دانلود مقاله بیماریهای مشترک انسان و دام (زگونوزها)

اختصاصی از یارا فایل دانلود مقاله بیماریهای مشترک انسان و دام (زگونوزها) دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

فرمت فایل : word(قابل ویرایش)

تعداد صفحات:75

چکیده:

به هر گونه اختلال در بدن بیماری می گویند.

بیماریهای مشترک انسان و دام (زگونوزها):

بیماریها یا عفونتهای هستند که بین انسان و سایر حیوانات یا بالعکس در شرایط طبیعی منتقل می شوند. مثل شاربن یا تب مالت. این تعریفی است که سازمان بهداشت جهانی در سال 1966 ارائه داده است.

ابتدا در مورد هر بیماری که خواسته باشیم بحث کنیم بایستی به موارد زیر اشاره شود:

1ـ مقدمه و توضیح کلی در مورد بیماری: که به صورت کوتاه بیماری تعریف می شود.

2ـ اتیولوژی یا سبب شناسی: در این قسمت عوامل ایجاد کننده بیماری تعریف می شود.

3ـ انتقال بیماری:

4ـ علائم بالینی: منظور علائمی است که در مشاهده ظاهری و معاینه دام بدست می آوریم.

5ـ علائم کالبد گشایی: منظور علائمی است که هنگام کالبد شکافی دام با آنها برخورد می کنیم.

6ـ تشخیص: در این قسمت راههای مهم تشخیص از جمله راههای آزمایشگاهی مورد بررسی قرار می گیرند.

7ـ تشخیص تفریقی: راههای که می توانیم بیماریهای دارای علائم مشابه را از یکدگر تفکیک کنیم.

8ـ درمان: داروهایی که در درمان بیماری استفاده می شود و بطور کلی روشهای درمانی مورد بررسی قرار می گیرند.

9ـ پیشگیری و کنترل بیماری: در این قسمت راههای پیشگیری از بیماری و همچنین واکسنهای مختلف در ارتباط با بیماری بحث می شود.

نکته: زئفوژ: بیماری مشترک انسان و دام

اصطلاح فارماکولوژی (داروشناسی) که در اصل آشنای به انواع داروهاست. با تراپوتیک که در اصل شناخت روشهای درمانی است، نباید با یکدیگر اشتباه شوند.

تقسیم بندی بیماریها:

تقسیم بندی کلی که راجع بیماریها صورت می گیرد بیشتر براساس عوامل ایجاد کننده بیماری است که شامل گروههای زیر می باشد:

1ـ بیماریهای باکتریایی: که عامل ایجاد کننده آن باکتریست.

2ـ بیماریهای ویروسی: که عامل ایجاد کننده آن ویروسهاست.

نکته: پریون در اصل ذره ای بین باکتری و ویروس می باشد مثل عامل بیماری جنون گاوی.

3ـ بیماریهای انگلی: شامل انگلهای خارجی و داخلی بوده است.

4ـ بیماریهای قارچی:

5ـ بیماری متابولیکی (تغذیه ای): بیماریهایی است که به نحوه ای مربوط به تغذیه است مانند: تب شیر.

6ـ بیماریهای ژنتیکی وراثتی: که مربوط به وراثت است و یکسری بیماریهای متفرقه دیگر که عامل ایجاد کننده آنها می تواند بعضی عوامل فیزیکی و یا شیمیایی باشد.

ارزیابی قسمتهای مختلف بدن دام:

الف) گوشها: در حالت طبیعی گوشها به طور افقی و یا کمی کشیده نگه داشته می شود و در موارد صداها عکس العمل نشان می دهند. در بیماریهای متعددی ممکن است وضعیت گوشها تغییر پیدا کند از لحاظ ظاهری نیز گوشهای یک دام سالم عاری از هر گونه انگل خارجی می باشد.

ب) چشمها: در حالت عادی کره چشم برجسته و چشمها حالت درخشان دارد. مخاط چشم هم معمولاً یک حالت ارغوانی دارد.

در یک گاو طبیعی پوزه معمولاً مرطوب و آغشته با بزاق می باشد و در موقع لمس کردن نسبتاً سرد می باشد.

د) پستان دام: در یک گاو طبیعی پستان دارای یک شکل مطلوب می باشد بطوری که همه کارتیه ها یک اندازه و سر پستانک ها نیز هم اندازه می باشند در بیماریهای متعدد پستان ممکن است فرم غیرطبیعی به خود بگیرد. معمولاً در یک گاو بالغ طول سر پستانک ها حدود 8 تا 10 سانتی متر عرض آنها 3 سانتی متر و نوک سر پستانک ها 45 تا 40 سانتی متر با زمین فاصله دارد.

