فرمت فایل : WORD (قابل ویرایش)
تعداد صفحات:185
فهرست مطالب:
عنوان صفحه
مقدمه 1
تقسیم مطالب 6
باب نخست – کلیات
تقسیم موضوع 8
فصل یکم – تعاریف 10
1) علل غیبت و حکم غایب 10
2) امور مالی غایب 15
3) غایب و بقای زوجیت 17
4) غیبت و حکم دادگاه 18
5) تعریف غایب مفقود الاثر
و تفکیک آن از مفاهیم مشابه (غایب مجهول المکان ومفقود) 18
6) عناصر تحقق مفهوم حقوقی غیبت 21
فصل دوم – مصوبات مصرحه در مورد غایب مفقود الاثر 22
گفتار یکم – قانون مدنی و امور حسبی 22
گفتار دوم – قوانین متفرقه 25
باب دوم – وضع حقوق مالی غایب
تقسیم موضوع 28
فصل یکم – وضع حقوقی غایب قبل از نصب امین 31
گفتار یکم – وضع حقوقی غایب قبل از مداخله دادستان و نصب امین 31
بندیکم – اداره فضولی اموال غایب 31
بنددوم – اداره اموال غایب به وسیله نماینده قراردادی 32
الف – دخالت وکیل 32
ب- اقدام وصی 34
بند سوم – اداره اموال غایب به وسیله نماینده قانونی 35
گفتار دوم - وضع حقوقی غائب پس از اطلاع مقام قضایی تا نصب امین 36
1- حدود مسئولیت و صلاحیت محلی دادستان 36
2- مسئول جبران خسارت وارده به اموال غایب 39
3- وضع ایرانیان غایبی که در خارج اموالی دارند 39
فصل دوم – مرحله تعیین امین 41
تقسیم فصل 41
گفتار یکم – هدف ،شرایط کلی و مفهوم امانت 44
1- هدف از نصب امین 44
2- موارد تعیین امین 44
3- معنای امانت 47
4- شرط ضمان 51
گفتار دوم – تقاضای تعیین امین و مرجع صالح 53
1- متقاضی تعیین امین 53
2- طریق درخواست تعیین امین 54
3- وظایف دادگاه و نحوه انتخاب امین 57
4- نصب امین درخارج از ا یران 64
5- ضم امین و موارد آن 65
6- تعیین امین موقت 67
7- تعیین ناظر 67
8- تعدد امنا و نظار 68
9- قبول امین یا ناظر و دستور دادگاه 70
گفتار سوم – شرایط امین ، اولویتها 70
الف – شرایط امین 70
ب- اولویتهای نصب امین 73
گفتار چهارم – اختیارات ، وظایف و مسئولیتهای امین 74
1- شروع وظایف و حدود اختیارات امین غائب 74
2- تنظیم صورت جامع از کلیه اموال قبل از مداخله 75
3- نگهداری و اداره اموال 77
4- فروش اموال ضایع شدنی 78
5- فروش اموال منقوله غیر لازم 81
6- منع فروش و رهن اموال غیر منقول 84
7- ترتیب پرداخت دیون و نفقه زوجه و اقارب 86
8- نمایندگی امین از طرف غایب در دعاوی 89
9- تقسیم سهم الارث غائب 90
10- دخالت در مهر و موم ترکه مورث غائب و رفع آن 93
11- درخواست تحریر ترکه مورث غایب 94
12- پرداخت هزینهها 95
13- صلح دعاوی 97
14- تحویل دادن اموال پس از زوال سمت 97
گفتار پنجم – حقوق و مسئولیتهای امین 98
بند یکم – حقوق امین 98
الف – حق الزحمه امین و مرجع صالح در تعیین حق الزحمه 98
بند دوم – مسئولیتهای امین 99
الف- مسئولیت مدنی 99
ب- مسئولیت کیفری 101
گفتار ششم – عزل امین 102
1- موارد عزل امین 103
2- نحوه رسیدگی و مرجع صلاحیتدار در عزل امین 104
3- پایان دوره امانت و نظارت 105
فصل سوم – تصرف موقت ورثه در اموال غایب 106
تقسیم فصل 106
گفتار یکم – ارکان ماهوی حق ورثه نسبت به اموال غایب 107
