مشخصات این فایل
عنوان: هنر سفالگری در دوره سلجوقیان
فرمت فایل : word( قابل ویرایش)
تعداد صفحات: 27
این مقاله درمورد هنر سفالگری در دوره سلجوقیان می باشد .
خلاصه آنچه در مقاله هنر سفالگری در دوره سلجوقیان می خوانید :
ظروف کاشان
در ظروف کاشان، برخلاف ری، رنگ آبی کمتر به لعاب اضافه می‌شده است. گرچه رنگ آبی و سبز گاهی به قصد محدود کردن یا قلمگیری نقش مورد استفاده قرار می‌گرفته، ولی گاهی نیز روی قسمتهای بخصوصی از تزئین دیده شده است. قطعاتی از ظروف سفالین کاشان به دست آمده که دارای تاریخ ساخت بین 600 و 616 ه . ق است. خمیر ظروف کاشان بسیار نازک و روی هم رفته سفالینة کاشان از جالبترین ظروفی است که درایران ساخته شده است.
نقوش و ظروف سفالهای ساوه
ساوه بر سر راه کاروان رو مغرب به مشرق قرار گرفته و در جنوب غربی شهر ری واقع است. روشهای سفالگری این شهر چندان با روشهای ری و کاشان فرقی ندارد و از مجموع شیوة این دو شهر برای سفالگری استفاده نموده‌اند. بخصوص استفاده از سفال مینائی با رنگهای آبی و فیروزه‌ای با والرهای متفاوت و رنگ نارنجی و سبز خاکستری.
سبک طراحی و موضوعات ساوه را شاید میانگینی از کار ری و کاشان دانست با این تفاوت که در شیوه ساوه، خطوط کاملاً محیطی ترسیم شده که به راحتی قابل تمیز از دیگر روشهاست.
اغلب از تصاویر توضیحی استفاده شده و بعضی از نقوش به صورتی ویژه گشته و در بقیه ظروف استفاده گردیده است که بارزترین این طرحها، نقوش موج آب در حوضهایی با ماهی است که به شکلی خاص شبیه بته جقه نقش بسته و همچنین از نقوش اسلیمی در لباسها و در تزئین آسمان و درختها نیز استفاده شده و نقوش سفالهای این شهر را به گونه‌ای خاص جلوه داده است.
ظرفی درساوه ساخته شده است که تاریخ محرم 583 ه. ق را دارد و یکی از بهترین نمونه‌های ظروف سفالین ساوه است. کارگاههای سفالگری ساوه درقرن ششم و هفتم ه. ق یکی از مراکز مهم سفالگری بوده است.
فلسفة وجودی و مفهومی نقوش بر روی ظروف پیش از سلجوقی درباب فلسفة وجودی نقوش جانوری و علاقه در بکارگیری فرم و اشکال زیبای حیوانات آن هم به صورت عاشقانه، گسترده و ماهرانه در تمامی هنر ایران باستان، تعابیری وجود دارد.
جانوران منقوش برسطح سینی‌ها و بشقابهای نقره‌ای گاهی اوقات به هیئتی و همی و افسانه‌‌ای در می‌آمدند، از جمله جانوری که سر و گردن سگ داشت و بدن و پای پرنده و وجودش متضمن و دلالتی بر یکی از خصایص پادشاه بود.
هنر زینتکاری ظروف فلزی از شکار شاهی مایه میگیرد، خواه پادشاه را در حال تعقیب شیر نشان دهد یا خرس وحشی یا گورخر یا غزال، در هر مورد می‌کوشد تا دلاوری و سوارکاری و مهارت بی‌مانند وی را در تیراندازی به وصف در آورد.
موضوعات دینوی دیگری مانند مجالس ضیافت ندرتاً به وصف آمده است. اگر چه هیکل جانورانی که در حالتی رسمی نشان داده شده‌اند و احتمالاً معرف مظاهر مختلف پادشاه می‌بوده‌اند به طور مکرر دیده شده‌اند.
نقوش برخی از این حیوانات در دورة ساسانی روشن نیست، هر حیوان ممکن است مظهر یک ایزد نیکوکار باشد و یا با نشانهای خانوادگی اجتماعی ساسانی مرتبط باشد. هنرمندان در نقش اغلب حیوانات صفت درنده خویی را بارز ساخته‌اند، گویی می‌خواسته‌اند آنها را مبین نیروهای ماوراءالطبیعه سازند.
