مقاله فرصت های جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) در مناطق آزاد تجاری و تأثیر آن در دستیابی به تکنولوژی های برتر

اختصاصی از یارا فایل مقاله فرصت های جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) در مناطق آزاد تجاری و تأثیر آن در دستیابی به تکنولوژی های برتر دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

فرمت فایل : word(قابل ویرایش)

تعداد صفحات:30

چکیده:
مناطق آزاد تجاری به علت شرایط تسهیل کننده و مساعدی که در زمینه جذب سرمایه از خارج از کشور دارند، دارای مؤلفه های مهمی هستند که می توانند زمینه را برای دستیابی به توسعه همه جانبه فراهم کنند. جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) می‌تواند نقش قابل ملاحظه‌ای در فرآیند توسعه کشورهای دریافت‌کننده آن بازی کند. یکی از ابعاد مهم توسعه اقتصادی، در شرایط جهانی و رقابتی امروز، توسعه تکنولوژی از طریق دستیابی به تکنولوژی های برتر است. توسعه تکنولوژی به عنوان یکی از اساسی‌ترین شرایط دستیابی به توسعه پایدار و بلندمدت کشورها، در تحولات جهانی از اهمیت اساسی برخوردار است و FDI به عنوان ابزاری بسیار مهم برای رسیدن به توسعه تکنولوژی در کشور‌های مختلف (به‌خصوص کشورهای در حال توسعه) مطرح می‌باشد. FDI به علت نقش قابل ملاحظه ای که در دستیابی به تکنولوژی های برتر دارد در فرآیند توسعه کشورهای در حال توسعه جایگاه قابل ملاحظه ای پیدا نموده است و از اینرو سیاست های گسترده ای به منظور افزایش قابلیت جذب FDI در این کشورها دیده می شود. مناطق آزاد تجاری به علت تسهیلات متعددی که برای جذب سرمایه گذاری خارجی دارند، فرصت های مهمی در زمینه جذب تکنولوژی های برتر و توسعه تکنولوژی به همراه دارند.

1) مقدمه
مناطق آزاد تجاری به علت شرایط تسهیل کننده و مساعدی که در زمینه جذب سرمایه از خارج از کشور دارند، دارای مؤلفه های مهمی هستند که می توانند زمینه را برای دستیابی به توسعه همه جانبه فراهم کنند. جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) می‌تواند نقش قابل ملاحظه‌ای در فرآیند توسعه کشورهای دریافت‌کننده آن بازی کند. یکی از ابعاد مهم توسعه اقتصادی، در شرایط جهانی و رقابتی امروز، توسعه تکنولوژی از طریق دستیابی به تکنولوژی های برتر است. علاوه بر جریان سرمایه به داخل کشور، FDI به عنوان ابزاری برای دستیابی به تکنولوژی، دانش، مهارت های مدیریتی و دیگر ورودی‌های مهم برای رسیدن به توسعه پایدار مورد استفاده قرار می‌گیرد. FDI باعث پیوستن کشورها به بازارها و شبکه‌های تولید و توزیع جهانی می‌شود و از این طریق می‌تواند باعث ارتقاء رقابت‌پذیری بین‌المللی شرکت ها و همچنین بهبود عملکرد اقتصادی کشورها شود ]1[. بسیاری از مزایای FDI در تأثیر آن بر توسعه تکنولوژی و ارتقاء توان رقابت‌پذیری شرکت های ملی در سطح بین‌المللی دیده می‌شود. در واقع یکی از اهداف اساسی FDI در مبادلات جهانی، دستیابی به تکنولوژی‌های کلیدی و استفاده از سرریز  تکنولوژی است. FDI به علت نقش قابل ملاحظه ای که در دستیابی به تکنولوژی های برتر دارد در فرآیند توسعه کشورهای در حال توسعه جایگاه قابل ملاحظه ای پیدا نموده است و از اینرو سیاست های گسترده ای به منظور افزایش قابلیت جذب FDI در این کشورها دیده می شود. مناطق آزاد تجاری به علت تسهیلات متعددی که برای جذب سرمایه گذاری خارجی دارند، فرصت های مهمی در زمینه جذب تکنولوژی های برتر و توسعه تکنولوژی به همراه دارند. تسهیلات متعددی از قبیل تسهیلات مالی و پولی، تسهیلات سرمایه گذاری و مالکیت، تسهیلات واردات و صادرات و تسهیلات مالکیت صنعتی و فکری و معافیت ها و تسهیلات متعدد گمرکی و مالیاتی همگی می توانند جاذبه های مؤثری در زمینه سرمایه گذاری خارجی ایجاد کنند و از این طریق می توان این سرمایه گذاری ها را به سمت جذب و توسعه تکنولوژی های برتر سوق داد زیرا همانطور که در این مقاله خواهیم دید، FDI اصولا روشی برای جذب تکنولوژی های پیشرفته و برتر می باشد که در نزد شرکت های صاحب تکنولوژی و چندملیتی می باشند. استفاده از رویکردها و استراتژی های مناسبی برای هدایت سرمایه گذاری های خارجی به جذب و توسعه تکنولوژی های برتر از مهمترین مسائلی است که باید در عرصه سیاست گذاری ها به آن توجه شود.
در این مقاله سعی می شود که در ابتدا مفاهیم مرتبط با FDI و نقش شرکت‌های چندملیتی در فرآیند تبادلات آن بررسی شود. سپس خصوصیات تکنولوژی های برتر و نقشی که در فرآیند توسعه تکنولوژی ایفاء می کنند بررسی می شود و پس از آن نقش FDI در توسعه تکنولوژی و دستیابی به تکنولوژی های برتر بیان می شود. با استفاده از این مفاهیم، فرصت هایی که در مناطق آزاد تجاری برای جذب FDI و دستیابی به تکنولوژی های برتر وجود دارد در انتهای مقاله مورد بررسی قرار می‌گیرند.