و) دم دام: در یک دام سالم دم دارای حرکات فعال بوده و در مقابل مواردی مثل خراش دادن و یا سوزن زدن به راحتی عکس العمل نشان می دهد. در بیماریهای متعددی ممکن است دم دچار حالت غیرطبیعی می گردد.

و) اندامهای حرکتی: در یک دام طبیعی دستها و پاها به صورت کاملاً طبیعی و قرینه می باشند و مفاصل نه زیاد به هم نزدیکند و نه دارای ورم در قسمت مفاصل هستند و دام می تواند به راحتی حرکت کند.

ز) پوشش خارجی دام: پوشش خارجی یک دام سالم معمولاً صاف و درخشان می باشد و رنگ آن بستگی به نوع /// آن در نژادهای مختلف متغیر است و هر گونه اختلال در این وضعیت حالتی از بیماریست. هنگام لمس کردن پوشش خارجی دام سالم مقداری رطوبت و چربی که در نتیجه ترشحات غدد چربی و عرق می باشد لمی می گردد.

علاوه بر بررسی این مشخصات ظاهری معاینات دیگری نیز توسط یک دامپزشک از یک گاو بعمل می آید. مثلاً اندازه گیری درجه حرارت بدن دام، بررسی ضربان قلب، بررسی حرکات دستگاه

گوارش، همچنین بررسی ادرار دام، از لحاظ مختلف مثلاً رنگ ادرار که در حالت طبیعی زرد روشن می باشد و یا ممکن است در بیماریهای مختلف بسیار بدبو گردد.

بررسی مدفوغ نیز از لحاظ شکل طبیعی و بوی مدفوع می تواند در تشخیص بیماریهای مختلف مؤثر باشد.

بیماریهای غیرمسری یا غیرواگیردار:

به بیماریها یا عفونتهای اطلاق می شود که از دام بیمار قابل انتقال به دام سالم نیست مثل کزاز.

درصد واگیری morbility              کاشکسی: لاغری شدید

درصد مرگ و میر mortality           pk : انحراف اشتها

طرز ایجاد بیماری: زمانی که بافت کبد در اثر مهاجرت کرمهای کبدی دچار خرابی شدید شده باشد در این شرایط که معمولاً یک شرایط بی هوازی است. عامل بیماری ازدیاد حاصل کرده زهرابه حاصل از باکتری باعث نکروز (خرد یا خراب شدن بافت) کبدی می گردد.

نشانه های بیماری: در بیشتر موارد گوسفندان مبتلا به این بیماری بدون نشان دادن علامتی تلف می شوند زمانی که بیماری شدید نباشد و یک مقدار طولانی تر شده باشد معمولاً گوسفند از گله عقب افتاده، تنفس سریع پیدا کرده و روی /// سینه زمین گیر شده و در همان حالت از بین می رود در مورد گاو معمولاً سیر بیماری طولانی تر است ولی در هر دو دام بیماری کشنده است.

درمان: درمان مؤثری در این بیماری نداریم مگر اینکه بیماری بسیار طولانی شده باشد.

پیشگیری: جهت پیشگیری در مرحله اول درمان انگلی می باشد که با کمک ضد انگلهایی از جمله رافوکساناید، کلوزانتل، فازینکس، این کار صورت می گیرد از طرف دیگر واکسیناسیون نیز در مورد گوسفندان بایستی سالانه انجام گیرد.

بیماری آنتروتکسمی:

عامل بیماری: کلستریدیوم پرفرانژنس می باشد. گونه های متعددی از این باکتری بیماری آنتروتکسمی را ایجاد می کند از جمله A., B, C, D, E که در بین آنها گونه D از همه مهمتر است و بیماری حادی را در نشخوارکنندگان به ویژه بره ها ایجاد می کند. گرچه گونه D بیشتر در بره ها ایجاد بیماری می کند. ولی می تواند در گوسفندان و بزهای بالغ، گوساله ها و ندرتاً گاوهای بالغ ایجاد بیماری کند.

چند بیماری باکتریایی: سل، شاربی، شاربی علامتی، سالیمونلوز، آنتروتوکسی، بدتولیسم، کزاز.

چند بیماری ویروسی: تب برفکی، هاری، آبله، طاعون.

طیور: آنفلونزا، نیوکاسل، برونشیت، آبله مرغان.

