پایان نامه آزادی در سایه عبـودیت

اختصاصی از یارا فایل پایان نامه آزادی در سایه عبـودیت دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

فرمت فایل : WORD (قابل ویرایش)

تعداد صفحات:104

فهرست مطالب:
عنوان     صفحه
مقدمه    1
کلیات
تعریف و تبیین موضوع    3
اهمیت و ضرورت تحقیق    4
اهداف و فواید تحقیق    5
پیشینه موضوع    6
سؤال های تحقیق    7
سؤالات اصلی    7
سؤالات فرعی    7
فرضیه تحقیق    8
روش تحقیق    9
ساختار تحقیق    9
واژگان کلیدی تحقیق    10
محدودیت ها، مشکلات و موانع تحقیق    11
فصل اول: آزادی و اقسام آن
گفتار اول: مفهوم آزادی    12
اهمیت مفهوم شناسی    12
1) واژه شناسی    13
1-1- واژه آزادی در لغت    13
2-1- واژه آزادی در قرآن    15
3-1- واژه آزادی در روایات    17
2) تعاریف آزادی    19
1-2- تعریف آزادی در اندیشه غرب    20
2-2- تعریف آزادی در اندیشه اسلام    22
1-2-2- آزادی به عنوان اختیار    22
2-2-2- آزادی به عنوان عدم پذیرش سلطه    24
3-2-2- آزادی به عنوان تکلیف    25
4-2-2- آزادی به عنوان وسیله    26
جمع بندی    28
گفتاردوم: اقسام آزادی    30
1) تبیین و بررسی آزادی فردی    30
2) تبیین و بررسی آزادی اجتماعی    32
1-2- اهمیت آزادی اجتماعی در قرآن    33
2-2- تعریف و اقسام آزادی اجتماعی    34
1-2-2- تبیین و بررسی آزادی عقیده    36
1-1-2-2- اهمیت عقیده    36
2-1-2-2- معنای آزادی عقیده    37
3-1-2-2- مبنای آزادی عقیده    38
4-1-2-2- توحید و آزادی عقیده    39
3) تبیین و بررسی آزادی معنوی    41
1-3- مفهوم شناسی و اهمیت آزادی معنوی در قرآن    41
2-3- آزادی معنوی در اسلام    43
1-2-3- تقوا و آزادی    43
2-2-3- عبادت و آزادی    44
3-2-3- زهد و آزادی    46
جمع بندی    48
فصل دوم: مبانی آزادی
مقدمه    51
1)مبانی هستی شناسی    51
2) مبانی انسان شناسی    56
انسان از دیدگاه قرآن    57
1 – جانشینی خدا در زمین    58
2 – دمیده شدن روح خدا در انسان    59
3 – مسجود فرشتگان    60
4 – برتری انسان نسبت به بسیاری مخلوقات (کرامت تکوینی)    60
5 – فطری بودن توحید    61
تعریف فطرت    62
6 – ارادة آزاد    63
3) مبانی معرفت شناسی    65
جمع بندی    66
فصل سوم: قلمرو آزادی
مقدمه    69
آزادی تکوینی (فلسفی)    70
آزادی تشریعی (قانونی)    72
قواعد و قوانین آفرینش    75
قواعد تشریعی    76
رفتار انسان نسبت به خود    77
تشکیل جامعه و محدود شدن رفتار انسان    80
جمع بندی    82
فصل چهارم: نسبت میان آزادی و عبودیت
مقدمه    84
1) تعریف عبودیت    85
1-1- معنای لغوی    85
2-1- معنای اصطلاحی    86
2) انواع عبودیت    88
1-2- عبودیت فراگیر (تکوینی)    88
2-2- عبودیت ویژه (ارادی)    89
3) بررسی عبادت در قرآن    89
1-3- رابطه عبادت و معرفت    91
2-3- درجات عبادت بر حسب انگیزه    91
4) هدف از خلقت انسان    93
1-4- عبادت، هدف آفرینش    94
5) حقیقت عبودیت    96
6) آزادی حقیقی    98
نتیجه گیری نهایی    101
پیشنهادات    103
فهرست منابع و مآخذ    104

