پایان نامه بررسی همبستگی بین هوش و خلاقیت دانش آموزان

اختصاصی از یارا فایل پایان نامه بررسی همبستگی بین هوش و خلاقیت دانش آموزان دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

فرمت:word(قابل ویرایش)

تعداد صفحات:91

جهت دریافت درجه کارشناسی روانشناسی

عنوان:پایان نامه بررسی همبستگی بین هوش و خلاقیت دانش آموزان دبیرستانی شهرشتان اسلامشهر در سال تحصیلی 84-83

فهرست مطالب:

چکیده : ۱

فصل  اول : ۳

(کلیات تحقیق) ۳

مقدمه : ۴

«بیان مسئله» ۷

«اهمیت تحقیق» ۸

«اهداف تحقیق» ۸

«فرضیه‌های تحقیق» ۹

«تعاریف نظری و عملیاتی واژه‌ها» ۹

فصل دوم. ۱۱

(ادبیات و پیشینة تحقیق) ۱۱

«ادبیات تحقیق» ۱۲

«فرآیند خلاقیت» ۱۲

«ماهیت استداد خلاق » ۱۴

«رابطه خلاقیت و محیط خانوادگی » ۱۵

«مردان و زنان خلاق» ۱۶

« روشهای پرورش خلاقیت» ۱۸

عوامل مؤثر در خلاقیت :‌ ۱۹

«اثر عشق و نفرت» ۲۱

«جاه‌طلبی، طمع، مصیبت» ۲۱

«تمرکز به عنوان کلید خلاقیت» ۲۱

«برای پرورش خلاقیت کنکاش مغزی بهترین خلاقیت است» ۲۲

«محیط مساعد برای ایجاد رفتار خلاق» ۲۴

«عواملی که مانع خلاقیت می‌شوند» ۲۶

«خلاقیت و هوش» ۲۹

«هوش چیست» ۳۳

«تقسیمات و طبقه‌بندی هوش» ۳۳

«عوامل موثر در رشد و پرورش هوش» ۳۵

عوامل مربوط به هنگام تولد : ۳۷

عوامل بعد از تولد : ۳۸

«تحقیقات انجام شده» ۴۰

فصل سوم. ۴۲

(روش اجرای تحقیق) ۴۲

«جامعه آماری» ۴۳

«نمونه و روش نمونه‌گیری» ۴۳

«ابزار اندازه‌گیری» ۴۳

«روش جمع‌آوری اطلاعات» ۴۵

«روش آماری» ۴۶

فصل چهارم. ۴۷

توصیف داده ها ـ جداول ـ نمودارها ۴۷

تحلیل استنباطی داده ها ۴۷

الف) توصیف داده‌ها (جداول، نمودارها) ۴۸

فصل پنجم. ۵۵

«مقدمه» ۵۶

«خلاصة تحقیق» ۵۶

«یافته‌های تحقیق» ۵۷

«پیشنهادها» ۵۹

«محدودیتهای تحقیق» ۶۰

«منابع» ۶۲

ضمائم آزمون سنجش خلاقیت تورنس… ۶۴

مقدمه :

با اینکه روان‌شناسان و محققین در اهمیت خلاقیت در بین افراد اجتماع پی برده‌اند، با این وصف خلاقیت از جمله موضوعاتی است که در تحقیقات علمی کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد. این علامت ممکن است به دلایل زیر باشد.

    وجود عقاید سنتی مبتنی بر ارثی بودن این پدیده و بی‌اثر بودن تربیت بر روی آن.
    قامت افرادی که دارای این قدرت هستند و توجه محققین در پدیده‌هایی که اکثریت را در بر می‌گیرد.
    اعتقاد به اینکه افراد باهوش در زندگی موفق‌تر از افراد خلاق هستند، به دلیل آنکه اکثر آنها تحصیلات عالی کرده و در رفاه مادی به سر می‌برند، در صورتیکه افراد خلاق اغلب در فقر زندگی می‌کنند، از نظر اقتصادی در تنگنا بوده و در فقر هم می‌میرند و در نتیجه نبودن رغبتی در پرورش افراد خلاق بوجود می‌آید.
    مطالعه و اندازه‌گیری خلاقیت بسیار مشکل است.(خانزاده، 1359، ص 10)

باوجود مسائل فوق مطالعه خلاقیت بی‌نتیجه مانده تا اینکه دانشمندان به این نکته پی بردند که افراد خلاق به خوبی می‌توانند منشاء رشد و توسعه در زمینه‌های تجاری صنعتی، اقتصادی باشند. با توسعه تحقیقات علمی در زمینه خلاقیت بر روی بسیاری از عقاید سنتی از جمله این عقیده که خلاقیت منشاء ارثی دارد و قابل پرورش نیست خط بطلان کشیده شد آموزش می‌گوید : خلاقیت کودکان امری همگانی است در حالیکه در بین بزرگسالان تقریباً وجود ندارد. خود به خود این سوال پیش می‌آید که چه می‌شود این توانایی عظیم و همگانی‏، بشری شود. این همان سوالی است که انسان را درباره اندیشه «الکساندر دوما» به تأمل وا می‌دارد (خانزاده، 1359، ص 12و11).

مزلو خلاقیت را چنین تعریف کرد. خلاقیت در ابتدا از روان، هوشیار سرچشمه می‌گیرد. ایده‌های تازه یا نوآوریهای واقعی است که با آنچه در حال حاضر وجود دارد، کاملاً متفاوت است.

رولومی چنین نظر داده است که فراینده‌های خلاقیت نیز عقلانی نبوده، بلکه فوق عظلانی‌‌اند.

فعالیت‌های فکری، ارادی، عاطفی را گرد هم آورده‌ و به تحرک وامی‌دارد. وی معتقد است تفکر خلاق، نمایش بالاترین درجه سلامتی عاطفی بوده و عبارت از ابراز وجود افراد سالم در جریان خودسازی و تکامل تعیین خودش است. (تورنس- ترجمه قاسم زاده.1372. ص18).

مطالعات اخیر نشان می‌دهد که خلاقیت و هوشبهر آن طور که برخی از سولفان ادعا می‌کنند با هم تباین ندارند. در حقیقت هیچ خلاقیت آشکاری نیست که با هوشبهر لااقل 120 همراه نباشد. ولی در هوشبهرهای بالاتر از 120 همبستگی بین خلاقیت و هوشبهر کاهش می‌یابد.(تورنس، ترجمه قاسم زاده، 1372 بررسی‌های به عمل آمده نشان دهنده این‌ست که پسرها خلاقیت بیشتری نسبت به دخترها از خود نشان داده‌اند.

مخصوصاً در دوره کودکی قسمت عمده این اختلاف ناشی از روشهای متفاوت تربیتی است که نسبت به آنها اعمال می‌شود. به پسرها فرصتهای بیشتری برای استقلال داده می‌شود. و با نشان دادن ابتکار و استعداد بیشتر مورد تشویق والدین و معلمان قرار می‌گیرند.

اکثر خانواده‌ها شیوه‌های محافظه‌ کارانه و سازگارتری را تقویت می‌کنند. از بین آزمونهای موجود برای اندازه‌گیری خلاقیت آزمون تورنس بالاترین کاربرد را داشته است. (خانزاده، 1359، ص 61،60)

در این پژوهش سعی شده است که همبستگی بین هوش و خلاقیت دانش‌آموزان مورد بررسی قرار گیرد.

«بیان مسئله»

نیروی خلاقی هر جامعه بزرگترین و پرارزش‌ترین سرمایه است که هر جامعه در اختیار دارد.

همچنین این افراد در زمینه توسعه تجاری، صنعتی و اقتصادی می‌توانند نقش موثری داشته باشند. جامعه نیاز مبرم به حل مشکلات اجتماعی دارد و با دید اقتصادی متوجه می‌شویم که حل این گونه‌ مشکلات به راحتی امکان‌پذیر نمی‌باشد و به خلاقیت نیاز دارد.

همبستگی بین هوش و خلاقیت بالاست اما مطلق نیست. کودکانی که دارای بهره هوشی پایین و حتی متوسط هستند از خلاقیت کم یا متوسط برخوردارند. اما لزوماً عکس این موضوع صادق نیست. بهره هوشی بالا همیشه به معنای خلاقیت بالا نیست. از اینرو بهره هوشی بالای 135 که در بسیاری از برنامه‌های ویژه کودکان با استعداد مورد استفاده قرار می‌گرفت، احتمالاً برای کودکان کاملاً خلاق بسیار بالاست و بیشتر آنها را کنار می‌زند.

مقاله پرخاشگری و گوشه گیری دونمونه از مشکلات رفتاری دانش آموزان

اختصاصی از یارا فایل مقاله پرخاشگری و گوشه گیری دونمونه از مشکلات رفتاری دانش آموزان دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

فرمت فایل : word(قابل ویرایش)

تعداد صفحات:34

مقدمه:

آفرینش ویژه انسان به گونه ای است که جز به وسیله ایمان و یاد خدا آرامش نمی یابد. انسان طبعا خواستار سعادت و خوشبختی و آرامش روانی است و برای به دست آوردن آن شبانه روز تلاش می کند، و از تصور شکست و بدبختی در بیم و اضطراب است.لیکن هر کسی سعادت و خوشبختی خویش را در چیزی می پندارد و برای رسیدن به آن برنامه خاصی را تنظیم می کند و راهی را می پوید……

بعضی حداکثر استفاده از لذائذ مادی، بعضی اندوختن مال و ثروت و املاک ، بعضی جاه و مقام و ریاست و شهرت ، و بعضی تحصیل علم و دانش ، و بطور کلی نیل به امور مادی و دنیوی را وجهه نظر خویش قرار داده، سعادت و کمال خود را در آن جست و جو می کنند و در حد پرستش به دنبال آن می روند. به عبارت دیگر بعضی شهوت پرست، بعضی مقام پرست، بعضی علم پرست هستند. و تصور می کنند بدین وسیله می توان سعادتمند و خوشبخت شد. اما قرآن عقیده دارد که اعراض از یاد خدا ، توجه به امور دنیوی و پیروی از هواهای نفسانی ، زندگی انسان را قرین خوشبختی و آرامش نمی کنند ، بلکه زندگی را سخت و دشوار و مقرون با ناراحتی و اضطراب درونی می سازند.

