تحقیق تأثیر سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) بر رشد و توسعه اقتصادی ایران

اختصاصی از یارا فایل تحقیق تأثیر سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) بر رشد و توسعه اقتصادی ایران دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

فرمت فایل : WORD (قابل ویرایش)

تعداد صفحات:63

فهرست مطالب:
1- مقدمه    
2- ادبیات تحقیق    
1-2- سرمایه‌گذاری خارجی چیست؟    
2-2- اشکال مختلف سرمایه گذاری خارجی    
3-2- بررسی انگیزه‌های متفاوت در سرمایه‌گذاری خارجی    
4-2-شرکت‌های چند ملیتی حاملان اصلی FDI    
1-4-2- مفهوم، شناخت و عملکرد شرکت‌های چند ملیتی    
2-4-2- چند ملیتی‌ها و فرآیند توسعه کشورهای در حال توسعه    
3- FDI در جهان    
1-3- تاریخچه سرمایه گذاری خارجی    
2-3- نمودارها    
1-2-3- سهم کشورهای توسعه یافته    
2-2-3- سهم کشورهای در حال توسعه در جریان ورودی FDI    
4- FDI در ایران    
1-4- تاریخچه سرمایه‌گذاری خارجی در ایران    
2-4- فرایند و مراحل پذیرش سرمایه‌گذاری خارجی در ایران    
3-4- بررسی مزیت‌های موجود در ایران برای جذب سرمایه گذاری خارجی    
4-4- بررسی مشکلات موجود بر سرمایه‌گذاری خارجی در ایران    
5- نتیجه‌گیری    
6- منابع    
 

1- مقدمه:
سرمایه‌گذاری خارجی و اثرات مثبت و منفی آن بر روی اقتصاد کشور میزبان همواره مورد توجه برنامه ریزان اقتصادی کشورها بوده است. واضح است که برای شناخت بهترین اثر گذاری باید به شرایط موجود در کشورها پرداخت. کشورهای در حالت توسعه معمولا با مشکل کمبود سرمایه مواجه بوده‌اند. شرط توسعه یافتگی در این کشورها انباشت سرمایه بوده که متأسفانه توفیقی در آن نداشته‌اند جریان سرمایه‌های خصوصی که دارای دو مولفه سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و استقراض از منابع خصوصی کشورها می‌باشد در کشورهای در حال توسعه در نوسان بوده است.
تا قبل از سال 1973 FDI سهم بیشتری را در بر می‌گرفته ولی پس از آن جریان سرمایه به سمت استقراض خارجی هدایت شد. اما به دلیل بحران‌های شدی ناشی از بازپرداخت آن از اواسط دهه 1980 جریان سرمایه مجددا به سمت FDI رفته و از آن به عنوان جانشینی برای استقراض و همچنین عامل مهمی در جهت تغییر استراتژی‌های جایگزینی واردات به توسعه صادرات که تنها در یک اقتصاد باز مسیر است استفاده شد. بسیاری از پژوهندگان نیز بر این باورند که سرمایه گذاری مستقیم خارجی از لحاظ تأمین هر دو عنصر سرمایه و فناوری، تغییرات بوجود آمده در وضعیت اقتصادی بین‌المللی، فناوری و مناسبات شرکت‌ها با دولت‌ها، نقش برتری را نسبت به تأثیرات نامطلوب استقراض خارجی دارد.
واضح است که یکی از دستاوردهای مهم سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی ورود تکنولوژی به کشور میزبان بوده است و کشورهای در حال توسعه که تاکنون رویکردی درون نگر داشته‌اند با بهره‌گیری از رشد تکنولوژی به منظور حصول حداکثر کارایی و حداقل زیان‌های جانبی فرصتی خواهند داشت تا به بازارهای جهانی دسترسی پیدا کرده و با حفظ منافع ملی خود حرکت‌های مناسب‌تری را در روند توسعه یافتگی شان انجام دهند. جذب سرمایه‌گذاری خارجی علاوه بر انتقال تکنولوژی و مهارت‌های مدیریتی بازاریابی را برای محصولات تولیدی میسر می‌سازد و با افزایش رقابت پذیری و صادرات کشور می‌توان به رقابت جهانی پرداخت.
از اینرو در این تحقیق سعی شده است که به بررسی میزان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سطح جهان و پس از آن در ایران پرداخته و تأثیرات آن را مورد بررسی قرار دهیم.
2- ادبیات تحقیق
1-2- سرمایه‌گذاری خارجی چیست؟
با توجه به اینکه تعاریف متفاوتی از سرمایه گذاری خارجی (FI)  وجود دارد قبل از ورود به بحث نظری در رابطه با سرمایه‌گذاری خارجی به بیان برداشت‌های متفاوت در این مورد می پردازیم.
به طور کلی سرمایه به آن کالایی اطلاق می شود که بصورت بالقوه یا بالفعل مولد کالای اقتصادی دیگر باشد و چنانچه این سرمایه در کشور بیگانه توسط شرکتهای خصوصی و افراد حقیقی (غیر از کمک‌های دولتی) بکار گرفته شود به عنوان «سرمایه گذاری خارجی» شناخته می شود.
در انواع سرمایه‌گذاری‌های خارجی، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI)  از اهمیت بیشتری برخوردار است. به این گونه که شخص سرمایه‌گذار علاوه بر انتقال سرمایه و دارایی خود در کشور میزبان تاثر قابل ملاحظه‌ای بر مدیریت شرکت خارجی خواهد داشت. این نوع سرمایه گذاری شامل داد و ستد اولیه میان طرفین معامله و تمام داد و ستدهای متعاقب آن بین این افراد و سازما‌ن‌های وابسته می‌باشد که در این جا سرمایه گذار یک درجه مشخص نفوذ در مدیریت شرکت ساکن، در اقتصادی دیگر اعمال می‌کند.
صندوق بین‌المللی پول (IMF)  ، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی را به صورت زیر تعریف می‌کند: سرمایه گذاری مستقیم خارجی، سرمایه‌گذاری است که با هدف کسب منافع پایدار در کشوری به جز موطن فرد سرمایه‌گذار انجام می شود و هدف سرمایه گذار از این سرمایه‌گذاری آن است که در مدیریت بنگاه مربوطه نقش موثری داشته باشد.
به اعتقاد UNCTAD سرمایه گذاری مستقیم خارجی عبارتست از: سرمایه‌گذاری که مستلزم یک رابطه بلند مدت است و نشان دهنده منافع پایدار و کنترل واحد اقتصادی مقیم دیگر (سرمایه گذاری انجام شده در کشور میزبان به صورت شعبه فرعی بنگاه مادر) است.
واضح است که وجه تمیز FDI از سرمایه‌گذاری‌های خارجی دیگر، لزوم نفوذ قابل توجه سرمایه گذار خارجی در مدیریت بنگاه است.
فارغ از معیار تمایز بین دو دوره «بلند مدت» و «کوتاه مدت» باید خاطر نشان کرد که از نقطه نظر تعریف دوره‌های زمانی مالی، بلند مدت بودن یکی از ویژگی‌های مهم تبعی آن است چرا که "جستجوی منافع پایدار" و متعاقب آن "نفوذ و قدرت اعمال نظر در مدیریت" به طور تلویحی در یک فرایند سرمایه‌گذاری بلند مدت محتمل است ولی بلند مدت بودن وجه تمایز سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی از سایر سرمایه‌گذاری‌ها محسوب نمی شود.
 
