فرمت فایل : word(قابل ویرایش)
تعداد صفحات:52
فهرست مطالب:
فن و هنر سفالگری 1
سفال قرون 3 و 4 هجری 1
سفالینه با لعاب گلی و نقوش رنگارنگ روی زمینه سفید ؟ 4
سفالینه لعاب گلی با لعابهای درخشان معروف به زرین فام اولیه: 5
تاریخچه سفالگری 7
تاریخچه سفالگری در نیشابور 9
حفاری در کوره های سفالپزی اول و دوم 11
آثار مکشوفه از کوره های اول و دوم 13
حفاری کوره های سفالپزی سوم و چهارم 14
آثار مکشوفه ازکوره های سوم و چهارم 15
دسته بندی سفالهای نیشابور 17
نقشهای گیاهی و ملهم از طبیعت: 19
نقش سطوح در آرایش ظرفها 20
خط ونوشته در ظروف 24
رنگ آمیزی و فرم تشکیل دهنده اغلب ظروف 26
ترکیب بندی (کمپوز یسیون) ظروف نیشابور (1) 28
فرم دادن به گل سفالگری 33
الف چرخ سفالگری 33
ب – شکل دادن بوسیله قالب گچی 35
ج – فرم دادن توسط ریخته گری 36
پختن: 37
ابزار و و سایل کار سفالگری در نیشابور 43
فن و هنر سفالگری
سفال قرون 3 و 4 هجری
قرن 3 هجری شروع و تلاشهای فرهنگی و اقتصادی در حیات جامعه است پس از دو قرن ساده زیستی و حذف تجمل گرایی و همگانی شدن امکانات جامعه، زمینه های رشد وتوسعه اندیشه های انسانی فراهم شده است به طوری که شکوفایی این فعالیت ها را در قرن 4 هجری می توان دید.
دانشمندان معلمان بویژه ایرانیان در این قرن حاصل تفکرات فلسفی یونیان را در قالب تجربیات علمی و عملی در زمینه شناخت علوم و فنون به جهان عرضه کردند وبا ترجمه کتابهای یونانی و سانسکریت و تدوین کتب عربی وفارسی زمینه پیشرفت و تسریع اندیشه های آن دوره را به سوی شکوفایی فراهم نموده، -0 آثار سفالی بیش از هر اثر باقیمانده ای منعکس کننده این تحولات است زیرا سیر تطور و تکامل اندیشه ها از روی نوع تزئینات نوشته های کوفی روی سفالها و تجربیات انجام شده د رزمینه عقیه لعاب های مختلف و کشف لعابهای جدید ورنگهای مختلف می توان دید در پایان قرن 4 موفقیتهای ارزنده ای در زمینه شناخت اکسید فلزات و فرمول ترکیبات آنها برای رنگ لعاب مورد نظر حاصل شده بود سفالگران باتکیه براین دانش و تجربه و ممارست در پخت سفال و کنترل حرارت و تغییر در شکل کوره ها توانستند تحولی عظیم و چشمگیر در خلق ظروف سفالی با تزئینات بسیار چشم نواز وارزشمند به وجود آورند. 0-0 در طبقه بندی سفالهای دروه اسلامی سفالی قرن 3و 4 را بنام سفالهای سامانی شناسایی کرده وویژگیهای فن و زیرین موسوم به لعاب گلی را به این دوره نسبت داده اند. این گروه ازسفالها بیشتر در شمال شرق ایران در مراکزی مانند نیشابور، سمرقند و جرجان معمول بوده است فنون تزئین متداول در این دوره چنین است.