در قرآن می فرماید:(هرکسی که از یاد من اعراض کند همانا زندگی تنگ و دشواری خواهد داشت و در قیامت او را نابینا محشور خواهیم کرد.)

بزرگترین بدبختی انسان دلبستگی به امور دنیوی و تسلیم در برابر هواهای نفسانی است، زیرا خواستهای نفسانی حدی ندارد که وقتی به آن رسید قانع شود و بگوید به آنچه می خواستم رسیدم و دیگر نمی خواهم؛ بلکه همواره خواستار مرتبه عالی تر خواهد بود و در طریق رسیدن به آن همچنان جدیت خواهد کرد . اما از آنجا که امکانات هر کس محدود است و نمی تواند به دلخواه خود نائل شود، ناچار است در فراق آن بسوزد و بسازد.

به علاوه انسان نسبت به حفظ و نگه داری همان چیزها یی که به دست آورده نیز نیز مطمئن نخواهد بود؛ زیرا همواره نگران آن است که مبادا در اثر وقوع حوادث، بلایا، آفتها و مصیبتها، یا در اثر حسادتها و دشمنیها ، تزاحمها و رقابتها، نعمتهای موجودش را از دست بدهد. …………

مقاله اثرات تکلیف شب برای دانش آموزان

اختصاصی از یارا فایل مقاله اثرات تکلیف شب برای دانش آموزان دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

فرمت فایل : word(قابل ویرایش)

تعداد صفحات:137

فهرست مطالب:

فصل اول
مقدمه ۱
بیان مسئله ۷
ضرورت و اهمیت پژوهش ۱۰
متغیرهای پژوهش ۱۳
تعریف عملیاتی متغیرها ۱۴
فرضیه های تحقیق ۱۵
فصل دوم
مقدمه ۱۸
قوانین یادگیری از نظر روانشناسان ۲۱
تاثیر تکلیف در یادگیری ۲۳
آیا تکلیف شب یک ضرورت تربیتی است؟ ۲۴
ملاک های تعیین تکلیف شب ۲۶
تناسب نوع تکلیف با نوع درس ۲۸
جایگاه تکلیف ۲۸
تصحیح تکلیف ۲۹
تشریح اهداف تکلیف ۳۰
فواید و مضرات تکلیف ۳۰
اهداف تکلیف ۳۱
انواع تکلیف ۳۲
حجم تکلیف ۳۳
رابطه تکلیف با میزان هوش و استعداد دانش آموزان و پیشرفت تحصیلی آنها ۳۵
تاریخچه تکلیف شب در جهان ۳۶
تکلیف شب به عنوان یک تجربه یادگیری ۳۸
اثرات تکلیف شب ۴۰
نظریات مختلف درباره تکلیف شب ۴۱
تاریخچه تکلیف شب ۴۴
تحقیقات انجام شده در ایران ۵۲
فصل سوم
روش تحقیق ۵۶
نوع تحقیق ۵۶
جامعه آماری ۵۷
نمونه آماری ۵۷
روش نمونه گیری ۵۷
ابزار تحقیق ۵۷
روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
فصل چهارم
الف- آمار توصیفی ۶۱
مقدمه و بیان افراد نمونه آماری بر اساس مدرک سابقه، جنسیت و منطقه جغرافیایی ۶۱
بیان فرضیه ها و سوالات مربوط به آن ۶۲
سوالات پرسشنامه و جداول مربوط به فرضیه شماره یک ۱۰۱-۶۳
سوالات پرسشنامه و جداول مربوط به فرضیه شماره دو ۱۰۱-۶۳
سوالات پرسشنامه و جداول مربوط به فرضیه شماره سه ۱۰۱-۶۳
سوالات پرسشنامه و جداول مربوط به فرضیه شماره چهار ۱۰۱-۶۳
سوالات پرسشنامه و جداول مربوط به فرضیه شماره پنج ۱۰۱-۶۳
سوالات پرسشنامه و جداول مربوط به فرضیه شماره شش ۱۰۱-۶۳
سوالات پرسشنامه و جداول مربوط به فرضیه شماره هفت ۱۰۱-۶۳
تجزیه و تحلیل و بیان روش مقایسه ای ارائه تکلیف شب سنتی و فعال ۱۰۱
آمار استنباطی ۱۰۵
بحث و نتیجه گیری ۱۰۹
فصل پنجم
خلاصه پژوهش ۱۱۲
عنوان و اهداف پژوهش ۱۱۲
فرضیه های پژوهش ۱۱۲
نوع پژوهش ۱۱۴
پیشنهادات ۱۱۵
محدودیت ها و موانع ۱۱۶
پیوست ها
منابع و مأخذ ۱۱۹
فهرست جداول ۱۲۱
نمونه فرم پرسشنامه ۱۲۴

مقدمه:

   تکلیف همواره به عنوان یکی از عوامل مهم در تحقق یادگیری مطرح بوده و در هر دوره متناسب با برداشتی که از یادگیری وجود داشته، شکل و نوع تکلیف نیز متفاوت بوده است. شاید در گذشته اگر دانش آموزی صرفاً موفق به محفوظاتی در ذهن خویش می شد، تصور می رفت که یادگیری در او تحقق یافته است. اما امروزه، با تعریفی که از یادگیری می شود توقع اهدافی فراتر از آن وجود دارد. یکی از متغیرهای رایج در مورد یادگیری به شرح زیر است: «یادگیری تغییری است که در توانایی انسان ایجاد می شود و برای مدتی باقی می ماند و نمی توان آن را به سادگی به فرآیندهای رشد کسب شده نسبت داد.»

به همین دلیل از تکالیف خانه به عنوان تمرین جهت یادگیری و توانایی استفاده می گردد و تکلیف خانه به آن دسته از فعالیت های درسی اطلاق می شود که در یادگیری های کلاسی جهت انجام دادن در خارج از کلاس درس و مدرسه برای دانش آموزان تعیین می شود.

تاکنون صدها تحقیق در مورد تکلیف خانه و نقش آن در موفقیت های تحصیلی انجام شده است. برای نمونه قدمت این تحقیقات به نود سال پیش می رسد و آنها در مجموع تکلیف را جزء جدایی ناپذیر یادگیری می دانند. مطالعات نظرات معلمین، محصلین و والدین متخصصین در سالهای اخیر نشان می دهد که همگی معتقدند که تکلیف شب دانش آموزان را در کسب نمرات بهتر یاری می‌نماید. از جمله متخصصینی که انجام تکالیف درسی را مفید می داند دکتر علی اکبر سیف می باشد وی در مورد اهمیت و نقش تکلیف در تحقق یادگیری معتقد است:

• «بخش عهده یادگیری باید در کلاس انجام گیرد و فعالیت های خارج از مدرسه باید مکمل یادگیری و فعالیت های مدرسه باشد. در شرایطی، توضیحاتی که در کلاس داده می شود برای یادگیری بعضی از دانش آموزان کفایت می کند، اما برای بعضی دیگر ممکن است چنین نباشد و لذا به تمرین ومرور بیشتری نیاز داشته باشند، در این صورت می توان با تعیین تکالیفی مناسب با نیاز هر دانش آموز او را در این امر یاری کرد» (سیف، 1374)

تکلیف شب از وظایفی است که از تاسیس مدارس همگانی عمدتاً به منظور تکمیل آموزش مدرسه و گاه به عنوان وسیله ای در دستیابی به اهداف دیگر آموزش و پروش مانند عادت به کار مستقل، رشد، مسئولیت، عادت به مطالعه برای دانش آموزان در کشورها معمول بوده است.

امروزه با توجه به تحولات جوامع با پیدایش نظریه‌های تربیتی و وجود رسانه‌هایی که اوقات فراغت دانش اموزان را به خود اختصاص می دهد، ضرورت تکلیف شب در بسیاری از کشورها مورد سوال قرار گرفته و راههای دیگری برای پر کردن اوقات فراغت کودکان و نوجوانان در خانه تدبیر می گردد.

در بعضی از جوامع از جمله در ایران- تکلیف شب هنوز جایگاهی سنتی و ارزشی خود را حفظ نموده است و از آن جا که گروه های مختلفی درگیر آن می باشند، این مسئله هنوز به عنوان یک موضوع روز مطرح بوده و طیف وسیعی از افکار و عقاید مختلف و گاه متضادی را در بر می گیرد. تکلیف شب چنان با تار و پود نظام آموزش و پرورش کشورمان آمیخته است که تصور مدرسه بدون تکلیف برای بسیاری از ما ممکن نیست. تکلیف به عنوان فعالیتی که دانش آموزان و والدین آنها را درگیر ساخته از دیدگاه های مختلف و حتی متضاد مورد بررسی قرار گرفته است.

موافقان معتقدند اگر دقت لازم در تعیین نوع تکلیف صورت پذیرد و اگر این فرایند مورد ارزشیابی دقیق واقع شود نه تنها مزاحم یادگیری مدرسه ای نیست بکله تداومی مناسب برای آن محسوب می شود. مخالفان این فعالیت بیشتر وضعیت اجرایی نامناسب آن را در چه مرحله تعیین تکلیف و چه در مراحل اجرا و ارزشیابی دلیلی برای بیهوده بودن این فعالیت دانسته اند. با وجود این نقش تکلیف شب به عنوان یک حلقه ارتباطی بین خانه و مدرسه انکار ناپذیر است و تکلیف شب می تواند به عنوان وسیله ای جهت ارتباط بین والدین و شاگرد و معلم به کار گرفته شود.

آنچه در این ارتباط حائز اهمیت است چگونگی تکرار مطالب و تمرین آموخته‌هاست. روشن است تمرین یا تکرار درس های آموزشگاهی زمانی می تواند مفید واقع گردد که عوامل موثر در یادگیری و پیشرفت تحصیلی نیز مورد توجه قرار گیرد. وقتی دانش آموزان در شرایط یکسان در مقایسه با دانش آموزانی که علاقه آشکار ندارند آن موضوع را به سهولت و با سرعت بیشتری می آموزند. دانش آموزان ممکن است با یک نوع تکلیف برخورد مثبت و با نوعی دیگر تکلیف برخورد منفی داشته باشند. چنین دانش آموزی احتمالا در تکلیفی که نسبت به آن نگرش مثبت دارد پیشرفت بیشتری خواهد داشت.

