پایان نامه اثر سطوح مختلف آبیاری و تراکمهای متفاوت بذر بر عملکرد و شاخصهای فیزیولوژیکی رشد گندم دوروم

اختصاصی از یارا فایل پایان نامه اثر سطوح مختلف آبیاری و تراکمهای متفاوت بذر بر عملکرد و شاخصهای فیزیولوژیکی رشد گندم دوروم دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

فرمت فایل : WORD (قابل ویرایش)

تعداد صفحات:169

پایان نامه :
جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد (M.Sc.) در رشته زراعت
اثر سطوح مختلف آبیاری و تراکمهای متفاوت بذر بر عملکرد و شاخصهای فیزیولوژیکی رشد گندم دوروم

فهرست مطالب:
                          عنوان    صفحه
چکیده    1
فصل اول : مقدمه و کلیات     2
مقدمه    3
گندم، منشاء و تاریخچه          5
اهمیت اقتصادی گندم دوروم    8
اختلافات ساختاری و شیمیایی گندم دوروم و نان    8
موارد مصرف گندم دوروم     10
تولید ماکارانی     10
ویژه گیهای تغذیه ای ماکارونی حاصل از گندم دوروم     10
ارزش تغذیه ای ماکارونی سبوس دار    11
گندم دوروم برای تولید نان    13
درصد ترکیبات مغذی در بخشهای مختلف دانه    13
سطح زیر کشت و تولید گندم      14
سطح زیر کشت گندم نان و دوروم در ایران     16
خصوصیات گیاه شناسی گندم     19
انواع گندم    19
الف- گندم بهاره    20
ب- گندم پاییزه    20
اندام شناسی گندم    20
ریشه (Root  )     21
ساقه ( Stem )    21
برگ ( Leaf )    21
گل آذین (Spike)     22
دانه Grain))       22
جنین (Embrio)    23
سبوس (Husk)    23
آندوسپرم (Endosperm)    23
کمیت گلوتن     24
کیفیت گلوتن    24
درصد پروتئین     25
اکولوژی گندم      25
نور    26
رطوبت و خشکی      26
شرایط مناسب برای رشد گندم دوروم     26
تهیه زمین :     27
ضدعفونی بذر:     27
میزان بذر    27
عمق مناسب کاشت     27
میزان کود مصرفی     27
آفات و بیماری های گیاه گندم    27
سن گندم    28
زنگ گندم    29
سیاهک گندم    29
پوسیدگی جوانه و ریشه    29
برداشت محصول    29
تنش و انواع آن    30
تنش خشکی    30
تنش خشکی و سازو کار های تحمل به آن     32
فرار از خشکی     33
اجتناب از خشکی     34
تحمل خشکی    34
صفات مرتبط با تحمل به تنش خشکی در گندم    35
نقش پرولین در تنظیم اسمزی و افزایش توانایی تحمل به خشکی    37
تراکم بذر    39
فصل دوم : بررسی منابع    41
تنش خشکی     42
تراکم کاشت     50
فصل سوم : مواد و روشها     58
قالب آماری طرح     59
آماده سازی زمین و پیاده سازی طرح       59
مشخصات خاک محل آزمایش    61
خصوصیات بذر مورد استفاده        62
عملیات داشت     63
صفات مورد بررسی     64
روشهای اندازه گیری     65
تجزیه آماری داده ها     66
فصل چهارم : نتایج و بحث     67
ارتفاع بوته    69
تعداد خوشه در متر مربع    76
وزن هزار دانه    81
تعداد روز تا رسیدگی    85
عملکرد دانه    91
عملکرد بیولوژیکی     98
شاخص برداشت     103
درصد پروتئین دانه    110
عملکرد پروتئین     113
محتوای پرولین برگ      118
شاخص سطح برگ     122
سرعت رشد محصول    126
سرعت جذب خالص    130
جدول همبستگی بین صفات
نتیجه گیری و پیشنهادات
فهرست منابع    133
134
137
158
چکیده انگلیسی    
    
   


فهرست نمودارها
                         عنوان    صفحه
