار آلات کوچک
گروه 85 : وسائل آب بندی و اجناس عایق بندی
ی : رنگها، روغنها و مواد شیمیائی
گروه 86 : رنگها، جلادهنده ها و غیره
گروه 87 : روغنها و فرآورده ها
گروه 88 : مواد سمباده ای ، براق کننده ها و ترکیبات بطور عمومی
گروه 89 : مواد شیمیائی
گروه 90 : لوازم و مایحتاج آزمایشگاهی
ک : تجهیزات پزشکی و داروها
گروه 91 : لوازم و تجهیزات پزشکی، داروها و لوازم متفرقه طبی
ل : مبلمان ، لوازم منزل ، دفتر و انبار
گروه 92 : مبلمان، لوازم منزل و مایحتاج باشگاه
گروه 93 : اجناس تدارکاتی و ملزومات دفتر و انبار
گروه 94 : اجناس تدارکاتی فروشگاه
گروه 95 : پارچه، مواد نساجی و کالاها چرمی و لباس
گروه 96 : دستگاههای آتش نشانی و ایمنی، سلاح و مواد منفجره
گروه 97 : دستگاهها و کالاهای توزیع و بازاریابی (منجمله تبلیغات)
فصل اول: روشهای کنترل سرعت و گشتاور موتورهای القایی
(1-1) روشهای کنترل سرعت و گشتاور موتورهای القایی سه فاز :
سرعت و گشتاور موتورهای القایی به یکی از روشهای زیر قابل تغییر است :
(1-1)
(2-1)
شکل(1-1) مشخصات گشتاور – سرعت را برای مقادیر مختلف b نشان می دهد . نقاط تلاقی باخط بار نقاط کار پایدار را نشان می دهد . در هر مدار مغناطیسی ، ولتاژ القاء شده متناسب باشار و فرکانس است و مقدار مؤثر شار فاصله هوایی بصورت زیر بیان می شود :
(3-1)
شکل (1-1)
که Km یک ثابت است و به تعداد حلقه های سیم پیچ استاتور بستگی دارد . با کاهش ولتاژ استاتور ، شار فاصله هوایی و گشتاور نیز کاهش می یابند . در ولتاژ پایین تر ، جریان در لغزش Sa=1/3 حداکثر می شود . محدوده کنترل سرعت ، به لغزش حداکثر گشتاور Sm بستگی دارد . برای موتور با لغزش پایین ، محدوده تغییرات سرعت بسیار کم است . این نوع کنترل ولتاژ برای بارهایی با گشتاور ثابت مناسب نبوده و معمولا برای کاربردهایی که گشتاور راه اندازی پایین و محدوده باریکی برای سرعت در لغزش های نسبتا پایین لازم دارند استفاده می شوند . ولتاژ استاتور می تواند توسط (1) کنترل کننده ولتاژ AC سه فاز (2) اینورترهای با منبع ولتاژ dc متغییر سه فاز و (3) اینورترهای PWM سه فاز تغییر کند . با وجود این بعلت محدوده سرعت کم ، از کنترل کننده های ولتاژ AC برای کنترل ولتاژ AC برای کنترل ولتاژ استفاده می شود . کنترل کننده های ولتاژ AC بسیار ساده اند . با وجود این ، هارمونیهای زیاد، و ضریب قدرت ورودی آنها کم است، آنها اساساً در کار بردهای با قدرت کم مثل دمنده ها ، پنکه ها و پمپ گریز از مرکز ، که گشتاور راه اندازی کمی نیاز دارند استفاده می شوند . آنها برای موتورهای القایی با قدرت راه اندازی زیاد نیز بکار می روند تا جریان یورشی را کاهش دهند .