منظور از مشق شب یا تکلیفی که دانش آموز باید برای تکمیل آموزش و پرورش مهارت ها و توانمندی های خود انجام دهد چیست؟ آیا دانش آموزی که مجبور است چهار بار از درس رونویسی کند به اهداف شناختی، عاطفی و رفتاری آموزشی و پرورش در ارائه مشق شب یا تکالیف شبانه دست می یابد؟ مشق شب تا چه اندازه سبب بالندگی آموزشی در رشد تحصیلی دانش آموزان می شود؟ آیا معلم با دادن تکالیف اجباری، سنگین، خسته کننده، ملال آور، غیر ضروری موجب افزایش انگیزش تحصیلی و رشد خلاقیت او می شود؟

آیا تنها یک نوع سنتی و کلیشه ای مشق شب در جریان آموزش و پرورش ما متداول است؟ آیا معلمان و متخصصان تعلیم و تربیت نمی خواهند با روشی دیگر از طریقی تازه تر، مشکلات مشق شب را در نظام آموزشی برطرف کنند؟

جای تردید نیست که مشق شب باعث پایدار شدن یادگیری ها و آموزشهای کودکان دبستانی می شود ولی نباید فراموش کنیم که کودک دبستانی در هنگام نوشتن مشق شب در حال گذراندن زندگی خود نیز هست. پس مشق شب باید با زندگی او تناسب داشته باشد.

آنچه محقق را به انجام چنین تحقیقاتی وا می دارد ارزیابی دقیق از عملکرد آموزگاران در باره‌ی تعیین تکالیف برای دانش آموزان و چگونگی نحوه‌ی بررسی این تکالیف و بررسی تاثیر انواع تکلیف در یادگیری دانش آموزان است. شکی نیست که هنوز عده‌‌ی کثیری از معلمان، به شیوه‌ی سنتی تکلیف شب می‌گویند و هراز گاهی اگر فرصت دست بدهد بر روی تکالیف یا آخر تکلیف علامت هایی از خط زدن و یا امضا نمودن ثبت می نمایند و این روش تعیین تکلیف برای تمامی دانش آموزان و نحوه‌ی بررسی آن تا چه حد می‌تواند بر میزان تثبیت یادگیری دانش آموزان موثر باشد. و بررسی این نکته به نظر ضروری می رسد که چند درصد از معلمان ما از شیوه های نوین در تهیه‌ی تکالیف و بررسی آن سهم دارند و چگونه می توان این روش ها را بسط و گسترش داد.

فصل اول

1-بیان مسأله

تکلیف شب برای چیست؟ مسئله تکلیف شب و مباحثات مربوط به آن همواره برای دانش آموزان و معلمان و اولیای دانش آموزان مطرح بوده و هست و نظریات موافق و مخالف آنان را برانگیخته است. یک عده از آنها مخالف تعیین تکلیف برای دانش آموز هستند به خصوص تعیین تکلیف شب را در سطح ابتدایی کاری بیهوده می دانند و عقیده دارند که کودکان پس از یک روز طولانی و خسته کننده در کلاس وقتی به خانه می رسند بهتر است اوقات خود را با استراحت، بازی و یا اشتغال به یک کار سرگرم کننده به هر حال فعالیتی غیر درسی بگذرانند. وقتی با معلمان درباره تکلیف شب صحبت می شود اغلب عقیده دارند که این اولیای دانش آموزان هستند که بر ارائه تکلیف درسی در خانه تأکید می کنند تا خیالشان راحت باشد که بچه ها چیزی یاد می گیرند. از طرفی وجود تکلیف شب بچه ها را سرگرم کرده مانع مزاحمت ها و سرو صدای آنها در خانه می شود. در نتیجه‌ی یک همه پرسی که توسط یک روزنامه فرانسوی درباره تکلیف شب انجام گرفت، معلوم داشت که بسیاری از معلمان عقیده دارند که کودکان خود علاقمند به انجام تکلیف درسی در خانه هستند به شرط آنکه طولانی نباشد. آنان که موافق تکلیف شب هستند آن را وسیله‌ای برای تشخیص توانایی های درسی کودکان می دانند و معتقد هستند که تکالیف درسی شاگردان می تواند وسیله‌ای برای برقراری ارتباط بین خانه و مدرسه باشد. زیرا اولیا از طریق نظارت بر تکالیف متوجه می شوند در مدرسه چه می گذرد و چه تغییراتی در محتوای روش ها و برنامه های درسی داده شده است.

تکلیف تمرینی است در زمینه‌ی آنچه که دانش آموز در کلاس فرا گرفته و فقط در همین جایگاه می تواند نتیجه یادگیری را برای او در برداشته باشد.

تکلیف شب باید:

1-لازم و مفید باشد.

2-با توانایی و رشد دانش آموزان تناسب داشته باشد.

3-به خوبی تشریح شده و انگیزه‌ی لازم را فراهم آورد.

4-به صراحت توسط دانش آموز و والدین فهمیده و درک شوند.

5-بر آزادی و نوآوری دانش آموز تاکید داشته باشد.

6-تا حد امکان انفرادی باشد.

7-در صورت امکان واگرا، متنوع و با تخیل همراه باشد.

8-آموختن محتوا و مهارت ها را به دیگران مد نظر قرار داهد.

امروزه با پیشرفت و گسترش علوم مخصوصاً علم روانشناسی و توجه خاص انسانها به امر تعلیم و تربیت باعث گردیده که تعیین تکلیف شب از موارد مهم و نقش آفرین در پیشرفت تحصیلی و آموزش فراگیران جزء لاینفک آموزشی به حساب آید.

اما با توجه به حساسیت و اهمیت این مسأله متأسفانه به نظر می رسد چندان توجهی به این امر نمی شود و بعضی از مدارس و معلمین در تعیین تکلیف به صورت سنتی و سلیقه ای و بدون توجه به نیازها و جنبه های جسمی و ذهنی فراگیران عمل می نمایند که چنین عملی نتیجه ای جز خستگی و دلسردی دانش آموزان از درس و معلم نخواهد داشت.

در این تحقیق، محقق در صدد است تاثیر شیوه های مختلف تعیین تکلیف شب را بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ابتدایی بسنجد.

تکلیف شب از متغیرهای درونی مدرسه است که در صورت تجدید نظر کلی و در شرایط فعلی آن شاید بتواند بسیاری از اهدافی را که بر آن مترتب است، مانند تداوم یادگیری، بهبود نگرش به مدرسه، عادت به مطالعه، تنظیم وقت و …را جامه عمل پوشانده وسیله ای برای شناخت مشکلات دانش آموزان و کمک در رفع آن می باشد به امید آن که گامی باشد در جهت اعتلای اهمیت توجه به مسأله تکلیف شب.

     محقق در صدد است که تاثیر تکالیف فعال را بر روی پیشرفت تحصیلی در دروس ریاضی، علوم تجربی و ادبیات بررسی کند. از این جهت دانش آموزان پایه سوم را به صورت نمونه و تصادفی انتخاب نموده و با ارائه تکالیف فعال که شامل تکالیف مختلف از دروس ریاضی، علوم و ادبیات فارسی‌ (املا، انشاء، خواندن) به صورت تمرینی، نگرشی، خلاق، پژوهشی و … و با در نظر گرفتن تفاوت های فردی دانش آموزان در اختیار معلم مربوطه قرار داده تا بعد از آزمون نوبت اول در کلاس ارائه دهد تا پس از آزمون نوبت دوم در کلاس نتایج به صورت طرح پیش آزمون و پس آزمون برای یک گروه مستقل مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار بگیرد.

2-اهمیت و ضرورت تحقیق

در هر دوره متناسب با برداشتی که از یادگیری وجود داشته شکل و نوع تکلیف نیز متفاوت بوده است. اما امروزه با تعریفی که از یادگیری می شود انتظار اهدافی فراتر از آن وجود دارد. دیدگاه های متخصصان معاصر در خصوص تکالیف درسی از فلسفه و روش های تعلیم و تربیتی که در طول قرن ها متداول بوده تاثیر پذیرفته است. سالیان دراز حفظ کردن به عنوان تنها نوع تکلیف درسی و حتی یادگیری محسوب می شد. و در نتیجه همین بینش ناکامی های تحصیلی را صرفا به ناتوانی دانش آموزان نسبت می دادند نه به روش های آموزشی. یکی از عواملی که در به وجود آوردن دیدگاه های جدید تعلیم و تربیت موثر واقع شده تشخیص درجه اهمیت فعال نمودن شخص دانش آموز بوده است. اغلب بینش های معاصر به تحریک قدرت ابتکار و مسئولیت پذیری محصل در امر یادگیری بها می دهند و بر این هدف تاکید می‌کنند که دانش آموز هرچه بهتر و موثرتر تر از اوقات خارج از مدارس در جهت یادگیری بهره ببرد.

اابته باید توجه داشت که تکلیف شب هرگز نمی تواند به خودی خود مفید یا مضر تلقی گردد و سودمندی آن به عوامل و خصوصیات فردی و خانوادگی دانش آموز، عوامل کلاسی، برخورد معلم و بخصوص به ماهیت و چگونگی آن وابسته است.

تحقیقی که انجام می گیرد دارای اهمیت فراوانی می باشد چرا که یافته های آن می تواند رهنمودی برای تنظیم کتب درسی مناسب و دستور العمل هایی جهت تعیین تکلیف شب دانش آموزان باشد و از طرفی نقطه معلمان را در ارتباط با تکلیف شب در دروس مختلف ارائه نمود. و چراغی فرا راه معلمان در جهت استفاده بهتر از تکلیف شب عرضه نمود.