الف – لعاب گلی: در این نوع تزئین ظروف ساخته شده از گل را که معمولا دارای خمیر نخودی یا قرمز بوده است پس از خشک شدن در دو غابی از گل نخود رنگ فرو می بردند. طوری که داخل و خارج آن بطور یکنواخت با این دوغاب پوشانده می شد و پس از خشک شدن ظروف را به نقوش مورد نظر می آراستند این نقوش معمولا ساده بود و شامل یک جمله یا کلمه کوفی میشد که در کف داخلی یا برحاشیه لبه داخلی ظروف نوشته می شده سپس ظروف را با لعاب شیشه ای پوشاندند و به کوره می بردند. معمولا برای ظروف ساده یک رنگ از ترکیب لعاب گلی که سیلیس هم به آن اضافه میشده استفاده می کردند که این کار در یک مرحله انجام می شده در نهایت ظروف به رنگ شیری براق در می آمد. ظروف مزین به لعاب گلی معمولا درچهار گروه مطالعه می شود.
سفالینه با پوشش گلی و نقوش سیاه روی زمینه سفید: (یکانی و کریمی، 1364، ص 16) این دسته از ظروف که مهمترین مرکز ساخت آنرا می توان نیشابور دانست، با پوشش گلی پوشانده شده و سپس با نقوش سیاه رنگ یا قهوه ای تیره و لعاب شفاف مبدلی تزئین شده است (شکل 3-9) زمینه این ظروف کاملا شیری رنگ یا سفید است که در گوشه ای از لبه داخلی یا کف آن با کلمه یا جمله ای کوتاه تزئین شده است در اوایل قرن 4 تزئینات دیگری شامل نقطه چین های مرتب نقش پرندگان گلهای مسبک به نوشته کوفی تزئین اضافه می شود از ویژگیهای کلی تزئینات این نوع ظروف عدم تراکم نقش وایجاد فضای خالی در زمینه است (تصویر 3-9 تا 3-6) –0- در ظروف بزرگتر که لازم بود نوشته کوفی طولانی باشد جملاتی نظیر دعای خیر، روایات، ضرب المثل، احادیث منسوب به حضرت محمد ص)، حضرت علی (ع) و کلام بزرگان اهل ادب برای تزئین بکار می رفته است (تصویر 7-9 و 8-9) در داخل بعضی کاسه ها یا لنگهای بزرگ نقش آفتابه دیده می شود که بطرز بسیار زیبایی با نقش و نگار که تقلیدی از قلمزینهای آثار فلزی است همراه شده است. در کاوشهای علمی مشترک موزه مترو پوییتن ومرکز باستان شناسی ایران که گزارش آن در سال 1347 منتشر شده است در شهر قدیم نیشابور نمونه های منحصر به فرد با نوشته های کوفی بدست آمده که بنام ظروف کتیبه ای معروف است ظروف کتیبه دار مکشوفه از نیشابور را پژوهشگر ارجمند، عبدالله قوچانی در سال 1364 در کتابی بنام کتیبه های سفال نیشابور معرفی کرده است که درشناخت اوضاع سیاسی – اقتصادی – مذهبی – واجتماعی این دوره اهمیت قابل توجهی دارد.
فرمت فایل : word(قابل ویرایش)
تعداد صفحات:42
فهرست مطالب:
فصل1.مقدمه......................................................................................................................1
فصل2.چکیده.....................................................................................................................3
مهمترین تکنیک های تزیین ظروف در نیشابور........................................................3
دسته های سفال با نقش کنده...................................................................................3
نقوش سفال در ادوار اسلامی از مناظر مختلف.........................................................4
فصل 3.فن و هنر سفالگری..................................................................................................5
فصل 4.مهمترین تکنیک های تزیین ظروف در نیشابور........................................................8
سفال با پوشش گلی................................................................................................9
سفالینه با نقوش رنگارنگ.......................................................................................9
سفالینه با تزیین زرین فام.........................................................................................9
سفالیه با نقش کنده.................................................................................................9
سفالینه با لعاب یکرنگ.........................................................................................10
فصل 5.کلیاتی درباره سفال اسلامی...................................................................................10
سفال گبری .........................................................................................................12
سفال سلجوقی .....................................................................................................12
سفال مینائی ایران..................................................................................................12
سفال دوره عثمانی................................................................................................13
سفال دوره صفویه ایران........................................................................................13
فصل 6.هنر سفالگری و بررسی نقوش آن در ادوار اسلامی................................................13
بررسی نقوش انسانی با توجه به جهان بینی عرفانی..................................................14
بررسی نقوش انسانی مرتبط با مراسم ماه محرم.......................................................14
بررسی نقوش انسانی و ارتباط آن با ادبیات............................................................14
بررسی نقوش انسانی و ارتباط آن با مفاهیم نجومی.................................................14
فصل 7.جام با گلابه ی سفالگری......................................................................................18
فصل8..کوزه....................................................................................................................20
نتیجه گیری......................................................................................................................21
فهرست منابع و مآخذ........................................................................................................22
مقدمه:
خلق الانسان من صلصال کالفخار
خداوند انسان را از گل کوزه گری آفرید
ماده ی سفالگری گل است.گل دردستها جان می گیردو به شکلهای مختلف در می آید.