2-2- اشکال مختلف سرمایه‌گذاری خارجی:
در جهان امروز شاهد اشکال مختلفی از جریان‌های سرمایه‌ هستیم. سرمایه‌گذاری‌هایی در قالب "سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI)؛ سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار (FPI)  ؛ وامهای بانکی، اوراق قرضه و اوراق مشتقه شامل معامله جایگزینی ارزها؛ اختیار خرید سهم؛ معاملات سلف و بیمه‌های اتکایی.
آنچه در نوشته‌های تحقیقی به چشم می‌خورد برتری سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی از لحاظ دو عنصر سرمایه و فناوری است.
با ارتقاء سطح تکنولوژی طی دو دهه گذشته شاهد انتقال روز افزون سرمایه گذاریهای خارجی توسط سرمایه گذاران خارجی بویژه شرکت‌های فراملیتی می‌باشیم که با هدف بالا بردن سطح رقابت پذیری و کسب سود بیشتر در مناطق مستعد و دارای مزیت انجام می گیرد به گونه‌ای که حتی در هنگام رکود در کشور میزبان، این نوع سرمایه‌گذاری نه تنها از کشور خارج نمی‌شود بلکه در صورت فعالیت مطلوب، آن کشور را در جهت خروج از بحران و رکود یاری می‌دهد.
لازم به ذکر است که حجم بالایی از جریان FDI بیشتر توسط بخش خصوصی و در قالب شرکت‌های چند ملیتی (MNCs)   و شرکت‌های فراملیتی (TNC)  صورت گرفته و از آن به عنوان جریان خصوصی سرمایه یاد می‌گردد. FDI رابطه تنگاتنگی با فعالیت‌ این شرکت‌ها در سطح جهان داشته و متاثر از رفتار آنها است. اما همیشه اهداف دولت‌های سرمایه پذیر با این شرکت‌ها هم سو و یکسان نبود.
در گذشته کشورهای در حال توسعه این شرکت‌ها را غارتگران منابع کشورشان قلمداد می‌کردند و تمایلی برای ورود FDI توسط این شرکت‌ها نداشتند. اما در سالهای اخیر با روشن شدن نقش موثری که FDI می‌تواند در فرایند رشد و توسعه در کشورها بازی کند، نگرش این کشورها نسبت به آن تغییر کرده است.
سرمایه گذاری پرتفوی خارجی که در مقابل سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی مطرح می‌گردند شامل سرمایه‌گذاری‌هایی است که توسط اشخاص حقیقی و حقوقی خارجی به صورت خرید اوراق بهادار یک موسسه و شرکت مالی صورت می‌گیرد و طی این فرایند، بدون اینکه شخص کنترلی بر سرمایه خود داشته باشد آن را در اختیار کشور میزبان قرار می‌دهد. بازدهی قطعی، نقدینگی بالا و کوتاه بودن دوره سرمایه‌گذاری، جذابیت خاص FPI برای سرمایه گذار است. اگرچه تجربه کشورهای جنوب شرق آسیا و امریکای جنوبی نشان می‌دهد که فراریت بالای FPI  نمی‌تواند از نقطه نظر تامین منابع مالی خارجی، آن را به تکیه گاهی مطمئن برای کشور میزبان تبدیل نماید و در واقع ناگزیرند در انتخاب و گزینش منابع مالی خارج خود، وزن کمتری را به این نوع سرمایه گذاری اختصاص دهند. در مقابل شاهد آن هستیم که ورود FDI در طی 2000-1980 دلار کشورهای در حال توسعه تقریبا 30 برابر شده و از رقمی معادل 8263 میلیون دلار به 240167 میلیون دلار رسیده است، این روند در مقایسه با کل جریان‌های مالی نشأت گرفته از موسسات بین‌المللی غیر خصوصی که در این دوره صرفا با 2 برابر افزایش از رقمی معادل 42591 میلیون دلار به 79165 میلیون دلار رسیده است، نیاز به تامل بیشتری دارد (2001، UNCTAD).