پایان نامه رابطه وضعیت اقتصادی خانواده و موفقیت تحصیلی دانش آموزان دوره ابتدایی حضرت مریم شهرستان دهدز

اختصاصی از یارا فایل پایان نامه رابطه وضعیت اقتصادی خانواده و موفقیت تحصیلی دانش آموزان دوره ابتدایی حضرت مریم شهرستان دهدز دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

فرمت فایل : doc(قابل ویرایش)

عنوان پایان نامه :رابطه وضعیت اقتصادی خانواده و موفقیت تحصیلی دانش آموزان دوره ابتدایی حضرت مریم شهرستان دهدز در سال89-90

فهرست مطالب:
 
عنوان        صفحه    


چکیده ..............................................................................................................................................................................................................................................................................
فصل اول : کلیات
مقدمه............................................................................................................................................................................................................................................................
بیان مسئله.....................................................................................................................................................................................................................................................
 اهمیت و ضرورت تحقیق....................................................................................................................................................................................
هدف های پژوهش............................................................................................................................................................................................................................
فرضیه های پژوهش..........................................................................................................................................................................................................................................................
متغیرها............................................................................................................................................................................................................................................................
تعریف واژه ها و اصطلاحات..................................................................................................................................................................................................
فصل دوم: مبانی نظری و پیشنه تحقیق
مبانی نظری................................................................................................................................................................................................................................................
نیاز چیست..................................................................................................................................................................................................................................................
نیاز سنجی چیست.........................................................................................................................
کاربرد نیازسنجی..........................................................................................................................
1-    فراهم سازی اطلاعات..........................................................................................................
2-    ارزیابی و سنجش.................................................................................................................
3-    پاسخگو و مسئول کردن موسسات و نهادهای آموزشی........................................................
4-    تشخیص یا شناسایی ضعف ها و مسائل و مشکلات اساسی سازمان های مربوطه....................
5-    رشد و توسعه سازمان و کارکنان.........................................................................................
6-    استفاده بهینه از منابع و امکانات...........................................................................................
اصول نیازسنجی.......................................................................................................................................................................................................................
نیاز آموزشی................................................................................................................................................................................................................................
روش های تعیین نیازهای آموزشی کدام است..........................................................................................................................................
نیازسنجی آموزشی...............................................................................................................................................................................................................
آموزش ضمن خدمت.......................................................................................................................................................................................................
پیشینه تحقیق...............................................................................................................................................................................................................................
فصل سوم: روش تحقیق
جامعه آماری..........................................................................................................................................................................................................................................
نمونه آماری.............................................................................................................................................................................................................................................
روش های نمونه گیری.................................................................................................................................................................................................................
ابزار گرد آوری داده ها...............................................................................................................................................................................................................
روش تجزیه و تحلیل داده ها..................................................................................................................................................................................................
روش های تحقیق...............................................................................................................................................................................................................................
فصل چهارم: یا فته های تحقیق
داده های توصیفی..............................................................................................................................................................................................................................
فرضیه ها......................................................................................................................................................................................................................................................
 
فصل پنجم: نتیجه گیری
نتایج:..............................................................................................................................................................................................................................................................
مقایسه نتایج پژوهش با پژوهش های مشابه..............................................................................................................................................................
پیشنهادات: ...............................................................................................................................................................................................................................................
محدودیتها: ..............................................................................................................................................................................................................................................
منابع: ............................................................................................................................................................................................................................................................
چکیده انگلیسی: ..........................................................................................................................................................................................................................
ضمایم

چکیده :

هدف پژوهش حاضر تعیین رابطه وضعیت اقتصادی خانواده و موفقیت تحصیلی دانش آموزان دوره ابتدایی حضرت مریم شهرستان دهدز در سال 89-90­.­این مطالعه روی 100 نمونه تصادفی­خوشه­ایی انجام شد.­­ابزارهای مورد استفاده برای جمع­آوری اطلاعات شامل پرسشنامه وضعیت اقتصادی_ وضعیت تحصیلی ،­ آزمون های تحصیلی و موفقیت تحصیلی این گروه از دانش اموزان ،وآزمون­های ویژه ارزیابی اقتصاد شامل شاخص توده دانش آموزان و بود.­از آزمون ضریب همبستگی پیرسون برای بررسی ارتباط بین متغیرها استفاده شد.­یافته های پژوهشی نشان داد که بین وضعیت اقتصادی با وغیت تحصیلی دانش آموزان ارتباط معنی­داری وجود داشت.                      
در این تحقیق دو نوع پرسشنامه یکی خاص وضعیت مالی اقتصادی دانش آموزان با موفقیت تحصیلی بالا و متوسط و دانش آموزان با افت تحصیلی استفاده شده است و اطلاعات جمع آوری شده در قالب جداول فراوانی و نمودارها و آزمونهای آماری توصیف و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. نتایج این تحقیق نشان می دهد که فقر خانواده مهمترین عامل افت تحصیلی دانش آموزان وضعیت مالی والدین می باشد ..                    

 مقدمه :

پیشرفت­های شگرف در فن­آوری و ماشینی­شدن زندگی از ویژگی­های دنیای مدرن امروزی است.پیامد ماشینی­شدن زندگی،­فقرحرکتی­ بوده که از دیدگاه تندرستی از مهم­ترین مشکلات بشر امروزی است.­این پدیده یکی از عوامل خطرآفرین چاقی محسوب می­شود.­در پنجاه سال گذشته،­پژوهش­ها نشان­ داده­اند که مهم­ترین عواملی که سبب بروز ناتوانی­ها و مرگ­های زودرس می­شوند،­­از بیماری­های عفونی و واگیردار به بیماری­های مزمن وتحلیل­برنده تغییر یافته­اند.­در طی این سال­ها ازیک سو،­به علت افزایش توان اقتصادی در جوامع صنعتی­ورفاه بیش­ازحد در زندگی،­زیاده­روی در مصرف چربی­ها­گوشت،­شکرونمک­ودخانیات رایج شده واز سوی دیگر میزان فعالیت بدنی کاهش یافته ­است که درمجموع عوامل فوق سبب افزایش شیوع بیماری­های غیرواگیر وخطرات ناشی از آن شده­است(وو،2000).

دارا بودن سطوح بالای شاخص تندرستی،­بهداشتی و قابلیت­های جسمانی می­تواند نشان­دهنده سلامت وتوانمندی یک جامعه باشد.­در کشورهای توسعه­یافته صنعتی به نظر می­رسد چاقی نتیجه انتخاب رژیم­های غذایی نامناسب ،­کاهش فعالیت جسمانی وشیوه نامناسب زندگی باشد.­با این حال،عوامل ژنتیکی ومحیطی نقش اصلی را در چاقی بازی می­کنند و وضعیت اقتصادی اجتماعی از جمله عوامل محیطی می­ باشد.­بررسی ها نشان داده­اند که شیوع چاقی وسایر عوامل خطرزای بیماری­های قلبی عروقی در بسیاری از جوامع تحت تاثیر عوامل اقتصادی- اجتماعی است                   ( دیل،2002). عوامل متعددی از جمله سن،­جنس،­میزان تحصیلات،­ شغل و میزان درآمد عواملی هستند که در ایجاد اضافه­وزن وچاقی مؤثرند­(عبدالوهاب،1999). کودکان با وضعیت اقتصادی- اجتماعی پایین که از تغذیه مناسبی برخوردار نیستند در مقایسه با کودکان برخودار از تغذیه مناسب،­به طور متوسط کوچک­تر می­مانند وجهش نوجوانی آن­ها دیرتر وبا وسعت کمتری اتفاق می افتد.­نتیجه اصلی این امر،­کاهش قد بزرگسالی وتوده عضلانی است.­یافته­های پژوهشی نشان می­دهد بین سلامتی با کاهش فقر ورشد اقتصادی دردرازمدت ارتباطی قوی وجود دارد­(ساچز،1381). با توجه به این که شاخص­های بدنی تحت تاثیر عواملی مانند جنس،­سن،­قوم ونژاد،­فرهنگ اجتماعی و وضعیت اقتصادی هستند و باتوجه به خطرات ناشی از آمادگی جسمانی پایین وناهنجاری­های ترکیب بدنی در تندرستی افراد و به طور کلی جامعه،­برای برخورداری از یک جامعه سالم شناخت زمینه های خطرزا ضروری است،­بر همین اساس تحقیق حاضر بر آن است تا ارتباط بین آمادگی جسمانی و ترکیب بدنی را با وضعیت اقتصادی –اجتماعی دختران دانش­آموز دوره راهنمایی شهرستان ایذه مورد مطالعه قرار دهد.

 ضرورت و اهمیت موضوع :

اهمیت این پژوهش در آن است که با شناخت عمیق تر و بیش تر نوجوانان و دانستن مسائل و ویژگی های خاص هر گروه از کودکان و نوجوانان، نخست قادر به تشخیص آن‌ها از سایر کودکان می شویم و دوّم ارائه‌ی راه حل ها و راهنمایی های مناسب، جهت رفع و یا حداقل، بهبود مشکلات این گروه از نوجوانان می باشد.

از آن‌جایی که سواد و وضعیت اقتصادی و مالی مناسب خانواده، موقعیت اجتماعی، فرهنگی ، بر سلامت روانی، تأثیر بسزایی دارد و از آن‌جایی که سلامت روانی و یا آشفتگی روانی، بر آموزش و پرورش و بهداشت روحی و روانی و رشد و تربیت نوجوانان تأثیر دارد، می بایست شناخت عمیق تری از سطح سواد و تحصیلات و طبقات مختلف اجتماعی به‌دست آوریم و به اضطراب ها، ترس ها، مشکلات خانوادگی کودک و حتی غنا و فقر کودک، پی برده و در جهت خدمت صحیح تر به کودکان استفاده کنیم.

 بیان مساله :

هرچند ماهیت و چگونگی تجارب آموزشی، پرورشی و رشد کودک، تحت تأثیر عوامل متنوعی همچون سیاست، دولت و ارزش های بومی قرار می گیرد، ولی روشن است دو نهادی که به طور مستقیم در کودک تأثیر می گذارد، خانه و مدرسه است. بسیاری از آثار گسترده جامعه، از طریق فرصت ها و تجربه های به دست آمده در این دو نهاد بر کودک عرضه می شود. با توجه به اولویت خانواده در زندگی اغلب کودکان، و اهمیّت عملکرد مدرسه برای فرصت های آینده زندگی، تعجب آور نیست که حجم وسیعی از تحقیقات موجود پیرامون روابط میان زمینه های خانوادگی و یادگیری مدرسه انجام گرفته است. هم چنین جای تعجب نیست که یافته های این تحقیقات نشان می دهد که تأثیر خانواده بر موفقیت تحصیلی کودکان قابل توجه است.

این مقاله، ضمن اشاره به برخی ملاحظات اولیه، به بیان یافته های تحقیق درباره ماهیت و میزان رابطه موفقیت تحصیل کودکان و جنبه های مختلف محیط های خانوادگی آنان می پردازد.

