لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
فرمت فایل word و قابل ویرایش و پرینت
تعداد صفحات: 5
کودتای سال 1299
در پی شکست قرارداد 1919، گروهی از دولتمردان انگلستان که به دنبال ایجاد دولتی مقتدر و نظامی در ایران با استفاده از نیروهای بومی بودند به اقدامات خود برای برگزیدن فردی نظامی که به خواسته های بیگانگان تن در دهد و مجری سیاست های آنان شود، شدت بخشیدند. در این میان، اردشیر جی که از دوره ناصرالدین شاه به عنوان مسئول تشکیلات جاسوسی انگلستان در ایران فعالیت می کرد، از سایرین موفق تر بود. او در مورد آشنایی با رضاخان در وصیت نامه خود می نویسد که از سال 1917 م. با قزاقی به نام رضا آشنا شده و او را تحت تعالیم خود قرار داده است. لازم به ذکر است که در این دوره، انگلیسی ها به شدت در پی نفوذ در نیروی قزاق بودند. به همین دلیل، اردشیر جی سعی داشت که با تربیت نیروهای مورد نظر خود قوای قزاق را تحت کنترل انگلستان درآورد تا در فرصت مناسب مورد استفاده قرار گیرند. همچنین سید ضیاءالدین طباطبایی که روزنامه نگاری مشکوک و ماجراجو بود، در اقدامی هماهنگ با سایر بخش های دست اندر کار طرح کودتا با همکاری دوستانش زمینه های کودتا را فراهم آورد. آنان موفق شدند در قوای قزاق نفوذ کنند و فرماندهی آن را تغییر دهند. اردشیر جی، رضاخان قزاق را به ژنرال آیرونساید که وظیفه خارج کردن نیروهای انگلیسی و برقراری حکومت نظامیان در ایران را برعهده داشت، معرفی کرد و نیروهای قزاق به سمت تهران حرکت کردند. در روز سوم اسفند، کودتاگران که با همکاری انگلیسی ها تجهیز شده بودند، با کمک مالی بانک شاهنشاهی و به فرماندهی رضاخان پایتخت را تصرف کردند و بدین ترتیب، کودتای سوم اسفند 1299 اتفاق افتاد. این کودتا آغاز سیاه ترین دوره در تاریخ معاصر ایران به شمار می رود. با موفقیت کودتاگران زمینه روی کارآمدن رژیمی فراهم شد که بیگانگان ایجاد کرده بودند تا استقلال سیاسی، فرهنگی و اقتصادی ایران را فدای منافع استعمارگران کنند. نگاهی به عوامل مؤثر در کودتای سوم اسفند 1299 کودتای 1299 را به ظاهر قوای قزاق به ثمر رساندند. آنها توانستند بدون هیچ دردسری قدرت را در کشور به دست بگیرند. تاریخ نویسان وابسته به رژیم پهلوی با بزرگ نمایی در خصوص وخامت وضعیت ایران قبل از کودتا رضاخان میرپنج را به عنوان منجی ایران معرفی می کنند و او را فرد مستقلی قلمداد می نمایند. عده ای دیگر که نمی توانند با توجه به اسناد متعدد نقش انگلستان را در وقوع کودتا نادیده بگیرند، اذعان دارند که رضاخان با کمک انگلیسی ها بر روی کارآمد اما پس از دست یابی به قدرت رویه و سیاستی مستقل اتخاذ کرد. به منظور بررسی این ادعاها عوامل مؤثر در کودتای 1299 را معرفی می نماییم. .1 کانون های استعماری: در تحلیل رایج از سیاست های انگلستان و استعمار در ایران معمولاً نگاه ها معطوف به دستگاه های رسمی و دیپلماتیک انگلستان است. این در حالی است که استعمار اروپایی بر بنیاد عملکرد کانون های اقتصادی و سیاسی غیر دولتی پدید آمده است که ضمن استفاده از ظرفیت های دیپلماتیک و عملکردهای رسمی دولت های متبوع دارای خصلت فراملیتی است و در مواقعی مستقل از دولت های متبوع عمل می کنند. نفوذ فوق العاده این کانون ها در ساختار سیاسی دولت های غربی موقعیتی برای آنها ایجاد کرده است که می توانند از امکانات آنها استفاده کنند. گستردگی فراملیتی این کانون ها، موجب پیدایش شبکه ای جهانی شده است که سیاست های خود را از طریق قدرتهای معارض پیش می برد. حضور فعال خاندان روچیلد و خانواده ساسون در کودتای 1299 حکایت از ارتباط تحولات ایران در آن زمان با منافع این کانون دارد که از سالها قبل ایران را هدف مطامع استعماری خود قرار داده بود. .2 حکومت انگلیسی هندوستان: با