مثل کوزه وظروفی که نقشهای برجسته دارند.
سفالگری به عنوان یکی از بر جسته ترین مظاهر هنر اسلامی دارای نقوش متنوعی بوده که همواره با اعتقادات دینی وتصورات هنرمند از هستی عجین بوده است.
فن وهنر سفالگری ایران به علت جنبه های گوناگون اقتصادی ،فرهنگی و تا حدودی مذهبی از گذشته ی بسیار دور مورد توجه قرار گرفته ودر هر دوره با وضعیت سیاسی منطقه و کشورتحول وتوسعه یافته است.نمونه های سفالینه که از محوطه های باستانی ایران کشف شده وارتباط این هنر را با فرهنگ،اقتصادومذهب از یک طرف و ذوق وسلیقه ی شخصی و قومی سفالگران از طرف دیگر نشان می دهد.
در هزاره ی پنجم(ق.م)اختراع چرخ سفالگری تحولی چشمگیر دراین هنر وتأثیربسیاری در زمینه ی اقتصادی به وجودآورد.یکی ازمهمترین ابعادفن وهنرسفالگری درآن زمان را می توان بعد و جنبه ی فرهنگی واجتماعی آن دانست،چه آشنایی ما از ارتباط موجود بین اقوام با یکدیگر در آن روزگاران بیشتر از دست ساخته های هنری مانند سفالگری امکان پذیر است.
سهم سفالگران مسلمان به جهان سفالگری از ارزش بسیار بالایی برخوردار است.این سفالگران اولین کسانی بودند که تکنیک ودانش توسعه ی سرامیک های لعاب دار تزئینی را به اروپا الهام بخشیدند.
سفالگران دوران اسلامی با تمامی روش های ساخت دستی،چرخ کاری وقالبگیری آشنا بودند و تلاش همیشگی آنها در دستیابی به روش های جدید ساخت و لعاب های تازه در آثار به جا مانده به خوبی هویداست.
بخشی از سفالینه های این دوران تنها با یک روش ساخت و لعاب تک رنگ وبخشی دیگر از ترکیب چند روش ولعاب های گوناگون تهیه شده اند.سفالینه های بدون لعاب یا خام پخت در دوران ابتدایی تحول سفالگری،از طرح ها و نقوش تزئینی نفیس سفال های لعابدار بر خوردار بودند.جام،پیاله،ابریق،کوزه و...از جمله این آثار هستند که با روش های قالبی،نقش افزوده واستفاده از مهر تهیه شده و با طرح های گیاهی ،خط نگاری،جانوری وهندسی تزئین یافته اند.سفالگران اسلامی با روش نقاشی زیر لعاب نیز به خوبی آشنا بودند.در این روش،لعاب شفافی که بر روی شیء زده می شد،سبب جلا یافتن ومحافظت رنگ های زیرین می گردید.برای این منظور ابتدا زمینه طرح را با لعاب سفید اکسید روی، پوشانده و سپس با رنگ های مختلف به تزئین نقوش اقدام می نمودند و سر انجام با زدن لعاب شفاف کار را به اتمام می رساندند.