مقاله فرصت های جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) در مناطق آزاد تجاری و تأثیر آن در دستیابی به تکنولوژی های برتر

اختصاصی از یارا فایل مقاله فرصت های جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) در مناطق آزاد تجاری و تأثیر آن در دستیابی به تکنولوژی های برتر دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

فرمت فایل : word(قابل ویرایش)

تعداد صفحات:30

چکیده:
مناطق آزاد تجاری به علت شرایط تسهیل کننده و مساعدی که در زمینه جذب سرمایه از خارج از کشور دارند، دارای مؤلفه های مهمی هستند که می توانند زمینه را برای دستیابی به توسعه همه جانبه فراهم کنند. جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) می‌تواند نقش قابل ملاحظه‌ای در فرآیند توسعه کشورهای دریافت‌کننده آن بازی کند. یکی از ابعاد مهم توسعه اقتصادی، در شرایط جهانی و رقابتی امروز، توسعه تکنولوژی از طریق دستیابی به تکنولوژی های برتر است. توسعه تکنولوژی به عنوان یکی از اساسی‌ترین شرایط دستیابی به توسعه پایدار و بلندمدت کشورها، در تحولات جهانی از اهمیت اساسی برخوردار است و FDI به عنوان ابزاری بسیار مهم برای رسیدن به توسعه تکنولوژی در کشور‌های مختلف (به‌خصوص کشورهای در حال توسعه) مطرح می‌باشد. FDI به علت نقش قابل ملاحظه ای که در دستیابی به تکنولوژی های برتر دارد در فرآیند توسعه کشورهای در حال توسعه جایگاه قابل ملاحظه ای پیدا نموده است و از اینرو سیاست های گسترده ای به منظور افزایش قابلیت جذب FDI در این کشورها دیده می شود. مناطق آزاد تجاری به علت تسهیلات متعددی که برای جذب سرمایه گذاری خارجی دارند، فرصت های مهمی در زمینه جذب تکنولوژی های برتر و توسعه تکنولوژی به همراه دارند.

1) مقدمه
مناطق آزاد تجاری به علت شرایط تسهیل کننده و مساعدی که در زمینه جذب سرمایه از خارج از کشور دارند، دارای مؤلفه های مهمی هستند که می توانند زمینه را برای دستیابی به توسعه همه جانبه فراهم کنند. جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) می‌تواند نقش قابل ملاحظه‌ای در فرآیند توسعه کشورهای دریافت‌کننده آن بازی کند. یکی از ابعاد مهم توسعه اقتصادی، در شرایط جهانی و رقابتی امروز، توسعه تکنولوژی از طریق دستیابی به تکنولوژی های برتر است. علاوه بر جریان سرمایه به داخل کشور، FDI به عنوان ابزاری برای دستیابی به تکنولوژی، دانش، مهارت های مدیریتی و دیگر ورودی‌های مهم برای رسیدن به توسعه پایدار مورد استفاده قرار می‌گیرد. FDI باعث پیوستن کشورها به بازارها و شبکه‌های تولید و توزیع جهانی می‌شود و از این طریق می‌تواند باعث ارتقاء رقابت‌پذیری بین‌المللی شرکت ها و همچنین بهبود عملکرد اقتصادی کشورها شود ]1[. بسیاری از مزایای FDI در تأثیر آن بر توسعه تکنولوژی و ارتقاء توان رقابت‌پذیری شرکت های ملی در سطح بین‌المللی دیده می‌شود. در واقع یکی از اهداف اساسی FDI در مبادلات جهانی، دستیابی به تکنولوژی‌های کلیدی و استفاده از سرریز  تکنولوژی است. FDI به علت نقش قابل ملاحظه ای که در دستیابی به تکنولوژی های برتر دارد در فرآیند توسعه کشورهای در حال توسعه جایگاه قابل ملاحظه ای پیدا نموده است و از اینرو سیاست های گسترده ای به منظور افزایش قابلیت جذب FDI در این کشورها دیده می شود. مناطق آزاد تجاری به علت تسهیلات متعددی که برای جذب سرمایه گذاری خارجی دارند، فرصت های مهمی در زمینه جذب تکنولوژی های برتر و توسعه تکنولوژی به همراه دارند. تسهیلات متعددی از قبیل تسهیلات مالی و پولی، تسهیلات سرمایه گذاری و مالکیت، تسهیلات واردات و صادرات و تسهیلات مالکیت صنعتی و فکری و معافیت ها و تسهیلات متعدد گمرکی و مالیاتی همگی می توانند جاذبه های مؤثری در زمینه سرمایه گذاری خارجی ایجاد کنند و از این طریق می توان این سرمایه گذاری ها را به سمت جذب و توسعه تکنولوژی های برتر سوق داد زیرا همانطور که در این مقاله خواهیم دید، FDI اصولا روشی برای جذب تکنولوژی های پیشرفته و برتر می باشد که در نزد شرکت های صاحب تکنولوژی و چندملیتی می باشند. استفاده از رویکردها و استراتژی های مناسبی برای هدایت سرمایه گذاری های خارجی به جذب و توسعه تکنولوژی های برتر از مهمترین مسائلی است که باید در عرصه سیاست گذاری ها به آن توجه شود.
در این مقاله سعی می شود که در ابتدا مفاهیم مرتبط با FDI و نقش شرکت‌های چندملیتی در فرآیند تبادلات آن بررسی شود. سپس خصوصیات تکنولوژی های برتر و نقشی که در فرآیند توسعه تکنولوژی ایفاء می کنند بررسی می شود و پس از آن نقش FDI در توسعه تکنولوژی و دستیابی به تکنولوژی های برتر بیان می شود. با استفاده از این مفاهیم، فرصت هایی که در مناطق آزاد تجاری برای جذب FDI و دستیابی به تکنولوژی های برتر وجود دارد در انتهای مقاله مورد بررسی قرار می‌گیرند.

