پایان نامه سازماندهی فضایی خانه و فرهنگ مطالعه موردی: خانه‌های تاریخی کاشان

اختصاصی از یارا فایل پایان نامه سازماندهی فضایی خانه و فرهنگ مطالعه موردی: خانه‌های تاریخی کاشان دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

فرمت فایل : WORD (قابل ویرایش)

تعداد صفحات:196

فهرست مطالب:
عنوان                                                                                                 صفحه
فصل اول: کلیات.......................................................................................................................1
مقدمه..............................................................................................................................................2
بخش اول: طرح مسأله..................................................................................................................4
- انسان‌شناسی معماری...................................................................................................................4
- معماری بومی............................................................................................................................10
- ضرورت و اهمیت مطالعه.........................................................................................................13
- پرسشهای تحقیق.......................................................................................................................15
- حوزه مورد مطالعه.....................................................................................................................16
- مشکلات تحقیق........................................................................................................................18
- پیشینه تحقیق.............................................................................................................................19
بخش دوم: چارچوب نظری........................................................................................................20
- رابطه انسان با فضا....................................................................................................................21
- نظام محیط زیست.....................................................................................................................23
فرهنگ و سازماندهی فضایی........................................................................................................26
- فضا...........................................................................................................................................26
- فرهنگ......................................................................................................................................29
- سازماندهی فضایی و محیط مصنوع..........................................................................................32
خانه..............................................................................................................................................36
- مفهوم نیاز اولیه.........................................................................................................................40
- خانواده......................................................................................................................................41
- نیاز به خلوت............................................................................................................................42
- مراودات اجتماعی.....................................................................................................................44
- ارتباط شهر با سکونتگاه ...........................................................................................................45
بخش سوم: روش شناسی...........................................................................................................47
فصل دوم: شهر کاشان...........................................................................................................58
- موقعیت طبیعی و جغرافیایی شهر کاشان...................................................................................59
- شرایط اقلیمی و تاثیر آن در پیدایش شهر.................................................................................59
- مروری بر پیدایش و تاریخ شهر................................................................................................61
- موقعیت سیاسی و اجتماعی کاشان در دوره قاجار....................................................................66
- طبقات اجتماعی کاشان در دوره قاجار.....................................................................................68
- بافت تاریخی شهر کاشان..........................................................................................................71
- مشخصات عمومی خانه‌های کاشان..........................................................................................74
فصل سوم: یافته‌های پژوهش...............................................................................................76
بخش اول: ویژگیهای سازماندهی فضایی خانه..........................................................................77
بخش دوم: نمونه‌های مورد مطالعه.............................................................................................88
- خانه آل یاسین...........................................................................................................................91
- خانه عطارها............................................................................................................................103
- خانه احسان............................................................................................................................116
- خانه ک...................................................................................................................................130
- خانه گیوه‌یی............................................................................................................................136
- خانه فیلسوف..........................................................................................................................142
- گفتگو با حاج مشکی..............................................................................................................150
فصل چهارم: تحلیل و نتیجه‌گیری....................................................................................163
- سازمان فضایی و نظام زندگی.................................................................................................164
- انواع گروههای خانگی............................................................................................................173
- تعلقهای فضایی.......................................................................................................................178
- نظم زمان.................................................................................................................................180
- فضاهای عملکردی.................................................................................................................184
- ارتباط خانه با شهر..................................................................................................................186
ضمائم......................................................................................................................................195
- فهرست منابع..........................................................................................................................196