1- مفهوم ورثه 107
2- مفهوم تصرف موقت 109
گفتار دوم – شرایط تصرف موقت ورثه در اموال غایب 110
1- موارد اجرای این مرحله 110
2- شرایط درخواست تصرف موقت اموال غایب از دادگاه 113
3- دادگاه صالح در درخواست تصرف موقت اموال 113
4- نحوه رسیدگی به درخواست تصرف موقت اموال 115
5- اختیارات و وظایف ورثه 118
باب سوم – حکم موقت فرضی غایب و دادن اموال به تصرف قطعی ورثه
تقسیم موضوع 121
فصل یکم – اقسام موت و مبنای حکم موقت فرضی غایب 122
گفتار یکم – اقسام موت و حقیقت ماهوی آن 122
1- اقسام موت 122
2- موت حقیقی 122
3- موت حکمی 123
4- موت فرضی 125
گفتار دوم – تردید در مرگ انسان و حکم آن 127
بند یکم – قاعده فقهی 127
بند دوم – حقوق موضوعه 128
الف – قانون مدنی 128
ب- امارات قانونی 129
ج – بررسی امارات قانونی و قضایی 130
فصل دوم – صدور حکم و آثار آن 131
تقسیم فصل 131
گفتار یکم – مقدمات و شرایط صدور حکم موت فرضی 133
1- متقاضیان حکم 133
2- دادگاه صالح برای صدور حکم موت فرضی 133
3- شرایط شکلی درخواست 134
گفتار دوم – نحوه رسیدگی دادگاه 135
1- تکالیف دادگاه پیش از صدور حکم 135
2- حکم دادگاه و مندرجات آن 138
3- ابلاغ حکم و تجدید نظر در آن 139
گفتار سوم – سوابق فقهی 140
1- لمعه - شهید اول 140
2- قواعد – علامه حلی 141
3- مختصر المنافع - محقق حلی 141
گفتار چهارم – آثار حکم موت فرضی 142
1- آثار حکم در امور مالی و غیر مالی 142
فصل سوم - الغای حکم موت فرضی و بازگشت غایب 144
گفتار یکم – آثار کشف زنده بودن غایب 144
- ابطال حکم موت فرضی 144
بند اول - تاثیر بازگشت غایب در اموال 144
الف - وضع منافع و نمائات 144
ب- وضع اموال مصرفی و تلف شده 145
بند دوم - تاثیر بازگشت غائب در عقد نکاح 146
الف – بازگشت زوج غایب 146
ب- بازگشت زوجه غایب 146
باب چهارم – وضعیت خانواده غایب
تقسیم موضوع 148
فصل یکم – تکلیف زوجه غایب 149
گفتار یکم - ترک زندگی خانوادگی توسط زوج و مقایسه آن با مفهوم غیبت 149
گفتار دوم - درخواست زوجه مبنی بر صدور حکم موت فرضی برای انحلال نکاح 151
1- متقاضی صدور حکم 151
2- عده زوجه غایب 153
3- بازگشت غایب پس از صدور حکم موت فرضی 153
گفتار سوم - درخواست طلاق از ناحیه زوجه و آثار آن 154
1- شرایط درخواست طلاق 154
2- عده زوجه غایب 155
3- نفقه زوجه در ایام عده 156
4- وضعیت توارث
گفتار چهارم – مطالعه تطبیقی در مورد غایب مفقود الاثر شدن زوج و وضعیت زوجه در بین اقلیتهای مذهبی و مقایسه آن با حقوق ایران 158
1- آیین یهود 158
2- ارتدوکس 159
3- دین زرتشت 161
4- ارامنه گریگوریان 163
نتیجه 165
کلید واژه 170
پیوستها 171
پیوست یکم – نمونههایی از رویه عملی محاکم 172
پیوست دوم – اهم مسائل پیرامون غایب مفقود الاثر 179
فهرست منابع و مآخذ 183
مقدمه
الحمد الله الکافی حسب الخلایق وحده و الحمد الله علی نعمه و استزید من کرمه و اشهد ان لا اله الا هو الموصوف بقدمه و اشهد ان محمداً عبده و رسوله الطاوی السموات بقدمه.
