فرمت فایل : WORD (قابل ویرایش)
تعداد صفحات:49
فهرست مطالب:
چکیده
مقدمه
نگرش دینی
سنجش نگرش مذهبی
سنجش دینداری جوانان
مروری بر پژوهشهای مشابه
نتایج یافتهها نشان میدهد که:
نتایج
توزیع فراوانی نگرش دینی دانشآموزان
نتیجهگیری
منابع
چکیده
این تحقیق به منظور تبیین وضعیت روشهای تدریس و ارزشیابی معلمان دروس دینی دبیرستانهای ناحیة2 شهر کرمان و نگرش و رفتار دینی دانشآموزان دبیرستانهای مذکور انجام گردیده است. ابزار جمعآوری اطلاعات، پرسشنامه بوده است که 34 سؤل آن مرتبط با سنجش روشهای تدریس، 26 سؤل مرتبط با سنجش روشهای ارزشیابی معلمان، 32 سؤل مرتبط با سنجش نگرشی دینی و 7 سؤل مرتبط با سنجش رفتار دینی دانشآموزان طراحی وتنظیم گردید. جامعة آماری تحقیق، کلیه معلمان دروس دینی و دانشآموزان مقطع متوسطه ناحیة 2 شهر کرمان و حجم نمونه شامل کلیه معلمان دروس دینی و 307 دانشآموز بوده است که به روش نمونهگیری خوشهای انتخاب گردیدند. نتایج تحقیق بیانگر آن است که نمرة روش تدریس و ارزشیابی معلمان خوب (یا مطابق با ضوابط و موازین روشهای تدریس و ارزشیابی یعنی 4 از 5) میباشد. همچنین میانة متغیر نگرش دینی دانشآموزان دبیرستانها بین 4 و 5 (خوب و عالی) قرار دارد. در حالیکه، میانه متغیر رفتار دینی برابر3 (متوسط) میباشد.
کلید واژهها: روش تدریس، روش ارزشیابی، نگرش دینی، رفتار دینی، معلم، دانشآموز، دبیرستان
مقدمه
معلم و شاگرد، دو عنصر اساسی نظام تعلیم و تربیت به شمار میروند، روشهای تدریس و ارزیابی معلمان از شاگردان نیز اصلیترین وظیفة آموزگاران است.
این موضوع، آنگاه اهمیت دوچندان مییابد که آموزگاران دروس دینی، رسالتشان را در قبال شاگردانی که مقطع بسیار حساس و بحرانی نوجوانی را سپری میکنند، مد نظر داشته باشد. چنین رسالتی، در قالب ظهور نگرشها و رفتارهای دینی خاص در نوجوانان و جوانان دانشآموز، تجلی مییابد.
آگاهی از وضعیت موجود روشهای تدریس و ارزشیابی آموزگاران دروس دینی و نگرش و رفتار دینی دانشآموزان ـ که آرمان اصلی این پژوهش نیز هست ـ میتواند به نوعی بیانگر فاصله وضعیت موجود با وضعیت مطلوب بوده و راه را برای برنامهریزی سنجیدهتر و دقیقتر در جهت سوق دادن به وضعیت مطلوب، هموار سازد. نگاهی گذرا به وضعیت موجود در جامعه اسلامی معاصر و فقدان پژوهشهای دقیق، لزوم و ضرورت انجام اینگونه پژوهشها را افزونتر جلوه میدهد. در این نوشتار برآنیم تا به بررسی و تحلیل موارد ذیل بپردازیم و در واقع، مسیر را برای برنامهریزی دقیقتر، هموار سازیم:
1. نگرش دینی دانشآموزان دبیرستانها؛
2. رفتار دینی دانشآموزان دبیرستانها؛
3. روشهای تدریس و ارزشیابی آموزگاران دبیرستانها؛
4. آیا میان روشهای تدریس و ارزشیابی آموزگاران زن و مرد دبیرستانها تفاوت وجود دارد؟
5. آیا میان روشهای تدریس و ارزشیابی آموزگاران دبیرستانها در پایههای تحصیلی گوناگون تفاوت وجود دارد؟
6. آیا میان نگرش و رفتار دینی دانشآموزان پسر و دختر دبیرستانها تفاوت وجود دارد؟
7. آیا میان نگرش و رفتار دینی دانشآموزان در پایههای گوناگون تحصیلی تفاوت وجود دارد؟
روشهای تدریس و ارزشیابی
هر کس که به نوعی با مقوله تدریس در هر سطحی سر و کار داشته باشد میداند که کسب آگاهیهای افزونتر نسبت به روشهای تدریس، میتواند در بهبود اثربخشی تدریس، نقش چشمگیر داشته باشد.[81]
آشنایی با روشها و فنون تدریس و بهکارگیری آنها موجب میشود که هدفهای آموزش و پرورش به آسانی و در مدت زمانی کوتاهتر تحقق یابند.[82] شناخت نسبت به «روشهای کلی تدریس»، «روشهای اختصاصی در هر درس»، «روانشناسی تربیتی»، «روانشناسی رشد»، «شیوههای نوین ارزشیابی»، «کاربرد مواد آموزشی» و «فنون کلاسداری»، بر هر آموزگاری لازم، بلکه واجب است تا بتواند وظیفه خطیری را که بر عهده گرفته است، به شایستگی انجام دهد. ناآشنایی با این علوم و فنون سبب میشود [آموزگار] بیآنکه بداند، صدمات و لطمات جبرانناپذیر به روح و روان فراگیران خود وارد آورد، بهویژه اگر توجه کنیم که هر [آموزگاری] در عین حال، مربی کودکان و نوجوانانی است که در بهترین سالها و در مناسبترین شرایط فکری و روانی، در اختیار او قرار گرفتهاند و بر اوست که به تربیت و پرورش آنها بپردازد و آنها را برای زندگی سعادتمندانه و بنای جامعهای مترقی آماده سازد.[83]
با توجه به تحولات جامعه، نقش تعلیم و تربیت در جهان امروز، پرورش هر فرد و آماده ساختن او برای مشارکت مؤثر در فعالیتهای زندگی میباشد. به دیگر سخن، آموزش و پرورش، باید امکانات پرورش استعدادها و تواناییهای کلی دانشآموزان را تا حداکثر ظرفیتی که دارند فراهم سازند تا بتوانند نقش خود را در جامعه متحول و پیچیده، به نحو مطلوب ایفا کنند. پیداست در چنین شرایطی، نقش آموزش و پرورش و بالطبع نقش امتحان یا ارزشیابی و نیز شیوههای تدریس مطالب به شاگردان تغییر میکند.[84]
نگرش دینی
برخی از دانشمندان علوم اجتماعی، دینداری یا وابستگی به مذهب را دارای حداقل دو بعد «اجرای فرایض مذهبی» و «اعتقادات مذهبی» دانستهاند، که اجرای فرایض مذهبی مثل نماز، روزه و...، به وسیله مشاهدات علمی آشکار خواهد شد و اعتقادات مذهبی، از راه پاسخ به پرسشهای عقیدتی، مکشوف خواهد شد.[85]
از دیدگاه آلپورت[86] جهتگیری مذهبی، به دو صورت «درونی» و «بیرونی» میباشد. وی قابل قبولترین روش متمایز کردن این دو قطب مذهب را این میداند که بگوییم شخصی با «مذهب بیرونی» مذهبش را به کار میگیرد. در صورتی که، شخص دارای «مذهب درونی» با مذهبش زندگی میکند. بر اساس نظر «آلپورت» مذهب درونی، مذهبی فراگیر، دارای اصول سازمانیافته و درونی شده است که خود، غایت و هدف است، نه وسیلهای برای رسیدن به هدف شخصی. ولی فردی که جهتگیری مذهبی درونی دارد، با مذهبش زندگی میکند و مذهبش با شخصیتش یکی میشود. در حالی که، شخصی که جهتگیری مذهبی بیرونی دارد، مذهبش با شخصیت و زندگیاش تلفیق نشده است و برای او، مذهب وسیلهای است که برای ارضای نیازهای فردی از قبیل امنیت، مورد استفاده قرار میگیرد.