وضعیت مالی دانش اموزان از مقوله هایی است که توجه کامل جامعه را به خود جلب کرده است.­افراد جامعه با شرکت در فعالیت­هایاجتمایی و ممدجویانه به کمک قشر کم اقتصاد و بدون اقتصاد دانش اموزان می شتابد (آزاد،1381).

با توجه به اینکه دانش آموزان در قرن 21 زندگی و کار خواهند کرد، قرنی که سیطره کامپیوتر و رسانه‌های گروهی عالمگیر و اقتصاد جهانی خواهد بود، لذا برای این مشاغل افراد باید ایده های تازه را جذب، طرحهای نو را درک و مسائل غیر سنتی را حل کنند. وضعیت اقتصادی کلید مناسبی برای آمادگی جهت این شغلهاست. (لین استور، ترجمه میرزا جلیلی، 1368) و از طرفی بی توجهی به وضعیت اقتصادی و در نتیجه افت تحصیلی در دانش آموزان به خصوص ، نابسامانیهای روحی و روانی دانش آموزان و در نهایت نابسامانیهای اجتماعی را پدید می آورد. (خیر، 1365) و همچنین با شناخت عوامل مؤثر در موفقیت تحصیلی، از امکانات و تجهیزات در جهت پرورش نیروی انسانی، استفاده بهینه به عمل می آید و با کمترین زیان اقتصادی- اجتماعی، نیروی مورد نیاز جامعه پرورش می یابد. (عظیمی، 1374)

اهداف پژوهش:

هدف این بررسی، شناخت ویژگی های خانواده ی نوجوانان بی ظاعت و و بی سواد و کم سواد و مقایسه ی آن با یکدیگر در جهت دستیابی به ویژگی های روانی این نوجوانان و نگرش آن هانسبت به خود و نسبت به فضای حاکم بر خانواده می باشد.

بدیهی است با شناخت بهتر ویژگی های این افراد به لحاظ عاطفی و نیز آگاهی یافتن از علل و عوامل ناهنجاری ها و آسیب های روانی، می توان گام های مؤثری در جهت رفع مشکلات آنان برداشت.

پایان نامه بررسی علل و عوامل افت تحصیلی دانش آموزان

اختصاصی از یارا فایل پایان نامه بررسی علل و عوامل افت تحصیلی دانش آموزان دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

فرمت فایل : word(قابل ویرایش)

تعداد صفحات:165

چکیده:

آفت نظام آموزشی

درمان تو درخود تو است، تو بدان بصیرت نداری.

درد تو نیز از خود توست، تو بر آن آگاهی نداری.

تو آن کتاب مبینی هستی که به یاری حروف اندک آن، راز‌های نهفته آشکار می‌شود، آیا گمان، می کنی که تو همین جسم کوچک هستی؟ و حال آنکه از «جهان بزرگ» درک تاب وجود تو مندرج است.

«امام علی(ع)»

از مهمترین آفتهای نظام‌های آموزشی جهانی و من جمله کشور ما افت تحصیلی است که همه ساله به صورت های گوناگون تعداد بسیاری از استعدادهای بالقوة انسانی و منابع اقتصادی جامعه را هدر داده و نابسامانیهای فردی و اجتماعی را بر جای می‌گذارد، هرچند پاره ای از موارد افت تحصیل در بعضی از رشته‌های خاص بیشتر مشاهده می‌شود ولی می‌توان علل آن راتقریباً یکسان دانست: از جمله افت بر اثر قصور در اعمال و روش های مناسب آموزشی و پرورشی توسط نظام آموزش و پرورش،معلمان، خانواده، … .

بررسی عوامل مؤثر بر پیشرفت و ترقی جوامع پیشرفته نشان می‌دهد که همة این کشورها از آموزش و پرورش توانمند و کارآمد برخوردار بوده‌اند. این نهاد از یک سو با کودکان و نوجوانانو جوانان خلاق، مبتکر و مستعد واز طرف دیگر با طیف
گسترده ای از مردم به عنوان خانواده یا اولیای دانش‌آموزان در ارتباط است و تعلیمات وآموزش‌های خود را چه مثبت و چه منفی به پیکرة جامعه تزریق می‌کند.

بدون تردید هیچ نظام آموزشی نمی‌تواند صددرصد به اهداف آموزشی خود برسد،ولی موفق بودن هر نظام آموزشی نزدیک‌تر شدن هرچه بیش‌تر به   اهداف تعیین شده بستگی دارد برای نزدیک‌تر شدن به اهداف نظام آموزشی حتماً می‌بایست عوامل مؤثر بر افت تحصیلی را شناخت و اثرهای آن راکاهش داد.

چرا درس نمی خوانید؟!

یکی از مهمترین آفات نظام آموزشی جهان از جمله کشور ما «افت تحصیلی» است که همه ساله به صورتهای گوناگون بخش عمده ای از استعدادهای بالقوه انسانی و منابع اقتصادی جامعه را به هدر می دهد و نابسامانیهای فردی و اقتصادی زیادی برجای می گذارد. این پدیده به صورت مردودی یا ترک تحصیل و یا کجرویهای دیگر جلوه می نماید.
کارشناسان مسائل اجتماعی در بررسی علل و عوامل افت تحصیلی دانش آموزان به دو دسته عوامل فردی و اجتماعی اعتقاد دارند که توجه به آنها و ریشه یابی این عوامل می تواند در دست یابی به موفقیت دانش آموزان مؤثر واقع شود درحالی که عدم توجه به این عوامل و سهل انگاری در این مورد ضررها و زیان های جبران ناپذیری به نسلی وارد خواهد ساخت که آینده کشور با دستهای آنان ساخته خواهد شد.

شرایط خانوادگی

مطالعه دانش آموزانی که دارای افت تحصیلی هستند نشان می دهد یکی از عوامل مؤثر براین پدیده مسائل خانوادگی به ویژه از هم گسیختگی خانواده، کم سوادی والدین، مشکلات عاطفی، انزوا، جو اجتماعی، روانی خانواده، عدم ارتباط صمیمانه با پدر و مادر، میزان درآمد خانواده، شغل والدین، میزان تفاهم والدین، حضور یا عدم حضور والدین، وضعیت تحصیلی سایر خواهران و برادران می باشد که در سلامت روحی و جسمی دانش آموز تأثیر فراوانی می گذارد.
دانش آموزی که از شرایط خانوادگی مناسب و پشتیبانی و حمایت عاطفی والدین خود برخوردار نیست و نیازهای روحی و روانی اش تأمین نمی شود درپی ارضای احتیاجات خود دچار بی توجهی به تحصیل یا ترک آن می شود.
پاسخ گفتن به نیازها از سوی والدین لازمه موفقیت هر دانش آموز است درحالی که برخی از والدین بدون آگاهی از وظیفه خود در قبال دانش آموز فقط از او انتظار موفقیت دارند.
نتایج یک تحقیق نشان می دهد که میزان تحصیلات والدین تأثیر فراوانی در کیفیت تحصیلی دانش آموز دارد، زیرا والدین تحصیل کرده به ویژه پدران در حل مشکلات درسی فرزندان بهترین یاور آنها خواهند بود و می توانند برای فرزندان خویش الگوهای بسیار زیبایی از تعلیم و تربیت باشند.

عامل اقتصادی

عدم اشتغال سرپرست خانواده و ناتوانی او دربرآوردن کامل نیازهای افراد خانواده در افت تحصیلی فرزندان تأثیر فراوانی دارد، چرا که عدم توجه به ارضای نیازهای اولیه فرزندان موجبات بی توجهی به نیازهای روحی و عاطفی آنها نیز می شود و بچه ها برای تامین نیازهای خود مجبور به ترک تحصیل و ورود به بازار کار و اشتغال می گردند.
تحقیقات نشان می دهد که بحران های اقتصادی، کاهش درآمد و فقر و بیکاری خانواده ها نه تنها در افت تحصیلی دانش آموزان تأثیر می گذارد، بلکه انگیزه ای برای سوق دادن افراد به سوی جرایم و تخلف از مقررات اجتماعی می شود.
همچنین فراهم نکردن تسهیلات آموزشی از جمله مدارس خوب، وسایل تحریر مناسب، البسه و تغذیه کافی و مناسب از سوی والدین باعث سرخوردگی و عدم گرایش کودکان و نوجوانان به مدرسه و درس خواندن می شود.
حضور پدر در خانه از جمله عواملی است که بر روی نرفتن یا رفتن دانش آموز به مدرسه تأثیر می گذارد. مطالعه تقریباً نیمی از کودکانی که از درس خواندن محروم شده اند نشان می دهد که والدین این کودکان یا از هم جدا شده اند یا فوت کرده اند یا احیاناً دارای پدر معتاد بوده اند، چرا که الکل و دیگر مواد مخدر نیز بر زندگی نوجوانانی که والدین آنها به مصرف مواد مخدر وابسته باشند تأثیر فراوانی بر جای می گذارد. این قبیل نوجوانان نه تنها بعدها در معرض خطرات ناشی از مصرف مواد مخدر هستند بلکه از مشکلات روانی، اجتماعی نیز رنج می برند.

شیوه کنترل دانش آموزان در مدرسه

هرچه شیوه کنترل دانش آموزان در مدارس آمرانه، خشک و قیم مابانه باشد احساس از خودبیگانگی، ترک تحصیل، افت تحصیلی، بی انضباطی، رفتارهای نامتعادل و مخرب و عدم مشارکت در بین دانش آموزان مشاهده می شود.
در حالی که ارتباط صمیمانه و صادقانه بین مدیر، کادر آموزشی و دانش آموزان نشان دهنده جوی آزاد و باز در مدرسه است و کنترل دانش آموزان به سمت شیوه های انسانی، متعادل و دموکراتیک جهت گیری پیدا می کند و بازده تحصیلی دانش آموزان افزایش می یابد و زمینه های پیشرفت آنان نه تنها در درس بلکه در زندگی فراهم می یابد.
مطالعه دانش آموزانی که دارای افت تحصیلی هستند نشان می دهد که اگر این دانش آموزان با معلمان خود ارتباط صمیمانه ای برقرار کنند در کاهش مشکلات عاطفی و پیشرفت تحصیلی آنان بسیار موثر می باشد این قبیل دانش آموزان اگر در فاصله ای نزدیک از معلم در کلاس قرار بگیرند قادر خواهند بود که وقت بیشتری را صرف فعالیت های درسی کنند و از حمایت بیشتر معلم برخوردار شوند که همین مسئله در رشد تحصیلی آنان تأثیر خواهد گذاشت.
البته باید توجه داشت که کودک و نوجوان احتیاج به انضباط دارد اگرچه انضباط و آزادی بی اندازه هر دو زیان آور است، اما کودک و نوجوان احتیاج به محدودیت و کنترل منطقی و عاقلانه دارد و اگر از حد خود پا را فراتر بگذارد باید متوجه باشد که تنبیه در انتظار اوست. این تنبیه باید توأم با محبت و دلسوزی باشد و نوجوان به خوبی آن را درک کند.