نمودار 1- تولید و ارزش اقتصادی حاصل از گندم در سطح جهان    15
نمودار 2- جایگاه گندم از نظر میزان تولید در میان محصولات کشاورزی و دامی جهان    16
نمودار 3- جایگاه ارزش اقتصادی گندم در میان محصولات کشاورزی و دامی در ایران    17
نمودار 4- جایگاه گندم از نظر میزان تولید در میان محصولات کشاورزی و دامی در ایران    18
نمودار 3-1- نقشه اجرای طرح- اسپلیت پلات در 3 تکرار    61
نمودار 4-1) - اثر آبیاری بر ارتفاع بوته گیاه گندم    72
نمودار 4-2- اثر تراکم  بر ارتفاع بوته گیاه گندم    72
نمودار 4-3 - اثر آبیاری بر تعداد خوشه گندم در متر مربع    76
نمودار 4-4- اثر تراکم  بر تعداد خوشه گندم در متر مربع    79
نمودار 4-5 - اثر آبیاری بر وزن هزار دانه گندم    81
نمودار 4-6- اثر تراکم  بر وزن هزار دانه گندم    83
نمودار 4-7 - اثر آبیاری بر تعداد روز تا رسیدگی گندم    86
نمودار 4-8- اثر تراکم  بر تعداد روز تا رسیدگی گندم    89
نمودار 4-9 - اثر آبیاری بر عملکرد دانه گندم    91
نمودار 4-10 - اثر تراکم بر عملکرد دانه گندم    94
نمودار 4-11- اثرات متقابل آبیاری و تراکم بذر بر عملکرد دانه گندم    97
نمودار 4-12 - اثر آبیاری بر عملکرد بیولوژیکی گندم    98
نمودار 4-13- اثر تراکم  بر عملکرد بیولوژیک گندم    100
نمودار 4-14-اثرات متقابل آبیاری و تراکم بذر بر عملکرد بیولوژیک گندم    102
نمودار 4-15 - اثر آبیاری بر شاخص برداشت گندم    106
نمودار 4-16- اثر تراکم  بر شاخص برداشت گندم    108
نمودار 4-17- اثر آبیاری بر درصد پروتئین دانه گندم    110
نمودار 4- 18 - اثر آبیاری بر عملکرد پروتئین دانه گندم    113
نمودار 4-19- اثر تراکم  بر عملکرد پروتئین دانه گندم    115
نمودار 4- 20 - اثر آبیاری بر محتوای پرولین دانه گندم    118
شکل 4- 21- روند تغییرات شاخص سطح برگ گندم در سطوح مختلف آبیاری    122
شکل 4-22 - روند تغییرات شاخص سطح برگ گندم در سطوح مختلف تراکم    124
نمودار 4- 23 - سرعت رشد محصول گندم در سطوح مختلف آبیاری    127
نمودار 4-24- روند تغییرات سرعت رشد محصول گندم در سطوح تراکم    128
نمودار 4- 25 - سرعت جذب خالص گندم در سطوح مختلف آبیاری    130
نمودار 4-26- سرعت جذب خالص گندم در سطوح مختلف تراکم    132




فهرست جداول

                                           عنوان    صفحه
جدول 1-1-درصد ترکیب پروتئین ها و اسیدهای آمینه در بخشهای مختلف دانه گندم    13
جدول 1-2- توزیع کربوهیدراتها در بخشهای مختلف دانه گندم    14
جدول 3-1 : مشخصات فیزیکی و شیمیایی خاک محل اجرای طرح    62
جدول 4-1- تجزیه واریانس صفات ارتفاع بوته، تعداد خوشه در متر مربع و وزن هزار دانه    69
جدول 4 -2- مقایسه میانگین اثرات ساده تیمارهای آبیاری و تراکم بذر برای صفات ارتفاع بوته، تعداد خوشه در متر مربع و وزن هزار دانه    70
جدول 4 -3- مقایسه میانگین اثرات متقابل صفات ارتفاع بوته، تعداد خوشه در متر مربع، وزن هزار دانه     74
جدول 4-4-تجزیه واریانس صفات تعداد روز تا رسیدگی، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیکی    85
جدول 4- 5- مقایسه میانگین اثرات ساده صفات تعداد روز تا رسیدگی، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی    87
