دانلود تحقیق و بررسی در مورد معماری ایران از سلجوقیان تا پایان عصر تیموریان

اختصاصی از یارا فایل دانلود تحقیق و بررسی در مورد معماری ایران از سلجوقیان تا پایان عصر تیموریان دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 17

معماری ایران از سلجوقیان تا پایان عصر تیموریان

سلجوقیان ترکان غز بودند که برای تصرف زمینهای حاصلخیز از ماوراء النهر به کشور ایران آمدند و بزودی با فتوحات خود توانستند علاوه بر ایران آسیای صغیر را نیز به تصرف در آورند. بدین ترتیب در آغاز قرن پنجم سلسله ی ترکان سلجوقی تأسیس شد. بعد از حکومت طغرل نوبت به حکمرانی آلب ارسلان رسید. بعد از مدتی حکومت به دست ملکشاه سلجوقی افتاد و سرانجام در دوره ی حکومت سلطان سنجر سلجوقی حکومت این سلسله روبه ضعف نهاد و بعد از مدتی به دست سلسله ی دیگری به نام خوارزمشاهیان منقرض شد. از وقایع مهم سیاسی این دوره، قیام فراگیر اسماعیلیان بود که حدود دویست سال، تقریباً بیشتر قلمرو جهان اسلام و آسیا را فراگرفت. رئیس این فرقه حسن صباح، ضمن جمع آوری تعداد زیادی از طرفداران خود گذرگاههای صعب العبور را به عنوان پایگاهی برای توسعه ی قدرت و قیام خود انتخاب کرد. مراکز سیاسی این فرقه بیشتر در کوههای البرز از قزوین تا دامغان گسترده بود. مرکز حکومتی آنان به نام آشیان عقاب یا قلعه الموت معروف است. اسماعیلیان معتقد بودند که اسماعیل پسر جعفربن محمد (ع) از احفاد حسین بن علی (ع) همان مهدی موعود است. گرچه اسماعیلیان در بیشتر کشورهای اسلامی حتی سوریه و مصر پیروان بسیار داشتند، ولی سرانجام به دست هلاکوخان مغول از بین رفتند.

از نظر توسعه ی هنرها بویژه معماری، عهد سلجوقیان یکی از دوره های درخشان هنری است. همچنین عده ای از محققان براین عقیده اند که در این دوره صنایع گوناگون به شیوه ی گذشته ادامه و گسترش یافت. معماری عهد سلجوقیان از استحکام و زیبایی خاصی برخوردار است. گرچه حدود یک هزار سال از آن دوره می گذرد ولی بناهای باقیمانده از آن دوران نشان دهنده ی مهارت و استادی هنرمندان و استادکاران و آگاهی آنان از شیوه های مختلف معماری است. شکوفایی هنرها در این دوره همچنین مدیون آرامش و ثبات سیاسی قلمرو سلجوقیان است که در آن هنرمندان توانستند آثار متعددی به وجود آورند. همچنین وجود وزیری دانشمند چون خواجه نظام الملک در دستگاه حکومتی سلجوقیان، باعث رونق صنایع و فنون شد. وی مدارس زیادی در شهرهای بغداد، نیشابور، مرو، ری و جرجان تأسیس کرد تقریباً از همین زمان بود که مدارس از مساجد جدا می شدند. مدارسی که در زمان صدارت خواجه نظام الملک به وجود آمد اغلب چهار ایوانی است. دوره ی سلجوقیان از نظر ادبی نیز اهمیت خاصی دارد؛ شاعران بزرگی چون ناصرخسرو، خیام و خاقانی به این دوره تعلق دارند. حکومت سلجوقیان جای خود را به حکومت خوارزمشاهیان داد. خوارزمشاهیان در آغاز قرن ششم هجری به ایران آمدند و ممالک خراسان و کرمان و ایالت جبال را تصرف کردند. از حکمرانان این سلسله سلطان محمد خوارزمشاه است که تصمیم به فتح بغداد و انقراض حکومت خلفا گرفت ولی حملات بی امان مغول نه تنها مهلت اجرای این نقشه را به او نداد بلکه در مدت کوتاهی به حکومت آنان پایان داد.

با گذشت 600 سال از آغاز اسلام تا پایان عصر سلجوقیان، تحولات مهمی در جهان اسلام رخ داد. کشور ایران نیز در این فاصله یعنی تا آغاز قرن هفتم هجری از نظر سیاسی، اقتصادی و مذهبی دستخوش تحولات و دگرگونیهایی شد که بی شک در گسترش هنرها بویژه معماری تأثیر بسزا داشت.

در این ادوار، بویژه در عهد سلجوقیان و خوارزمشاهیان، معماری اعتبار خاصی داشت. نقشه ی بناها اغلب چهار ایوانی و تزیینات مهم آنان آجرکاری و گچبری بود. همچنین ایجاد بناهای گوناگون مانند مساجد، مدارس، آرامگاهها و کاروانسراها توسعه پیدا کرد.

برای آنکه دانشجویان با وضعیت معماری از آغاز تا پایان عصر خوارزمشاهیان بیشتر آشنا شوند در صفحات بعد نمونه هایی از معماری صدر اسلام تا عصر خوارزمشاهیان معرفی خواهد شد؛ بناهایی با کاربردهای گوناگون چون مدارس، مساجد، مقبره ها، کاروانسراها، پلها و مجموعه های مذهبی.

ذکر این نکته ضروری است که بسیاری از محققان ویژگیهای معماری دوره ی خوارزمشاهیان را ادامه عصر سلجوقی دانسته، اختصاصات هنری این دوره را با عصر سلجوقی و گاهی هم با دوره ی ایلخانی همانند می دانند. بررسی سالهای اخیر نشان داده است که دوره ی خوارزمشاهی از نظر هنرهایی مانند فلزکاری، سفالگری، کاشیکاری و گچبری و ویژگیهای معماری، سبک جداگانه ای داشته که با ویژگیهای عصر سلجوقی و ایلخانی متفاوت بوده است.