انگلی: تیلریوز «زردی» دارو: بوتالکس سنوروز مغزی.

در حاشیه همین تقسیم بندی یکسری بیماریهای هستند که بعنوان بیماریهای مشترک بین انسان و دام قلمداد می شوند که در اصطلاح به آنها زئونوز گفته می شود.

قبل از اینکه وارد بحث بیماریها شویم یکسری علائم حیاتی در مورد گاو بررسی می کنیم:

1ـ تنفس: این عمل که بوسیله پرده دیافراگم و عضلات بین دنده ای و شکمی صورت می گیرد یکی از علائم حیاتی و مهم در دام است. تعداد تنفس طبیعی معمولاً در گاو بالغ در هر دقیقه 35 تا 15 بار در دقیقه می باشد در موارد متعدد ممکن است تعداد تنفس تغییر کند. بعضی از موارد فیزیولوژیک مانند آبیتنی سنگین، و یا ممکن است پاتولوژیک باشد مانند تب یا نارسایی های قلبی و یا بیماریهای ریوی، علاوه بر تعداد تنفس بایستی صداهای تنفسی نیز مدنظر قرار گیرند که معمولاً این کار با گذاشتن گوشی روی نای می توانیم مواردی از قبیل سوت کشیدن ناله و یا سرفه را متوجه شویم.

2ـ درجه حرارت بدن: درجه حرارت به معنای گرمای داخلی بدن است که معمولاً به دلیل اکسیداسیون داخل سلولی بوجود می آید. اینکار به کمک ترمومتر که داخل رکتوم گذاشته می شود تعیین می گردد. درجه حرارت بسته به عواملی ممکن است تغییراتی داشته باشد. مانند:

سن دام: مثلاً در مورد گوساله ها درجه حرارت 5/39 تا 5/38 و در بالغین 39 تا 38 درجه حرارت طبیعی است.

طول روز: مثلاص درجه حرارت بدن دام هنگام عصر 50/ تا 1 درجه ممکن است از صبح بیشتر باشد.

شرایط محیطی: در فصلهای گرم درجه حرارت ممکن است بیشتر باشد.

افزایش فعالیت: که در فعالیت شدید تا 2 درجه بیشتر می شود.

فعالیت تناسلی: مثلاً 24 ساعت قبل از فحلی و یا زایمان درجه حرارت بدن دام بیشتر می شود.

3ـ نبض: بهترین روش جهت گرفتن نبض ملامسه شریان صورتی در سطح جانبی فک پایین می باشد. تعداد نبض نیز ممکن است براساس سن دام یا وزن دام تا حدودی متغیر باشد مثلاً گوساله شیرخوار 90 تا 110 بار. گاو جوان 70 تا 90 زایمان کرده 65 تا 80 بار.

بیماریهای باکتریایی:

گروه مهمی از بیماریهای، بیماریهای هستند که عوامل ایجادکننده آنها باکتری است مهمترین این بیماریها عبارتند از:

1ـ بیماریهایی که در اثر گروه باسیلوس ها ایجاد می شود مانند شاربن.

2ـ بیماریهایی که در اثر کلستریدیوم ها ایجاد می شوند مانند بیماری آنتروتوکسمی، کزاز و تورم عفونی کبد.

3ـ بیماریهایی که در اثر بروسلاها ایجاد می شوند مانند بروسلوز.

داروهای ضدالتهاب عبارتند از:

1ـ دگزامتازول

2ـ فنیل متازول

3ـ بتا متازون

4ـ فلوزکسین مگلوسین

5ـ کتوفن «کتوپروفن»

6ـ فنیل بوتازون «وتانین»

7ـ predel _ 2x

هورمونها عبارتند از:

1ـ اکسی توسین (تسهیل زایمان، ترشح شیر)

2ـ استروژن (باز کردن دهانهی رحم هنگام فحلی و زایمان)

3ـ پروژسترون (دوام آبستنی)

هورمونهایی که در ایجاد فحلی و از بین بردن کیست تخمدانی مؤثر هستند عبارتند از:

1ـ پروستاگلندین PGF2

2ـ لوتالیز lutalyse

3ـ سنکرومیت

4ـ گنادورلین

بیماری شاربن یا سیاه زخم :

بیماری فوق حادی است که در بیشتر موارد با مرگ ناگهانی همراه می باشد این بیماری معمولاً در تمام دنیا شایع است مگر اینکه پیشگیری خوبی صورت گیرد. پراکندگی این بیماری در یک منطقه براساس میزان پیشگیری، خاصیت زمین و آب و هوا متغیر است. بیماری در انسان به صورت عفونت موضعی پوستی بوده و به همین دلیل به آن سیاه زخم نیز گفته می شود. اگرچه ممکن است در انسان هم به صورت کشنده باشد. این بیماری بیشتر در گوسفند و گاو و کمتر در بز و اسب می باشد.