چکیده

مجموعه حاضر با عنوان «آزادی در سایه عبودیت» می باشد. آزادی از مفاهیمی است که در ادبیات سیاسی رواج گسترده ای دارد و در قرون اخیر یکی از شایع ترین مفاهیم بوده است.
مفهوم آزادی همچون مفاهیم حوزه ی علوم انسانی عموماً ویژگی سهل و ممتنع را با خود همراه دارد، و علی رغم بداهت این مفهوم در میان اندیشمندان و اتفاق نظر آنان نسبت به بداهت مفهومی، در عرصه عمل به آن، تنوع، اختلاف نظر و چالش های گوناگونی فرا روی آن قرار می گیرد.
همچنین با وجود طرح گسترده بحث آزادی در غرب، در آموزه های دینی به صراحت از مقوله آزادی، زوایا و ابعاد آن سخن گفته نشده است، ولی همواره این پرسش مطرح بوده که آموزه های دینی چه تفسیری از آزادی دارد؟ آیا آزادی با آن آموزه ها تعارض دارد یا نه؟
لذا ما در این رساله به بحث و بررسی پیرامون نسبت آزادی با آموزه های دینی پرداخته و فصل اول را به بحث از آزادی و اقسام آن اختصاص داده ایم؛ فصل اول طی دو گفتار مباحث را بیان می کند، گفتار اول آن به مفهوم آزادی اشاره داشته و سعی کردیم برای بدست آوردن تفسیر آموزه های دینی از آزادی، به برداشت های گوناگون از آزادی بپردازیم؛ و در گفتار دوم به اقسام آزادی از نگاه تکلیف گرایانه پرداخته ایم.
فصل دوم را به مبانی هستی شناسی، انسان شناسی و معرفت شناسی اختصاص داده ایم و در فصل سوم به قلمرو آزادی در آموزه های دینی پرداخته شده؛ مبانی هستی شناسی، انسان شناسی و معرفت شناسی، قلمروهای خاص برای آزادی در نظر می گیرند و بر اساس آن مبانی، قلمروها در این فصل مشخص گردیده است.
در فصل چهارم به نسبت میان آزادی و عبودیت اشاره کرده ایم؛ بررسی مفهوم عبودیت، هدف از خلقت انسان، حقیقت عبودیت و آزادی حقیقی و ... عناوین فصل چهارم اند.
پس به طور کلی این رساله در یک بخش که مشتمل بر چهارفصل می باشد؛ تنظیم گردید و به مطالبی که بیان نمودیم باتفصیل بیشتری پرداخته شده است.
واژگان کلیدی: آزادی، حریت، عبودیت، دین.