سنجش نگرش مذهبی
از طریق ابزارهای گوناگونی میتوان نگرش مذهبی و دینداری افراد را اندازهگیری کرد که این ابزارها به نام سازندههای آنها ساخته شده است و مهمترین آنها عبارتند از:
1. پرسشنامه درونسویی و برونسویی: آلپورت و راس این مقیاس را تعبیه کردند. آلپورت، روانشناس برجسته آمریکایی در گسترههای شخصیت و روانشناسی اجتماعی است. وی عمیقاً دیندار بود، بهویژه در مورد نقش دین در زندگی، مطالعه کرد و از پژوهشگرانی است که تلاش میکند در مورد دینداری، نظریهپردازی کند. وی به کمک «راس» موفق به ساخت پرسشنامهای برای سنجش جهتگیری دینی شد که این مقیاس، دارای20 ماده است و دارای دو زیر مقیاس 1 ـ 9 سؤالی (جهتگیری درونی) و 2 ـ 11 سؤالی (جهتگیری بیرونی) میباشد.[87]
2. مقیاس نگرش مسیحیت (1976): این مقیاس، توسط «فرانسیس» ساخته شد. این پرسشنامه بر مبنای مقیاس لیکرت پنج درجهای ساخته شده و نگرش افراد مسیحی را نسبت به مسیحیت میسنجد.
3. مقیاس شفارد: این پرسشنامه، توسط «باست» و همکاران در سال (1981) ساخته شد.[88] این مقیاس بر مبنای شیوه نمرهگذاری لیکرت و به منظور تمایزگذاری بین مسیحیان و غیر مسیحیان تهیه شده است. هر ماده از این مقیاس، با توجه به نقش کتاب مقدس تدوین شده است. این مقیاس تنها در دین مسیحیت کاربرد دارد.
4. پرسشنامه فرافکن احمدی علوان آبادی (1352): این پرسشنامه بر مبنای اصول فرافکن تهیه شده که شامل 20 سؤال کاملکردنی و 5 سؤال حکایت به منظور مقایسه طرز فکر مذهبی دانشآموزان دبیرستانهای اسلامی و غیر اسلامی تهران تهیه شده است.
5. پرسشنامه نگرش مذهبی گلریز (1353): این پرسشنامه دارای 25 سؤال و دو پاسخ است، هر کدام از پاسخها بار خاصی دارد که بعد از نمرهگذاری، نگرش مذهبی فرد اندازهگیری میشود. پایایی این آزمون از طریق همبستگی با آزمون آلپورت به دست آمده و برابر با 80% گزارش شده است. از آن زمان تا کنون، بیشتر مطالعاتی که در زمینه نگرش مذهبی در ایران صورت گرفته، از این پرسشنامه بهره گرفتهاند.
فرمت فایل : WORD (قابل ویرایش)
تعداد صفحات:13
فهرست مطالب:
عنوان شماره صفحه
مقدمه و تشکر و قدر دانی 1
توصیف وضعیت موجود و تشخیص مسئله
گردآوری اطلاعات (شواهد 1)
تجزیه و تحلیل اطلاعات
خلاصه یافته های اولیه
اصول و مبانی تدریس در کلاس
راه های پیشنهادی
چگونگی اجرای راه جدید
گردآوری اطلاعات (شواهد 2)
تجدید نظر در روشهای انجام گرفته و اعتبار بخشی به آن
نتایج
منابع
((مقدمه))
15 سال است که در کلاسهای دوره راهنمایی دخترانه به تدریس جغرافیا مشغول هستم در این مدت کلاس درس جغرافیای من نیز مثل اکثر کلاسهای جغرافیا چندان با نشاط و فعال نبوده است دانش آموزان انگیزه ای برای یادگیری جغرافیا از خود نشان نمی دهند لذا برای رفع این مسئله در کلاسهای جغرافیای خودم بر آن شدم تا این وضعیت را تغییر دهم پس از مطالعه و بررسی علتها و تغییر روش تدریس و استفاده از نظریات و پیشنهادهای همکاران و استادان محترم در این رشته توانستم جغرافیا را از صورت خشک و بی روح بیرون بیاورم و دانش آموزان را به آن علاقه مندتر سازم دانش آموزان را وا داشتم تا با استفاده از راه ها و روشها و مشاهده مستقیم طبیعت و محیط های خارج از کلاس و مدرسه به عنوان یک محقق به علم جغرافیا نگرش داشته باشند و بدنبال علتها بگردند و به سؤالات خود پاسخ بدهند.
بدین ترتیب کلاس جغرافیا فعال شد و دانش آموزان با انگیزه بیشتر به یادگیری درس جغرافیا پرداختند.