علل تولید بیماری: عامل اختصاصی بیماری باسیلوس آنتراسیس می باشد. که می تواند در مجاورت هوا تولید هاک کند و برای مدت طولانی محیط را آلوده سازد. این باکتری در مقابل ضدعفونی کننده ها مقاوم است بیماری می تواند از طریق خوردن خاک آلوده، استنشاق، یا خراشهای پوستی وارد بدن شود. همچنین یکسری مگسهای گزنده و سایر حشرات می توانند میکروب شاربن را با خود عمل کنند.

علائم بیماری : خروج خون از منخرین، دهان، مقعد و فرج می باشد. در مواردی که بیماری به شکل فوق حاد می باشد علائمی پس از مرگ خروج خون از منخرین، دهان، مقعد و فرج می باشد. در مواردی که بیماری به شکل فوق حاد می باشد علائمی که در دام مشاهده می شود تب 42 درجه، تنفس شدید و عمیق، پرخونی مخاط، سقط جنین، اسهال خونی مشاهده خون در شیر می باشد.

درمان بیماری: کمتر ممکن است این بیماری معالجه گردد. چنانچه بیماری به شکل فوق حاد نباشد و در ابتدای بیماری متوجه شویم می توانیم از یکسری از داروها با دز بالا مانند پنی سیلین استرپتومایسین یا به طور مخفف (PEN + STRP) استفاده کنیم.

راه سریع و مطمئن در این بیماری پیشگیری است که با رعایت بهداشت و واکسیناسیون به موقع انجام می شود چنانچه با لاشه شارینی برخورد کردیم بایستی بلافاصله دفن شده و یا سوزانده شود و روی لاشه آهک ریخته شود. واکسیناسیون این بیماری بایستی مرتب و به طور سالانه انجام شده و حتی بهتر است در مناطق آلوده 2 نوبت در سال تزریق شود. میزان تزریق واکسن 5/0 سی سی، بهترین فصل، فصل بهار و معمولاً به گوسفندان بالای 3 ماه تزریق می شود.

گروهی از بیماریها توسط کلستریدیوم ها ایجاد می شود که از جمله آنها کزاز، تورم عفونی کبد یا (سیاه مرض) آنتروتکسمی، بوتولیسم، شاربن علامتی می باشد که سه بیماری اول توضیح داده خواهد شد.

کزاز:

یک بیماری بسیار کشنده در تمام دامهاست که بصورت زیاد شدن حساسیت، انقباض عضلات و تشنج مشخص می شود.

عامل بیماری: عامل بیماری کلستریدیوم تتانی می باشد که می تواند با تولید اسپور مدتها و سالها در خاک بماند این بیماری حتی گرمای 100 درجه سانتیگراد را بمدت 30 تا 60 دقیقه تحمل می کند.

طرز انتقال بیماری: از راههای متعددی بیماری منتقل می شود از جمله زخمهایی که به دلایل مختلف مانند اخته کردن، هنگام زایمان از طریق مجاری تناسلی، پشم چینی و یا قطع دم بره ایجاد می گردد.

نشانه های درمانگاهی: دوره کمون این بیماری معمولاً 3 روز تا 1 هفته، حتی ممکن است تا چند ماه طول بکشد. ابتدا سختی در عضلات، سپس لرزش عضلات، انقباض عضلات فک و دشواری در حرکات، بیرون زدن پلک سوم، برافراشته شدن دم و بتدریج حیوان به شکل یک اسب چوبی پیدا می کند. درجه حرارت دام تختی به 42 درجه می رسد.

درمان: بیماری معمولاً در اسب و گوسفند کشنده بوده ولی در مورد گاو بخصوص در زمانی که دوره کمون بیماری طولانی باشد. ممکن است بهبودی حاصل شود جهت درمان یکسری آنتی بیوتیکهای وسیع الطیف مانند: پنی سیلین.

علائم بیماری: تورم پستان حاد، چشم درد (سفید شدن چشمها)، تورم مفاصل توأم با درد و سقط جنین از جمله مهمترین علائم است. در بسیاری موارد پستان برای همیشه صدمه می بیند.