2- کنترل ولتاژ رتور :
در موتورهای بارتور سیم پیچی شده ، مقاومت سه فاز خروجی به رینگ های موتور مانند شکل (2-1الف) متصل می شود . گشتاور تولیدی با تغییر مقاومت Rx تغییر می کند . اگر Rx به سیم پیچی استاتور ارجاع شود و به Rr اضافه گردد . از رابطه (1-1) برای تعیین گشتاور تولیدی می توان استفاده کرد . مشخصات گشتاور – سرعت برای مقادیر مختلف مقاومت رتور در شکل (2-1 ب ) نشان داده شده است . این روش باعث افزایش گشتاور راه اندازی و کاهش جریان راه اندازی می شود . باوجود این ، روش مذکور ناکافی است ، و اگر مقاومتهای مدار رتور برابر نباشد ، ولتاژها و جریانهای غیر متقارن خواهد شد . مقاومتهای سه فاز را می توان با یکسو کننده های دیودی سه فاز و یک چاپر مانند شکل (3-1 الف ) تعویض کرد که در آن GTO بعنوان کلید چاپر کار می کند . سلف Ld مانند منبع جریان ld عمل کرده و چاپر مقاومت مؤثر را تغییر می دهد و مقدار آن از معادله (4-1) زیر بدست می آید :
(4-1) Re=R (1-K)
که K سیکل کار چاپر است . سرعت با تغییر سیکل کار کنترل می شود . با جایگزین کردن یک کنورتر تمام موج سه فاز مانند شکل (3-1 ب ) به جای چاپر و مقاومت R می توان قدرت لغزشی در مدار رتور را به منبع بازگرداند . کنورتر در وضعیت معکوس در محدوده زاویه تاخیر کار می کند که باعث برگشت انرژی به منبع می شود . تغییر زاویه باعث عبور توان و کنترل سرعت می شود . این نوع محرک به محرک استاتیک کرامر موسوم است . با جایگزین کردن کنورتر دوتایی سه فاز بجای یکسو کننده ها پل مانند شکل (3-1 ج ) قدرت لغزشی در هر دو جهت عبور کرده است و این محرک بکار می روند . در این مصارف محدوده کنترل سرعت کم مورد نیاز است . از آنجا که موتور مستقیما به منبع متصل است ، ضریب قدرت این محرکها عموما بالا است .
95 صفحه فایل ورد قابل ویرایش
فصل اول : روشهای کنترل سرعت و گشتاور موتورهای القایی
۱-کنترل ولتاژ استاتور :
۲-کنترل ولتاژ رتور :
۳-کنترل فرکانس :
۴-کنترل ولتاژ و فرکانس :
۵-کنترل جریان :
۶- کنترل ولتاژ ، جریان و فرکانس :
فصل دوم : روشهای PWM در کنترل دور موتور آسنکرون
۱- روش PWM سینوسی :
۲- روش PWM با نمونه برداری یکنواخت:
۳-روش حذف هارمونیها :
۴- روش مینیم سازی THD جریان موتور :
۵-روش suboptimal PWM:
6-مقایسه روش suboptimal با روشهای Regular sampling ، حذف هارمونی و مینیمم سازی دقیق THD :
7- روش HVSO :
فصل سوم : مشخصات کلی و بلوک دیاگرام سیستم
(۱-۳) مشخصات کلی سیستم :
میکروپروسسورz80 :
(2-3) بلوک دیاگرام :
فصل چهارم : نحوه کنترل
(۱-۴) نحوه کنترل :
(۲-۴) سخت افزار سیستم :
۱- بخش پردازشگر :
۲- بخش ساخت موج PWM :
3-مدار دور سنج :
۴- بخش فیدبک برد میکروپروسسور :
۵-بخش صفحه کلید و نمایشگر :
وظایف هر کلید بشرح زیر می باشد :
فصل پنجم : نرم افزار سیستم
(۵-۱) نرم افزار سیستم :
(۵-۲) روتین lnitialize :
(5-3) روتین اینتراپت KBD :
(5-4) روتین اینتراپت Timer :
(۵-۵) روتین Main :
(5-6)روتین اینتراپت عرض پالس فازهای مختلف : PW-RPW-S . PW-T :
(5-7) روتین تغییر جدول عرض پالس CHPWT :
(5-8) روتین Initialize ابتدای کار :