پس اگر در مدارس به جای تأکید صرف بر حقظ کردن مطالب درس به نگرش و شیوة فهم امو علمی در دانش آموزان بیشتر توجه و تأکید گردد آن ها به تدریج قادر می شوند در دیگر مراحل تحصیل، کار و زندگی، هم چنان از این روش در مواجهه با مسائل و انجام وظایف به شکل مؤثرتری استفاده کنند.
توصیف وضعیت موجود و تشخیص مسئله:
مدت 15 سال است که در رشته علوم اجتماعی مشغول تدریس می باشم در این مدت به کم علاقه بودن دانش آموزان به درس جغرافیا پی بردم به طوری که با تنبیه یا تشویق چند سئوال را حفظ کرده و تنها به سئوالات کتاب اکتفا می کردند و فعالیتهای عملی از جمله کشیدن نقشه ساختمان وسایل آموزشی در رابطه با پدیده های طبیعی برای آنها معنی نداشت و این کارها را دور از وظایف خود تلقی می کردند و به آن اهمیت نمی دادند.
دانش آموزان با توجه به این که باید مطالب را همراه و هم زمان با کارهای عملی در کلاس یاد بگیرند بیشتر دوست دارند مطالب گفته شده را حفظ کرده و به صورت پرسش و پاسخ یا امتحان ارزشیابی شوند.
به عنوان نمونه طی ارزشیابی از یک کلاس نتایج زیر بدست آمده است:
«نمونه جدول وضعیت موجود قبل از پژوهش»
تعداد دانش آموزان میانگین نمرات درصد
30 نفر 43/10 66%
در این کلاس از 30 نفر دانش آموز 20 نفر نمره بالاتر از 10 کسب کردند. میانگین نمرات آنها 43/10 و درصد قبولی 66% می باشد و این نشانگر آن است که دانش آموزان این کلاس در حد متوسط و بیشتر آن ها در درس ضعیف می باشند و طی آماری که از کارهای عملی گرفتم از 30 دانش آموز فقط 15 نفر نقشه کشیده و مدل ساخته بودند و بقیه علاقه ای به این کار نشان ندادند.
به همین دلیل به این فکر افتادم که علت فعال نبودن دانش آموزان را پی گیری کنم و وضع موجود را تغییر داده و بهبود بخشم. با ایجاد وضع مطلوب و فعال کردن و ایجاد انگیزه در دانش آموزان شور و شوق خاصی در کلاس جغرافیا ایجاد کرده، علاوه بر دانش افزایی خود و همکاران در مدرسه در صورت مفید بودن در اختیار همکاران هم رشته خود نیز قرار دهم از تحقیق تحت عنوان پژوهش در عمل استفاده کردم.
از نظریات دانش آموزان، همکاران در مدرسه و استادان این رشته استفاده شد و مورد استفاده قرار گرفت و با اجرای آن در کلاس وضعیت موجود از بین رفت و موجب ایجاد وضع مطلوب و شور و شوق یادگیری دانش آموزان شد اینک مراحل پژوهش شرح داده می شود.
فرمت فایل : WORD (قابل ویرایش)
تعداد صفحات:13
فهرست مطالب:
عنوان شماره صفحه
چکیده
مقدمه
توصیف وضعیت موجود
گردآوری اطلاعات (شواهد 1)
تجزیه و تحلیل اطلاعات و خلاصه یافته ها
اصول و مبانی زبان آموزی
اهداف کلی کتاب بخوانیم و بنویسیم
راههای پیشنهادی برای تدریس
چگونگی اجرای راه جدید
روش های ارزشیابی و ابزار اندازه گیری
گردآوری اطلاعات (شواهد 2)
نتایج
نتیجه گیری
منابع و مآخذ
چکیده مطالب
سالها بود که در کلاس اول ابتدائی تدریس می کردم که مشکل خاصی نداشتم اما با عوض شدن کتاب فارسی، کلاس من دیگر آن کلاس های قبلی نبود چرا که هر چه تلاش می کردم با کمبود وقت از یک طرف و ناآگاهی اولیاء از چگونگی آموزش و آموزش اشتباه آنان در منزل از طرف دیگر و مشکل نوشتن خط تحریر توسط دانش آموزان مواجه بودم پس بر آن شدم تا تغییر و تحولی در کلاس ایجاد نمایم. در این زمان از طرف اداره کلاسهائی برای آموزش معلمان جهت تدریس کتابهای بخوانیم و بنویسیم گذاشتند. بر آن شدم تا با همکاران با تجربه و موفق در مورد این کتب به بررسی و بحث و گفتگو بپردازیم. که خلاصه با همکاران و مدیر مدرسه و مدرس کلاس و مطالعه کتاب روش بخوانیم و بنویسیم توانستم بر مشکلات پیش آمده فایق آیم.
پس با استفاده از روشهای تدریس مناسب مثل همیاری - بحث گروهی - پرسش و پاسخ - نمایش - بازی آموزشی و ... و تمرین خط تحریر و جلسه گذاشتن با اولیاء دانش آموزان جهت آگاهی آنان از مطالب کتب جدید به نتایج مطلوب و قابل قبول دست یافتیم.
مقدمه
خدا را سپاس که توفیق داد تا بتوانم در مورد کتاب جدید التألیف بخوانیم و بنویسیم گزارشی تهیه و ارائه دهم.
کتاب بخوانیم به رویکرد کلی و کتاب بنویسیم به رویکرد تحلیلی و در بعضی موارد به هر دو رویکرد اشاره شده است.
کتاب بنویسیم طوری تنظیم شده است که دانش آموزان باید از خط تحریری استفاده نمایند و باید از روی نمونه نوشته شده نمونه برداری نمایند.
روش تدریس همان روش تدریس های موجود است. فقط باید در یادهی و یادگیری در جریان آموزش از وجود خود دانش آموزان بیشتر استفاده شود.
توصیف وضعیت موجود
شانزده سال سابقه خدمت دارم که در حدود یازده سال آن در پایه اول ابتدائی به تدریس مشغول بوده ام. که در طی این سالها در تدریس خود موفق بوده و با مشکل چندان حادی برخورد ننموده بودم. اما با عوض شدن کتاب فارسی با عنوان های بخوانیم و بنویسیم در کلاس با کمبود وقت مواجه می شدم و خط دانش آموزان بزرگترین مشکل در کلاس بود چون نمی توانستند مثل کتاب جدید بنویسند و در ضمن اولیاء در منزل دانش آموزان را سر درگم می کردند و از کتاب بخوانیم املاء می گفتند. و کلاس درس آن گونه که در سالهای قبل مورد رضایت من بود حالا دیگر مورد قبول من نبود.