اشغال هندوستان توسط قوای انگلیس سرزمین ما جایگاه ویژه ای در برنامه های استعماری انگلستان یافت. اهمیت هندوستان برای استعمارگر پیر و لزوم حفظ آن، درکنار مطامع استعماری آنان در ایران باعث شد که کشور ما جولانگاه شبکه های اطلاعاتی حکومت هند بریتانیا گردد. اعضای این شبکه در پوشش های تجاری - اطلاعاتی و در ارتباط با کمپانی هند شرقی اطلاعات ارزنده ای را در اختیار کشور متبوع خود گذاشته و در شکل دهی به تحولات ایران نقش ویژه ای ایفا کردند. در بعد دیپلماتیک افرادی نظیر سرجان ملکم، سرگوراوزلی، سرجان مک نیل، سرهنگ شیل، چارلز آلیسون، هنری راولینسون، سر هنری دراموندولف نمونه های بارز مأمورانی بودند که در ارتباط با کمپانی هند شرقی و ضمن لطمه زدن به منافع کشور ما با تحمیل قراردادها، اطلاعات گسترده ای از وضعیت نظامی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایران تهیه نموده و با تشکیل کانون های استعماری نظیر فراماسونری حلقه ای از مأموران استعمار را در ایران سازمان دادند. در کنار این اقدامات به ظاهر دیپلماتیک، با توسعه فعالیت روسیه در آسیای میانه و تهدید هندوستان از طریق افغانستان پس از جنگ کریمه، جاسوسان حرفه ای از سوی حکومت هند بریتانیا در ایران مستقر شدند و موفق به ایجاد شبکه گسترده جاسوسی گردیدند. «مانکجی لیمجی هاتریا» مؤسس این شبکه بود که در دوره ناصری در پوشش رسیدگی به امور زرتشتیان از هند به ایران آمد. این فراماسون هندی به سرعت توانست باطیف گسترده ای از فراماسون ها، روشنفکران، بابی ها و بهائیان رابطه برقرار کند. ارتباط وی با جلال الدین میرزا، رئیس فراموشخانه ملکم، آخوندزاده، میرزا ملکم خان و. . . گفت وگو در خصوص باستان گرایی، تاریخ سازی برای بابیه وبهائیه با استخدام بهائیان سرشناسی نظیر ابوالفضل گلپایگانی در تجارتخانه خود شمه ای از اقدامات وی است که تأثیری مخرب بر وضعیت سیاسی ایران داشت. جانشین وی اردشیر ریپورتر بود که دو سال قبل از ترور ناصرالدین شاه یعنی در 1311 قمری به ایران آمد. وی طی سال های طولانی حضور در ایران دربسیاری از تحولات و وقایع سرنوشت ساز، حضور جدی و فعال داشت. شرکت در تأسیس لژبیداری ایران، حضور در جلسات انجمن های مخفی عصر مشروطه، زمینه سازی تحصن در سفارت انگلستان، ترویج گرایش به بهائیت در بین زرتشتیان، که اعتراض زرتشتیان ایران را موجب گردید، نفوذ در قوای قزاق و انتخاب و هدایت رضاخان میرپنج برای انجام کودتا و کمک به او برای صعود به سلطنت شمه ای از اقدامات سر اردشیر جی بود که عمق تأثیر و نفوذ این جاسوس کهنه کار را در تحولات سیاسی ایران آشکار می سازد. در سال های بعد جای خالی اردشیر جی با حضور فرزند او شاپور جی پر شد و وی نیز مانند پدر نقش آفرین اصلی کودتای 28 مرداد 1332 در ایران گردید. اردشیر جی مجری سیاست لابی صهیونیستی قدرتمندی بود که در رأس هیئت دولت انگلستان و حکومت هند بریتانیا قرار داشت. چهره های شاخص آن عبارت بودند از: لوید جورج، نخست وزیر انگلیس که از طرف مادر دارای نژاد یهودی بود؛ ادوین مونتاگ، وزیر امور هندوستان که یک یهودی متعصب بود؛ سر روفوس اسحاق (لردریدینگ) نایب السلطنه و فرمانروای هندوستان از اعضای خاندان یهودی اسحاق، و از متعصب ترین یهودیان صهیونیست؛ سروینستون چرچیل، وزیر جنگ بریتانیا واز برکشیدگان روچیلدها در هرم قدرت انگلستان. .3 بانک شاهنشاهی: بانک شاهنشاهی یکی از مخرب ترین مؤسسات غربی بود که در ایران ایجاد شد و لطمات فراوانی به کشور ما در عرصه های سیاسی و اقتصادی وارد آورد. این بانک با سرمایه خاندان یهودی ساسون ایجاد شد. در آستانه کودتای 1299 سرفیلیپ ساسون مالک بانک شاهنشاهی بود. کارشکنی در سر راه دولت های ایران قبل از کودتا که منجر به از هم گسیختگی اوضاع اقتصادی و سیاسی کشور