تغذیه مناسب

تغذیه مناسب به ویژه وجود ذخایر غنی آهن در غذاهای دانش آموزان باعث افزایش توانایی آنان در فراگری دروس مختلف خواهد شد. دختران و پسرانی که به سن بلوغ می رسند به علت جهشی که در رشد پیش می آید به آهن بیشتری نیاز دارند و این مسئله در میان دختران بیشتر وجود دارد و اگر از تغذیه مناسب برخوردار نباشند به فقر آهن دچار می شوند. اثرات فیزیولوژیک و جسمانی ناشی از فقر آهن در دانش آموزان به کاهش بازدهی و بهره وری ذهنی و بدنی می انجامد.
شواهد مختلف نشان می دهد که کاهش ذخایر آهن بدن، حتی اگر کم خونی وجود نداشته باشد، اثرات بسیار منفی بر فرایندهای شناختی، یادگیری، قدرت توجه و تمرکز ذهنی خواهد داشت. آهن برای عملکرد صحیح مغز در تمامی سنین یک عنصر ضروری است.
از سوی دیگر کلسیم، پروتئین، فسفر، ویتامین D و سایر ویتامین های موجود در غذاها بر روی استخوان سازی، رشد جسمانی و فعالیت مغز اثر مطلوبی می گذارد؛ بنابراین توصیه های تغذیه ای بویژه خوردن لبنیات، انواع گوشت ها، سبزیجات، میوه و حبوبات برای تأمین نیازهای تغذیه ای دانش آموزان ضروری و حیاتی است.
بنابراین توجه به نیازهای تغذیه ای دانش آموزان باید در رئوس اقدامات برنامه ریزان و مسئولین آموزشی کشور قرار گیرد تا تمام دانش آموزان از این امکانات برخوردار باشند و دانش آموزانی که به دلیل درآمد پایین والدینشان از تغذیه مناسب برخوردار نیستند و متقابلاً از هوش و استعداد بالایی برخوردارند دچار افت تحصیلی نشوند.
ارائه تغذیه رایگان در مدارس به ویژه در مدارس ابتدایی و راهنمایی می تواند از جمله گام های مؤثر در این زمینه باشد.

ارتباط با دوستان

توانایی دانش آموز در دوست یابی و حفظ آن، ارتباط جتماعی و مشارکت دانش آموز در فعالیت های اجتماعی باعث می شود که ضمن ایجاد رابطه ای متقابل نیازهای روانی خود را برآورده کند و در امر تحصیلی هم با تبعیت از رقابت سالم به موفقیت نائل شود.
انتخاب دوستان مناسب و تشخیص داشتن رابطه ای سالم و سازنده تنها به وسیله نوجوان امکان پذیر نیست و باید توسط والدین در مرحله نخست و سپس مربیان آموزشی این مشاوره و راهنمایی ها صورت بگیرد تا دانش آموزان در معرض دوستی های ناباب و ناپاک قرار نگیرند. ارتباط با دوستان ناباب بخصوص جنس مخالف باعث ایجاد مشکلات رفتاری می شود، اضطراب دانش آموزان را بالا می برد و در میزان پیشرفت تحصیلی مؤثر است.
دانش آموزانی که با جنس مخالف رابطه دارند ساعات زیادی از زمانی که در مدرسه حضور دارند و ساعاتی از اوقات فراغت منزل را که باید به تحصیل و تعمق بپردازند درگیر مسائل فکری دوستی با جنس مخالف هستند و همین عدم آمادگی ذهنی و کمی وقت خود موجبات افت درسی آنان می شود.
والدین با انتخاب دوستان مناسب برای فرزندشان و فراهم کردن زمینه مساعد برای مراوده در محیط های خانوادگی و هم چنین فراهم نمودن محیط عاطفی توأم با حسن تفاهم بین افراد خانواده می توانند از گرایش جوانانشان به دوستی های نامناسب جلوگیری کنند و زمینه را برای پیشرفت تحصیلی فرزندشان فراهم آورند.  ...انه لا یائس من روح الله الا القوم الکافرون- یوسف - ۸۷

 نکاتی دیگر ، بلکه تکراری اما مهم از افت تحصیلی

کاربرد اصطلاح «افت تحصیلی » یا اتلاف در آموزش و پرورش، از زبان اقتصاددانان گرفته شده و آموزش و پرورش را به صنعتی تشبیه می‌کند که بخشی از سرمایه و مواد اولیه را باید به محصول نهایی تبدیل می‌شد ، تلف کرده و نتیجه مطلوب ومورد انتظار را به بار نیاورده است. شاید این تشبیه چندان خوشایند نباشد   اصطلاح “قصور در تحصیل” یا واماندگی در تحصیل از آن مطلوب تر باشد

وقتی صحبت از افت تحصیلی می‌شود منظور تکرار پایه تحصیلی در یک دوره و ترک تحصیل پیش از پایان دوره نیست. به عبارت دیگر افت تحصیلی شامل جنبه های مختلف تحصیل چون غیبت مطلق از مدرسه، ترک تحصیل قبل از موعد مقرر، تکرار پایة تحصیلی، نسبت میان سنوات تحصیلی دانش‌آموز و سال‌های مقرر آموزش، کیفیت نازل تحصیلات دانش‌آموز در مقایسه با آنچه که باید باشد، کسب محفوظات به جای معلومات است.

به تجربه دیده شده که در دورة راهنمایی نسبت به دوره‌های ابتدایی و متوسطه عمومی افت تحصیلی بیشتری وجود دارد. این موضوع را می‌توان به وضعیت خاص این دوره که دانش آموز باید دروس متنوع تری رانسبت به دوره ابتدایی بگذراند و همچنین به بحران بلوغ و مشکلات آن که در این دوره اتفاق می‌افتد نسبت داد.

معمولاً مشاهده می‌شود که میزان ترک تحصیلی کرده ها و افرادی که مردود می‌شوند در مقاطع تحصیلی راهنمایی و متوسطه در پسران بیشتر از دختران است، این تفاوت را احتمالاً به عوامل زیر می‌توان نسبت داد:

•  دختران اوقات فراغت خود را بیشتر درخانه می‌گذرانند و فرصت و امکان سرگرمی در بیرون از منزل راکمتر از پسران دارند و بیشتر مطالعه می‌کنند.

•  معمولاً دختران به نمره قبول شدن بیش از پسران اهمیت می‌دهند و انگیزه قویتری دارند.

•  دختران به حضور در کلاس درس بیشتر از پسران اهمیت می دهند و از مطالب کلاس بیشتر یادداشت برداری می‌کنند.

•  تعداد دانش‌آموزان دختر در کلاس‌ها کمتر از پسران است و تراکم دانش‌آموز پسر درکلاس‌ها بخصوص در نواحی دورافتاده بیشتر است.

افت تحصیلی، اتلا‌ف سرمایه

افت تحصیلی امروزه یکی از نگرانی های مهم خانواده و دست‌اندرکاران تعلیم و تربیت است. همه ساله شمار زیادی از دانش‌آموزان در کشورهای مختلف جهان با پدیده‌ای به نام افت تحصیلی مواجه‌اند. این پدیده علاوه بر زیانهای هنگفت اقتصادی که به دلیل تکرار پایه یا صرف هزینه مجدد برای دانش‌آموختگان انجام می‌پذیرد، آثار سوئی که سلامت روحی دانش‌آموز را مخدوش می‌نماید برجا می‌گذارد. کاربرد اصطلاح افت تحصیلی یا اتلاف در آموزش و پرورش، از زبان اقتصاددانان گرفته شده و آموزش و پرورش را به صنعتی تشبیه می‌کند که بخشی از سرمایه و مواد اولیه که باید به محصول نهایی تبدیل می‌شد، تلف کرده و نتیجه مطلوب و مورد انتظار را به بار نیاورده است. لذا مساله موفقیت و شکست تحصیلی سابقه‌ای طولانی و نامشخص دارد و تاریخ آن مقارن با آغاز خواندن و نوشتن توسط بشر است. اما به طور رسمی پس از اجباری شدن آموزش و پرورش در اواخر قرن نوزده و همگام با تحول صنعتی و نیاز به نیروهای تربیت شده و متخصص، افکار دولتمردان و دست‌اندرکاران آموزش و پرورش به مساله پیشرفت و شکست تحصیلی معطوف شده است. به نظر می‌رسد افت تحصیلی به مفهوم عام از گذشته دور، حتی دوران باستان در ایران و جهان وجود داشته است اما افت تحصیلی به معنای خاص آن یعنی ناکامی در تحقق انتظارات آموزشی و شکست در موفقیت‌های تحصیلی (آموزشی) در صد ساله‌ اخیر در ایران و چند قرن اخیر در کشورهای دیگر جهان، به وجود آمده است. افت تحصیلی در نظام آموزش و پرورش در بسیاری از کشورها به‌ویژه جهان سوم به صورتی حاد مطرح است. منظور از افت تحصیلی یا شکست تحصیلی، شکستی است که بر اثر قصور نظام آموزشی در دستیابی موثر به اهداف و برنامه‌های آموزشی حاصل می‌شود، یعنی عدم موفقیت دانش‌آموزان در دستیابی به حداقل معیارهایی که برای موفقیت آنان به وسیله نظام آموزش در نظر گرفته شده است، که معمولاً این نوع شکست به مردودی یا به ترک تحصیل زودرس می‌انجامد. اگر آموزش و پرورش را به یک صنعت تولیدی تشبیه کنیم که دانش‌آموزان به عنوان مواد اولیه تحویل آن می‌شوند و این دستگاه با حجمی از سرمایه و مواد اولیه، محصول نهایی که همان انسان‌های با سواد و تحصیل کرده باشد، تولید می‌کند، در آن صورت افت تحصیلی آن بخش از سرمایه و مواد اولیه است که به محصول نهایی تبدیل نشده و نتیجه مطلوب به بار نیاورده است. از این نظر افت تحصیلی شامل غیبت مطلق از مدرسه، ترک تحصیلی قبل از موعد مقرر، تکرار پایه تحصیلی، نسبت میان سنوات تحصیل دانش‌آموز و سالهای مقرر آموزش، کیفیت نازل تحصیلات متعلم در مقایسه با آنچه باید باشد، کسب محفوظات به جای معلومات که در زمان اندکی به فراموشی سپرده می‌شود، می‌باشد. منظور از افت تحصیلی کاهش عملکرد تحصیلی و درسی دانش‌آموز از سطحی رضایت بخش به سطحی نامطلوب است. توجه به این تعریف نشان می‌دهد که مقایسه و سنجش سطح عملکرد تحصیلی قبلی و فعلی دانش‌آموز بهترین شاخص افت تحصیلی است با این شرایط زمانی می‌توان از افت تحصیلی صحبت کرد که فاصله‌ قابل توجهی بین توان و استعداد بالقوه و توان بالفعل فرد در فعالیت‌های درسی و پیشرفت تحصیلی مشهود باشد. اگرچه این تعریف می‌تواند همه کسانی را که به دنبال شکست‌های پی در پی تحصیلی، از تحصیل عقب مانده و عمدتا به اصطلاح تجدید یا مردود می‌شوند، در برگیرد، اما مفهوم افت تحصیلی صرفاً در مردودی و شرکت در امتحانات مجدد خلاصه نمی‌شود و می‌توان شامل هر دانش‌آموز و دانشجویی شود که آموخته‌های آموزشگاهی و پیشرفت دانشگاهی او کمتر از توان بالقوه و حد انتظار اوست. افت تحصیلی، کاهش فاصله بین وضعیت آموزشی مورد انتظار با وضعیت علمی موجود فراگیر است. به این ترتیب افت تحصیل به عنوان شاخص اتلاف آموزش از نظر مفهوم عام به هرگونه ضعف در سوادآموزی و یا وجود بیسوادی گفته می‌شود اما از نظر مفهوم خاص عبارتست از محقق نشدن انتظارات آموشی و شکست در اهداف آموزشی است و نابسامانی در فرایند یاددهی و یادگیری را در بر می‌گیرد. لذا با این شرایط می‌توان افت تحصیلی را به شکل زیر دسته‌بندی کرد:‌