درمان بیماری: از جمله آنتی بیوتیکهای خیلی خوب تایلوزین می باشد که به صورت ویال های 50 یا 100 سی سی و به صورت 5% و 20% در بازار موجود می باشد علاوه بر آن بهتر است از یکسری ویتامین ها مانند ویتامین A که در بهبودی چشمها اثر دارد استفاده کنیم.

پیشگیری: بایستی واکسیناسیون سالی یک بار انجام گیرد. معمولاً دو ماه به زایش واکسیناسیون صورت گرفته و بهتر است 20 روز بعد نیز تکرار شود. میزان تزریق واکسن 1 سی سی به صورت زیر جلدی می باشد.

تزریق واکسن در/// : 1ـ تزریق در پوست بال، واکسن آبله، نیوکاسل.

2ـ فرو بردن نوک در محلول واکسن.

3ـ چکاندن واکسن در چشم، نیوکاسل N.D .

4ـ از طریق آب آشامیدنی.

5ـ اسپری کردن، برونشیت IB .

طرز ایجاد بیماری: در شرایط عادی گونه کلستریدیوم پرفرانجنس دردستگاه گوارش وجود دارد و حتی می توانند تولید زهرابه بنماید ولی ایجاد بیماری نمی کند. زمانی که جیره غذایی تغییر کند و بخصوص زمانی که غلات بیش از اندازه مصرف شود این عوامل باعث رکود دستگاه گوارش و انباشتگی آن می شود تمام این دلایل باعث افزایش باکتری می گردد و با تولید زهرابه باعث ازدیاد بیماری می گردد.

نشانه های بیماری: در این بیماری معمولاً دامها بدون نشانی می میرند چنانچه قبل از مردن به علائم توجه کنیم وجود کف در دهان، تشنج، بعضی موارد نفخ شکم، تلوتلو خوردن دام و زمانی که بیماری بیشتر طول بکشد اسهال سبز چسبناک از جمله علائم است.

علائم کالبد گشایی: از مهمترین علائم کالبد گشایی وجود خونریزی و نقاط خون مردگی در پرده داخلی قلب، پرخونی در شیردان و مخاط رودها، وجود مایع تقریباً کاهی رنگ در پرده خارجی قلب. چنانچه یک مقدار طول بکشد لاشه به سرعت گندیده می شود پشم به سهولت کنده می شود و از علائم مهم چند ساعت پس از مرگ، وجود کلیه های نرم و له شده می باشد.

درمان و پیشگیری از بیماری: کار خاصی در مورد درمان نمی توانیم انجام دهیم مگر اینکه شدت بیماری زیاد نبوده و در همان مراحل اولیه از آنتی بیوتیک خوراکی استفاده کنیم و می توان با روشهای زیر از بیماری پیشگیری کنیم:

1ـ بتدریج عادت دادن دامها به غذایی جدید و کاهش مواد غذایی قبلی.

2ـ واکسیناسیون مرتب و به موقع در فصل تغییر رژیم غذایی میزان تزریق 3 ـ 2 سی سی 14 روز بعد تکرار، واکسن در شیشه های 250 سی سی و روش تزریق زیر جلدی و پشت کتف انجام می شود.

بیماری آگالاکسی:

از جمله بیماریهایی است که در اثر مایکوپلاسماها ایجاد می شود. عامل بیماری آگالاکسی واگیر در بز و گوسفند به نام مایکوپلاسما آگالاکتیه می باشد.

بیماریهایی که توسط سالمونلاها ایجاد می شود:

مهمترین بیماری این گروه بیماری سالمونلوز می باشد عامل بیماری شایعترین سالمونلا دابلین و سالمونلا تایفی موریم می باشد که می تواند بیماری را در گاو و گوسفند و بز ایجاد کند.

راه انتقال: منشأ اصلی عفونت بطور کلی آلوده شدن چراگاهها، غذاها و با آب آشامیدنی می باشد و راه انتقال آنها به بدن نیز از طریق گوارشی خواهد بود.

علائم بیماری: بعد از اینکه عامل بیماری از طریق دستگاه گوارش وارد بدن شد علائم برحسب شدت بیماری متغیر خواهد بود به طور مثال شدیدترین علائم را می توانیم در گوساله ها داشته باشیم که یک حالت سپتی سمی شدید می باشد.

در این موارد مهم عبارتند از:

تب شدید، بی حالی و گیجی، نشانهای عصبی مانند عدم تعادل، انقباض کره چشم دیده می شود.