بررسی سفالینه های نیشابور بیانگر هنر به جای مانده در این سفالینه ها در ادامه ی روند هنر فلز کاری دوره ی ساسانی با الهام گیری از دین مقدس اسلام است.
فرمت:word(قابل ویرایش)
تعداد صفحات:22
فهرست مطالب:
فصل1.مقدمه......................................................................................................................1
فصل2.چکیده.....................................................................................................................3
مهمترین تکنیک های تزیین ظروف در نیشابور........................................................3
دسته های سفال با نقش کنده...................................................................................3
نقوش سفال در ادوار اسلامی از مناظر مختلف.........................................................4
فصل 3.فن و هنر سفالگری..................................................................................................5
فصل 4.مهمترین تکنیک های تزیین ظروف در نیشابور........................................................8
سفال با پوشش گلی................................................................................................9
سفالینه با نقوش رنگارنگ.......................................................................................9
سفالینه با تزیین زرین فام.........................................................................................9
سفالیه با نقش کنده.................................................................................................9
سفالینه با لعاب یکرنگ.........................................................................................10
فصل 5.کلیاتی درباره سفال اسلامی...................................................................................10
سفال گبری .........................................................................................................12
سفال سلجوقی .....................................................................................................12
سفال مینائی ایران..................................................................................................12
سفال دوره عثمانی................................................................................................13
سفال دوره صفویه ایران........................................................................................13
فصل 6.هنر سفالگری و بررسی نقوش آن در ادوار اسلامی................................................13
بررسی نقوش انسانی با توجه به جهان بینی عرفانی..................................................14
بررسی نقوش انسانی مرتبط با مراسم ماه محرم.......................................................14
بررسی نقوش انسانی و ارتباط آن با ادبیات............................................................14
بررسی نقوش انسانی و ارتباط آن با مفاهیم نجومی.................................................14
فصل 7.جام با گلابه ی سفالگری......................................................................................18
فصل8..کوزه....................................................................................................................20
نتیجه گیری......................................................................................................................21
فهرست منابع و مآخذ........................................................................................................22
مقدمه:
ماده ی سفالگری گل است.گل دردستها جان می گیردو به شکلهای مختلف در می آید.
مثل کوزه وظروفی که نقشهای برجسته دارند.
سفالگری به عنوان یکی از بر جسته ترین مظاهر هنر اسلامی دارای نقوش متنوعی بوده که همواره با اعتقادات دینی وتصورات هنرمند از هستی عجین بوده است.
فن وهنر سفالگری ایران به علت جنبه های گوناگون اقتصادی ،فرهنگی و تا حدودی مذهبی از گذشته ی بسیار دور مورد توجه قرار گرفته ودر هر دوره با وضعیت سیاسی منطقه و کشورتحول وتوسعه یافته است.نمونه های سفالینه که از محوطه های باستانی ایران کشف شده وارتباط این هنر را با فرهنگ،اقتصادومذهب از یک طرف و ذوق وسلیقه ی شخصی و قومی سفالگران از طرف دیگر نشان می دهد.
در هزاره ی پنجم(ق.م)اختراع چرخ سفالگری تحولی چشمگیر دراین هنر وتأثیربسیاری در زمینه ی اقتصادی به وجودآورد.یکی ازمهمترین ابعادفن وهنرسفالگری درآن زمان را می توان بعد و جنبه ی فرهنگی واجتماعی آن دانست،چه آشنایی ما از ارتباط موجود بین اقوام با یکدیگر در آن روزگاران بیشتر از دست ساخته های هنری مانند سفالگری امکان پذیر است.
سهم سفالگران مسلمان به جهان سفالگری از ارزش بسیار بالایی برخوردار است.این سفالگران اولین کسانی بودند که تکنیک ودانش توسعه ی سرامیک های لعاب دار تزئینی را به اروپا الهام بخشیدند.