چکیده
فضا ظرف حضور هر پدیده مادی است. آنچه ایده اصلی این رساله را شکل داده است شیوه ارتباط انسان با فضا و تاثیر متقابلی است که فضا و انسان بر یکدیگر دارند.به منظور بررسی این مساله، خانه بعنوان یک امر فضایی و اولین فضایی که انسان آن را تجربه می‌کند، مدنظر قرار گرفته است. آنچه میان فضا و انسان قرار می‌گیرد، فرهنگ انسانی می‌باشد که ساختارهای اجتماعی، الگوهای شناختی، شیوه‌های زیست و ... را شامل می‌شود.جستجوی رابطه میان شیوه سازماندهی فضایی خانه مسکونی با فرهنگ در میان معماری بومی ایران و بطور مشخص خانه‌های دوران قاجار شهر کاشان صورت گرفته است.این بررسی نشان می‌دهد که خانه در دوران مورد بررسی انواع گوناگونی از گروه‌های خانگی اعم از یک خانواده گسترده تا چندین خانواده هسته‌ای را در خود جای می‌داده و سازمان فضایی متکی بر حریم این خانه‌ها این قابلیت را برای آن‌ها فراهم کرده است. فضاها نه بر اساس عملکردهای مجزا و نه بر اساس افراد تقسیم شده‌اند. تنها نقشی که فضای خاص خود را تعریف کرده و نام خود را بر فضا زده، سرپرست و پدر خانواده است.
نظم زمانی زندگی در دوران مورد بررسی بر اساس نظم طبیعی از یکسو و نظم قدسی از سوی دیگر است. هر دوشیوه نظم دهی به زمان در سازماندهی فضایی خانه انعکاس یافته‌اند. و در آخر اینکه تفکیک میان خانه و شهر چه بر اساس حضور افراد و چه تقسیم فعالیتی مرز روشن و قطعی ندارد. خانه به سبب پتانسیل‌های فضایی‌اش می‌تواند در زمان‌های مناسب شهر را در خود جای دهد. به این معنا که هم فعالیت‌هایی در خانه انجام می‌گیرد که در شهر رخ می‌دهند و هم جمعیت بیرون از دایره خانگی به آن وارد می‌شوند و از آن به عنوان یک فضای عمومی بهره‌مند می‌شوند.

مقدمه:
عوامل متعددی بر اینکه یک بنا چگون ساخته شود تاثیر گذارند.اینکه این بنا در کجا ساخته می شود و اقلیم چه محدودیتها و چه امکاناتی را برای ساخت آن ایجاد می کند , چه مصالحی در دسترس است و از همه مهمتر اینکه این بنا به چه منظوری ساخته می شود .
ابهام مورد آخر تنها در بستر هر فرهنگی قابل پاسخگویی است و تنها در این بستر معنی دار است. یک بنا می‌تواند برای تجارت, عبادت, یادبود ویا برای زندگی روزانه (خانه ) ساخته شود و چه بسا که این تفکیک درمورد بسیاری از بناها امکان پذیر نباشد و تمامی این کارکردهای به ظاهر مجزا دریکدیگر ادغام شوند. چگونگی این ترکیب یا تفکیک و همچنین چگونگی سازماندهی فضایی درهرمورد متاثر از فرهنگ و مجموعه مفاهیم درون آن است که لزوما تابع عقلانیت ابزاری نخواهد بود و مفهوم کارکرد نیز بنابر عقلانیت هر فرهنگ تعریف می شود .
ازمیان مجموعه بناهای ساخته شده توسط انسان , خانه , برای زندگی به معنای عام کلمه است و زندگی کردن با تمام وجوهش اعم از سبک زندگی , باورها , ارزشها , ساختارهای اجتماعی و … که به آن شکل می بخشند معماری خانه را تعریف می کنند و چه بسا دوعامل اقلیم و مصالح را تحت تاثیر قرار دهند .
این تاثیر گذاری در آنچه به عنوان معماری بومی((vernacular architecture می شناسیم بسیار بیشتر است .معماری بومی حاصل جامعه ای است که سنت به عنوان روح جمعی قوی همچنان عرصه‌های مختلف زندگی را تعریف می کند و از این رو تصویر زندگی ایده آل در اذهان مردم عموما مشترک است .دانش معماری در بستر همین سنت و در بطن همین جامعه در طی زمان شکل گرفته است . علاوه بر اینها ساختن خانه به سفارش صاحبخانه انجام می شده است. امروزه به دلیل تضعیف سنت , تخصصی شدن هرچه بیشتر دانشها و ارتباطات گسترده , این عناصر منسجم ازهم گسسته شده‌اند. معماران ساختمان دانش خود را نه از بستر جامعه و مکانیسمهای درونی آن بلکه از خلال آموزش آکادمیک کسب میکنند و خانه‌ها نه به سفارش مردمی که می خواهند در آنها زندگی کنند بلکه طی مراحلی که آنها هیچ نقشی در آن ندارند , ساخته می شوند و به صورت کالا در دسترس آنها قرار می گیرند.
این پایان نامه بر آنست تا ارتباط میان سازماندهی فضایی در معماری خانه های مسکونی را با فرهنگ به مثابه سبک زندگی و باورها, ارزشها و مفاهیمی که به آن شکل می دهد، مطالعه و مورد بررسی قرار دهد. برای بررسی این ارتباط به مطالعه موردی خانه های مسکونی قدیمی شهر کاشان خواهیم پرداخت که مجموعه مناسبی از معماری مسکونی بومی را دراختیار می گذارد.
باید به این نکته توجه کرد که رجوع به گذشته نه به معنای کنجکاوی روشنفکرانه است بلکه تلاشی برای بهره گیری از دانشی است که به غفلت سپرده شده است.بی شک حیات یک جامعه را نمی توان هیچگاه بطور مطلق از گذشته اش جداکرد و ما آنچنان از گذشته خویش منقطع نیستیم که تاریخ برای ما درسی نداشته باشد .مطالعاتی از این دست گسست میان ما و گذشته مان را نه در عرصه ناخودآگاه که با آن زندگی می کنیم، بلکه در عرصه خودآگاه از بین می برد .به این ترتیب از آنچه به عنوان میراث فرهنگی می شناسیم نه در قالب شیی در خور موزه بلکه به صورت دانش بهره مند می شویم .بحران امروزین مسکن و معماری در کشور ما لزوم بهره گیری از این دانش در جهت بهبود کیفیت زندگی در خانه ها و هویت بخشی به آن را بیش از پیش روشن می کند.
 