پس بر آن شدم تا در این وضعیت نامطلوب تغییر و تحولی ایجاد کنم و بهترین راه های تدریس این کتاب را با مطالعه و بحث و تبادل نظر با همکاران بیابم. در این راستا کلاس های ضمن خدمت تدریس کتاب بخوانیم و بنویسیم بهترین مکان برای تبادل نظر بود. و تمامی همکاران پایه اول ابتدائی در آن جا جمع بودند.
فرمت فایل : WORD (قابل ویرایش)
تعداد صفحات:21
فهرست مطالب:
عنوان صفحه
چکیده 2
مقدمه 3
فصل اول 5
اهمیت و بیان مسئله 6
اهداف تحقیق 7
جامعة آماری و نمونة آماری 8
روش تحقیق 9
روش جمع آوری داده ها و اطلاعات 10
فصل دوم تجزیه و تحلیل داده ها و رسم نمودارها 11
مقدمه 12
نتیجه گیری فرضیة شمارة یک 18
نتیجه گیری فرضیة شمارة دو 19
منابع 20
پرسشنامه 21
چکیده :
نتایج بدست آمده از تحقیق حاصل اطلاعاتی است که از پرسشنامه هایی که در دبیرستان دخترانة نمونه و دخترانه هدف توزیع گشته اند استخراج شده است که در ذیل خلاصه ای از کار را بیان می کنیم :
مرحلة اول قبل از استخراج داده ها تعیین فرضیه ها بود که این فرضیه ها عبارتند از :
1-روش تدریس با متدهای حال حاضر مطابقت ندارد.
2-روش تدریس مدرسین در راستای ایجاد علاقه به مطالعه، تحصیل و دیگر موارد (شکوفائی استعدادها و گرایش دانش آموزان به کارهای علمی) می باشد.
مرحلة دوم بعد از استخراج داده ها تحلیل داده ها می باشد که به بخشهای ذیل تقسیم می گردد :
الف) تشکیل جدول فراوانی
در این مرحله برای هر سؤال جدولی تشکیل می شود که گزینه ها بصورت کم، متوسط و زیاد در نظر گرفته شده اند.
ب) نمودار
در این مرحله نمودارها با استفاده از جداول برای هر سؤال رسم گردیده است.
ج) نتیجه گیری
در این مرحله با استفاده از نمودارها و جداول تهیه شده برای هر سؤال نتیجه اعلام شده است و در پایان نتیجة کلی بان گردیده است.
مرحلة سوم نتیجه گیری کلی بود که در نهایت باعث رد یا قبول فرضیه ها می گردد.
مقدمه
در سالهای گذشته ما شاهد پیشرفتهای متوالی در علم شده ایم که جهان علم را دگرگون کرده است تمامی مکتشفین مخترعین و عالمان و غیره که ما مدیون زحمات بی وقفة آنها بوده ایم روی دانش آموز و دانشجو بوده اند که طی گذشت سالها و تحصیل، آنها به مقامهای بالای علمی رسیده اند آیا این دانش آموزان آیا خود به تنهائی درس خوانده اند و پیشرفت کرده اند؟ بطور حتم جواب خواهید داد که به خیر، کسانی بوده اند که آنها را راهنمائی کنند. این افراد چه کسانی بوده اند؟ آیا آنها هم روزی محصل بودند و راهنمائی داشته اند؟ این راهنماها را در گذشته، حال و آینده معلم می نامیم و خواهیم نامید. معلم شخصی گرامی است که تمامی مخترعین و عالمان از زیر دست آنها خارج شده اند حال این سؤال پیش می آید که آیا روش آموزش هم مهم است؟ بطور حتم جواب خواهید داد که بلی، روش آموزش مدرسین بسیار مهم است تا جائی که اگر روش تدریس خوب باشد می تواند در بازده علمی دانش آموزان تأثیر بسزائی داشته باشد حال باید بدانیم که آیا دانش آموزان با این روشهای آموزشی موافق بوده و از آنها راضی هستند. رضایت دانش آموزان نقش بسزائی در پیشرفت تحصیلی و علمی خود دارد و با توجه با سیر صعودی علم در کشور ما در طی سالهای اخیر و ایجاد تغییر و تحول در روش تدریس مدرسین در رسیدن ما به اهداف عالی خود می شود. باعث توسعة سطح علمی ما می شود و اینکه آیا محصلین از روش تدریس مدرسین احساس رضایت می کنند با در نظر گرفتن تغییرات همه ساله در روش آموزش در دبیرستان و مشکلات اساسی در این دوره ها و نظام جدید آموزشی سعی در آن داریم که میزان رضایت دانش آموزان را در مقطع های خاصی از زمان یعنی سال 1382 – 1381 تحقیق کرده و به همة سؤالات مطرح شده در قالب دو فرضیه پاسخ دهیم.