سفالگران دوران اسلامی با تمامی روش های ساخت دستی،چرخ کاری وقالبگیری آشنا بودند و تلاش همیشگی آنها در دستیابی به روش های جدید ساخت و لعاب های تازه در آثار به جا مانده به خوبی هویداست.
بخشی از سفالینه های این دوران تنها با یک روش ساخت و لعاب تک رنگ وبخشی دیگر از ترکیب چند روش ولعاب های گوناگون تهیه شده اند.سفالینه های بدون لعاب یا خام پخت در دوران ابتدایی تحول سفالگری،از طرح ها و نقوش تزئینی نفیس سفال های لعابدار بر خوردار بودند.جام،پیاله،ابریق،کوزه و…از جمله این آثار هستند که با روش های قالبی،نقش افزوده واستفاده از مهر تهیه شده و با طرح های گیاهی ،خط نگاری،جانوری وهندسی تزئین یافته اند.سفالگران اسلامی با روش نقاشی زیر لعاب نیز به خوبی آشنا بودند.در این روش،لعاب شفافی که بر روی شیء زده می شد،سبب جلا یافتن ومحافظت رنگ های زیرین می گردید.برای این منظور ابتدا زمینه طرح را با لعاب سفید اکسید روی، پوشانده و سپس با رنگ های مختلف به تزئین نقوش اقدام می نمودند و سر انجام با زدن لعاب شفاف کار را به اتمام می رساندند.
بررسی سفالینه های نیشابور بیانگر هنر به جای مانده در این سفالینه ها در ادامه ی روند هنر فلز کاری دوره ی ساسانی با الهام گیری از دین مقدس اسلام است.
بررسی سفالینه ها مهارت در ساخت،تزئینات به کار رفته در ظروف،نوشته های ادوار مختلف وسیر تحول خط را از آغاز دوران اسلامی ممکن می سازد.امید است این تحقیق گامی هماهنگ و هم طریق در احیای نقوش اصیل سفالینه ها باشد.
در انتها از زحمات استاد ارجمند جناب آقای مهندس احمد زاده که در این تحقیق مرا یاری نمودند تشکر و سپاسگزاری می نمایم.
چکیده:
در قرون اولیه اسلام شیوه ی سفالگری کم و بیش همانند دوره ی قبل از اسلام ادامه پیدا کرد بخصوص گروهی از سفالینه های بی لعاب قرون اولیه اسلام شباهتی چشمگیر به ظروف سفالین قبل از اسلام و مخصوصا اواخر دوره ساسانی دارند.
از قرن سوم هجری در هنر سفالگری دگرگونی و تحولی شگرف پدید آمد و هنر سفالگری از نظر لعاب دهی و تزیین نقوش به مرحله بسیار یشرفته ای رسید.موضوع نقوش این ظروف بسیار قابل توجه بوده و این مطلب را روشن می نماید که اگر چه از بعضی جهات کوزه گران نیشابور احتمالا از چینی ها اقتباس کرده اند ولی بطور کلی هنر آنان دنباله رو هنر ساسانی است.
مهمترین تکنیک های تزیین ظروف در نیشابور:
سفال با نقش کنده به چند دسته تقسیم می شود که عبارتند از:
از نمونه های برجسته این نوع سفالینه جامی در تهران (موزه باستانشناسی) و جامی با پیکر ایستاده می باشد. پیکره ها در مقابل پس زمینه ای ایستاده اند که با تصاویر حیوانات، گل ها، نخل ها، و کتیبه ها پوشیده شده است. تعدادی از سفالینه ها ی محلی نیشابور نیز وجود دارد که از مشخصه های آن، پرندگان بزرگ کاکل سبز با رنگ سیاه و اخرایی و حاشیه هایی از سفید و سبز است.