2) مفهوم سرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI) و جایگاه بین المللی آن
از FDI تعاریف متفاوتی از سوی نویسندگان و نهادهای مختلف به عمل آمده است. عماد موسی، FDI را اینگونه تعریف می‌کند: فرآیندی که در آن افراد حقوقی یک کشور (کشور منبع)، مالکیت تجهیزات یک شرکت از کشور دیگر را بدست می‌آورد، با این هدف که کنترل تولید، توزیع و دیگر فعالیت های آن شرکت را بدست آورد ]2[. UNCTAD   نیز در تعریفی از FDI آورده است که: نوعی از سرمایه‌گذاری است که دربرگیرنده ارتباط بلندمدت بوده و منافع و کنترل پایداری را برای افراد حقوقی یک کشور (سرمایه‌گذار خارجی یا سازمان مادر) در اقتصاد یک کشور دیگر ایجاد می‌کند ]3[. با توجه به این تعاریف می‌توان دریافت که مهمترین ویژگی FDI در واژه کنترل و کنترل منافع نهفته است و در واقع این خصوصیت باعث تمایز میان FDI و سرمایه‌گذاری در سهام می‌شود ]2[. بنابراین می‌توان گفت که مهمترین ویژگی FDI که آن را با دیگر انواع سرمایه‌گذاری بین‌المللی متفاوت می‌سازد، وجود عنصر کنترل بر تصمیمات و سیاست های مدیریتی است.
در سطح ملی نسبت به FDI تقسیمات متعددی به عمل آمده است و انواع مختلفی از آن دیده می‌شود. از دیدگاه سرمایه‌گذار می‌توان FDI را به 3 گروه تقسیم کرد: FDI افقی، FDI عمودی و FDI ترکیبی ]2[. در FDI افقی، سرمایه‌گذار با هدف توسعه افقی خود، محصولاتی که در کشور خود تولید می‌کند و یا مشابه آنها را، در یک کشور دیگر تولید می‌کند. در حالیکه در FDI عمودی،‌ شرکت سرمایه‌گذار سعی می‌کند در مراحلی از زنجیره ارزشی محصول وارد شود. اگر سرمایه‌گذار با هدف تامین و استفاده از منابع و مواد اولیه اقدام به سرمایه‌گذاری کند، ‌ FDIعمودی رو به عقب (Backward) اتفاق افتاده است و اگر در راستای دستیابی به کانال های توزیع و فروش و نزدیکی به مشتریان انجام شود، FDI عمودی رو به جلو (Forward) اتفاق می‌افتد]2[. FDI ترکیبی، در واقع نوعی از FDI است که ترکیبی از FDI عمودی و افقی است. با نگاهی ساده به بازار بالقوه و منابع طبیعی و انسانی موجود در کشور خودمان، براحتی می‌توانیم به این موضوع پی ببریم که کشور ما برای سرمایه‌گذاران خارجی، از هر دو جهت افقی و عمودی جذاب است. یعنی سرمایه‌گذاران خارجی می‌توانند نگاهی ترکیبی به بازار ایران جهت انجام FDI داشته باشند.
FDI سهم مهمی را در مبادلات جهانی داشته و کشورهای مختلف دنیا به آن به عنوان ابزاری مهم برای توسعه اقتصادی و تکنولوژیکی خود نگاه می‌کنند. بر اساس آمار سال 2002، جذب FDI در جهان به حدود 651 بیلیون دلار رسیده ]7[ و در سال 2003 این رقم به چیزی بالغ بر 560 بیلیون دلار می‌رسد ]8[. گرچه آمار جذب FDI در این دو سال چیزی در حدود 18% کاهش نشان می‌دهد ولی هنوز هم FDI نقش مهمی در مبادلات اقتصادی جهان برعهده دارد. بر اساس آمارهای ارائه شده از سوی UNCTAD در سال 2002 سهم کشورهای درحال توسعه در جذب FDI جهانی چیزی در حدود 157 بیلیون دلار و در سال 2003 در حدود 172 بیلیون دلار بوده و در حدود 9% افزایش داشته است ]7،8[. در این میان سهم کشورهای آسیایی در سال 2002 در حدود 4/94 بیلیون دلار و در سال 2003 بالغ بر 107 بیلیون دلار بوده است و جالب است که تنها سهم کشور چین از این میزان در حدود 53 بیلیون دلار بوده است ]7،8[. این آمارها مسائل بسیار مهمی را برای ما در مقایسه کشور خود با دیگر کشورها روشن می‌کند و به راحتی می‌توان دریافت که FDI چه نقش قابل‌ملاحظه‌ای در فرآیند مبادلات اقتصادی