شد و کمک این بانک به تقویت و ترمیم وضعیت قوای قزاق به رهبری رضاخان میرپنج، پرداخت پول به کودتاچیان در هنگام عزیمت به تهران همگی نشانه دخالت عمیق این ارگان مالی استعماری درامور سیاسی ایران در آن روزگار بود. جیمز مک مورای، رئیس بانک شاهنشاهی در ایران دارای روابط صمیمانه ای با رضاخان بود که سرآغاز آن به سال های حضور رضاخان در همدان باز می گشت. رضاخان پس از کودتا نیز از وام های کلان بانک شاهنشاهی جهت پیش برد اهداف خود و حامیان استعمارگرش بهره فراوانی برد. .4 اجزای سفارت خانه انگلستان در ایران: درتاریخنگاری رایج انگلیسی ها و تاریخنگاری عصر پهلوی وبقایای آن این گونه وانمود می شود که سفارت انگلستان و به تبع آن دولت انگلستان هیچ دخالتی در وقوع کودتای 1299 نداشته است. این ادعا در مقابل اسناد و شواهد تاریخی به سرعت رنگ می بازد. مدعیان عدم مداخله دولت انگلستان درکودتا با ظرافت و بعضی از سر غفلت برخی مکاتبات و ادعاهای رسمی سفارت و وزارت خارجه انگلیس در زمینه کودتا را که فاقد اطلاعاتی در خصوص دخالت انگلستان در کودتای 1299 می باشد را به عنوان شواهد این موضوع مورد استناد قرار می دهند. این در حالی است که کودتا در ایران توسط وزارت جنگ، وزارت امور هندوستان، وزارت مستعمرات، حکومت هند بریتانیا و شبکه اطلاعاتی آن طراحی و هدایت شد و وزارت امور خارجه انگلیس که لرد کرزن در رأس آن قرار داشت، اطلاع کامل و جامع از اقدامات آنان در اختیار نداشت. سفیر انگلستان در ایران در زمان کودتا یعنی هرمان نورمن کامرون خود فردی مرتبط با کانون های استعماری بود و به جهت عدم هماهنگی با وزیر امور خارجه (لرد کرزن) در جریان کودتا مورد غضب واقع و به انگلستان فراخوانده شد. هماهنگی نورمن و دیگر اجزای سفارت نظیر والتر الکساندر اسمارت دبیر دوم سفارت، کلنل هیگ، سرهنگ هنری اسمایس با کودتاچیان بر اساس اسناد موجود کاملاً محرز می باشد. درزمان وقوع کودتا هیچ ناظر داخلی و خارجی باور نمی کرد که کودتا بدون نظر و حمایت انگلیسی ها رخ داده باشد. .5 ژنرال سرادموند آیرونساید: آیرونساید جوان ترین سرلشکر ارتش انگلستان بود که چند ماه قبل از کودتا به ایران آمد. وی وظیفه داشت ضمن بیرون کشیدن نیروهای انگلیسی از ایران طرح مشترک کانون های استعماری، وزارت جنگ، وزارت امور هندوستان، وزارت مستعمرات و حکومت هند بریتانیا دائر بر استقرار یک حکومت نظامی وابسته در ایران را به اجرا درآورد. شبکه اطلاعاتی حکومت هند بریتانیا در ایران به رهبری اردشیر جی وظیفه داشت رضاخان میرپنج را به آیرونساید معرفی کند و هماهنگی لازم را بین آن دو به وجود آورد. اجزای سفارت نیز در قزوین و تهران زمینه های نظامی و سیاسی را برای تحقق موفق طرح کودتا فراهم نموده و هماهنگی لازم را با آیرونساید به وجود آوردند. بنابر این مشخص می شود که آیرونساید مجری طرحی از پیش آماده بوده که با همکاری عوامل داخلی و خارجی موفق به اجرای آن می شود. .6 کمیته آهن یا کمیته زرگنده: یکی از تشکل های مخفی که نقش مؤثری در انجام موفق کودتای 1299 داشت کمیته آهن بود. این کمیته را کلنل هیگ انگلیسی به منظور سازماندهی عناصر پیرو سیاست انگلستان تأسیس کرد. با جدی شدن طرح کودتای 1299، شعبه اصلی این کمیته در اصفهان با پوشش سوسیالیستی تغییر مرام داد و اعضای مؤثر آن در تهران با کمک سیدضیاءالدین طباطبائی، کاظم خان سیاح، مسعود خان کیهان، منوچهر خان سپانلو، نصرت الدوله فیروز، ایپکیان ارمنی، آبکار ارمنی، ماژور اسفندیار خان، عدل الملک دادگر، سلطان محمدخان عامری، میرموسی خان، میرزا کریم خان رشتی، معزالدوله، غفارخان سالار منصور قزوینی، سلطان اسکندر خان و منصورالسلطنه اقدام به تجدید سازمان کرده و نام کمیته را نیز به کمیته زرگنده، تغییر
تحقیق درباره ی کودتای سال 1299