فرمت فایل : WORD (قابل ویرایش)
تعداد صفحات:106
فهرست مطالب:
عنوان صفحه
فصل اول «طرح تحقیق»
مقدمه 11
بیان مساله 12
اهمیت و ضرورت تحقیق 13
اهداف تحقیق................................................................................................................................................... 14
فرضیه های تحقیق 15
تعاریف نظری و عملیاتی وازه ها 15
محدودیت های تحقیق ................................................................................................................................18
فصل دوم «پیشینه تحقیق»
پیشینه تحقیق 20
تاریخچه تعلیم و تربیت ..............................................................................................................................20
تعلیم و تربیت در جوامع بدوی ................................................................................................................21
سنت آفریقایی در تعلیم و تربیت 22
پیدایش مدارس 22
رابطهی یک جانبهی استاد و شاگرد 23
سنت آسیایی در تعلیم و تربیت 23
تعلیم و تربیت اسلامی 24
ظهور عصر جدید 24
انقلاب صنعتی 25
در آستانهی عصر حاضر 25
اوضاع کنونی 26
شیوه تدریس در گذشته 26
ماهیت روش تدریس 28
عوامل موثر تدریس 30
1- ویژگیهای شخصیتی و علمی معلم 30
الف ) تاثیر شخصیت و رفتار معلم بر فرآیند تدریس 32
ب) تاثیر شخصیت علمی معلم بر فرآیند تدریس 34
2- ویژگیهای شاگردان و تاثیر آن بر فرایند تدریس 35
3- تاثیر برنامه و ساخت نظام آموزشی ، بر فرآیند تدریس 36
4- تاثیر فضا و تجهیزات آموزشی بر فرایند تدریس 38
روشهای مختلف تدریس 38
انواع روشهای سنتی تدریس 38
روش حفظ و تکرار 38
روش سخنرانی 39
مراحل اجرای روش سخنرانی 39
مرحلهی اول : آمادگی برای سخنرانی 39
مرحلهی دوم :مقدمه سخنرانی 40
مرحلهی سوم: متن و محتوای سخنرانی 40
مرحلهی چهارم: جمعبندی و نتیجهگیری 40
روش پرسش و پاسخ 41
روش پرسش و پاسخ بر سه اصل متکی است 41
روش نمایشی 42
مراحل اجرای روش نمایشی 42
روش ایفای نقش 42
مراحل اجرای روش ایفای نقش 42
روش گردش علمی 42
روش بحث گروهی 43
روش آزمایشی 44
روشهای تدریس جدید 45
روشهای آموزش انفرادی 45
آموزش برنامهای (PI) 46
آموزش به وسیله کامپیوتر ( CAI) 46
آموزش انفرای تجویز شده (IPI) 47
آموزش انفرادی هدایت شده ( IGE) 47
بخش دوم :
تاریخچهی خلاقیت 50
نوآوری در یونان باستان 50
خلاقیت در قرن نوزدهم 50
خلاقیت در قرن بیستم 51
ابعاد خلاقیت 51
نیازهای افراد خلاق 53
1- نیاز به کنجکاوی 53
2- نیاز به رقابت ودرگیری بامسایل و مشکلات 54
3- مسئولیت پذیری 54
4- نیاز به صداقت و جستجوی حقیقت 54
5- نیاز به تفاوت و استقلال 54
نقش معلمان در باروری خلاقیت 55
نقش معلم در بارور کردن خلاقیت دانشآموزان 55
به 2 مرحله تقسیم میشود 55
الف – چگونگی تدریس به روش مشکلگشایی 56
ب- تفکر خلاق 56
نقش معلم در ایجاد جو مطمئن ودلگرم کننده در کلاس 57
نقش مدرسه در توسعه خلاقیت دانش آموزان 58
راهبردهایی در پرورش خلاقیت 59
عوامل موثردر خلاقیت 59
الف – نقش اطلاعات در خلاقیت 60
ب- انگیزش و خلاقیت 60
پ- خلاقیت ومیزان قبولی از خود 61
ت – رابطه محیط اجتماعی و خلاقیت 62
نتیجه 63
روشهای پرورش خلاقیت 63
1- تجربه برای ایده جویی سوخت میسازد 64
2- بازیهای فکری- حل معما و جدول 64
3- سرگرمیها و هنرهای زیبا 65
4- خلاقیت با مطالعه پیشرفت میکند 66
5- نویسندگی به عنوان یک تمرین خلاقیت 67
6- تمرین درحل مسائل 67
عواملی که مانع خلاقیت میشوند 68
1- عادات پیشین مانع حل مسائلاند 69
2- دلسرد کردن خود به عنوان یک عامل بازدارنده 70
3- کم رویی مانع خلق ایدههاست 71
4- تشویق ، ایدهیابیرا پرورش میدهد 71
5- نزدیکان بهترین تشویقاند 72
فصل سوم «روش اجرای پژوهش»
روش تحقیق 74
جامعه آماری 74
تعداد ونمونه.............................................................................................................................................74
روش نمونهبرداری 74
توضیح درباره نمونهها 74
ابزارتحقیق 75
روش اجرای تحقیق 75
تحلیل آماری 75
فصل چهارم «تجزیه وتحلیل داده ها و اطلاعات»
جداول آماری 77
تجزیه و تحلیلهای آماری 85
محاسبات آماری توصیفی 86
نتایج 86
فصل پنجم :«بحث و نتیجه گیری»
بحث و نتیجه گیری..............................................................................................................................89
تفسیر یافته ها 89
خلاصه 90
انواع روش تدریس 90
روشهای سنتی تدریس 90
روشهای جدید تدریس 91
روش تدریس شاگرد محور 93
روش تدریس معلم محور ..................................................................................................................93
پیشنهادات 94
فهرست منابع فارسی 98
فهرست مجلات و نشریات 98
فهرست پایان نامه 98
فهرست منابع خارجی 99
ضمائم 100
پرسشنامه محقق (جهت سنجش - روش تدریس ) 101
پرسشنامه خلاقیت 102
فصل اول:
«طرح تحقیق»
چکیده تحقیق:
پژوهش حاضر به منظور بررسی و ارتباط بین روش تدریس شاگرد محور و رشد پرورش خلاقیت دانش آموزان دختر مقطع متوسطه شهرستان خوی انجام گرفته است.بدین صورت که 100 نفر از دانش آموزان دختر دوره مقطع متوسطه به صورت تصادفی انتخاب شدند که میانگین سنی این افراد 16 سال می باشد پس از انجام تحقیقات بر اساس ضریب همبستگی پیرسون نتیجه حاصل از این تجزیه تحلیل حاکی از این است که رابطه معناداری بین خلاقیت دانش آموزان تدریس شاگرد محورو دانش آموزان معلم محور وجود دارد که این بیانگر تائید فرضه می باشد.
مقدمه
نظامهای آموزشی و فعالیتهای حاکم بر آن ، با توجه به پیشرفت جوامع ،همواره دستخوش تغییر وتحول است و تحول آموزشی ، خود معلول تحول اجتماعی وتحول علوم و تکنولوژی است زیرا در یک جامعه ساده ،نیازها ساده و روش ارضای نیازها نیز ساده است .
