دیوان غزل حافظ
فرمت pdf
532 صفحه
نوع فایل : Word
تعداد صفحات : 218 صفحه
پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد رشته زبان و ادبیات فارسی
چکیده :
علم معانی، به بررسی جمله و معانی ثانوی جمله میپردازد همچنین ساختار جمله را با توجه به تقدم و تأخر ارکان جمله یا اطناب و ایجاز و قصر اجزاء جمله بررسی میکند. تا میزان توفیق گوینده را در تأثیر سخن او بر خواننده روشن سازد و درجهی ارزش هنری سخن او را آشکار کند. حافظ شیرازی شاعری است که از دانش معانی نیک آگاه بوده است از این روی، برای تبیین ارزش هنری و راز تأثیر سخن او بر خوانندگان و تحلیل یکصد غزل نخست دیوان او بر اساس دانش معانی پرداختهایم. معانی ثانوی غزلها را بر اساس انواع جملههای خبری، پرسشی، امر و نهی مشخص کردهایم و زیل عنوانهای مناسب طبقهبندی کردهایم بعد از آن به مباحث مسندالیه، مسند، قصروحصر، ایجاز و اطناب پرداختهایم و هدف شاعر را از اعمال این موارد روشن کردهایم. جدولها با نمودارهایی که بر اساس این دادهها به دست آمده میزان بهرهگیری شاعر از علم معانی را نشان میدهد و راز تأثیر سخن حافظ بر مخاطبان را آشکار میسازد.
فهرست مطالب
عنوان
فصل اول: کلیات
1- مقدمه
1-1. زندگینامه حافظ
سؤالها
تاریخچهی تحقیق
3-1. تعریف اصطلاحات
3-1-1. فصاحت
3-1-2. بلاغت
3-1-3. معانی
روش کار
فصل دوم: معانی ثانویهی جملات
جمله و انواع آن
2-1. خبری
2-1-1. مبالغه در وصف.
2-1-2. اغراق
2-1-3. وصف
2-1-4. تمجید و مفاخره
2-1-5. حسرت، اندوه و تأثر
2-1-6. امری و تأکید
2-1-7. نهی مطلق
2-1-8. هشدار و تهدید
2-1-9. امید و آرزو
2-1-10. تشویق
2-1-11. تعریض و طنز
2-1-12. خبر مؤکد
2-1- 13. بشارت و اظهار انبساط
2-1-14. خواهش و التماس و استرحام
2-1-15. تعظیم
2-1-16. پند و عبرت
2-1-17. اجبار
2-2. جملات پرسشی
2-2-1. انکار
2-2-2. نفی مطلق
2-2-3. تفاوت
2-2-4. ملامت
2-2-5. حقارت
2-2-6. شگفتی
2-2-7. تعظیم
2-2-8. امر
2-2-9. نهی
2-2-10. تأثر و اندوه
2-2-11. وصف
2-2-12. خبر مؤکد
2-2-13. خواهش و درخواست (طلب)
2-2-14. امید
2-2-15. تمنا
2-2-16. ناچاری و تسلیم
2-2-17. هشدار
2-2-18. طنز
2-2-19- اغتنام فرصت
2-2-20. دریغ و افسوس
2-2-21. شمول و فراگیری
2-3. جملات امری
2-3-1. درخواست طلب و ادعا
2-3-2. تحذیر و هشدار
2-3-3. اغتنام فرصت
2-3-4. تشویق، تحسین و تمجید
2-3-5. تأثر و اندوه
2-3-6. بشارت و اظهار انبساط (تعظیم و شگفتی)
2-3-7. قطعیت و اطمینان
2-3-8. عبرت
2-3-9. نهی
2-3-10. اغراق در وصف
2-3-11. امری تعجیزی
2-4. جملات نهی
2-4-1. هشدار.