ولی در دامهای بالغ بیشتر مربوط به دستگاه گوارش است لذا تورم دیده به صورت خفیف یا شدید از مهمترین علائم است که در این موارد بیشتر اسهال شدید و آبکی و گاهی اسهال خونی، قطع کامل جریان شیر، تب، غلتیدن دام و بوی گندیده مدفوع از مهمترین علائم می باشد. یکی از بیماریهایی است که می تواند سقط جنین ایجاد کند.

درمان بیماری: بیماری زمانی که حالت شدید داشته باشد و تورم زیادی در روده ها ایجاد شده باشد کار خاصی برای درمان نمی توانیم انجام دهیم ولی زمانی که اوایل بیماری باشد می توانیم از بعضی آنتی بیوتیکهای وسیع الطیف بخصوص سولفادیمیدین که هم به شکل تزریقی و هم خوراکی دارد استفاده کنیم در تزریقی 1 سی سی به ازای هر 5 کیلوگرم وزن زنده بدن به مدت 3 تا 5 روز.

پیشگیری از بیماری: چون راه انتقال بیماری از طریق آب و مواد غذایی آلوده بود. لذا آب آشامیدنی دامها و همچنین مواد غذایی بایستی مرتب کنترل شود.

پاستورلوز ریوی یا تب حمل و نقل:

عامل بیماری دو گونه از پاستورلاها عامل ایجاد کننده بیماری هستند که مهمترین آنها پاستورلاهمولتیکا و پاستورلامولتی سیدا است. این بیماری بیشتر در مورد گاوهای جوان در حال رشد (سن 6 ماه تا 2 سال) بروز می کند. اگرچه ممکن است در هر سنی باشد به این دلیل تب حمل و نقل گفته می شود که بیشتر هنگامی ایجاد می شود که بخصوص در فصل پاییز و زمستان دامها را از یک مکان به مکان منتقل می کنند.

نشانه های بیماری: تب ناگهانی و شدید، خمودگی، بی اشتهایی، تنگی نفس همراه با سرفه، ترشحات مختصر آبکی و چرکی از بینی و ممکن است ترشحات چشم نیز وجود داشته باشد.

درمان: بیشتر مواقع بدون معالجه ظرف 3 تا 7 روز بهبودی در دام حاصل می شود ولی جهت درمان می توانیم از یک سری آنتی بیوتیکها بخصوص پنی سیلین استرپتومایسین استفاده کنیم.

پیشگیری: کاهش خستگی دامها در حین حمل و انتقال کمک مهمی در پیشگیری از بیماریها خواهد داشت.

بیماری تورم پستان MASTITIS:

بطور کلی تورم پستان با ادم پستان فرق دارد. ادم پستان یا خیزپستان بیشتر بعد از زایمان ایجاد می شود و تقریباً یک حالت فیزیولژیک می باشد و آنهم بیشتر تجمع آب بین سلولی است در این مورد برخورد ما با تورم پستان فرق می کند و در بسیاری موارد خود بخود برطرف می گردد. ولی در تورم پستان وضعیت فرق می کند.

ضررهای اقتصادی حاصل از ورم پستان عبارتند از:

1ـ کاهش شیر 70 درصد: خسارت اقتصادی ورم پستان مربوط به کاهش شیر است.

2ـ پایین آمدن کیفیت شیر: معمولاً حدود 7 درصد ضرر اقتصادی مربوط به این مورد می باشد که در اصطلاح به علت بریده شدن شیر مجبور به دور ریختن آن می شویم.

3ـ حذف گاوها: تورم پستان باعث کور شدن یک یا چند کارتیه می گردد. گاوی که دارای 3 سه کارتیه کور باشد و یا در سال سه بار مبتلا به تورم پستان گردد. بایستی از گله حذف شود. 14% خسارت اقتصادی مربوط به همین مورد است.

4ـ تلفات گاو مبتلا: گاوی که مبتلا به ورم پستان فوق حاد باشد بیشتر موارد منجر به مرگ می گردد که البته خسارت اقتصادی آن در گاوداری اندک است.

5ـ افزایش هزینه درمان: معمولاً 8% خسارت حاصله مربوط به هزینه های درمانی است.

آسیب شناسی:

عوامل ایجاد کننده تورم پستان را در یک تقسیم بندی کلی به دو گروه تقسیم می کنیم:

الف) عوامل مستعد کننده: عوامل مستعد کننده خود نیز به دو دسته تقسیم می شوند:

یکسری عوامل فیزیولوژی و تشریحی پستان است.