کشورها بازی می‌کند. بسیار جالب است که در آمار بیشترین میزان جذب FDI، کشورهای درحال توسعه رده‌های بالایی را به خود اختصاص داده‌اند. در سال 2002 کشورهایی مانند بلژیک و لوگزامبورگ، آنگولا، چین و هنگ‌کنگ بیشترین آمار جذب FDI را داشته‌اند ]7[ و در سال 2003 کشورهایی مانند بلژیک و لوگزامبورگ، برونوئی، آذربایجان، ایرلند و آنگولا بالاترین رده‌ها را به خود اختصاص داده‌اند ]8[. همانطور که دیده می‌شود بسیاری از کشورهای در حال توسعه و حتی عقب‌مانده‌تر از کشور ما روند شتابانی در جذب سرمایه‌گذاری خارجی در پیش گرفته‌اند و از آن به عنوان ابزار مهمی برای توسعه اقتصادی خود استفاده می‌کنند. اغلب این کشورها با تغییر در قوانین جذب سرمایه‌گذاری خارجی خود شرایط مناسب تری برای جذب FDI به کشورهایشان ایجاد کرده‌اند و از مزایای آن در کوتاه‌مدت بهره‌مند شده‌اند.
در این میان شرکت های چندملیتی نقش بسیار مهمی در فرآیند تبادلات جهانی FDI ایفاء می کنند و نمی توان بدون در نظر گرفتن نقش آنها در این تبادلات، به تجزیه و تحلیل FDI و نقش آن در توسعه توانمندی های تکنولوژیک دست زد. شرکتهای چندملیتی  (MNCs) عبارتند از سازمان‌های یکپارچه و یا غیریکپارچه‌ای که از سازمان‌های مادر و وابستگان خارجی آنها تشکیل شده‌اند. یک سازمان و یا شرکت مادر عبارتست از سازمانی که بر تجهیزات و یا منابع موجود در دیگر کشورها کنترل دارند و معمولاً این کنترل از طریق بدست آوردن سهم مشخصی از سهام آنها حاصل می‌شود. وابسته خارجی نیز آن دسته از شرکت‌هایی هستند که بصورت یکپارچه و یا غیریکپارچه با سازمان مادر بوده و سازمان‌های مادر در ساختار مدیریتی آنها قدرت و کنترل پایداری را دارا هستند ]2[. با بررسی نقش شرکت‌های چندملیتی در فرآیند تبادلات اقتصادی جهانی، می‌توان دریافت که این شرکت‌ها نقش قابل ملاحظه‌ای در سرمایه‌گذاری‌های جهانی ایفا می‌کنند. بر اساس آمار سال 1999، ارزش خروجی‌های شرکت های چندملیتی 25 درصد کل خروجی جهانی را در بر می‌گرفت و از این میزان، یک سوم آن در کشورهای میزبان (دریافت‌کننده FDI) تولید می‌شده است ]3[. در حال حاضر در حدود 64000 شرکت چندملیتی در جهان وجود دارد که چیزی در حدود 900000 شرکت وابسته خارجی دارند و حجم عمده‌ای از این شرکت‌های وابسته خارجی در کشورهای درحال‌توسعه قرار دارند ]8[. ذخیره و حجم FDI این شرکت ها در سال 2003 به چیزی در حدود 2/8 تریلیون دلار رسیده و نسبت به سال 2002 چیزی بیشتر از 10% افزایش نشان می‌دهد ]8[. تولید ناخالص وابستگان خارجی این شرکت‌ها در سال 2003 به حدود 7/3 تریلیون دلار می‌رسد که در حدود 10% GNP جهان است و علاوه‌ بر این، این شرکت ها بالغ بر 30% صادرات جهانی را نیز در دست دارند ]8[. فروش جهانی این شرکت ها در سال 2003 به 18 تریلیون دلار می‌رسد و علاوه بر این MNCها در حدود 54 میلیون انسان را در سراسر جهان در استخدام خود دارند ]8[.
شرکت‌های چندملیتی به خاطر دارابودن خصوصیات زیر، نقشی حیاتی در توسعه تکنولوژی بین‌المللی بازی می‌کنند ]2[ :
1- MNC ها معمولاً بر صنایع انحصاری خاصی تسلط دارند که در آن صنایع اهمیت بازاریابی و تکنولوژی دیده می‌شود.
2- محصولات MNC ها، معمولاً جدید، پیشرفته و مورد توجه مشتریان می‌باشند و اغلب بر محصولاتی با درآمد بالا تاکید می‌کنند و از تکنیک‌های مدرن بازاریابی کمک می‌گیرند.
3- تکنیک‌ها و تکنولوژی‌های مورد استفاده برای تولید در MNC ها، اغلب پیشرفته‌ترین تکنولوژی‌ها در زمینه مورد فعالیت آنها است.