طرح مساله:
انسان شناسی معماری
فضا ظرف مکانی هر حضور مادی است. از جماد تا انسان به فراخور چگونگی حضورشان، فضا را شکل می‌دهند و از آن تاثیر می‌پذیرند. حضور انسان، حضوری فرهنگی و کنشهای او با فضا نیز شامل پیچیدگیهای عرصه فرهنگ انسانی می‌شود.
انسان‌شناسی به عنوان علم مطالعه فرهنگ، به بررسی چگونگی این تاثیر و تاثر در بخشی از حوزه‌های تخصصی خود می‌پردازد. تاریخ توجه انسان شناسان به مساله فضا را می‌توان تا توصیفات آنها از محیط طبیعی و شیوه سکونت جوامع مورد مطالعه‌شان به عقب برد. این رویکردها عموما در قالب توجه به فرهنگ مادی، در تمامی قوم‌نگاریها دیده می‌شود و چگونگی سازماندهی فضا در کنار دیگر اجزا این فرهنگ، به عنوان یک پس زمینه و نه موضوع مطالعه همواره وجود داشته است.
با تحولاتی که در رویکرد به فضا در حوزه علوم دیگری از جمله فلسفه، جغرافیا، جامعه شناسی، تاریخ و ... صورت گرفت " فضا" در حوزه انسان‌ شناسی به محور اصلی بسیاری از مطالعات انسان شناسان فرهنگی تبدیل شد و زیرشاخه‌هایی به نامهای "انسان شناسی فضا و مکان"
((Anthropology of space and place، انسان شناسی منظر (Anthropology of landscape)و انسان شناسی معماری(Architectural Anthropology) را ایجاد کرد.موضوع مورد مطالعه در تمامی این گرایشها انواع سازماندهی‌های فضایی که به توسط انسان صورت می‌گیرند، اعم از سازماندهی کلی شهرها، فضاهای شهری،بناها وهمچنین سازماندهی‌هایی که به شیوه‌های دیگری، غیر از کالبدهای معماری همچون مرزهای نامرئی قلمروها، سازمان دادن به واسطه اشیا و رفتار ایجاد می‌شوند، را شامل می‌شود.
 گرایشات به مطالعه فرهنگی شیوه‌های طراحی محیط و معماری را می توان حاصل تغییر فرآیند ساخت و ساز و حرکت از معماری بومی به سمت معماری دانشگاهی و تبعات حاصل از آن دانست.
معماری بومی حاصل دانش بومی ناخودآگاه در تطبیق با شرایط فرهنگی مردم و اغلب به سفارش خود آنها ساخته می شد. تغییر این فرآیند ساخت و ساز و انقطاع از گذشته و تغییر نظامهای اجتماعی، معماری را از دست معماران بومی به معماران برخاسته از دانشگاهها سپرد. در این زمان معماری، به مثابه یک هنر شناخته می‌شد و بنابراین مخاطبان اثر معماری نه مردم ساکن درآنها بلکه منتقدان هنری و تاریخ‌نویسان هنر بودند. معمار خود را در میدان اجتماعیی می دید که پذیرش ، ارتقا اجتماعی و کسب امتیاز او منوط به نظر آنها و عموما منطبق بر اصول زیباشناسی بود .