سفالینه های یافت شده متعلق به قرون سوم و چهارم هجری قمری با نقوش سیاه ،قرمز وارغوانی بر روی متن سفید عاجی رنگ است.
سفال های گل سرخ رنگ به شکل کاسه ،بشقاب با تصاویر انسان،حیوان،پرنده وگلهای تزئینی و نقش مرغ با نوشته های تزئینی کوفی می باشد.کتیبه های سفالین را کلمات قصار، احادیث،گفته های بزرگان،ضرب المثل هاو… در بر می گیرد که به ویژه در جدار داخلی و سپس بر کف و یا بر روی آن جای گرفته است.
نقوش سفال در ادوار اسلامی از چند منظر مورد بررسی قرار می گیرد:
بررسی نقوش انسانی با توجه به جهان بینی عرفانی
بررسی نقوش انسانی مرتبط با مراسم ماه محرم
بررسی نقوش انسانی و ارتباط آن با ادبیات
بررسی نقوش انسانی و ارتباط آن با مفاهیم نجومی
این بود مختصری درباره هنر ارزنده و شاخص سفالگری نیشابور
و ظروفی که تا به امروز زینت بخش موزه های ایران و جهان می باشند.
فن و هنر سفالگری:
فن و هنر سفالگری ایران به علت جنبه های گوناگون اقتصادی، فرهنگی و تا حدودی مذهبی از گذشته بسیار دور مورد توجه قرار گرفته و در هر دوره با وضعیت سیاسی منطقه و کشور تحول و توسعه یافته است. نمونه های سفالینه که از محوطه های باستانی ایران کشف شده و ارتباط این هنر را با فرهنگ، اقتصاد و مذهب از یک طرف و ذوق و سلیقه شخصی و قومی سفالگران از طرف دیگر نشان می دهد.
در هزاره پنجم (ق.م) اختراع چراغ سفالگری تحولی چشمگیر در این هنر و تاثیر بسیاری در جنبه اقتصادی بوجود آورد. یکی از مهمترین ابعاد فن و هنر سفالگری در آن زمان را می توان بعد و جنبه فرهنگی و اجتماعی آن دانست، چه آشنایی ما از ارتباط موجود بین اقوام با یکدیگر در آن روزگاران بیشتر از دست ساخته های هنری مانند سفالگری امکان پذیر است.
در قرون اولیه اسلام شیوه سفالگری کم و بیش همانند دوره قبل از اسلام ادامه پیدا کرد بخصوص گروهی از سفالینه های بی لعاب قرون اولیه اسلام شباهتی چشمگیر به ظروف سفالین قبل از اسلام و مخصوصا اواخر دوره ساسانی دارند.
از قرن سوم هجری در هنر سفالگری دگرگونی و تحولی شگرف پدید آمد و هنر سفالگری از نظر لعاب دهی و تزیین نقوش به مرحله بسیار یشرفته ای رسید و مراکز سفالگری متعددی در اکثر نقاط مختلف ایران بویژه در شمال و شمال شرقی بوجود آمد. از جمله مراکز مهم سفالگری می توان به شوش در جنوب غرب، استخر و سیراف در جنوب، نیشابور، جرجان، آمل و ساری در شمال اشاره کرد.
همانطور که گفته شد قرون سوم و چهرم هجری را می توان به عبارتی اوج هنر سفالگری دانست، خصوصا در شهر نیشابور که مهمترین دوره سفالگری نیشابور در این دو قرن بوده است.
مجموعه سفال های نیشابور بسیار جالب است و نمونه های مختلفی از هنر سفالسازی ایران را مشخص می کند.
نمونه های کشف شده نشان می دهد که ظروف سفالین آن زمان را چگونه تزئین می کرده اند.
موضوع نقوش این ظروف بسیار قابل توجه بوده و این مطلب را روشن می نماید که اگر چه از بعضی جهات کوزه گران نیشابور احتمالاً از چینی ها اقتباس کرده اند ولی بطور کلی هنر آنان دنباله رو هنر ساسانی است.