مقاله فرصت های جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) در مناطق آزاد تجاری و تأثیر آن در دستیابی به تکنولوژی های برتر

اختصاصی از یارا فایل مقاله فرصت های جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) در مناطق آزاد تجاری و تأثیر آن در دستیابی به تکنولوژی های برتر دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

فرمت فایل : word(قابل ویرایش)

تعداد صفحات:30

چکیده:
مناطق آزاد تجاری به علت شرایط تسهیل کننده و مساعدی که در زمینه جذب سرمایه از خارج از کشور دارند، دارای مؤلفه های مهمی هستند که می توانند زمینه را برای دستیابی به توسعه همه جانبه فراهم کنند. جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) می‌تواند نقش قابل ملاحظه‌ای در فرآیند توسعه کشورهای دریافت‌کننده آن بازی کند. یکی از ابعاد مهم توسعه اقتصادی، در شرایط جهانی و رقابتی امروز، توسعه تکنولوژی از طریق دستیابی به تکنولوژی های برتر است. توسعه تکنولوژی به عنوان یکی از اساسی‌ترین شرایط دستیابی به توسعه پایدار و بلندمدت کشورها، در تحولات جهانی از اهمیت اساسی برخوردار است و FDI به عنوان ابزاری بسیار مهم برای رسیدن به توسعه تکنولوژی در کشور‌های مختلف (به‌خصوص کشورهای در حال توسعه) مطرح می‌باشد. FDI به علت نقش قابل ملاحظه ای که در دستیابی به تکنولوژی های برتر دارد در فرآیند توسعه کشورهای در حال توسعه جایگاه قابل ملاحظه ای پیدا نموده است و از اینرو سیاست های گسترده ای به منظور افزایش قابلیت جذب FDI در این کشورها دیده می شود. مناطق آزاد تجاری به علت تسهیلات متعددی که برای جذب سرمایه گذاری خارجی دارند، فرصت های مهمی در زمینه جذب تکنولوژی های برتر و توسعه تکنولوژی به همراه دارند.

1) مقدمه
مناطق آزاد تجاری به علت شرایط تسهیل کننده و مساعدی که در زمینه جذب سرمایه از خارج از کشور دارند، دارای مؤلفه های مهمی هستند که می توانند زمینه را برای دستیابی به توسعه همه جانبه فراهم کنند. جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) می‌تواند نقش قابل ملاحظه‌ای در فرآیند توسعه کشورهای دریافت‌کننده آن بازی کند. یکی از ابعاد مهم توسعه اقتصادی، در شرایط جهانی و رقابتی امروز، توسعه تکنولوژی از طریق دستیابی به تکنولوژی های برتر است. علاوه بر جریان سرمایه به داخل کشور، FDI به عنوان ابزاری برای دستیابی به تکنولوژی، دانش، مهارت های مدیریتی و دیگر ورودی‌های مهم برای رسیدن به توسعه پایدار مورد استفاده قرار می‌گیرد. FDI باعث پیوستن کشورها به بازارها و شبکه‌های تولید و توزیع جهانی می‌شود و از این طریق می‌تواند باعث ارتقاء رقابت‌پذیری بین‌المللی شرکت ها و همچنین بهبود عملکرد اقتصادی کشورها شود ]1[. بسیاری از مزایای FDI در تأثیر آن بر توسعه تکنولوژی و ارتقاء توان رقابت‌پذیری شرکت های ملی در سطح بین‌المللی دیده می‌شود. در واقع یکی از اهداف اساسی FDI در مبادلات جهانی، دستیابی به تکنولوژی‌های کلیدی و استفاده از سرریز  تکنولوژی است. FDI به علت نقش قابل ملاحظه ای که در دستیابی به تکنولوژی های برتر دارد در فرآیند توسعه کشورهای در حال توسعه جایگاه قابل ملاحظه ای پیدا نموده است و از اینرو سیاست های گسترده ای به منظور افزایش قابلیت جذب FDI در این کشورها دیده می شود. مناطق آزاد تجاری به علت تسهیلات متعددی که برای جذب سرمایه گذاری خارجی دارند، فرصت های مهمی در زمینه جذب تکنولوژی های برتر و توسعه تکنولوژی به همراه دارند. تسهیلات متعددی از قبیل تسهیلات مالی و پولی، تسهیلات سرمایه گذاری و مالکیت، تسهیلات واردات و صادرات و تسهیلات مالکیت صنعتی و فکری و معافیت ها و تسهیلات متعدد گمرکی و مالیاتی همگی می توانند جاذبه های مؤثری در زمینه سرمایه گذاری خارجی ایجاد کنند و از این طریق می توان این سرمایه گذاری ها را به سمت جذب و توسعه تکنولوژی های برتر سوق داد زیرا همانطور که در این مقاله خواهیم دید، FDI اصولا روشی برای جذب تکنولوژی های پیشرفته و برتر می باشد که در نزد شرکت های صاحب تکنولوژی و چندملیتی می باشند. استفاده از رویکردها و استراتژی های مناسبی برای هدایت سرمایه گذاری های خارجی به جذب و توسعه تکنولوژی های برتر از مهمترین مسائلی است که باید در عرصه سیاست گذاری ها به آن توجه شود.
در این مقاله سعی می شود که در ابتدا مفاهیم مرتبط با FDI و نقش شرکت‌های چندملیتی در فرآیند تبادلات آن بررسی شود. سپس خصوصیات تکنولوژی های برتر و نقشی که در فرآیند توسعه تکنولوژی ایفاء می کنند بررسی می شود و پس از آن نقش FDI در توسعه تکنولوژی و دستیابی به تکنولوژی های برتر بیان می شود. با استفاده از این مفاهیم، فرصت هایی که در مناطق آزاد تجاری برای جذب FDI و دستیابی به تکنولوژی های برتر وجود دارد در انتهای مقاله مورد بررسی قرار می‌گیرند.

