مقدمه
واژه جامعه شناسی از ابداعات آگوست کنت (1798 – 1857 م) فیلسوف فرانسوی نیمه اول قرن نوزدهم است. آگوست کنت برای نامیدن اصطلاح جامعه شناسی ابتدا فیزیک اجتماعی را به کار برد. اما چون آدلف کتله، ریاضیدان بلژیکی و پایه گذار علم آمار در سال 1835 میلادی، کتاب آمار خود را به نام "فیزیک اجتماعی" منتشر کرد. او برای احتراز از هر گونه مشابهت با نام کتله، در سال 1839 واژه "سوسیولوژی" یعنی "جامعه شناسی" را وضع کرد. به همین جهت عدهای آگوست کنت را پایه گذار این علم دانستهاند. اما به خوبی میدانیم که جامعه شناسی یک مرتبه به وجود نیامده، بلکه به تدریج شکل گرفته است و از سالها و قرنها قبل بنیان آن توسط کسانی چون: سوفسطاییان، سقراط افلاطون، ارسطو، سنت آگوستین، فارابی، ابنخلدون، توماس هابز، روسو، مونتسکیو، کندرسه و سنت سیمون به وجود آمده بود و اینان بودند که افکار را به سوی مطالعه زندگی اجتماعی هدایت کردند. به همین جهت کسانی چون امیل دورکیم علیرغم میل شخصیاش به آگوست کنت، این حقیقت را آشکار کردهاند که سنت سیمون (1760 – 1841) برای کسب عنوان پدر جامعهشناسی از آگوست کنت شایسهتر است. دورکیم در درس خود به عنوان سوسیالیسم چنین گفته است که: سنت سیمون نه تنها برنامه علم جدید یعنی جامعهشناسی را ریخته بلکه کوشیده است تا بدان تحقق بخشد با اینهمه معمولا آگوست کنت را پدر جامعهشناسی جدید می دانند. (قرائی مقدم، 1388، 12 و13)
تعریف جامعه شناسی
جامعه شناسی مطالعه زندگی اجتماعی انسان، گروهها و جوامع انسانی است. کار یک جامعه شناس بسیار جذاب و گیراست چون موضوع مطالعه او رفتارهای خود ما در مقام موجودات اجتماعی است. دامنه مطالعات اجتماعی بسیار گسترده است و از تحلیل برخوردهای زودگذر عابران در خیابان تا پژوهش درباره فرایندهای اجتماعی جهانی را در بر میگیرد. (گیدنز، 1387، 4)
منظور از جامعه شناسی آن است که ما:
الف- بتوانیم جامعه و تمام اجزا و فرایندها و جریانهای درون آن را با روشهای دقیق و قابل اطمینان بشناسیم. این شامل رفتارهای انسانها و روابط آنها با یکدیگر و اهداف و نیازهای آنها میشود.
ب- علل این رفتارها و ارتباط آنها را با هم به طور سیستماتیک تبیین میکنیم.
ج- عواقب فرایند اجتماعی را نیز تحت شرایط خاص موجود و یا با در نظر گرفتن برخی از تغییرات تا حدودی پیشگویی مینماییم. (رفیع پور، 1385، 38)
جامعه شناسی را میتوان مطالعه علمی زندگی گروهی انسانها تعریف کرد. از آنجا که اصطلاح جامعه شناسی و جامعهشناس اغلب نادرست به کار میرود، در ابتدا لازم است یادآور شویم که چه چیزهایی جامعه شناسی نیست. جامعه شناسی به یک عنوان یک رشته علمی غیر از فلسفه اجتماعی است. فلسفه اجتماعی نظام ارزشهایی است که به ما میگوید یک گروه از مردمان چگونه باید جامعه خود را سازمان دهند و به چه صورتی رفتار کنند، در حالی که جامعهشناسان سعی دارند تا نحوه زندگی کردن و کنش متقابل در گروهها را به طور کلی و هر چه عینیتر، که در ضمن با موازین علمی هم سازگار باشد، توصیف و تشریح کنند. (همان، 16)
جامعه شناسی ترجمه واژهsociologie فرانسوی است، این واژه از دو جزء سوسیوسsocios که از socieum لاتین گرفته شده است و به معنی دوست، رفیق و همراه است و نیز لوگوسlogos یونانی به معنی شناخت، مطالعه، تحقیق و دانش است، ترکیب شده است. (وثوقی و نیک خلق، 1385، 49)
موضوع جامعه شناسی
جامعه شناسی به بررسی پدیدهها یا واقعیتهای اجتماعی می پردازد... پدیده های اجتماعی به اجتماع انسانی متکی است. همچنین از این مفهوم سازمانها و تاسیسات، نهادها و جلوههای گوناگون حیات اجتماعی چون هنر، ادبیات، دین، اخلاق، آداب و رسوم، عادات، تعلیم و تربیت، زبان، عقاید و افکار و وقایع بیشمار دیگری را مراد میتوان کرد که هر فرد آن را در خارج از خود مییابد.
درباره ماهیت وقایع و پدیده های اجتماعی میان جامعه شناسان اختلاف نظر وجود دارد. برخی از جامعهشناسان که پیرو مکتب جامعهشناسی خرد هستند، پدیدههای اجتماعی را از نظر نوع پدیده های روانی و فردی میدانند. این دانشمندان عقیده دارند که اگر فرد انسانی را بشناسیم و خصوصیات روانی و تمایلات او را بدانیم میتوانیم جامعه را بشناسیم. اما باید دانست که پدیدههای اجتماعی مستقل از فرد است و با پدیدههای فردی و نفسانی تفاوت دارد. در حقیقت پدیده های اجتماعی را میتوان واقعیاتی اجتماعی تلقی کرد که جمعی، عینی و ملموس باشند. (وثوقی و نیک خلق، 1385، 52)
اهیمت مطالعه جامعه شناسی
جامعه شناسی به ما امکان میدهد که به دنیای اجتماعی از دیدگاههایی غیر از دیدگاه خودمان بنگریم. در اغلب اوقات اگر درک درستی از چگونگی زندگی دیگران داشته باشیم، به فهم بهتری از چیستی مسائل آنها نیز میرسیم. آن دسته از سیاستهای عملی که مبتنی بر اطلاع و آگاهی از شیوههای زندگی مردم نیستند، بخت ناچیزی برای موفقیت دارند.
پژوهش جامعه شناختی میتواند در ارزیابی نتایج اقدامات اجتماعی و سیاسی در عمل کمک کند. هر برنامهای برای اصلاحات عملی ممکن است نتواند به آنچه طراحان آن در نظر داشتند برسد، یا ممکن است پیامدهای ناخواسته ناخویشاوندی به دنبال داشته باشد.
برای دانلود کل مطلب به لینک زیر مراجعه کنید.