جدول 4-6- مقایسه میانگین اثرات متقابل آبیاری و تراکم بذر برای صفات تعداد روز تا رسیدگی، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی    90
جدول 4-7- تجزیه واریانس صفات شاخص برداشت، درصد پروتئین، عملکرد پروتئین و میزان پرولین برگ پرچم    104
جدول 4-8 - مقایسه میانگین اثرات ساده صفات شاخص برداشت، درصد پروتئین، عملکرد پروتئین و میزان پرولین برگ پرچم    105
جدول 4-9- مقایسه میانگین اثرات متقابل آبیاری و تراکم بذر برای صفات شاخص  برداشت، درصد پروتئین، عملکرد پروتئین و میزان پرولین برگ پرچم
جدول4-10-جدول همبستگی بین صفات                 109

   


چکیده
      این تحقیق در سال زراعی 90-1389 به منظور تعیین بهترین و مناسبترین تراکم بوته گیاه گندم دوروم در شرایط آبیاری معمولی و نیز سطوح تنش خشکی در طی فاز رشد زایشی، در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی استان تهران واقع در شهرستان ورامین انجام شد. قالب آماری طرح به صورت اسپلیت پلات در پایه طرح بلوکهای تصادفی در 3 تکرار اجرا گردید. عامل اصلی طرح شامل رژیم آبیاری در سه سطح آبیاری نرمال (عرف منطقه)، قطع آبیاری در ابتدای مرحله پر شدن دانه (تنش خفیف) و قطع آبیاری در ابتدای مرحله گلدهی (تنش شدید) و عامل فرعی شامل تراکم کاشت در سه سطح 350 بوته در متر مربع، 450 بوته در متر مربع و 550 بوته در متر مربع بود. نتایج نشان داد که به جز ارتفاع بوته اثر تیمار تنش بر کلیه صفات مورد بررسی معنی دار بود. همچنین اثر تیمار تراکم بوته نیز برای همه صفات مورد بررسی به جز درصد پروتئین و میزان پرولین برگ پرچم معنی دار شد. هر دو تیمار تنش خفیف و شدید موجب کاهش معنی دار عملکرد دانه به ترتیب به میزان 6/8 درصد و 2/16درصد در مقایسه با شاهد شدند. در تیمار تنش خفیف، بیشترین میزان افت اجزای عملکرد دانه مربوط به وزن هزار دانه و تعداد خوشه بارور بود در حالی که برای تیمار تنش شدید علاوه بر این صفات، تعداد روز تا رسیدگی، عملکرد بیولوژیک و دوام سطح سبز برگها به شدت تحت تأثیر قرار گرفت. درصد و عملکرد پروتئین دانه نیز تحت تأثیر تنش قرار گرفت. تنش، سبب افزایش درصد و کاهش عملکرد پروتئین دانه شد. همچنین افزایش معنی دار میزان پرولین برگ در هر دو تیمار تنش مشاهده شد. با افزایش تراکم از 350 به 450 بوته در متر مربع بسیاری از اجزای عملکرد بهبود یافته و سبب افزایش عملکرد دانه در این تیمار شد. بیشترین عملکرد دانه در تراکم 450 بوته در متر مربع و به میزان 7212 کیلوگرم در هکتار بود. افزایش تراکم به 550 بوته در متر مربع افت عملکرد دانه را موجب شد. با این حال کمترین عملکرد دانه از پایین ترین تراکم (350 بوته در متر مربع) حاصل شد. تراکم بوته اثر معنی داری بر درصد پروتئین دانه نداشت اما اثر آن بر عملکرد پروتئین معنی دار بود. میزان پرولین برگ پرچم تحت تاثیر تراکم قرار نگرفت اما هر دو تیمار تنش آبیاری سبب افزایش معنی دار آن شدند. روند تغییرات منحنی شاخص های رشد گندم تحت تأثیر تیمارهای آزمایش قرار گرفت. تنش در طی فاز زایشی سبب ریزش سریعتر برگها و کاهش دوام سطح سبز شده و سبب افزایش شیب افت منحنی شاخص سطح برگ و سرعت رشد محصول شد. تراکم بوته، میزان و زمان به حداکثر رسیدن LAI و CGR را تحت تاثیر قرار داد.