در چنین جوامعی دایرهی آموختنیها گاهی آنچنان محدودند که هر کسی میتواند ادعا کند و بگوید :« هر آنچه آموختنی است فرا گرفتم .» ولی در جوامع پیچیده و پیشرفته ، سرعت تحول نظامهای آموزشی آنچنان سریع است که هر چند سال یکبار ، در ساختار نظام آموزشی دگرگونی کلی ایجاد میشود ، و این تحول به حدی است که گاهی کسانی سخن از جامعه بیمدرسه به میان میآورند . بهترین دلیل در دنیای امروز ، با توجه به پیشرفت سریع علوم وتکنولوژی ، نه میتوان به تمام دانش موجود دست یافت ، و نه میتوان هر متخصصی را با هر خصوصیتی به کار تدریس و معلمی وا داشت .
با پیشرفت علوم و فنون و پیچیده شدن جوامع،نیازهای فردی و اجتماعی نیز پیچیده میشوند . ارضای نیازهای پیچیده نیز درجای خود ، احتیاج به علوم و فنون پیچیده دارد . کسب علوم و فنون پیچیده در سایهی روشهای آموزشی پیچیده امکان پذیر است . به این جهت وظیفه و مسئولیت معلم امروز نسبت به گذشته سنگینتر و پیچیدهتر شده است دیگر نمیتوان با روشهای سنتی ، جامعه و افراد آنرا به سوی یک تحول پیچیده و پیشرفته سوق داد .
در دنیای پیچیده هیچکس بی نیاز از تعلیم و تربیت نیست . امروز فعالیت در مدرسه وآموختن ود بخش عظیمی از زندگی انسانها شده است ،دیگر نمیتوان با طرز تلقی گذشته ، به شاگرد و تربیت او نگریست آنهایی که با روشهای سنتی آموزش دیدهاند میدانند که چگونه نشستن سر کلاس،گوش دادن به صدای یکنواخت معلم ، از بر کردن بدون فهم مطالب درسی ، دلهره واضطراب ناشی از امتحان ، و سرزنش معلمان و والدین چگونه موجب نفرت وگریز دانشآموزان از کلاس درس و محیط آموزشی میگردید .
اولین گام برای موفقیت در کار معلمی ، ایمان به رسالت معلم و عشق ورزیدن به شاگردان است . اگر معلمان به انسانهایی که ماهها و سالها با آنها سروکار دارند علاقمند نباشند و نتوانند ارتباط سالم با آنها برقرار کنند چگونه ممکن است بر آنها تاثیر بگذارند و موجب تغییر و تحول آنان شوند .
معلم باید از ویژگیهای شخصیتی مطلوبی نیز برخوردار باشند ، زیرا شخصیت او، وعلاقه و ایمانش از عوامل بسیار مهم و موثر در فرآیند آموزش است . یک معلم خوب در درجه اول باید انسان خوبی باشد ، مگر نه اینکه وظیفه او همچون وظیفه انبیاء است ،ومگر نه اینکه به بسیاری از بزرگان و مصلحان اجتماعی ، صفت معلم و مربی بزرگ دادهاند .اگر انسان بودن وانسان دوستی در هستهی مرکزی فعالیتهای معلمان قرار نگیرد ، هرگز درکار خود موفق نخواهند بود .
علاوه بر برخورداری از شخصیت برجسته ، آگاهی و شناخت معلمان از اصول و روشهای تعلیم و تربیت عامل مهم دیگری است که میتواند معلمان را درکار خود موفق سازد . امروزه کار معلمان همچون مشاغل دیگر به تخصصهای دیگری نیاز دارد . معلم امروز بدون آگاهی از روانشناسی ، فلسفه و اصول یادگیری، روشها و فنون تدریس ، هرگز قادر نخواهد بود وظیفهی خطیر خود را به نحو شایسته انجام دهد . امروز معلمان نمی توانند صرفاً به اتکای داشتن مدرک دیپلم یا لیسانس وارد کلاس شوند ، زیرا شناخت شاگردان و آگاهی از فرآیند تدریس ،نخستین نیازی است که هر معلم کار آمد باید احساس کند . معلم باید قادر باشد با شناخت شاگردانش محتوای آموزشی را تا حد امکان ، براساس نیازهای آنان انتخاب کند و با در نظرگرفتن توانائیهای ایشان به ایجاد وضعیت مطلوب آموزشی اهتمام ورزد ، او باید ضمن هماهنگی لازم بین ویژگیهای فردی و فعالیتهای آموزشی ، آموزش و یادگیری را برای آنان به صورت تجربهای شیرین و لذت بخش درآورد .
اگر شاگردان بتوانند درحین آموزش و پرورش ، استعدادهایشان را شکوفا سازند و پیوسته احساس موفقیت کنند ، و در مدرسه فرصت بررسی مسایل شخصی و اجتماعیشان را داشته باشند . به راحتی میتوانند ارزشهای اجتماعی و فرهنگی شایسته خود را بدست آورند و از احساس بیکفایتی و بیگانگی اجتماعی که معمولاً ناشی از عملکرد غلط معلمان در مدرسه است ، درامان باشند . معلم اگر با اصول و مبانی و هدفهای آموزشی و پرورش ، ویژگیهای شاگردان و نیاز آنان ، روشها و فنون تدریس و سایر مهارتهای آموزشی آشنایی نداشته باشد هرگز قادر نخواهد بود زمینهی شکوفایی استعداد و خلاقیت شاگردان خود را فراهم کند .
بیان مسئله:
خلاقیت عبارت است از استعدادهای بی همتا در یک زمینه بخصوص بنابراین تعریف افراد آفریننده ، افرادی غیر متعارف هستند واین افراد از اشخاص با هوش خیلی کمیابتر هستند.
با توجه به اینکه فلسفه اهم تعلیم وتربیت کشور ما ، انتقال مفاهیم ودانش به دانش آموزان است ، این تحقیق برآنست تا مضرات ناشی از این فلسفه را موشکافی کند وسعی در توجه به خواست دانش آموزان ، کشف استعدادها ، و افزایش کیفیت تدریس را در نظر دارد
خلاقیت همان تمایل ذوق به ایجادگری است که در همه افراد و در همه سنین بطور بالقوه وجود دارد و با محیط اجتماعی ، فرهنگی پیوستگی مستقیم و نزدیکی دارد .( روانشناسی سیلامی)
در تاریخ تعلیم و تربیت هر قدر به گذشتههای دورتر میرویم ، آموزش و پرورش را لازمهی طبیعی جوامع بشری مییابیم . تعلیم و تربیت در سرنوشت جامعه ، و درتمام مراحل پیشرفت وباروری آن سهیم بوده و خود نیز همواره گسترش یافته است . همچنین حامل و ناقل شریفترین آرمانهای بشری بوده و پیوندی ناگسستنی با بزرگترین پیروزیهای مردان و جوامع بزرگ تاریخ بشر داشته است . بعلاوه مسیر این تاریخ را با درستی و صداقت در خود منعکس ساخته و شاهد لحظات اوج و فرود ، و روزهای تلاش و ناامیدی ، وهماهنگیها و تضادهای آن بوده است.