در اوایل قرن هفتم هجری (سال 617 هجری) به علت اشتباهات سیاسی حکمرانان خوارزمشاهی سپاهیان چنگیز خان مغول به سرزمین ایران هجوم آوردند. مغولان پس از فتح سمرقند و بخارا به خوارزم و خراسان و دیگر بلاد آباد و پرجمعیت روی آورده و شهرهای معروفی چون نیشابور، ری، گرگان، مرو، هرات و بلخ را با خاک یکسان کردند. گرچه یکی از شاهان خوارزمشاهی به نام سلطان جلال الدین مدت ده سال با مغولان پیکار کرد، ولی از این جنگ و جدالها سودی نبرد و سرانجام به سال 628 هجری در کردستان کشته شد و این سلسله منقرض گشت.

در سال 653 هجری هجوم دیگری از سوی مغولان، به دست هلاکو یکی از نوه های چنگیز آغاز شد؛ هلاکو نیز مانند اجداد خود به ویرانی شهرها پرداخت و از طرفی به قیام دویست ساله ی اسماعیلیان در قلعه الموت پایان داد. بعد از آنکه مغولان شهرهای آباد را ویران کردند، مجبور شدند برای بقا و ایجاد حکومت جدید چاره اندیشی کنند و ممالک مفتوحه را سر و سامانی بدهند. آنها بزودی دریافتند که برای ادامه حکومت به عناصر و عوامل داخلی نیازمندند؛ از این رو حکومت آنان که به سلسله ایلخانی معروف است با صدارت دانشمندان ایرانی چون خواجه نصیر الدین طوسی آغاز شد. وی در توسعه فرهنگ ایران در دوره ی ایلخانی نقش اساسی داشت. به این ترتیب تجدید فرهنگ ایران اسلامی آغاز شد و هلاکو در ایران ساکن و مؤسس سلسله ایلخانی شد و نسبت به توسعه ی علوم اظهار علاقه کرد. از جمله اقدامات او تأسیس رصدخانه ای در مراغه با کمک خواجه نصیرالدین طوسی بود.

بعد از هلاکو، حکومت به دست آباقا پسر هلاکو و بعد به اولجایتو، ارغون و غازان رسید. در این دوره روابط ایلخانیان با ممالک خارج روبه توسعه نهاد و بتدریج توسعه ی هنرها بویژه معماری وارد مرحله جدیدی شد. ایجاد بناهای چون سلطانیه، مسجد جامع ورامین، فرومد، مسجد ملک و پامنار کرمان و مقابری چون گنبد سرخ، گنبد علویان، برج علاء الدین ورامین نشان دهنده ی توسعه ی معماری در این دوره است. با آغاز حکومت ابوسعید انحطاط سلسله ی ایلخانی آغاز شد و حکومتهای محلی مانند سربداران، جلایریان و مظفریان درنقاط مختلف ایران تأسیس گردید.

معماری دوره ی ایلخانی با اندک تفاوتی ادامه ی معماری دوران قبل از خود یعنی سلجوقیان است. استادکاران و معماران دوره ی ایلخانی نقشه ی چهار ایوانی را برای ایجاد بناهایی چون مدارس، مساجد، کاروانسراها و... به کار بردند. نوع و شکل گنبدها به شیوه ی سلجوقی ادامه یافت. در این دوره ایوانها مرتفع و کم عرض و دیوارهای بنا، باریکتر شد. بیشتر بناهایی که در دوره ی ایلخانی ساخته شد و به دست معماران و هنرمندان محلی بود. گاهی نیز شاهان ایلخانی با صدور احکام و فرامین، خواستار ایجاد بناهای مهم و باشکوه می شدند (مانند غازانیه و سلطانیه). (1)

هنرمندان و معماران در جوامع کوچکتر با امکانات و شیوه های محلی در شرایط مختلف اقدام به ساختن ابنیه ی مذهبی و غیرمذهبی می کردند. چون هر منطقه ذوق و سلیقه بخصوصی در معماری داشت، سبکها و اسلوبهای ویژه ای به وجود آمد که از آن میان سبک معماری آذربایجان و یزد قابل توجه است. به طور کلی از نظر مصالح ساختمانی و شکل، بین بناهایی که در شهرهای آذربایجان ساخته شده شباهتی وجود دارد که در بناهای نقاط دیگر ایران کمتر دیده می شود. معماری این دوره شاهد تحولات ویژه ای است. تزییناتی چون گچبری، کاشیکاری و آجرکاری، با مهارتی خاص زینت بخش بناها شدند. گچبری این دوره بر دوره های متقدم و متأخر برتری کامل داشته است. محراب مسجد جامع اصفهان، مسجد ارومیه، اشترجان و دیگر بناها نشان دهنده ی اوج رونق و شکوفای این هنر تزیینی است.

آرامش نسبی دوره ی ایلخانیان دیری نپایید؛ در 783 هجری، تیمور به ایران حمله کرد و بار دیگر قتل و غارت، شهرهای آباد و پرجمعیت ایران را فراگرفت. تیمور در طو ل زندگی خود سرزمینهای وسیعی را، از چین تا مصر و از دهلی تا استامبول و مسکو، پایمال اسب سپاهیان خود ساخت.

پس از درگذشت تیمور، شاهرخ در 807 هجری به حکومت رسید و پس از وی به ترتیب الغ بیک، ابوسعید و سلطان حسین میرزا به حکومت رسیدند. در دوره ی شاهرخ مجدداً آرامش به ایران بازگشت و ابداع آثار هنری،