کلمات کلیدی : گندم دوروم، قطع آبیاری، تراکم بوته، عملکرد، شاخصهای رشد، پروتئین، پرولین



فصل اول


مقدمه و کلیات

مقدمه
    امروزه غلات بعنوان مهمترین گیاهان زراعی محسوب می شوند و گندم در بین غلات بصورت یک محصول استراتژیک در جهان مورد توجه می باشد. در ایران گندم مهمترین منبع غذایی محسوب می شود و قسمت عمده کالری و پروتئین مورد نیاز از این طریق بدست می آید. گندم مهمترین محصولی است که بیشترین سطح زیر کشت و بالاترین میزان تولید را در گیاهان مختلف زراعی دنیا دارا می باشد.
     گندم دوروم با نام علمی  Triticum turgidum Var. durumو ‏نام انگلیسی Durum wheat گیاهی است ازخانواده Poaceae  ، تک لپه، خودگشن، یک‌ساله و روز بلند. این محصول حدود 10% تولید    گندم را در جهان تشکیل می‌دهد و حدود 25-20% بیشتر از گندم نان ارزش ریالی دارد. گندم دوروم گندمی است سخت، درازتر از حد معمول، زردرنگ و کمی براق (شیشه ای) و ضمناً مقدار پروتئین و گلوتن و همچنین کربوهیدرات‌های ساده آن نیز بیشتر از سایر واریته ‌های گندم می‌باشد. مهمترین محصول گندم دوروم سمولینا است که معمولاً برای ساختن ماکارونی، بلغور و نان مصرف می‌شود. گندم دوروم با داشتن درصد بالایی پروتئین (12تا 14% )، در مقایسه با برنج(7%) و گندم نان (10 تا12%)، از جمله مهمترین مواد غذایی است. ماکارونی در سال ‌های اخیر به‌طورگسترده ای در برنامه غذایی مردم ایران وارد شده است. کارخانه های ماکارونی محصولات مختلفی از قبیل ماکارونی، اسپاگتی و ورمیشل تولید می کند. هر قدر دانه گندم دوروم درشت‏تر و شیشه‏ای‏تر باشد میزان سمولینای حاصل از آن، بیشتر از ارقام دانه ریز و غیر شیشه ای خواهد بود. رنگ زرد در ماکارونی مطلوب تراست که آن هم به رنگ سمولینا و نسبت لیپواکسی ژناز بستگی دارد. کیفیت ماکارونی بهترین صفت آن بوده که در زمان بعد از پخت ارزیابی می‌شود
   اغلب کشور‌های تولید کننده گندم دوروم دارای شرایط آب و هوائی خشک و گرم و بعضاً سرد بوده و این گندم دارای تحمل خوبی به شرایط نامساعد طبیعی از جمله خشکی، گرما، تغییرات ناگهانی دما و بیماریهایی مانند زنگ زرد و سیاهک ‌ها داشته و در مناطق با تابش آفتاب، دانه تولید شده از رنگ زرد و شفافی برخوردار می‌شود که یک صفت برجسته برای تولیدات Pasta  می‌باشد.