- افت کمی: عبارتست از درصد دانش‌آموزان یک دوره تحصیلی که به سبب مردود شدن یا ترک تحصیلی نتوانسته‌اند آن دوره را با موفقیت بگذرانند.

-‌ افت کیفی: عبارتست از نارسایی در رسیدن به هدفهای تعیین شده و یا عدم تحقق بخشی از این هدفهاست. بنابراین تفاوت بین دانش و مهارت فارغ‌التحصیلان یک دوره آموزشی و هدفهای تعیین شده برای این دوره، افت کیفی را نشان می‌دهد.

- افت تحصیلی کلی (کلان): شامل شکست تحصیلی فراگیران در تمامی دروس و حتی سال تحصیلی می‌شود که نهایتاً به ترک تحصیل ختم می‌شود و قریب به اتفاق ترک تحصیل کنندگان، بازگشت به تحصیل نخواهند داشت.

- افت تحصیلی جزئی: شامل ضعف تحصیلی دانش‌آموزان در یک درس در طی سالهای مختلف مانند ضعف خواندن یا نوشتن و کند فهمی مفاهیم در مسائل ریاضی است و یا افت تحصیلی در مدت کوتاه چند روزه تا چند ماهه به دلیل مشکلات عاطفی مانند از دست دادن یکی از والدین یاورشکستگی اقتصادی خانواده، مسائل زلزله و... افت تحصیلی جزئی گفته می‌شود.

به تجربه دیده شده که در دوره راهنمایی نسبت به دوره‌های ابتدایی و متوسطه عمومی افت تحصیلی بیشتر وجود دارد. این موضوع را می‌توان به وضعیت خاص این دوره که دانش‌آموز باید دروس متنوع‌تری را نسبت به دوره ابتدایی بگذراند و همچنین به بحران بلوغ و مشکلات آن که در این دوره اتفاق می‌افتد نسبت داد. معمولا مشاهده می‌شود که میزان ترک تحصیل کرد‌ه‌ها و افرادی که مردود می‌شوند در مقاطع تحصیلی راهنمایی و متوسطه پسران بیش از دختران است، این تفاوت را احتمالاً به عوامل زیر می‌توان نسبت داد:‌

1- تعداد دانش‌آموزان دختر در کلاسها کمتر از پسران است و تراکم دانش‌آموز پسر در کلاسها به‌خصوص در نواحی دور افتاده بیشتر است.

2- دختران اوقات فراغت خود را بیشتر درخانه می‌گذرانند و فرصت و امکان سرگرمی در بیرون از منزل را کمتر از پسران دارند و بیشتر مطالعه می‌کنند.

3- معمولا دختران به نمره و قبول شدن بیش از پسران اهمیت می‌دهند و انگیزه قوی‌تر دارند.

4- دختران به حضور در کلاس و یادداشت از مطالب کلاس بیشتر اهمیت می‌دهند.

عوامل افت تحصیلی را می‌توان در سه دسته کلی فردی، آموزشگاهی و اجتماعی و نیز خانوادگی مورد بررسی قرارداد.

الف] عوامل فردی:

یکی از مباحث مهم در روانشناسی تربیت مساله تفاوت‌های فردی است. از ویژگی‌های بدنی با یکدیگر متفاوتند، بلکه از نظر سایر ویژگی‌های روان شناختی و شخصیتی از قبیل عزت نفس، انگیزه، هوش، توجه، برنامه‌ریزی، شرایط عاطفی روانی و... و همچنین شرایط محیط خانوادگی و اجتماع با یکدیگر تفاوت دارند.1) عزت نفس: عبارت است از احساس ارزشمند بودن. این حس از مجموع افکار،‌ احساسها، عواطف و تجربیاتمان در طول زندگی ناشی می‌شود. بهره‌مندی از عزت نفس، علاوه بر آنکه جزئی از سلامت روانی محسوب می‌شود، با پیشرفت تحصیلی نیز مرتبط است. مطالعات متعددی نشان داده است که بین عزت نفس و پیشرفت تحصیلی همبستگی قابل توجهی (6 تا 4/0) وجود دارد. ‌2) انگیزه: در روان‌شناسی تربیتی و یادگیری اصلاح انگیزش در مورد عاملی به کار می‌رود که دانش‌آموز یا به طور کلی یادگیرنده را برای آموختن درس به تلاش و کوشش وا می‌دارد و به فعالیت او شکل و جهت می‌دهد. انگیزه از لحاظ تأثیرش در رفتار همیشه متوجه هدفی است. مثلاً شخص گرسنه به جستجوی غذا می‌پردازد و تا آن را به دست نیاورد، نخورد و سیر نشود، تلاش و جستجوی خود را ادامه می‌دهد. دانش‌آموز فاقد انگیزه بین رفتار تحصیلی خود و اتفاقات مدرسه هیچ‌گونه رابطه‌ای تشخیص نمی‌دهد. اگر معلم از آنها پرسشی کند و آنها پاسخ درست بدهند شاید این موفقیت را به شانس و یا آسانی پرسش نسبت دهند، اما وقتی در آزمونی نمره پایین می‌گیرد، واقعیت این است که آنها مطالعه نکرده‌اند و بنابراین نتوانسته‌اند نمره خوب بگیرند، هیچ رابطه‌ای نمی‌بینند.

3) هوش: بدون شک یکی از عوامل مهم در افت تحصیلی کمبود هوش و توانایی ذهنی است. مطالعات مختلف نشان داده است که درصد بسیار اندکی (بین 10 تا 15 درصد) از موارد افت تحصیلی به علت ناتوانی ذهنی و عدم کشش فرد است. بسیار مشاهده شده است دانش‌آموزی را که مشکل تحصیلی داشته و با تشخیص کمبود هوش به مراکز مشاوره و کلنیک‌ها ارجاع داده شده، اما پس از ارزیابی دقیق مشخص شده که دانش‌آموز هیچ‌گونه ضعف شناختی و یا هوشی نداشته و علت یا علل دیگری عامل مسأله بوده است. فقط 10 درصد از عقب‌ ماندگی درسی به کم هوشی مربوط می‌شود. ‌4) توجه: برای یادگیری و به خاطر سپردن هر مطلبی اولین شرط، توجه به آن مطلب است. بدیهی است که اگر دانش‌آموز از هوش بالایی هم برخوردار باشد ولی به مطلب یا موضوعی توجه نکند نمی‌تواند آن را فرا بگیرد. علت افت و شکست برخی از دانش‌آموزان ناشی از عدم توجه به معلم و موارد تدریس شده و نیز عدم تمرکز حواس هنگام مطالعه و انجام تکالیف درسی است. ‌5) برنامه‌ریزی: یکی دیگر از دلایل افت تحصیلی دانش‌آموزان نداشتن برنامه‌ریزی است. فوائد برنامه‌ریزی این است که تمامی موضوع‌ها و فعالیت‌های زندگی روزمره را در آن گنجانده و این طور نمی‌شود که برای یک موضوع خیلی وقت بگذارند و برای فعالیت دیگری وقت کم بیاورد، ضمن آنکه هیچ‌وقت دچار بلاتکلیفی و سردرگمی نیز نخواهد شد.

6) شرایط عاطفی روانی: شرایط عاطفی روانی را می‌توان به عنوان اصلی‌ترین عامل پیشرفت یا افت تحصیلی دانست. بسیاری از دانش‌آموزان با اینکه از بهره هوشی بالاتر از متوسط و ظرفیت یادگیری قابل ملاحظه برخوردارند، اما صرفاً به دلایلی از قبیل فقر عاطفی، انگیزه ناکافی، عدم پشتکار، فقدان اعتمادبه‌نفس، عدم کفایت در ابراز وجود، کمی احساس خود ارزشمندی، کمرویی، نداشتن نگرش مثبت و تعارض روانی... دچار افت تحصیلی می‌شوند.

