ملانصرالدین در تبریز؛ به مناسبت یکصد و بیست و پنجمین سالگرد تولد جلیل محمدقلی‌زاده
با مطالعه و بررسی کم و کیف پیدایش انقلاب‌ها و تحولات در دنیا و آزادی‌هایی که ملت‌های ستم‌دیده در مقاطع مختلف، به دست آورده‌اند، به این نتیجه می‌رسیم که نقش مطبوعات در ایجاد دگرگونی‌ها و کسب آزادی‌های اجتماعی و فردی و پاسداری از دستاوردهای آنها، بس مهم و تعیین‌کننده بوده است. یکی از آن جراید تاریخ‌ساز، روزنامه پرمفهوم و پرآوازه «ملانصرالدین» است که یکصد سال پیش در سال 1906 میلادی، در روزگاری پرتب‌وتاب، در آن سوی ارس، اظهار وجود نمود و از همان شماره اول، با انتخاب روش‌های مردمی و تاکتیک‌های انقلابی، توانست به اعماق وجود توده‌های مردم زحمت‌کش و ستم‌دیده نفوذ کند و چنان شور و شر راه بیندازد که تمام عوامل بازدارنده جوامع آن عصر، با همه توان کمر به نابودی آن ببندند. میرزاجلیل محمدقلی‌زاده صاحب این نشریه، رجل برجسته ادبی ـ اجتماعی تاریخ معاصر آذربایجان که نام نامیش، روزنامه ملانصرالدین را تداعی می‌کند، یکی از چهره‌های پیشگام و از راهبران اندیشه مترقی فرهنگ آذربایجان به شمار می‌رود. این مرد متفکر و انقلابی که آوازه‌اش از مرزهای آذربایجان فراتر رفته و در سراسر آسیا و اروپا گسترش یافته است، با تلاش شبانه‌روزی و با به‌کارگیری ذوق، مهارت و استعداد خود توانسته است با ایجاد شیوه نوین طنز، در روزنامه‌نگاری و پایه‌گذاری مکتب رئالیسم انتقادی، تحولات شگرفی را نه‌تنها در هر دو سوی ارس، بلکه در اغلب سرزمین‌های خاور نزدیک و میانه به وجود بیاورد و به همین علت، یاد و خاطره‌اش در تاریخ این سرزمین‌ها ابدی گشته است. در این کتاب افزون بر پرداختن به داستان نشر ملانصرالدین در تبریز، این ارگان انقلابی و دست‌اندرکاران مبارز آن و چگونگی تأثیرگذاری و خدمات آن نسبت به میهنمان شناسانده شده است.
ملانصرالدین در تبریز؛ به مناسبت یکصد و بیست و پنجمین سالگرد تولد جلیل محمدقلی‌زاده