   تنش خشکی یک مشکل گسترده جهانی است که بطور جدی تولید و کیفیت گیاهان زراعی را تحت تأثیر قرار میدهد. بنابراین مطالعة فیزیولوژی گندم تحت تنش خشکی با هدف تولید و اصلاح آن برای مواجهه با عوامل تنش زای زنده و غیر زنده مهم می باشد .(Shao et al., 2005)  
   از دیرباز گندم دوروم به صورت آبی و دیم در بخشهای مختلف کشور ایران کشت می شود. تنش آبی شاید مهمترین تنشی باشد که کشاورزان دوروم کار در نواحی مرکزی و غربی ایران با آن روبرو هستند. گندم دوروم در برابر این تنشها متحمل تر از گندم نان است.(Reeves et al., 1999)  بر این اساس به نظر می رسد یافتن ارقام جدید گندم دوروم و دارای تحمل بالا به شرایط خشکی بویژه در فاز رشد زایشی هدف اصلاحی مهم طرحهای به نژادی گندم دوروم در مناطق خشک و نیمه خشک می باشد با توجه به اینکه بخش زیادی از زمینهای زیر کشت گندم ایران در معرض تنش های آبی و گرما بوده و این تنش ها تولید غلات را در این نواحی بخصوص در مناطق مرکزی، غربی و جنوبی ایران محدود می نماید بنابراین بهبود تحمل به خشکی و گرما به عنوان هدف اصلاحی مهم در طرح های غلات این مناطق مد نظر می باشد. اما از سوی دیگر، گندم دوروم نسبت به گندم نان از قدرت پنجه زنی پایینتری برخوردار است و به این دلیل به تراکم بوته حساسیت بیشتری نشان می دهد. به این سبب یکی از مهمترین پارامترهایی که به شدت تحت شرایط فراهمی یا عدم دسترسی به آب، موجب افزایش یا افت عملکرد نهایی گندم (دوروم) می گردد تعداد بوته در متر مربع یا همان تراکم کاشت بذر است. بدیهی است که تراکم مطلوبی که در شرایط نرمال آبیاری ضامن تولید مناسب و عملکرد بالاست می تواند خود در شرایط کمبود آب به صورت عامل کاهنده عملکرد عمل کرده و خسارت جدی به تولید محصول وارد نماید. عدم آگاهی از مدیریت صحیح زراعی و کمبود ارقام اصلاح شده و ناشناخته بودن مسائل به زراعی آنها از شمار عوامل اساسی در پایین بودن عملکرد گندم دوروم می باشد. عملکرد گندم دوروم نیز همانند هر محصول زراعی حاصل رقابت برون و درون بوته ای برای عوامل محیط رشدی می باشد. حداکثر عملکرد زمانی حاصل می شود که این رقابت ها به حداقل خود رسیده و گیاه بتواند از عوامل محیطی رشد موجود حداکثر استفاده را بنماید (خواجه پور، 1365). توزیع فضایی (تراکم بوته در واحد سطح) گیاهان در یک جامعه زراعی با جذب تشعشع در ارتباط است و این صفت، نقش تعیین کننده ای در ظرفیت فتوسنتزی و عملکرد دارد (Wells, 1991  ؛ Egli, 1998) زیرا سرعت رشد محصول تابعی از انرژی تشعشعی مورد استفاده در فتوسنتز است (Tetio-Kagho and Gorgner, 1988).
    نفوذ نامتعادل نور به داخل پوشش گیاهی باعث افت عملکرد می شود. به طور کلی افزایش کارایی جذب تشعشع خورشیدی نیاز به سطح برگ کافی و توزیع یکنواخت برگ در پوشش گیاهی دارد  (Wells et al., 1993). این هدف با تغییر تراکم و الگوی کاشت بوته ها روی سطح خاک میسر است (Ikeda, 1992 ؛ Shibles and Weber, 1995 ).
   فواصل مناسب بین ردیف های کاشت و بین بوته ها در روی ردیف کاشت تعیین کننده فضای رشد قابل استفاده هر بوته می باشد. تراکم مناسب و توزیع متعادل بوته ها در واحد سطح، موجب استفاده بهتر از رطوبت، مواد غذایی و نور گردیده و موجب افزایش عملکرد می شود (کوچکی و سرمدنیا،1377).