2) مفهوم سرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI) و جایگاه بین المللی آن
از FDI تعاریف متفاوتی از سوی نویسندگان و نهادهای مختلف به عمل آمده است. عماد موسی، FDI را اینگونه تعریف می‌کند: فرآیندی که در آن افراد حقوقی یک کشور (کشور منبع)، مالکیت تجهیزات یک شرکت از کشور دیگر را بدست می‌آورد، با این هدف که کنترل تولید، توزیع و دیگر فعالیت های آن شرکت را بدست آورد ]2[. UNCTAD   نیز در تعریفی از FDI آورده است که: نوعی از سرمایه‌گذاری است که دربرگیرنده ارتباط بلندمدت بوده و منافع و کنترل پایداری را برای افراد حقوقی یک کشور (سرمایه‌گذار خارجی یا سازمان مادر) در اقتصاد یک کشور دیگر ایجاد می‌کند ]3[. با توجه به این تعاریف می‌توان دریافت که مهمترین ویژگی FDI در واژه کنترل و کنترل منافع نهفته است و در واقع این خصوصیت باعث تمایز میان FDI و سرمایه‌گذاری در سهام می‌شود ]2[. بنابراین می‌توان گفت که مهمترین ویژگی FDI که آن را با دیگر انواع سرمایه‌گذاری بین‌المللی متفاوت می‌سازد، وجود عنصر کنترل بر تصمیمات و سیاست های مدیریتی است.
در سطح ملی نسبت به FDI تقسیمات متعددی به عمل آمده است و انواع مختلفی از آن دیده می‌شود. از دیدگاه سرمایه‌گذار می‌توان FDI را به 3 گروه تقسیم کرد: FDI افقی، FDI عمودی و FDI ترکیبی ]2[. در FDI افقی، سرمایه‌گذار با هدف توسعه افقی خود، محصولاتی که در کشور خود تولید می‌کند و یا مشابه آنها را، در یک کشور دیگر تولید می‌کند. در حالیکه در FDI عمودی،‌ شرکت سرمایه‌گذار سعی می‌کند در مراحلی از زنجیره ارزشی محصول وارد شود. اگر سرمایه‌گذار با هدف تامین و استفاده از منابع و مواد اولیه اقدام به سرمایه‌گذاری کند، ‌ FDIعمودی رو به عقب (Backward) اتفاق افتاده است و اگر در راستای دستیابی به کانال های توزیع و فروش و نزدیکی به مشتریان انجام شود، FDI عمودی رو به جلو (Forward) اتفاق می‌افتد]2[. FDI ترکیبی، در واقع نوعی از FDI است که ترکیبی از FDI عمودی و افقی است. با نگاهی ساده به بازار بالقوه و منابع طبیعی و انسانی موجود در کشور خودمان، براحتی می‌توانیم به این موضوع پی ببریم که کشور ما برای سرمایه‌گذاران خارجی، از هر دو جهت افقی و عمودی جذاب است. یعنی سرمایه‌گذاران خارجی می‌توانند نگاهی ترکیبی به بازار ایران جهت انجام FDI داشته باشند.
FDI سهم مهمی را در مبادلات جهانی داشته و کشورهای مختلف دنیا به آن به عنوان ابزاری مهم برای توسعه اقتصادی و تکنولوژیکی خود نگاه می‌کنند. بر اساس آمار سال 2002، جذب FDI در جهان به حدود 651 بیلیون دلار رسیده ]7[ و در سال 2003 این رقم به چیزی بالغ بر 560 بیلیون دلار می‌رسد ]8[. گرچه آمار جذب FDI در این دو سال چیزی در حدود 18% کاهش نشان می‌دهد ولی هنوز هم FDI نقش مهمی در مبادلات اقتصادی جهان برعهده دارد. بر اساس آمارهای ارائه شده از سوی UNCTAD در سال 2002 سهم کشورهای درحال توسعه در جذب FDI جهانی چیزی در حدود 157 بیلیون دلار و در سال 2003 در حدود 172 بیلیون دلار بوده و در حدود 9% افزایش داشته است ]7،8[. در این میان سهم کشورهای آسیایی در سال 2002 در حدود 4/94 بیلیون دلار و در سال 2003 بالغ بر 107 بیلیون دلار بوده است و جالب است که تنها سهم کشور چین از این میزان در حدود 53 بیلیون دلار بوده است ]7،8[. این آمارها مسائل بسیار مهمی را برای ما در مقایسه کشور خود با دیگر کشورها روشن می‌کند و به راحتی می‌توان دریافت که FDI چه نقش قابل‌ملاحظه‌ای در فرآیند مبادلات اقتصادی