2) مفهوم سرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI) و جایگاه بین المللی آن
از FDI تعاریف متفاوتی از سوی نویسندگان و نهادهای مختلف به عمل آمده است. عماد موسی، FDI را اینگونه تعریف می‌کند: فرآیندی که در آن افراد حقوقی یک کشور (کشور منبع)، مالکیت تجهیزات یک شرکت از کشور دیگر را بدست می‌آورد، با این هدف که کنترل تولید، توزیع و دیگر فعالیت های آن شرکت را بدست آورد ]2[. UNCTAD   نیز در تعریفی از FDI آورده است که: نوعی از سرمایه‌گذاری است که دربرگیرنده ارتباط بلندمدت بوده و منافع و کنترل پایداری را برای افراد حقوقی یک کشور (سرمایه‌گذار خارجی یا سازمان مادر) در اقتصاد یک کشور دیگر ایجاد می‌کند ]3[. با توجه به این تعاریف می‌توان دریافت که مهمترین ویژگی FDI در واژه کنترل و کنترل منافع نهفته است و در واقع این خصوصیت باعث تمایز میان FDI و سرمایه‌گذاری در سهام می‌شود ]2[. بنابراین می‌توان گفت که مهمترین ویژگی FDI که آن را با دیگر انواع سرمایه‌گذاری بین‌المللی متفاوت می‌سازد، وجود عنصر کنترل بر تصمیمات و سیاست های مدیریتی است.
در سطح ملی نسبت به FDI تقسیمات متعددی به عمل آمده است و انواع مختلفی از آن دیده می‌شود. از دیدگاه سرمایه‌گذار می‌توان FDI را به 3 گروه تقسیم کرد: FDI افقی، FDI عمودی و FDI ترکیبی ]2[. در FDI افقی، سرمایه‌گذار با هدف توسعه افقی خود، محصولاتی که در کشور خود تولید می‌کند و یا مشابه آنها را، در یک کشور دیگر تولید می‌کند. در حالیکه در FDI عمودی،‌ شرکت سرمایه‌گذار سعی می‌کند در مراحلی از زنجیره ارزشی محصول وارد شود. اگر سرمایه‌گذار با هدف تامین و استفاده از منابع و مواد اولیه اقدام به سرمایه‌گذاری کند، ‌ FDIعمودی رو به عقب (Backward) اتفاق افتاده است و اگر در راستای دستیابی به کانال های توزیع و فروش و نزدیکی به مشتریان انجام شود، FDI عمودی رو به جلو (Forward) اتفاق می‌افتد]2[. FDI ترکیبی، در واقع نوعی از FDI است که ترکیبی از FDI عمودی و افقی است. با نگاهی ساده به بازار بالقوه و منابع طبیعی و انسانی موجود در کشور خودمان، براحتی می‌توانیم به این موضوع پی ببریم که کشور ما برای سرمایه‌گذاران خارجی، از هر دو جهت افقی و عمودی جذاب است. یعنی سرمایه‌گذاران خارجی می‌توانند نگاهی ترکیبی به بازار ایران جهت انجام FDI داشته باشند.
FDI سهم مهمی را در مبادلات جهانی داشته و کشورهای مختلف دنیا به آن به عنوان ابزاری مهم برای توسعه اقتصادی و تکنولوژیکی خود نگاه می‌کنند. بر اساس آمار سال 2002، جذب FDI در جهان به حدود 651 بیلیون دلار رسیده ]7[ و در سال 2003 این رقم به چیزی بالغ بر 560 بیلیون دلار می‌رسد ]8[. گرچه آمار جذب FDI در این دو سال چیزی در حدود 18% کاهش نشان می‌دهد ولی هنوز هم FDI نقش مهمی در مبادلات اقتصادی جهان برعهده دارد. بر اساس آمارهای ارائه شده از سوی UNCTAD در سال 2002 سهم کشورهای درحال توسعه در جذب FDI جهانی چیزی در حدود 157 بیلیون دلار و در سال 2003 در حدود 172 بیلیون دلار بوده و در حدود 9% افزایش داشته است ]7،8[. در این میان سهم کشورهای آسیایی در سال 2002 در حدود 4/94 بیلیون دلار و در سال 2003 بالغ بر 107 بیلیون دلار بوده است و جالب است که تنها سهم کشور چین از این میزان در حدود 53 بیلیون دلار بوده است ]7،8[. این آمارها مسائل بسیار مهمی را برای ما در مقایسه کشور خود با دیگر کشورها روشن می‌کند و به راحتی می‌توان دریافت که FDI چه نقش قابل‌ملاحظه‌ای در فرآیند مبادلات اقتصادی