    هدف از این تحقیق بررسی و تعیین مناسبترین تراکم بوته به منظور دستیابی به بالاترین عملکرد در سطوح مختلف تنش کم آبی برای گندم دوروم تحت شرایط آب و هوایی منطقه دشت ورامین و همچنین امکان تقلیل یک یا دو آبیاری پایان فصل رشد جهت فراهم آوردن آب کافی برای کشت زودتر محصولات بهاره و افزایش تولید محصولات زراعی در کشت دوم منطقه از طریق تنظیم تراکم مناسب می باشد.
 گندم، منشاء و تاریخچه      
    گیاهان زراعی که در نقاط مخنلف آب و هوایی کشت می شوند، هریک از آنها به نوبه خود قرن ها پیش از نباتات وحشی هم تیره خود حاصل شدند. نباتات وحشی از نظر پراکندگی در سطح زمین به صورت کنونی نبودند، بلکه در بعضی نقاط به مقدار زیاد، و در برخی مناطق کمتر و در پاره ای مناطق اصلاً وجود نداشتند. عوامل متعددی از جمله حرکت یخچال ها رودخانه ها، تغییرات آب و هوایی و در عصر حاضر دخالت بیش از پیش انسان و در بعضی مواقع حیوانات و پرندگان، انتقال بذر گیاهان را از نقطه ای به نقطه دیگر را، فراهم می کند و باعث انتشار و ازدیاد گیاهان در مناطق مختلف می گردد.
   گندم احتمالاً یکی از اولین گیاهانی است که توسط انسان کشت و کار شده و جزو مهمترین گیاهان زراعی به شمار می آید زیرا زراعت آن از تمامی گیاهان ساده تر بوده، و تطابق بالایی در مناطق مختلف که دارای آب و هوایی متفاوت می باشند، دارد. از طرف دیگر غذای اولیه و اصلی اغلب مردم جهان را تشکیل می دهد. این گیاه حدود 12 تا 17 هزار سال قبل از میلاد مسیح در خاور میانه کاشته می شد. ولی هیچ کس به درستی نمی داند که دقیقاً چه موقع و توسط چه قومی شناخته شده است. به طور نسبتاً دقیق مرکز اصلی گندم های اولیه که شامل Triticum dicoccum  و Triticum monococcum   می باشند از سوریه و فلسطین بوده که از این منطقه به مصر و بین النهرین و سپس به ایران آمده و از طریق ایران به هندوستان، ترکستان، چین و روسیه و سرانجام به اروپا برده شده و از طریق اروپا به سایر نقاط جهان انتقال یافته است. برخی از گیاه شناسان مرکز اولیه گندم را از مصر می دانند زیرا معتقدند که مقداری از دانه های گندم در مقابر مصریان قدیم و در کنار رود نیل به دست آمده است. در مورد تاریخچه اصلاح گندم نیز هیچ گونه مدرک دقیقی در دسترس نیست اما آنچه مسلم است طبیعت به خودی خود در این کار دخالت داشته و به مرور زمان در گندم تغییراتی به وجود آمده و هیبریداسیون طبیعی در بین ژنوتیپ های مختلف به وقوع پیوسته است (خدابنده، 1372).
    گندم معمولی امروزی با نام علمی Triticum aestivum   منبع اصلی کربوهیدرات و غذای انسان را تشکیل می دهد و از لحاظ تهیه نان و ارزش نانوایی و آرد هیچ یک از غلات به پای آرد نان نمی رسد. به خاطر داشتن بافت همبندی گلوتن گندم ، خاصیت نانوایی آن دارای ارزش بسیار بالایی است. در ایران مانند بسیاری از کشورهای جهان نان حاصله از گندم، نقش عمده ای در تامین انرژی و پروتئین مورد نیاز بدن دارد و حدود 40 درصد از انرژی مورد احتیاج بدن را تأمین می کند (نورمحمدی و همکاران، 1377 ).
    در ایران کار اصلاح و هیبریداسیون گندم، از سال1309 در کرج و ورامین شروع شد و اولین هیبرید بین دو ژنوتیپ عطایی و شاه پسند، برای تهیه گندم  شاه پسند زودرس انجام گردید. از آن به بعد در اثر اصلاح گندم های مختلف، ژنوتیپ های دیگری که نسبت به شاه پسند برتری داشتند، به وجود آمدند و به تدریج جایگزین این ژنوتیپ شدند (خدابنده، 1372 ).