کشورها بازی می‌کند. بسیار جالب است که در آمار بیشترین میزان جذب FDI، کشورهای درحال توسعه رده‌های بالایی را به خود اختصاص داده‌اند. در سال 2002 کشورهایی مانند بلژیک و لوگزامبورگ، آنگولا، چین و هنگ‌کنگ بیشترین آمار جذب FDI را داشته‌اند ]7[ و در سال 2003 کشورهایی مانند بلژیک و لوگزامبورگ، برونوئی، آذربایجان، ایرلند و آنگولا بالاترین رده‌ها را به خود اختصاص داده‌اند ]8[. همانطور که دیده می‌شود بسیاری از کشورهای در حال توسعه و حتی عقب‌مانده‌تر از کشور ما روند شتابانی در جذب سرمایه‌گذاری خارجی در پیش گرفته‌اند و از آن به عنوان ابزار مهمی برای توسعه اقتصادی خود استفاده می‌کنند. اغلب این کشورها با تغییر در قوانین جذب سرمایه‌گذاری خارجی خود شرایط مناسب تری برای جذب FDI به کشورهایشان ایجاد کرده‌اند و از مزایای آن در کوتاه‌مدت بهره‌مند شده‌اند.
در این میان شرکت های چندملیتی نقش بسیار مهمی در فرآیند تبادلات جهانی FDI ایفاء می کنند و نمی توان بدون در نظر گرفتن نقش آنها در این تبادلات، به تجزیه و تحلیل FDI و نقش آن در توسعه توانمندی های تکنولوژیک دست زد. شرکتهای چندملیتی  (MNCs) عبارتند از سازمان‌های یکپارچه و یا غیریکپارچه‌ای که از سازمان‌های مادر و وابستگان خارجی آنها تشکیل شده‌اند. یک سازمان و یا شرکت مادر عبارتست از سازمانی که بر تجهیزات و یا منابع موجود در دیگر کشورها کنترل دارند و معمولاً این کنترل از طریق بدست آوردن سهم مشخصی از سهام آنها حاصل می‌شود. وابسته خارجی نیز آن دسته از شرکت‌هایی هستند که بصورت یکپارچه و یا غیریکپارچه با سازمان مادر بوده و سازمان‌های مادر در ساختار مدیریتی آنها قدرت و کنترل پایداری را دارا هستند ]2[. با بررسی نقش شرکت‌های چندملیتی در فرآیند تبادلات اقتصادی جهانی، می‌توان دریافت که این شرکت‌ها نقش قابل ملاحظه‌ای در سرمایه‌گذاری‌های جهانی ایفا می‌کنند. بر اساس آمار سال 1999، ارزش خروجی‌های شرکت های چندملیتی 25 درصد کل خروجی جهانی را در بر می‌گرفت و از این میزان، یک سوم آن در کشورهای میزبان (دریافت‌کننده FDI) تولید می‌شده است ]3[. در حال حاضر در حدود 64000 شرکت چندملیتی در جهان وجود دارد که چیزی در حدود 900000 شرکت وابسته خارجی دارند و حجم عمده‌ای از این شرکت‌های وابسته خارجی در کشورهای درحال‌توسعه قرار دارند ]8[. ذخیره و حجم FDI این شرکت ها در سال 2003 به چیزی در حدود 2/8 تریلیون دلار رسیده و نسبت به سال 2002 چیزی بیشتر از 10% افزایش نشان می‌دهد ]8[. تولید ناخالص وابستگان خارجی این شرکت‌ها در سال 2003 به حدود 7/3 تریلیون دلار می‌رسد که در حدود 10% GNP جهان است و علاوه‌ بر این، این شرکت ها بالغ بر 30% صادرات جهانی را نیز در دست دارند ]8[. فروش جهانی این شرکت ها در سال 2003 به 18 تریلیون دلار می‌رسد و علاوه بر این MNCها در حدود 54 میلیون انسان را در سراسر جهان در استخدام خود دارند ]8[.
شرکت‌های چندملیتی به خاطر دارابودن خصوصیات زیر، نقشی حیاتی در توسعه تکنولوژی بین‌المللی بازی می‌کنند ]2[ :
1- MNC ها معمولاً بر صنایع انحصاری خاصی تسلط دارند که در آن صنایع اهمیت بازاریابی و تکنولوژی دیده می‌شود.
2- محصولات MNC ها، معمولاً جدید، پیشرفته و مورد توجه مشتریان می‌باشند و اغلب بر محصولاتی با درآمد بالا تاکید می‌کنند و از تکنیک‌های مدرن بازاریابی کمک می‌گیرند.
3- تکنیک‌ها و تکنولوژی‌های مورد استفاده برای تولید در MNC ها، اغلب پیشرفته‌ترین تکنولوژی‌ها در زمینه مورد فعالیت آنها است.