‌ب) عوامل آموزشگاهی

1- روابط معلم و دانش‌آموز: روابط مبتنی بر محبت، احترام و اعتماد متقابل میان معلم و دانش‌آموز هم موجب می‌شود تا دانش‌آموز به معلم وابسته نشود و هم‌انگیزه تحصیلی او را افزایش دهد. (اجتناب از تنبیه شدید و مکرر، اجتناب از شوخی، پرهیز از پیش‌داوریهای غیرمنصفانه، ثبات داشتن و بخشنده بودن، اجتناب از روابط وابستگی‌زا)‌2- مهارت معلمان: معلمانی که در نظر دانش‌آموزان سخت‌گیرتر و متوقع‌تر هستند، معلمانی که توانایی برقراری سریع نظم را در کلاس دارا هستند،‌ معلمانی که به طور منظم از کار خود ارزیابی می‌کنند، معلمانی که به دانش‌آموز کمک می‌کند تا به اهمیت مطالب پی ببرد و بتواند بین مطالب فرعی و اصلی تمییز دهد در حرفه معلمی موفق‌تر و دانش‌آموز آنها از پیشرفت تحصیلی بهتری برخوردارند.

3- شرایط آموزش و امکانات مطلوب تحصیلی: عدم امکانات و تسهیلات مطلوب یکی دیگر از عوامل مؤثر در افت تحصیلی است.

کمبود معلمان مجرب، باسواد و توانا در انتقال مطالب و موضوع‌های درسی به دانش‌آموزان به خصوص در مقاطع تحصیلی راهنمایی و دبیرستان، وجود ضعف در روش‌های تدریس و تکیه بر محفوظات، تراکم جمعیت کلاس، فشردگی برنامه‌های درسی، کمبود کتاب درسی و کمک آموزشی، دایر نبودن رشته تحصیلی مورد علاقه دانش‌آموزان در مدرسه، نارسایی در سرویس بهداشتی، دوری فوق‌العاده مدرسه از محل سکونت دانش‌آموزان، سختی رفت و آمد و... از عوامل قابل توجه در ایجاد افت تحصیلی است. ‌4- ارزشیابی: نوع آزمون‌ها و محتوای پرسش‌های امتحانی یکی از مسائل مهم در میزان افت تحصیلی است. اغلب سؤالات امتحانی که بر محفوظات و یادآوری مفاهیم استوارند تا بر هدف‌های رفتاری که کتاب درسی به خاطر آن تهیه شده است. اینگونه سؤالات فرآیندهای عالی ذهن مانند درک و فهم، به کار بستن، تجزیه و تحلیل، ترکیب و ارزشیابی را مورد سنجش قرار نمی‌دهد.

ج) عوامل خانوادگی و اجتماعی

1-شرایط عاطفی و امنیت خانواده:‌ خانواده یک نهاد اجتماعی و کوچک است که اولین کانون تربیتی کودکان به حساب می‌آید. مهمترین عامل مؤثر در شکل‌گیری نگرش دانش‌آموز نسبت به تحصیل، خانواده است و موارد بسیاری علت افت تحصیلی و یا شکست تحصیلی به وجود این گونه نگرش‌های منفی، تضادها، مساعد نبودن شرایط خانواده از نظر عاطفی و روانی و.... بر می‌گردد. به طور کلی فقر مالی، پایین بودن سطح فرهنگ، اختلاف و کشمکش در خانواده، روش‌های تربیتی فرزند، انتظارات و آرزوهای خانواده و نگرش آنها نسبت به درس و... از جمله عوامل خانوادگی هستند که به طور مستقیم و غیرمستقیم بر میزان موفقیت تأثیر می‌گذارند.

2- شرایط اجتماعی و اقتصادی: به طور کلی محرومیت‌های محیطی و کمبود محرک‌های رشد ذهنی و اجتماعی از عوامل مهم در افت تحصیلی کودکان و نوجوانان است. دانش‌آموزانی هستند که از نظر بهره هوشی و جسمانی هیچ گونه ناراحتی و عقب‌ماندگی ندارند اما بر اثر فقر مالی، تحمل گرسنگی و کمبودها و نداشتن وسایل تحصیلی نمی‌توانند به طور مرتب در مدرسه حضور یابند و در نتیجه دچار ناکامی و عقب‌ماندگی می‌شوند.

3-تحصیلات و سطح فرهنگ خانواده: سطح تحصیلات و فرهنگ خانواده همانند سایر عوامل در پیشرفت یا افت تحصیلی تأثیر می‌گذارد. والدین کم‌سواد و بیسواد معمولاً کمتر به مسأله پیشرفت تحصیلی فرزندان خود فکر می‌کنند. آنها به دنبال روال عادی زندگی خود هستند و از روابط و همکاری نزدیک با اولیا مدرسه آگاهی لازم را ندارند در صورتی که دانش‌آموزان که والدین آنها تحصیلات بالاتری دارند بهتر می‌توانند از امکانات و راهنمایی والدین در رفع مشکلات درسی خود مدد ‌گیرند. ‌4- تعداد اعضای خانواده: باید توجه داشت که بالا بودن تعداد افراد خانواده باعث می‌شود که میزان محبت والدین به کودکان کمتر شود چرا که والدین خانواده ناچارند که از صبح تا شب در بیرون خانواده بمانند و به فکر سیر کردن شکم خود و کودکان باشند. از طرفی دیگر زیاد بودن اعضای خانواده باعث می‌شود که از نظر اقتصادی این خانواده‌ها در سطح پایینی قرار گیرند. صرفنظر از تعداد اعضای خانواده، نکته مهم در این مورد چگونگی ارتباط میان اعضا است.

اگر در خانواده بیشتر افراد همواره مشغول مطالعه باشند دانش‌آموز به مطالعه روآورده و از لحاظ درسی پیشرفت می‌کند.‌5‌-اشتغال کودکان و مادران: اشتغال دانش‌آموزان باعث تقلیل انرژی جسمی و روانی آنان شده، آمادگی جسمی و ذهنی‌شان برای یادگیری کاهش می‌دهد. به این ترتیب کودکان ممکن است به دلیل عدم حضور فعال ومستمر در محیط های آموزشی نتواند به نحو مطلوبی به تحصیل خود ادامه دهند.

مسئله اشتغال کودکان و نقش آن در افت تحصیلی در خانواده‌های طبقه اجتماعی اقتصادی پایین از اهمیت برخوردار است این مساله در مادران هم نمود پیدا می‌کند و باعث می‌شود آنها نتوانند به خوبی بچه‌ها را از نظر تربیتی، بهداشتی و آموزشی کنترل کنند. پسران مادران شاغل در مقایسه با پسران مادران غیرشاغل از سازگاری اجتماعی و استقلال بیشتری برخوردارند، اما پیشرفت تحصیلی یا نمره آنها در آزمون‌های شناختی پایین‌تر است.

نکته‌ای که باید اضافه کرد این است که این مطلب در مورد پسران طبقه متوسط صادق است. برعکس در مورد خانواده‌های بسیار فقیرتر، پسران مادران شاغل در آزمون‌های شناختی و هوشی نمرات بالاتر از پسران مادران غیرشاغل دارند.‌

راههای جلوگیری از افت تحصیلی

1- روش‌های موثر تدریس عرضه و برنامه‌های آموزشی به صورتی طرح‌ریزی شود که با استعداد و توان دانش‌آموزان در سطوح مختلف تناسب داشته باشد.

2- معلمان باید نسبت به راههایی که بدان طریق رفتار تحصیلی دانش‌آموزان را توجیه می‌کنند، آگاه باشند. این آگاهی احتمالاً آنان را در تصمیم گیریها به جهتی سوق می‌دهد که میزان انگیزش تحصیلی را در دانش‌آموزان به حد بالایی برساند.‌3-به اوضاع اقتصادی معلمان رسیدگی شود تا شایستگان جذب آموزش و پرورش شوند نه اینکه آخرین شغل داوطلبان کنکور، بناچار معلمی باشد.

4- کلاس‌های آموزشی ضمن خدمت تخصصی و دانش‌افزایی برای ارتقای دانش و آموزش روش‌های نو در تعلیم و تربیت برگزار شود.

5-ایجاد کلاس‌های تطبیقی، که هدف از تاسیس این کلاس‌ها جلوگیری از انتقال دانش‌آموزان عقب‌مانده تحصیلی به مراکز کودکان استثنایی بوده است. کودکانی که عقب‌ماندگی تحصیلی آنها، نه ناشی از کمبودهای ذهنی، بلکه مشکل از یادگیری، اختلالات کلامی، نورولوژیک، ضعف بینایی یا شنوایی است و اگر تحت حمایت قرار نگیرند از نظر درسی موفق نخواهند بود. لازمه این نوع آموزش اصلاحی این است که معلم تطبیقی توانایی شناخت فرایند یادگیری و مشکلات خاص دانش‌آموز را داشته باشد و به محتوای برنامه‌های درسی هر پایه تسلط داشته و از عهده تدریس هر کلاس برآید.

6- وسایل و لوازم آموزش در سطح گسترده و به صورت کارآمد، به منظور بالابردن میزان کمیت و کیفیت یادگیری دانش‌آموزان به کار گرفته شود.

7-باید اوقات فراغت دانش‌آموزان در طول سال تحصیلی از طریق گسترش و توسعه امکانات فرهنگی و هنری، ورزشی و تفریحی پربار تقویت شود وبه برقراری ارتباط صحیح با والدین دانش‌آموزان از طریق برگزاری جلسات منظم انجمن های اولیا و مربیان تاکید گردد.

8-از روان‌شناسان و جامعه شناسان به عنوان مشاور و مددکار در مدارس استفاده شود.

9- آموزش خانواده که براساس نیاز و تقاضای روزافزون آنها برای کسب اطلاعات در موردرشد و نیاز کودکان است، استفاده بهینه به عمل آید.

10- اقدام‌های انگیزشی و مادی شامل تغذیه رایگان، استفاده از لباس و لوازم‌التحریر رایگان به ویژه برای دختران مناطقی است که حضور آنان در مدرسه نسبت به پسران کمتر است.

11-تشکیل کلاسهای جبرانی، یعنی اینکه کلاس‌های جبرانی با معلمان مجرب در ایام تعطیلات همراه با برنامه‌های متنوع برای دانش‌آموزانی که ضعف تحصیلی دارند.

12-ایجاد انگیزه برای دانش‌آموزان با حمایت مطبوعات، صدا و سیما، رسانه‌ها و... در طول سال.