    عمرکشت و کار را برای گندم حدود 10000 سال تصور می‌کنند. برای گندم‌هایی که از حفاریهای ژارمو نزدیک سلیمانیه در عراق به دست آمده است به کمک کربن رادیو اکتیور توانسته‌اند در حدود ده هزار سال عمر تعیین کنند. حدس زده ‌می‌شود که جنوب غربی آسیا مبداء گندم است. روی تابلوهای برنزی قرن 19 قبل از میلاد که از سوریه بدست آمده است طریقه خردکردن گندم و تبدیل آن به نان مشاهده شده است.    هرودوت تاریخ‌نویس یونانی، در گزارشهای مربوط به قرن پنجم قبل از میلاد به تهیه نان در مصر اشـــاره کرده است. گورهای امتداد رودخانه نیل دیوارهایی دارد که طرزکشت و کار، برداشت، ‌آسیاب کردن گندم و بالاخره تهیه نان را در آن زمان نشان می‌دهد. آب وهوای نسبتاً گرم عصر حجر موجب کشت غلات گوناگونی مانند گندم، جو و ارزن شد (مجنون الحسینی، 1385).
    مسلم است که بشر اولیه غلات را مطابق روشهای امروزی مورد استفاده نانوایی قرار نمی‌داده است بلکه برای استفاده غذایی، از دانه‌های‌ گیاهان غلات بصورت برشته یا دمی و از دانه‌های خردشده و آرد شده آنها بصورت هریره استفاده می‌کرده است. هربرت هوور (Herbert Hoover) در سال 1943 راجع به اهمیت نان در جنگ چنین گفته است  «اولین کلمه‌ای که در جنگ از آن سخن به میان آمده است اسلحه و آخرین آن نان بوده است » (مجنون الحسینی، 1385).
    در تمام وعده‌های غذایی ملاحظه ‌می‌شود که هیچ نوع غذایی نیست که گندم یا فرآورده‌های آردی گندم در آن بکار نرفته باشد. بنابراین، نان ارزش و اهمیت غذایی خود را از قدیم تا بحال کاملاً حفظ کرده است.
تاریخچه تحقیقات گندم در ایران از اواخر سال 1309 آزمایشهای مقدماتی غلات و ازدیاد بذر در مزارع آزمایشی باغ فردوس دانشکده کشاورزی کرج انجام شد. سال1314، بنگاه اصلاح و تهیه بذر در ایران در کرج تأسیس گردید و ابتدا مسئولیت آنرا دکتر شنیدر  (Schneider) آلمانی برعهده گرفت که مدت 6 سال از طرف اداره کل فلاحت وقت در این قسمت باقی ماند. نامبرده از اواخر سال 1315 ، نسبت به تهیه واریته‌های مختلف گندم مناسب با آب و هوای مناطق معتدل و گرمسیر اقدامات لازم بعمل آورد. واریته‌های گندم شاه پسند، امید، روشن،چهار هزار و هشتصد و بیست و واریته جو کالیفرنیا برای منطقه کرج و واریته‌های گندم ریحانی، ایتالیایی و طبسی برای منطقه ورامین ازدیاد و در بین کشاورزان توزیع شد. طبق گزارش علی اصغرپور، در سال 1330وزارت کشاورزی با کمک اداره همکاریهای فنی ایران و آمریکا به تهیه و توزیع واریته‌های اصلاح شده گندم شاه پسند، ایتالیاتی، ریحانی و جو کالیفرنیا اقدام کرد. بذرهای مادری واریته‌های مذکور در مؤسسات اصلاح بذر کرج و وارمین تهیه شد و مراحل اولیه ازدیاد بذر در کرج و ورامین انجام گرفت. پس از ازدیاد اولیه، بذرهای مزبور را با گندمهای نامرغوب محلی در شهرستانها و بخشهای کشاورزی تعویض می‌کردند و گندم محلی را به اداره غله محل می‌فروختند. ضرر و زیان حاصل از تعویض بذرهای مرغوب با بذرهای بومی از محل اعتبارات اداره همکاریهای