در اینجا نکته دیگری مطرح میشود و آن فرق بین درس دادن و یاد دادن است نکته ی بسیار ظریف وحساسی است . جواب دادن به این نکته میتواند مقداری از مشکلات عدیده نظام آموزشی را چاره سازی نماید ، یکی از معضلات آموزشی ، ما کمبود فضای ساختمانی و در نتیجه کمبود کلاسهای درس است و اجباراً تعداد دانش آموزان در اکثر کلاسها فراوان شده است و با حد استاندارد ، فاصلههای زیاد و غیر معقولی دارد . روشن است که در یک کلاس متراکم ، تفاوتهای فردی دانش آموزان زیاد است ودانش آموزان یک کلاس ، اختلاف زیادی از نظر رشد اجتماعی ، فرهنگی و استعدادهای یادگیری دارند . این امر خود منجر به گوناگونی توانائیهای یادگیری بین دانش آموزان میشود و در بسیاری از موارد ، ناتوانائیهای یادگیری مقطعی را در بین دانش آموزانی که حتی دارای سطح یادگیری نرمال هستند ، بوجود می آورد . و اما با طرح چنین مسایلی ، پر واضح است که فایده چنین تحقیقی روشن خواهد گردید . با اجرای چنین تحقیقاتی و البته مطالعه و بررسی نتایج بعمل آمده توسط معلمان گرامی ، ودانشجویانی که در آینده به این شغل مهم وارد میشوند باعث میشود که آنها روشهای بهینه و خلاق در تدریس ، معضلات نظام آموزشی ، نیازهای دانش آموزان ، و توجه به استعدادها و توانائیهای دانش آموزان با درنظرگرفتن تفاوتهای فردی را توجه داشته باشند و در امر تدریس از این نکات بهره گیرند ، البته این مطلب دلیل بر این نیست که همه معلمان عزیز و گرامی ما آگاه به روشها وفنون تدریس نیستند، لیکن هستند معلمانی که اصلاً با این واحد دانشگاهی( روشها و فنون تدریس ) آشنایی ندارند و فرصت کافی جهت مطالعه کتب گوناگون در این زمینه نیز برایشان میسر نیست و این تحقیق که چکیده و خلاصه ای است از مطالب نظریهها و تحقیقات متعدد است راهگشای آنها خواهد بود انشاء الله .
ضرورت و اهمیت موضوع:
آشنایی با روشها ، فنون تدریس و الگوهای تدریس که جزو فعالیتهای آموزشی ضمن خدمت تدریس و محسوب میشوند و بکارگیری آنها ، موجب میشود که هدفهای تعلیم و تربیت با سهولت بیشتر و در مدت زمان کوتاهتری تحقق یابند.
تدریس کار آسانی نیست ، معلم در تدریس با عوامل مختلف و متعددی سروکار دارد ، که کنترل مجموعهی آنها ممکن است محیطی را بوجود آورد که در آن یادگیری مطلوب و موثر صورت گیرد بدون شک عواملی همچون شخصیت معلم زمینههای علمی وتجربی او ، زمینه وروابط اجتماعی و خانوادگی شاگردان ، اهمیت موضوع درس ومسایل بیشمار دیگری در کیفیت تدریس معلم تاثیر دارند .
نقش اصلی و حساس معلم در امر آموزش و پرورش بر هیچکس پوشیده نیست ، همه اندیشمندان مربیان وهمه افرادی که به نحوی از انحاء در ارتباط با آموزش و پرورش هستند با دیدگاههای خاص خود از معلم و نقش حساس او در وادی تعلیم و تربیت سخنها گفتهاند .
دانش آموزان ، مسئولان ، والدین ، برنامهریزان ، دانشمندان هم به معلم و کار او چشم دوختهاند واز او انتظارات فراوانی دارند ، چون همگی بر این عقیدهاند که معلم میتواند جامعهای را متحول ودرجهت اهداف مشخص هدایت کند .
امام خمینی میفرمایند : مقام معلم مقام والایی است ، مقامی است که خداوند آن را معظم شمرده لکن مسئولیت نیز بزرگ است .
خوشبختانه اکثر معلمان ما به اهمیت نقش خود به خوبی آگاهند نکتهی مورد توجه این است که در این رابطه وظیفه خود را چه میدانند ؟ آیا میپندارند که وظیفه معلم فقط درس دادن در چهارچب یک برنامهی درسی رسمی است . که در قالب یک کتاب درسی در اختیار او قرار گرفته و باید به شکل یک برنامه درسی آموزشی توسط او تغییر حالت یافته ؟ و بدین وسیله وظیفه درس دادن بصورت یاددادن در حیطهی عمل و تجربه قرار گیرد .
اهداف تحقیق:
هدف این تحقیق هم در راستای این مهم است که بهترین روشهای تدریس که مطابق با نیاز و خواسته دانش آموزان و در نظرگرفتن روحیات و استعدادهای آنان میباشد را بررسی کرده وروشن شود که روش شاگرد محور چقدر میتواند قدرت خلاقیت دانش آموزان را افزایش دهد .
با توجه به اینکه فلسفه اهم تعلیم وتربیت کشور ما ، انتقال مفاهیم ودانش به دانش آموزان است ، این تحقیق برآنست تا مضرات ناشی از این فلسفه را موشکافی کند وسعی در توجه به خواست دانش آموزان ، کشف استعدادها ، و افزایش کیفیت تدریس را در نظر دارد .
اهمیت این تحقیق هم در این می باشد که در زمینهی تأثیر روش تدریس بر خلاقیت نیز تا آنجائیکه بررسی کردهام تحقیقات خاصی صورت نیافته ، گر چه این تحقیق خالی از ضعف نمیباشد ولیکن از جمله موضوعاتی است که کمتر روی آن تأمل شده است وانشاالله اگر مطابق با آنچه که فرض کردهام ، تحقق یابد ، راهگشایی است برای علاقمندان و دوستانی که به این موضوعات علاقهمند می باشند ،انشاء الله .