مقدمه

در نظام تکوین هر معلولی عبد علّت خویش است و سراسر جهان امکان که معلول خدای سبحان اند، بندة محض حق بوده و آنی از امتثال دستور تکوینی آن حضرت تمرّد ندارند.
در نظام تشریع که قلمرو آن از نظام تکوینی کمتر است، موجود متفکّر، مختار، در راه خویش آزاد است. در این نظام هیچ گونه جبری وجود ندارد، زیرا بدون آزادی تکامل ممکن نخواهد بود؛ لذا اسلام و کفر، اطاعت و عصیان و خلاصه حق و باطل در فرهنگ اسلام، مخصوص نظام تشریع است و در حیطة تکوین جز بندگی و طاعت و حق، چیز دیگری یافت نمی شود.
آزادی از بزرگ ترین موهبت های خداوند و از متعالی ترین ارزش های انسانی است. از اصولی که هر انسانی در نهاد خود با آن مأنوس است و پس از نعمت حیات، جزو برترین نعمت های الهی به شمار می رود.
آزادی به عنوان یک کمال و ارزش انسانی، یک وسیله و گذرگاه است نه هدف و توقفگاه؛ این بهترین وسیله برای تعالی ایمان و رشد انسانیت است. از این رو قرآن رسالت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله را آزادسازی و رهانیدن انسانها از اسارت ها و زنجیرهایی معرفی می کند که مانع حرکت، پیشرفت و استکمال بشر می گردد.
بر اساس آیة 56 سوره ذاریات «و ما خلقت الجن و الانس الّا لیعبدون»، هدف خلقت جن و انس تکامل عبادی آنها معرفی شده است؛ لذا قرآن مبارزه با طاغوت را در کنار عبودیت به عنوان شعار انبیاء ذکر می نماید و بدین گونه درخشندگی عبادت و ایمان را در چهره آزاد و رها از طاغوت های بیرون و درون جست و جو می کند.
مقوله آزادی، نسبتی روشن با اندیشة دینی و اسلامی دارد؛ زیرا در اندیشه اسلامی کلّی ترین و گویاترین هدف، آزادسازی انسانها از بردگی و بندگی انسانهای دیگر، طاغوتها و گردن کشان تاریخ است.
آزادی که در طول تاریخ همواره از مقوله های مورد گفت و گو میان متفکران بوده است؛ امروزه نیز مهم ترین مطلوب عصر جدید به شمار می رود، لذا نیازمند تحلیل و تبیین بیشتر است.
کالبد شکافی مفهوم آزادی، تعیین کرانه ها و نسبت آن با سایر ارزشهای انسانی، نخستین گام دستیابی به آزادی واقعی می باشد. ابتدا باید مشخص کرد: آزادی چیست؟ در چه شرایطی می توان انسانی را آزاد شمرد؟ آزادی هدف است یا وسیله و روش برای دستیابی به اهداف و ارزشها؟
آزادی مطلق مطلوب است یا آزادی مقیّد؟ قیود و مرزهای آزادی چیست؟ آیا دین با آزادی سازگار است؟ اقسام آزادی همچون آزادی عقیده، آزادی معنوی با توجه به اسلام و استناد به قرآن کریم چه معنا و ویژگی هایی دارد؟
بدیهی است برای بررسی دیدگاه اسلام، در کنار مراجعه به متون و منابع اصلی و استخدام و روش های متناسب نقلی، تفسیری و ... مراجعه به دیدگاه ها و آرای اندیشمندان و صاحب نظران اسلامی و همچنین اندیشمندان و فیلسوفان غربی مفید بوده و می تواند ما را در فهم دیدگاه اسلام یاری رساند.
لذا این نوشتار از منظر قرآنی، با تبیین و تحلیل های عقلی، ترسیم کننده رخسار آزادی قرآنی و روشنگر زوایای مختلف آن خصوصاً نسبت آموزه های دینی با آزادی می باشد.

گفتار اول: مفهوم آزادی

اهمیت مفهوم شناسی

برخی مفاهیم هر چند بدیهی و واضح می نمایند، اما چندان روشن و دقیق نیستند و اندیشمندان تعریف یکسانی از آن ارائه نداده اند؛ از جمله این موارد، مفهوم «آزادی» است. چه بسا مواردی را که برخی از مصادیق «آزادی» می شمارند، عده ای دیگر عین «اسارت» بدانند و به عکس، مواردی را که بعضی «محدودیت» می پندارند، کسانی «آزادی» نام نهند. از باب نمونه؛ آیا تشویق معنویت و پایبندی به اخلاق به معنای اسارت بردن آدمی می باشد یا به معنای آزاد ساختن او است؟
شناخت مفهوم، نخستین گام در مسیر داوری و انتخاب است. مفهوم شناسی موضوع پژوهش به نقد و بررسی کمک می کند و انسان را از گرفتاری در دام مغالطه ها نجات می بخشد.
نگاهی به تاریخ دانش، نمایان گر آن است که بسیاری از واژه ها به تدریج، تحولات معنایی زیادی یافته اند و دارای معانی متعدد شده اند؛ آزادی نیز یکی از آن ها است.
لذا به منظور آشنایی با جایگاه آزادی و تشخیص رابطه آن با ارزش هایی همچون عبودیت و بندگی و نیز برای آگاهی از دیدگاه قرآن در باب آزادی های رایج در جوامع معاصر، کالبد شکافی مفهوم آزادی ضرورتی اجتناب ناپذیر است.