فنی ایران و آمریکا تأمین می شد. این روند از سال 1330 تا 1336 ادامه داشت و دراین مدت حدود 2025 تن گندم و جو در نقاط مختلف کشور با گندمهای محلی تعویض گردید. از سال 1331 تا 1333 ، دکتر هرمن‌کوکوک ( Herman kukuck ) آلمانی، ‌مسئول انجام آزمایشهای به نژادی غلات در ایران شد. درسال 1335، کمیته غله وزارت کشاورزی که باعضویت کارشناسان سازمان خواربار وکشاورزی سازمان ملل متحد (FAO) و اصل چهارتشکیل شده بود، تصمیم گرفت توزیع بذر مرغوب را بین کشاورزان به مقدار زیاد توسعه دهد و برنامه‌ای برای تهیه بذر گواهی شده تنظیم کند. از سال 1333 تا 1347، پروفسور مودرا ( Mudra ) متخصص و کارشناس اصلاح غلات از طرف FAO مسـئول بررســیـهای به نژادی غلات در ایران شد و از سال 1347 به بعد دکـتر روگـنـر( Rogner ) آلمانی متخصص و کارشناس غلات در مرکز اصلاح غلات مشغول انجام وظیفه شد. واریته های گندم شاه پسند، ریحانی، ایتالیایی، طبسی و 4820 در سال های 1336 و 1337 به صورت بذر گواهی شده در بین کشاورزان توزیع شد. واریته شعله  در سال های 1337 و 1338به صورت بذر مادری و گواهی شده در آمد. واریته آذر در سال 1338 و 1339 و واریته روشن در سال های 1340 و 1341 بصورت بذر  مادری و گواهی شده شناخته شدند (موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، 1386).
   اولین فرد ایرانی که در ایران شروع به اصلاح غلات کرد مرحوم احمد حسین عدل، وزیر سابق کشاورزی بود. سپس مهندس منصور عطایی، استاد دانشگاه، بیش از سی سال روی گندمهای بومی نـقاط مخـتلف کشـور تـحـقـیق کرد که بر اثر آن از بین توده‌های گندمهای مختلف واریته‌های پرمحصول و مرغوبی مانند شاه‌پسند، عطایی و شاهی جهت توزیع و تکثیر، انتخاب و معرفی گردید و در دسترس کشاورزان قرار گرفت. اولین واریته گندمی که  در ایران اصلاح و در دسترس کشاورزان گذاشته شد رقم شاه‌پسند بود که این کار توسط آقای مهندس منصور عطایی در دانشکده کشاورزی کرج در سال هزار و سیصد و بیست و یک انجام شد. از سال 1325 ،کلیه فعالیت های به نژادی غلات در ایستگاههای کرج و ورامین متمرکز شد و آقای مهندس اسماعیل قره‌باغی رئیس بنگاه اصلاح وتهیه بذر به فعالیتهای تحقیقاتی خود در خصوص انتخاب واریته‌های مرغوب و پرمحصول گندم پرداخت و در همین سال برنامه دورگ‌گیری واریته‌های گندم آغازشد. همکاری های علمی و تحقیقاتی مرکز بین المللی سیمیت با ایران در سال 1345 در بخش تحقیقات غلات آبی موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر شروع گردید (موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، 1386).
اهمیت اقتصادی گندم دوروم        
     گندم از قدیمی ترین و پر مصرف ترین گیاهان زراعی می باشد، بشر از سالیان دور به موارد مصرف آن پی برده و مهم ترین منبع غذایی برای آنان بوده است. در درجه دوم برای تغذیه پرندگان و در حال حاضر برای مصرف صنعتی نیز به کار می رود. مهم ترین موارد مصرف گندم دوروم در صنایع غذایی بویژه در تولید ماکارانی می باشد.