یکسری عوامل محیطی هستند. از جمله عوامل فیزیولوژیکی و تشریحی مانند موقعیت پستان که گاوهای که دارای پستانهای بسیار بزرگ هستند بیشتر در معرض آسیب های مکانیکی قرار می گیرند.

شل بودن لیگمانهای نگهدارنده:

پستان دارای شش زوج لیگمان (لیگمانت) می باشد که چهار زوج میانی و دو زوج جانبی است. کار آنها بالا نگهداشتن پستان است در صورت شل شدن مثلاً در اواخر حاملگی و اوایل آبستنی یا در سنین پیری زمینه ورم پستان را بیشتر می کند. چنانچه لیگمانها پاره شود به آن پستان پاندولی گفته می شود.

فرم و ساختار سر پستانک:

بزرگ بودن سر پستانک سبب جا نگرفتن آن در سر پستانک شیردوش می باشد و یا کوتاه بودن بیش از اندازه سر پستانک باعث خوب دوشیده نشدن آن می شود و یا ممکن است کانال سر پستانک بیش از حد گشاده بوده و یا اسفنگر خراب باشد که همگی زمینه ساز ورم پستان است.

خصوصیات خود کانال سر پستانک:

سر پستانک دارای دو قسمت، مخزن در بالا و کانال باریک در پایین می باشد و ساختمان کانال از داخل به خارج عبارتند از: بافت پوششی، کراتین، عضلات صاف و پوست وجود دارد. بافت پوششی خود سدی در برابر میکروب است. کراتی از لحاظ نوع در دامهای مختلف فرق دارد. در گاوهای حساس به ورم پستان کراتین نازک تر و فاصله آن از بافت پوششی بیشتر و حاوی اسیدهای چرب غیر اشباع مانند استناریک، لینولنیک و اولنیک می باشد. در گاوهای مقاوم به ورم پستان کراتین ضخیم تر، متراکم تر، فاصله آن از بافت پوششی کمتر و حاوی اسیدهای چرب اشباع مانند اسیداوریک، اسید پالمتیک و اسید میرستیک می باشد. وراثت پذیری، در این اسیدها بالاست. لذا در برنامه های اصلاح نژاد از آنها استفاده می شود.

سلولهای سوماتیک شیر:

این سلولها متشکل از لکوسیتها و سلولهای پوشش سر پستانک می باشد. در حالت طبیعی بین 100 تا 000/250 سلول سوماتیک در هر سانتیمتر مکعب شیر وجود دارد. وجود این سلولها باعث مقاومت در برابر ورم پستان می شود و گاوهای حساس سلول سوماتیک کمتری دارند. اگر تعدا سلولهای سوماتیک از حد طبیعی بیشتر باشد گاو مبتلا به تورم پستان تحت بالینی می شود که بعداً توضیح داده خواهد شد.

آنزیم لیزوزیم شیر: این آنزیم یا منشأ بافت پوششی دارد و یا از خون می آید و سبب از بین بردن باکتریها می شود.

سن دام: با افزایش سن، حساسیت بیشتر می شود.

مرحله شیردهی: اکثر عفونت های پستان در اوایل دوره شیردهی (2 ـ 1 ماه بعد از زایش) می باشد.

میزان تولید شیر: با افزایش تولید شیر حساسیت به ورم پستان بیشتر می شود.

عوامل محیطی مانند:

1ـ فصل: هوای بسیار گرم و بسیار سرد و مر طوب و یا بسیار خشک پستان را مستعدتر می کند.

2ـ تغذیه: مصرف زیاد پروتئین، تغییر جیره از کنستانتره به مواد خشبی و برعکس، تغذیه از مواد استروژن دار مثل شبدر و یونجه کمبود ویتامین E و سلنیوم از عوامل مستعد کننده هستند.

3ـ جایگاه: مانند مرطوب بودن بیش از حد، عدم رعایت بهداشت جایگاه، و نوع بستر مورد استفاده که بهترین بستر کلش، بعد گاه و بعد تراشه چوب (خاک اره) می باشد.

عدم رعایت بهداشت دوشش:

نحوه کار ماشین شیردوشی:

عدم کارکرد صحیح ماشین و یا عدم استفاده صحیح از ماشین، عوامل مستعد کننده هستند. که در این ارتباط عواملی مانند شیردوشی بیش از حد یا کمتر از حد معمول، تندتر یا کندتر بودن شیردوشی از حد طبیعی، نامناسب بودن و ترک خوردن لاستیک یا لاینر سر پستانک شیر دوشی از جمله عوامل ورم پستان است.