عمده ترین نقوش سفالهای دورة سلجوقی
به طور کلی نقوش سفالهای این دوره شامل نقوش انسانی، پرندگان و حیوانات اسلیمی (گل و گیاه) خط نوشته می‌شود، که در هر منقطه با شیوه خاص خود از این نقوش استفاده شده است.
نقوش انسانی :
سفالینه ایرانی در آغاز بدون نقش و ساده ساخته می‌شد، ولی در طول زمان غروق و علاقه منجر به ترسیم نقوش و طرحهای گوناگون بر روی سفالیه گردید. این نقوش ذوق، تفکر و هنر سفالگران است که در طول زمان معمولاً با الهام از طبیعت، روی گل شکل گرفته است. در بین طرح و نقوش سفالیه اولیه تا عصر حاضر نقوش انسانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بشر اولیه طبیعت گر است. طبیعت است که آذوقه او را فراهم می‌کند، سرپناه او را می سازد، به او پوشاک می‌دهد. ارتباط با عوامل گوناگون سفالگر اولیه با تجربه‌ای که از نقاشی در پناهگاهها کسب کرده بود، این بار بر روی دیگر دست ساخته‌ای، یعنی سفال نقش آفرینی می‌کند.
نقوش انسانی در دورة اسلامی تقریباً در انواع سفالینه یاد شده، دیده می‌شود مانند: ظروف سفالین یکرنگ، زرین فام، مینایی، رنگارنگ و نقش کنده. نقوش انسانی زمانی با سر حیوان و بدن انسان نیز دیده می‌شود که نشان از باورهای مذهبی دارد. به نظر می‌رسد هدف از ترسیم این نقوش ترجمانی از افکار، آداب، رسوم و فرهنگ عامه باشد که هنرمند با اندیشه‌ها و باورها و افسانه‌های زندگی خود و همنوع خود را به تصویر می‌کشد.
خط و ادبیات در دورة قرون وسطی اسلامی سلجوقیان و خوارزمشاهیان که بر مبنای ادبیات زمان خود رونق میگیرد به هنرمند سفالگر الهام می‌بخشد که از داستانهای ادبی، اسطوره‌ای بهره بگیرد. مضامین ادبی را با نقوش انسانی و انواع خطوط به زیباترین وجه به تصویر در آورد. داستانهایی از شاعرانی چون فردوسی، خیام، حافظ، مولانا، بابا افضل کاشانی، ظهیر فاریابی و دیگر ادیبان ادوار اسلامی، تفکر سفالگر را به آفرینش نقوش انسانی با بهره گیری از داستانهای ادبی (ادبیات) سوق می دهد. در سدة چهارم و پنجم هجری داستانهای فردوسی را بر روی سفالینه به تصویر کشیده شده. نقش سوارکاران، ضحاک مار به دوش روی سفالنیه‌ها دیده می‌شود. داستانهایی نظیر بهرام و آزاده، خسرو و شیرین، لیلی و مجنون را به هنگام شکار و رقض نشان، مسائل نجومی و صور فلکی داده می شود.
ذکر این نکته ضروری است که نقوش انسانی در ظروف سفالینی دورة اسلامی هماهنگی زیبایی با تصاویر مربوطه مانند: طبیعت، حیوانات، پرندگان، آبزیان دارد.
انسان به عنوان بهترین سمبل از هستی برای طراحان از ویژه ترین نقوشی است که برای تحسم بخشیدن به تصورات خود از آن یاری جسته و گاه به صورت مجدد و زندگی فردی وی و گاه به صورت جمعی، لحظه هایی از زیستن با دیگران را ترسیم نموده که دراین دوران طراحان با تکیه به قدرت و ابتکار خود نقطة عطفی در تاریح هنر ایران به وجود آورد.
....
بخشی از فهرست مطالب مقاله هنر سفالگری در دوره سلجوقیان
مقدمه‌ای برسفال :
تاریخچه‌ای از هنر ایران پیش از سلجوقی
تاریخچه‌ای از سلجوقیان
تاریخچه‌ای از سلجوقیان
تاریخچة سلجوقی :
تاریخچه‌ای از سلجوقیان
مراکز سفالسازی سلجوقی
نقوش و ظروف سفالهای آذربایجان
سفالهای آذربایجان
نقوش و ظروف سفالهای کردستان
نقوش و ظروف سفالهای مازندران
نقوش و ظروف سفالهای ری
شیوة مینیاتوری :
سفال کاشان :
ظروف کاشان
نقوش و ظروف سفالهای ساوه
عمده ترین نقوش سفالهای دورة سلجوقی
نقوش انسانی :
2ـ نقوش پرندگان و حیوانات
دانلود مقاله هنر سفالگری در دوره سلجوقیان