بسم ا.. الرحمن الرحیم - نام خداوندی است که تا او نخواهد صبا پرده گل نشکفاند و باد گیسوی شمشاد نجنباند ،بیحکم او زمرد غنچه پیچانده نشود ، بیصنع او لاله پر ژاله نگردد ، هر دیدهای که نه در جمال آن نام نگردید ، دوخته باد ، هرقدمی که نه در راه موافقت حق پوید به تیغ قطعیت پی کرده باد ، شکر و سپاس بیقیاس معبودی را جنت قدرته که آفریننده مخلوقات عالمست و روزی دهنده نبات و آدم ، کریمی که خوان نعمتش بر مطیع و بر عامی و ادانی و اقامی کشیده و گسترده ، رحیمی که از دیوان رحمتش در گوش جان هرگنهکار چند بار این ندا میرسد که : هل من تایب – هل من مسائل – هل من مستغفر .
بخشایندهای که تار عنکبوت را سرّ عصمت دوستان کرد ،جباری که نیش پشه ضعیف را تیغ قهر دشمنان گردانید و در فطرت کائنات بر وزیر و طهیر و دبیر صاحب تدبیر محتاج نگشت. و آدمی را به فضیلت نطق و مزیت عقل از دیگر خلقان ممتاز گردانید ، نه از معصیت عصیان حمدیت او را نقصان که ان ا... قوی عزیز و نه از طاعت مطیعان احدیت او را سودی که ان ا... لغنی عن العالمین .
موضوع مربوط به غایب مفقود الاثر ، وضع حقوقی و قوانین مربوطه به آن را به منظور پروژه تحقیقاتی خود انتخاب نمودهام .
مساله غایبان مفقود الاثر ، در تمام نظامهای حقوقی ، قوانین و مقررات کشورها ، دکترین حقوقدانان و عقاید علمای مذهبی ریشه دارد . قدمت و سابقه این موضوع به بدو پیدایش جوامع بشری بر میگردد .
با وجود وضع قوانین و مقررات متعدد در این زمینه هنوز هم با مسائل و مشکلات حقوقی روبرو هستیم . جنگ ، یکی از عواملی است که در پیدایش این پدیده نقش دارد. مساله جنگ تحمیلی در اوایل انقلاب اسلامی به طرفیت عراق و متحدان اروپایی و آمریکایی وی گریبانگیر جامعه اسلامی ما شد .
افزایش تعداد مفقودان و آزادگان ( مفقودان سابق ) ، مشکلات حقوقی پیش روی خانواده آنها و وضعیت اموالشان موجب شد با وجود اینکه چندین سال از پایان جنگ میگذرد هنوز هم به این موضوع به عنوان یکی از مهمترین مسائلی که در این برهه از زمان در اولویت ویژه برای مطالعه و تدقیق قرار دارد پرداخته شود .
در ایران قانون مدنی مصوب 18 اردیبهشت ماه 1307 و اصلاحات بعد آن درماده 1011 لغایت 1030 ، و همچنین قانون امور حسبی مصوب 2 تیر ماه 1319 و اصلاحات بعد آن ، از ماده 126 لغایت ماده 161 را به غایب مفقود الاثر اختصاص دادهاند ، البته چند مادهای نیز در قانون مدنی در باب طلاق و ارث وجود دارد که به مسئله غایب مفقود الاثر میپردازد .
با توجه به طرح سوالات متعدد در این زمینه که حتی قوانین موضوعه نیز پاسخگوی آنها نیست ، قانونگذار در اصل 167 قانون اساسی جمهوری اسلامی ا یران ، قاضی را موظف میکند تا « ....... کوشش کند حکم هر دعوی را در قوانین مدونه بیابد و اگر نیابد با استناد به منابع معتبر اسلامی یا فتاوی معتبر حکم قضیه را صادر نماید و نمیتواند به بهانه سکوت یا نقض یا اجمال یا تعارض قوانین مدونه از رسیدگی به دعوا و صدور حکم امتناع ورزد » .
بنابراین در درجه اول باید به قوانین موضوعه مراجعه کرد و در صورتی که در قوانین موضوعه حکم صریح و مدونی در این رابطه وجود داشته باشد ،حکم قضیه طبق نصوص قوانین مدونه حل و فصل میشود و در صورت نقص یااجمال و تعارض و سکوت قوانین ، به ادله اربعه (کتاب ، سنت،اجماع ، عقل ) مراجعه کرده و با استخراج فتاوای مشهور و معتبر فقهای عظام امامیه ، مناسبترین راه حل را ارائه کرد .