عوامل اصلی عبارتند از:

عوامل باکتریای و در مراحب بعدی قارچ ها مانند اسپرژیلوس در ایجاد ورم پستان دخالت دارند.

عوامل باکتریایی: عوامل باکتریایی می توانند در دو گروه جای بگیرند.

تورم پستان مسری: که منبع عفونت گاو و کارتیه آلوده است و می تواند عامل بیماریزا را منتقل کند. (مهمترین عوامل تورم پستان مسری استرپتوکوکوس لاکتیه و استافیلوکوکوس اورئوس می باشد.)

تورم پستان محیطی: منبع عفونت در اینجا محیط آلوده می باشد که از طریق بستر آلوده، آب آلوده (مهمترین عوامل تورم پستان محیطی E – COLI و استریپتوکوکوس دیس آگالاکتیه می باشد.

طبقه بندی ورم پستانها:

به طور کلی ورم پستانها را می توانیم به دو گروه کلی:

1ـ تحت بالینی و 2ـ بالینی تقسیم کنیم.

خود تورم پستان بالینی دارای درجات 1 و 2 و 3 می باشد:

تورم پستان تحت بالینی:

در اینجا فقط تعداد سلولهای سوماتیک افزایش پیدا می کند که همراه با افت تولید شیر می باشد هیچگونه تغییر رنگی در شیر و یادگیری پستان در گاو دیده نمی شود این ورم پستان فقط از طریق اندازه گیری سلولهای سوماتیک قابل تشخیص است و معمولاً توسط تستی به نام استفاده از شیرآزما که معروف به تست سی . ام . تی . (C. M. T) می باشد که با توجه به تعداد سلولهای سوماتیک به درجات مختلف از جمله 1+ ، 2+ و یا 3+ مشخص می شود.

ورم پستان بالینی:

دارای انواع زیر می باشد که تورم بالینی درجه 1 در این نوع ورم پستان فقط کمیت و کیفیت شیر از قبیل میزان تولید، رنگ، بو و PH تغییر می کند و در شیر چرک وجود دارد.

ورم پستان بالینی درجه 2:

دراینجا علاوه بر کیفیت شیر پستان نیز درگیر می شود خود این ورم پستان چند درجه دارد از جمله حاد که در آن پستان متورم، گرم دردناک و شیر دارای لخته و آبکی است. ورم پستان مزمن، پستان سفت و سرد بوده هنگام لمس توده های سفتی داخل آن است و شیر آبکی است.

تورم پستان بالینی درجه 3 یا تورم پستان فوق حاد:

در اینجا علاوه بر درگیری پستان و غیرطبیعی بودن شدید شیر علائم سیستمیک در گاو مانند تب، بی اشتهایی، افزایش تعداد ضربان قلب، تب و مراحل پایانی شوک و سرد بودن اعضای انتهایی بدن دیده می شود. این ورم پستان اغلب در اثر E - COLI و استافیلوکوکوس اورئوس می باشد.

بروسلوز یا بانگ:

این بیمای در اثر باکتری بروسلا ایجاد شده و به سه قسمت می باشد.

بروسلوزی که در اثر بروسلا آبروتوس ایجاد می شود در گاو ایجاد بیماری کرده و در انسان نیز می تواند بیماری ایجاد کند .

بروسلوزی که توسط بروسلا اوویس ایجاد شده در گوسفند ایجاد بیماری کرده و باعث کاهش قدرت باروری در قوچها به علت تورم اپیدیدیم شده و در میشها می تواند سقط جنین ایجاد کند.

بروسلوزی که توسط بروسلا ملی تنسیس ایجاد شده و می تواند در گوسفند و بز ایجاد بیماری کند و در انسان نیز ایجاد بیماری می کند. که بروسلوزی که در گاو ایجاد بیماری می کند مهمترین آنهاست و از لحاظ اقتصادی خسارت زیادی وارد کرده و از نقطه نظر بهداشت انسانی نیز به علت بوجود آمدن تب مالت اهمیت زیادی دارد.

طرز انتقال بیماری: این باکتری بیشتر تمایل به موضعی شدن در رحم، پستان، بیضه، غدد جنسی ضمیمه، غده های لنفاوی و کیسه های مفصلی دارد و همه اینها به عنوان منابع عفونت هستند از طریق مواد غدایی آلوده نیز به راحتی منتقل می شود.