فرضیه های تحقیق :
میزان خلاقیت دانش آموزانی که با روش تدریس شاگرد محور (ارگانیستیک ) آموزش میبینند از سایر دانش آموزانی که با روش تدریس معلم محور ( مکانیستیک ) آموزش داده می شوند بیشتر است .
تعاریف نظری و عملیاتی واژه ها:
تعریف واژههایی که در موضوع تحقیق بکار برده شدهاند :
1- خلاقیت : توانایی تجسم ، پیشینی و ایجاد ایدهها میباشد .
2- خلاقیت در لغتنامه پیرن: خلاقیت عبارت است از کنش اختراعی تخیل آفریننده که در آثار گتزل و جاکسن چیزی متفاوت از هوش معمولی است .( لغتنامه پیرن)
3- در فرهنگ روانشناسی سیلامی راجع به خلاقیت چنین آمده است :
خلاقیت همان تمایل ذوق به ایجادگری است که در همه افراد و در همه سنین بطور بالقوه وجود دارد و با محیط اجتماعی ، فرهنگی پیوستگی مستقیم و نزدیکی دارد .( روانشناسی سیلامی)
4- طبق تعریف استین:
خلاقیت فرآیندی است که نتیجه آن یک اثر شخصی و توسط گروهی اجتماعی در یک برهه از زمان بعنوان چیزی مفید و ارضا کننده پذیرفته میشود.( استین)
5- طبق تعریف موچی یلی :
خلاقیت را بارآوری در آنچه که مربوط به عقاید ، اختراع و تفکرو تخیل میباشد . (موچی یلی )
6- طبق تعریف آزوبل :
خلاقیت عبارت است از استعدادهای بی همتا در یک زمینه بخصوص بنابراین تعریف افراد آفریننده ، افرادی غیر متعارف هستند واین افراد از اشخاص با هوش خیلی کمیابتر هستند.( آزوبل)
7- طبق تعریف تورنس :
خلاقیت فرآیندی است که شامل ، حساسیت نسبت به مسائل، کمبودها ، تنگناها وناهماهنگیها میشود ( تورنس )
8- طبق تعریف کورئن :
مراد از خلاقیت توانایی ، دستکاری نمادها ، آرایش آنها و دستهبندی آنها به طریق تازه و دارای سودمندی اجتماعی است .( کورئن )
9- طبق تعریف برنو:
تفکر خلاق ،تفکری است که مشخصه اصلی آن توانایی کنار گذاشتن فرضهای غیر لازم و زایش افکار اصیل است ( برنو)
10- طبق تعریف سوسو:
خلاقیت عبارت است از یک فعالیت شناختی به یک شیوه جدید نگاه به یک مسئله یا موقعیت مینگرد.( سوسو)
تعریف روش : روش در مقابل واژه لاتینی « متد » به کار رفته است ، واژه متد در فرهنگ فارسی « معین » و فرهنگ انگلیسی به فارسی « آریانپور» به : روش ، شیوه ، راه ، طریقه ، طرز و اسلوب معنی شده است . بطور کلی « انجام دادن هر کاری » را روش گویند.
روش تدریس: عبارت است از راه منظم ، با قاعده و منطقی برای ارائه درس میباشد .
تدریس : بیان صریح معلم دربارهی آنچه که باید یاد گرفته شود .
تدریس : تعامل متقابل بین معلم و شاگرد و محتوا در کلاس درس می باشد .
تدریس :فراهم آوردن شرایط ، اوضاع و احوالی که یادگیری را برای شاگردان آسان کند .
تدریس : تعامل یا رفتار متقابل معلم و شاگرد .
این تعریف دو ویژگی خاص برای تدریس مشخص میکند :
1- وجود تعامل یا رابطه ی متقابل بین معلم و شاگرد.
2- هدفدار بودن فعالیتهای معلم .
روش تدریس شاگرد محور ( ارگانیستیک ):
روشی است که آدمی بعنوان موجودی زنده در نظر گرفته می شود که ذاتاً فعال است . در این روش توجه به شاگرد وتوانائیهای او از اهمیت خاصی برخوردار است .
طبق این روش ، هدف آموزش و پرورش بهبود وپرورش مداوم افراد در جهت به ظهور رسانیدن توانائیهای بالقوه آنان است .
روش تدریس معلم محور (مکانیستیک ) :
در این روش ، انسان بعنوان موجودی غیر فعال ، تهی ، وانفعالی در نظر گرفته میشود ،که ذاتاً تنبل و تنپرور است . مطابق این روش ، فعالیت آدمی در اثر نیروهای خارجی انجام میگیرد . بنابراین هدف آموزش و پرورش ، انتقال فرهنگ ، پر کردن ذهن آدمی و شکل دادن رفتار اوست .
تعریف عملیاتی :
در تعریف عملیاتی که از متغیرهای موجود در موضوع تحقیق میتوان بعمل آورد . متغیر مستقل روش تدریس میباشد که از طریق پرسشنامه 17 سوالی طرح شده توسط محقق مورد سنجش و بررسی قرار گرفته است و متغیر وابسته نیزخلاقیت است که بوسیله پرسشنامه 60 سوالی تهیه شده .
محدودیت های تحقیق:
مشکلات کلی:
عدم انگیزه کافی به انجام کارهای پژوهشی و بررسی مسائل مربوط به موضوع
کمبود تسهیلات جهت استفاده از کتب و منابع
مشکلات محقق در بررسی این پروژه:
مشکلات و محدودیتهایی که در زمینه انجام این رساله با آن مواجه بوده ام بشرح زیر می باشد :
1- تداخل زمان انجام تحقیق ( از نظر اجرای پرسشنامه ) یا تعطیلات مدارس بود ، که مجبور به اجرای تحقیق در مقطع دبیرستان ، که دارای کلاسهای ترمی ، جبرانی بودند شدم .
2- از دیگر مشکلات ، عدم آگاهی بعضی از دانش آموزان از چنین تحقیقاتی است ، بعضی از آنها از دادن پاسخ ، به جهت ترس از اعمال نظر معلمان نسبت به آنها امتناع می کردند . که با دادن توضح فراوان در رابطه با اینکه نیازی به ذکر نام و نام خانوادگی نیست ، متقاعد شدند .
3- یکی دیگر از محدودیتهای موجود در انجام این تحقیق ، عدم وجود پیشینه تحقیق در این زمینه بود .