1) واژه شناسی

1-1- واژه آزادی در لغت
آزادی واژه ای است که می توان ادعا کرد در دوران معاصر در ایران استعمال بسیار گسترده ای داشته است. درباره ی ریشه شناسی و آوانگاری این واژه در زبان فارسی مطالب بسیاری بیان شده؛ برخی از نویسندگان معاصر ایران بر این باورند که واژه ی آزادی در زبان فارسی از واژه ی اوستایی «آزاته» و یا واژه ی پهلوی «آزاتیه» گرفته شده و در زبان پارسی کهن نیز استعمال می شده است .
دهخدا، واژه شناس معاصر ایرانی در تعریف و تبیین معنای آزادی در زبان فارسی، آن را با واژگانی از قبیل عتق، حریت، اختیار، قدرت عمل و ترک عمل، قدرت انتخاب، رهایی و خلاص معنا کرده است .
در اینجا ممکن است این پرسش مطرح شود که آزادی در زبان فارسی ترجمه و گرته برداری شده از واژگان حریت در عربی و یا Freedom، Liberty در انگلیسی است و یا اینکه این واژه ترجمه نیست، بلکه معادل و مترادف فارسی آن است.
در پاسخ به پرسش فوق باید اذعان کرد که بر اساس تحقیقات انجام گرفته به وسیله ی اندیشمندان، این واژگان معادل هم هستند و اقوام و ملل دنیا در زمان های مختلف با زبان و گویش های گوناگون برای تبیین مفهومی که در نهایت رهایی را در بر داشته باشد، از واژگان آزاته، آزادی، حریت، عتق، Freedom، Liberty و ... استفاده کرده اند؛ لذا معادل واژه ی عربی «حر» در عبری hor و در سریانی her است . و در انگلیسی هم Liberty می باشد که آن واژه از واژه ی لاتینی Libertas اخذ شده است.
راغب در مفردات، ذیل آیة «الحر بالحر»  آزادی را که همان حریت در عربی است چنین معرفی می نماید: «من لم تتملّکه الصفات الذمیمة من الحرص و النشرة علی المقتینات الدنیویة ...؛  هرکسی که صفات مذموم چون حرص و آز، او را به خاطر امور دنیایی بی اختیار نکرده است.»
همچنین دائرة المعارف بستانی آزادی را به این صورت معرفی می کند:
«حریت در لغت خلاف عبد یا بنده است و حالتی است خلاف بندگی و عبودیت و منظور از بحث ما در اینجا حالتی است که انسان قادر است کاری را انجام دهد یا ترک کند با اراده و اختیار خود که دو نوع است داخلی و خارجی.
داخلی عبارت است از قوه اختیار بین دو امر متضاد یا متخالف و از آن تعبیر می شود به حریت اراده، حریت وجدان، حریت نفس و حریت ادبی، اگر مراد، اختیار بین خیر و شر باشد، و در مقابل آن اکراه و اضطرار است.
اما حریت خارجی انواعی دارد: طبیعی (انسان طبیعتاً قادر است بر انجام کاری که موافق اوست، قطع نظر از وضع اجتماعی که دارد) و دیگری حریت مدنی است که انسان آزاد است تا جایی که قانون جلوی او را نگرفته، و یکی حریت سیاسی که بهره جویی انسان از حقوق داده شده است در رفت و آمد خود و استفاده بلامانع از اعضای بدن خود، و یکی هم حریت فکری که انسان بتواند اظهار کند آراء و نظرات خود را و یکی هم حریت دینی که انسان قادر است بر اعتقاد به هر مذهبی که صحیح می داند آن را ...» . واژه های دیگری در عربی یافت می شود که توان تبیین آزاد بودن را دارند؛ مانند منقطع بودن، خالص بودن، ولی اراده (که به معنای نیروی نفسانی برای تصمیم در انجام کار آمده)  و اختیار (به معنای توانایی شخص برای انجام کاری از روی اندیشه و ترجیح آن برای دیگری به کار برده شده)  هر چند هم پوشی با واژه ی آزادی دارند؛ ولی به این مباحث عموماً در مباحث اخلاقی و کلامی توجه شده است.