فرمت فایل : word (لینک دانلود پایین صفحه) تعداد صفحات 19 صفحه
چکیده
تخریب زیستگاه و تکه‌تکه شدن(1) آن در نواحی طبیعی تهدید بزرگ جهانی برای حفاظت از تنوع زیستی محسوب می‌شود. این تهدید می‌تواند آثار منفی چشمگیری بر محیط‌زیست، به‌ویژه حیات‌وحش جانوری داشته باشد. مطالعاتی که طی دهه‌های اخیر بر روی اکوسیستم‌های طبیعی صورت گرفته احداث جاده‌ها توسط انسان را به‌عنوان عاملی مؤثر در تشدید عوامل تهدیدکننده حیات‌وحش، تقطیع و نابودی زیستگاه‌ها و همچنین ایجاد آلودگی معرفی کرده است. اکولوژیست‌ها معتقدند، موثرترین روش در جلوگیری از این ناهنجاری، ساخت گذرگاه‌ها به شکل روگذر و زیرگذر است. این گذرگاه‌ها باید هماهنگ با محیط طبیعی باشند و در مکان‌هایی احداث شوند که حیوانات از آنها استفاده کنند. هدف این تحقیق، ارائه الگوی مکان‌یابی روگذرها و زیرگذرها در پارک ملی گلستان برای گونه پلنگ است. محیط طبیعی پارک ملی گلستان به‌منزله یکی از مهم‌ترین مناطق حفاظت شده ایران به‌دلیل توسعه انسانی به‌شدت آسیب دیده است. با وجود این‌که این پارک به‌عنوان ذخیره‌گاه زیست‌کره در مقیاس جهانی ثبت شده، عبور جاده از میان آن حیات‌وحش منطقه را مورد تهدید قرار داده است.
یکی از جانورانی که در عبور از این جاده آسیب می‌بیند، پلنگ ایرانی (Panthera pardus saxicolor) است. این‌گونه در معرض خطر انقراض قرار دارد و در فهرست قرمز آی یو سی ان جای گرفته است، هدف بررسی در این مقاله چگونگی ارائه الگویی برای مکان یابی روگذرها و زیرگذرها در این پارک به‌منظور دستیابی به مسیرهای کوتاه، بهینه و امن جهت عبور پلنگ از جاده است. بدین‌منظور، نقشه تناسب زیستگاه این‌گونه با تجزیه و تحلیل عوامل آشیان بوم‌شناختی(2) تهیه شد و با در نظر گرفتن کم‌هزینه‌ترین مسیر(3) در نرم‌افزار ArcGIS بین دو نقطه مبداء و مقصد، کوتاه‌ترین مسیر برای جاندار تعیین شد که از آن می‌توان برای احداث گذرگاه‌ها استفاده کرد. در این مقاله ارتباط این موضوع با ارزیابی آثار توسعه، فهرست شاخص‌هایی که می‌ایست در فرایند تجزیه و تحلیل عوامل آشیان بوم‌شناختی مورد بررسی قرار گیرد و همچنین فرایند جمع‌آوری و تحلیل اطلاعات به‌عنوان الگوی مکان‌یابی روگذرها و زیرگذرها مورد بحث قرار گرفته است.
مقدمه
یکی از گام‌های ارزیابی آثار توسعه که مورد غفلت قرار گرفته و تا کنون توجه چندانی به آن نشده است کاهش و رفع آثار منفی است. از دلایل عدم توجه کافی به این موضوع می‌توان به مشکل بودن آن، نقص دانش و روش‌شناسی‌های مرتبط و توجه به گام‌های ارزیابی آثار و پذیرفتن، یا رد توسعه مورد نظر اشاره کرد. در این بحث تلاش خواهد شد مفاهیم علمی، متون و روش‌های اجرایی برای توجه به گام کاهش و رفع آثار بر حیات‌وحش مورد تأکید قرار گیرد.
تکه تکه شدن زیستگاه، فرایند پویایی است که موجب تغییر الگوی زیستگاه در سیمای سرزمین می‌شود. اصطلاح تکه‌تکه شدن به‌طورکلی برای توصیف تکه‌های کوچکتر پوشش گیاهی استفاده می‌شود که از قطعات بزرگتر جدا افتاده‌اند. این رخداد می‌تواند باعث کاهش گونه‌ها در تکه‌ها، تغییر ترکیب اجتماعات جانوری و تغییر فرایندهای اکولوژیکی در فون زیستگاه‌های باقی‌مانده شود (بنت(4)، 2003). بنابراین این جداشدگی، پیامدهای منفی شدیدی برای حیات‌وحش خواهد داشت. به این دلیل است که بسیاری از اکولوژیست‌ها برای جلوگیری از کاهش تنوع زیستی بر ایجاد گذرگاه‌ها (روگذر یا زیرگذر) برای برقراری ارتباط بین سیمای سرزمین‌های تکه شده جهت حرکت جانوران تاکید دارند (فورمن و دیگران، 1996). به همین منظور گذرگاه‌ها به‌عنوان ابزاری به‌منظور حفظ و نگهداری جمعیت‌های زیستای بیوتا در سیمای سرزمین‌های تکه شده مورد توجه قرار می‌گیرند.
تحقیق درباره نقش روگذر و زیرگذر در جبران آثار منفی تکه‌تکه شدن زیستگاه‌ها