ورود این جریان و تاثیرات کالبدی آن در شهرها و خانه‌ها و عدم رضایتهایی که از خانه‌ها و سبک شهرسازی ایجاد شد، بحران معماری مدرنیسم در دهه 60 را رقم زد. حذف آنچه پیش از این به طور ناخودآگاه وجود داشت مردم را متوجه ارتباط تنگاتنگ میان انسان و فضا کرد .(نولد اگنتر.1997)
در این زمان کتاب ایموس راپاپورت به نام " شکل خانه و فرهنگ "، رویکرد نوینی را در جریان مطالعات علمی و دانشگاهی معماری گشود. به نظر راپاپورت تنها عوامل اقلیمی،  شیوه‌های ساخت و ساز ، ابزار و تکنولوژی ، توضیح مناسبی برای بیان تنوع بی شمار اشکال سکونتگاهها و خانه‌ها نیست، به باور او این مولفه‌ها تنها گزینه‌های مناسب برای انتخاب را محدود می‌کنند، اما آنچه در نهایت تعیین کننده است، مولفه های فرهنگی – اجتماعی است .
«با فرض شرایط آب و هوایی معین ، مواد مشخص در دسترس و محدودیتها و امکاناتی که سطحی از تکنولوژی ایجاد می‌کند ، در نهایت آنچه شکل سکونت را تعیین کرده ، فضاها و روابطشان را مشخص می‌کند، نگاهی است که مردم به زندگی ایده‌آل دارند. جستجو در محیط، نیروهای فرهنگی – اجتماعی فراوانی از جمله باورهای مذهبی، ساختار خانواده، نظام اجتماعی، شیوه های امرار معاش و روابط اجتماعی بین افراد را منعکس می‌کند ."(راپاپورت.1969 :47 )
وی در کتابش مثالهای فراوانی از تاثیر مذهب، ساختار خانواده و سبک زندگی در چگونگی سازماندهی فضایی محل سکونت از منطقه، شهر، روستا تا خانه را مثال می‌آورد . نمونه های مورد مطالعه راپاپورت از سطح بناهای شاخص معماری فراتر رفته و بخش وسیعی از معماری‌های بومی را در بر می گیرد.
کتاب راپاپورت از آن زمان به دفعات چاپ شده و محل ارجاع بسیاری از مطالعات بوده است.
در کنار راپاپورت می توان از کریستین نوربرگ شولتز و کریستوفر الکساندر نیز نام برد . شولتز در بررسی ارتباط میان فضا و وجود و الکساندر با پژوهش تقابل میان اجتماع و فردیت و بازتاب آن در سازماندهی فضا، انسان را بعنوان استفاده کننده و سازنده فضا وارد حوزه مطالعات معماری کردند .
اصطلاح انسان شناسی معماری، [Architectural Anthropology ] مرتبط با جریانی است که ریشه‌های آن از دانشگاه کانزاس آمریکا در دهه 80 با محوریت قرار دادن اثر راپاپورت شکل گرفت. و با برگزاری کنفرانسهای بین المللی دو سالانه تحت عنوان " شکل مصنوع و فرهنگ" ، فراخوان بررسی میان معماری و سازماندهی فضایی در ارتباط با فرهنگ انسانی را صادر کرده و از آن زمان بسیاری از معماران و همچنین عالمان اجتماعی به بسط این برنامه تحقیقاتی کمک کرده، و در آن شرکت دارند .