طرح سوال -
در زمینه غایب مفقود الاثر سوالات متعددی مطرح میشود که در ادامه این پژوهش به آنها پاسخ داده خواهد شد :
1- غایب چه کسی است و شرایط تحقق غیبت کدام است ؟
2- آیا به محض غیبت، اموال او را بین وراث تقسیم میکنند و یا اینکه باید از آنها محافظت نمود ؟
3- چه کسانی دارای حق و تکلیف در اداره اموال غایب میباشند؟
4- وضعیت خانواده غایب در دوران غیبت چگونه خواهد بود ؟
5- در صورتی که زوجه تمایل به ادامه زندگی داشته باشد نفقهاش از چه محلی تامین می شود ؟
6- و.....
از کتب فقهی که به مساله غایب مفقود الاثر پرداختهاند ، میتوان به موارد ذیل اشاره کرد :
1- وسایل الشیعه – محمد بن الحسن الحر العاملی
2- شرح لمعه و مسالک الافهام – شهید ثانی
3- مفتاح الکرامه - سید محمد جواد حسینی عاملی
4- فقه امام جعفر الصادق – محمد جواد مغنیه
5- تحریر الوسیله - حضرت امام خمینی (ره)
از کتب حقوقدانان نیز میتوان به چند مورد اشاره داشت :
1- امول حسبی ،غایب مفقود الاثر – جناب آقای دکتر سید مرتضی قاسم زاده.
2- حقوق مدنی ، خانواده - جناب آقای دکتر ناصر کاتوزیان
3- حقوق مدنی – جناب آقای دکتر حسن امامی
4- حقوق مدنی ، اشخاص و محجورین - جناب آقای صفایی
5- شخصیت و اهلیت درحقوق مدنی – جناب آقای دکتر محمد حسین ساکت
6- شرح قانون مدنی - سید علی حائری شاه باغ
تقسیم مطالب
عوامل زیادی از جمله شروع جنگ تحمیلی و حمله همه جانبه استکبار جهانی به جمهوری اسلامی ایران و افزایش تعداد مفقودین و طرح سوالاتی در این زمینه ، حقوقدانان ، قانونگذاران و فقیهان اسلامی را بر آن داشت با بررسی و تدقیق در زمینه غایب مفقود الاثر به حقوق و تکالیف غایبان به عنوان یکی ا ز مباحث مهم حقوقی بپردازند .
قوانین موضوعه جمهوری اسلامی ایران در قانون مدنی ( مواد 1011 – 1030 ق.م) ، قانون امور حسبی ( مواد 126 – 161 ق.ا.ح) و پارهاز ای قوانین حمایتی ویژه که به صورت پراکنده وضع گردیده به تبیین چارچوب حقوق و تکالیف غایب مفقود الاثر پرداخته اند .
در این پژوهش به طرح مباحث غایب مفقود الاثر در چهار باب پرداخته می شود .
باب نخست - که در آن به طرح کلیاتی در این زمینه اشاره میشود .
کلیات غایب مفقود الاثر در دو فصل ارائه میگردد .
فصل یکم - تعاریف
فصل دوم – مصوبات مصرحه در مورد غایب مفقود الاثر
در باب دوم - وضع حقوق مالی غایب در سه فصل بررسی میشود .
فصل یکم - وضع حقوقی غایب قبل از نصب امین
فصل دوم – مرحله تعیین امین
فصل سوم – تصرف موقت ورثه در اموال غایب
باب سوم - تحت عنوان حکم موت فرضی غایب و دادن اموال به تصرف قطعی ورثه در سه فصل به امور ذیل میپردازد:
اقسام موت و مبنای حکم موت فرضی غایب ( فصل یکم )
صدور حکم و آثار آن (فصل دوم )
الغای حکم موت فرضی و بازگشت غائب (فصل سوم )
باب چهارم - با عنوان وضعیت خانواده غایب شامل یک فصل کلی تحت عنوان تکلیف زوجه غایب و چهار گفتار به طرح مباحث مهم ذیل میپردازد .
وجه افتراق ترک زندگی خانوادگی توسط زوج و غیبت
درخواست طلاق از ناحیه زوجه و شرایط آن
و مطالعه تطبیقی در مورد غایب مفقود الاثر شدن زوج و وضعیت زوجه در بین اقلیتهای مذهبی ومقایسه آن با حقوق ایران