کشورها بازی می‌کند. بسیار جالب است که در آمار بیشترین میزان جذب FDI، کشورهای درحال توسعه رده‌های بالایی را به خود اختصاص داده‌اند. در سال 2002 کشورهایی مانند بلژیک و لوگزامبورگ، آنگولا، چین و هنگ‌کنگ بیشترین آمار جذب FDI را داشته‌اند ]7[ و در سال 2003 کشورهایی مانند بلژیک و لوگزامبورگ، برونوئی، آذربایجان، ایرلند و آنگولا بالاترین رده‌ها را به خود اختصاص داده‌اند ]8[. همانطور که دیده می‌شود بسیاری از کشورهای در حال توسعه و حتی عقب‌مانده‌تر از کشور ما روند شتابانی در جذب سرمایه‌گذاری خارجی در پیش گرفته‌اند و از آن به عنوان ابزار مهمی برای توسعه اقتصادی خود استفاده می‌کنند. اغلب این کشورها با تغییر در قوانین جذب سرمایه‌گذاری خارجی خود شرایط مناسب تری برای جذب FDI به کشورهایشان ایجاد کرده‌اند و از مزایای آن در کوتاه‌مدت بهره‌مند شده‌اند.
در این میان شرکت های چندملیتی نقش بسیار مهمی در فرآیند تبادلات جهانی FDI ایفاء می کنند و نمی توان بدون در نظر گرفتن نقش آنها در این تبادلات، به تجزیه و تحلیل FDI و نقش آن در توسعه توانمندی های تکنولوژیک دست زد. شرکتهای چندملیتی  (MNCs) عبارتند از سازمان‌های یکپارچه و یا غیریکپارچه‌ای که از سازمان‌های مادر و وابستگان خارجی آنها تشکیل شده‌اند. یک سازمان و یا شرکت مادر عبارتست از سازمانی که بر تجهیزات و یا منابع موجود در دیگر کشورها کنترل دارند و معمولاً این کنترل از طریق بدست آوردن سهم مشخصی از سهام آنها حاصل می‌شود. وابسته خارجی نیز آن دسته از شرکت‌هایی هستند که بصورت یکپارچه و یا غیریکپارچه با سازمان مادر بوده و سازمان‌های مادر در ساختار مدیریتی آنها قدرت و کنترل پایداری را دارا هستند ]2[. با بررسی نقش شرکت‌های چندملیتی در فرآیند تبادلات اقتصادی جهانی، می‌توان دریافت که این شرکت‌ها نقش قابل ملاحظه‌ای در سرمایه‌گذاری‌های جهانی ایفا می‌کنند. بر اساس آمار سال 1999، ارزش خروجی‌های شرکت های چندملیتی 25 درصد کل خروجی جهانی را در بر می‌گرفت و از این میزان، یک سوم آن در کشورهای میزبان (دریافت‌کننده FDI) تولید می‌شده است ]3[. در حال حاضر در حدود 64000 شرکت چندملیتی در جهان وجود دارد که چیزی در حدود 900000 شرکت وابسته خارجی دارند و حجم عمده‌ای از این شرکت‌های وابسته خارجی در کشورهای درحال‌توسعه قرار دارند ]8[. ذخیره و حجم FDI این شرکت ها در سال 2003 به چیزی در حدود 2/8 تریلیون دلار رسیده و نسبت به سال 2002 چیزی بیشتر از 10% افزایش نشان می‌دهد ]8[. تولید ناخالص وابستگان خارجی این شرکت‌ها در سال 2003 به حدود 7/3 تریلیون دلار می‌رسد که در حدود 10% GNP جهان است و علاوه‌ بر این، این شرکت ها بالغ بر 30% صادرات جهانی را نیز در دست دارند ]8[. فروش جهانی این شرکت ها در سال 2003 به 18 تریلیون دلار می‌رسد و علاوه بر این MNCها در حدود 54 میلیون انسان را در سراسر جهان در استخدام خود دارند ]8[.
شرکت‌های چندملیتی به خاطر دارابودن خصوصیات زیر، نقشی حیاتی در توسعه تکنولوژی بین‌المللی بازی می‌کنند ]2[ :
1- MNC ها معمولاً بر صنایع انحصاری خاصی تسلط دارند که در آن صنایع اهمیت بازاریابی و تکنولوژی دیده می‌شود.
2- محصولات MNC ها، معمولاً جدید، پیشرفته و مورد توجه مشتریان می‌باشند و اغلب بر محصولاتی با درآمد بالا تاکید می‌کنند و از تکنیک‌های مدرن بازاریابی کمک می‌گیرند.
3- تکنیک‌ها و تکنولوژی‌های مورد استفاده برای تولید در MNC ها، اغلب پیشرفته‌ترین تکنولوژی‌ها در زمینه مورد فعالیت آنها است.