2-4-2. ارشاد
2-4-3. تهدید و تحذیر
2-4-4. تمنا و آرزو
2-4-5. وصف
2-4-6. التماس
2-4-7. طنز و تمسخر
2-4-8. اغتنام فرصت
2-4-9. پند و عبرت
2-4-10. خبر مؤکد
فصل سوم:
3-1.تعریف مسندالیه
3-2. احوال مسندالیه
3-2-1. تقدیم مسندالیه
3-2-2. تأخیر مسندالیه
3-2-3. مسندالیه ضمیر منفصل
3-2-4. مسندالیه جمع
3-2-4-1. تأکید و اغراق
3-2-4-2. جهت تعریض
3-2-4-3. بیان نوع و استغراق
3-2-5. تنکیر مسندالیه
3-2-5-1. تحقیر و تقلیل
3-2-5-2. تعظیم و مبالغه
3-2-6. مسندالیه همراه صفت مبهم وکهی موصول
3-2-6-1. تعظیم و تأکید
3-2-6-2. هشدار و تنبه
3-2-6-3. تحقیر و تقلیل
3-2-6-4. اغراق و ادعا
3-2-6-5. تعریض
3-3. تعریف مسند
3-3-1. تقدیم مسند
3-3-2. مسند جمع
3-3-2-1. احترام
3-3-2-2. تأکید و اغراق
3-3-2-3. کثرت
3-3-2-4. تعظیم و اهمیت
3-3-2-5. طنز و تعریض
3-4. قصر و حصر
3-4-1. تعریف قصر و حصر
3-4-2. اسلوب ساختاری قصر و حصر
3-4-2-1. بوسیله ادات قصر
3-4-2-2. قصر به حروف منفی
3-4-2-3. قصر به فعل ایجابی مشروط پس از فعل
3-4-2-4. تعریف یا تقدیم مسندالیه بر خبر
3-4-2-5. قصر بوسیلهی تکرار فعل و ضمایر
3-4-2-6. بوسیلهی تقدیم خبر و تأخیر مبتدا
3-4-2-7. وجود حرف تحقیق
3-4-2-8. بوسیلهی حرف «مگر»
3-4-2-9. ولکن، لکن، ولیک، لیکن، ولیکن
3-4-2-10. حذف ادات قصر
3-4-2-11. با استفاده از این
3-4-2-12. بوسیلهی حرف «پیوسته»
3-4-2-13. بوسیلهی حرف «همواره»
3-4-2-14. استفاده از «پس»
3-4-3. اهداف ثانویهی قصر و حصر
3-4-3-1. تأکید و برجسته سازی
3-4-3-2. تشویق و ترغیب
3-4-3-3. اغراق و ادعا
3-4-3-4. تأسف و اندوه
3-4-3-5. طنز
3-4-3-6. تحقیر غیرمصور
3-4-4. انواع قصروحصر
3-4-4-1. قصر قلب
3-4-4-1-1. تأکید و برجسته سازی
3-4-4-1-2. تشویق و ترغیب
3-4-4-1-3. اغراق و ادعا
3-4-4-1-4. تأسف و اندوه
3-4-4-1-5. طنز
3-4-4-2. قصر افراد
3-4-4-2-1. تأکید و برجسته سازی
3-4-4-2-2. تشویق و ترغیب
3-4-4-2-3. اغراق و ادعا
3-4-4-2-4. طنز
3-4-4-2-5. تحقیر غیر مصور
3-4-4-3. قصر تعیین
3-4-4-3-1. تأکید و برجسته سازی
3-4-4-3-2. تشویق و ترغیب
3-4-4-3-3. اغراق و ادعا
3-4-4-3-4. تأسف و اندوه
3-4-4-3-5. طنز
3-4-4-3-6. تحقیر غیر مصور
3-5. بررسی ساختار جملات بر اساس ایجازو اطناب
3-5-1. تعریف اطناب
3-5-1-1. تکرار جهت تأکید
3-5-1-2. تتمیم
3-5-1-3. تکمیل و رفع شبه
3-5-1-4. ایغال و التفات
3-5-1-5. تأکید در مبالغه
3-5-1-6. ذکر خاص بعد از عام
3-5-1-7. ایضاح بعد از ابهام
3-5-1-8. حشو (اعتراض)
3-5-1-9. تذییل
3-5-2. تعریف ایجاز
3-5-2-1. ایجاز قصر
3-5-2-2.ایجاز حذف
فصل چهارم: نتیجه گیری و تحلیل
فصل پنجم: پیشنهادها
پیشنهادات
منابع
فهرست جدول
عنوان
جدول4-1. آمار معانی ثانویهی جملات خبری در 840 بیت
جدول 4-2. آمار معانی ثانویهی جملات پرسشی در 840 بیت
جدول 4-3. آمار معانی ثانویهی جملات امری در 840 بیت
جدول 4-4. آمار معانی ثانویهی جملات نهی در 840 بیت
جدول 4-5. آمار احوال مسندالیه در 840 بیت
جدول 4-5-1. آمار احوالات مسندالیه جمع
جدول4-5-2.آمار احوال تنکیر مسندالیه
جدول 4-5-3. آمار مسندالیه همراه صفت مبهم وکهی موصول
جدول 4-5-4. آمار مسند جمع
جدول 4-6. آمار معانی ثانویهی قصر و حصر در 840 بیت
جدول4-6-1 .آمار معانی ثانویهی قصر قلب
جدول 4-6-2.آمار معانی ثانویهی قصر افراد
جدول 4-6-3.آمار معانی ثانویهی قصر تعیین
جدول 4-7. آمار جملات اطناب در 840 بیت
جدول 4-7-1. آمار جملات ایجاز در 840 بیت
جدول 4-8. آمار کل جملات در 840 بیت
فهرست نمودارها
عنوان
نمودار 4-1. آمار معانی ثانویهی جملات خبری در 840 بیت
نمودار 4-2. معانی ثانویهی جملات پرسشی در 840 بیت
نمودار4-3. معانی ثانویهی جملات امری در 840 بیت
نمودار 4-4. معانی ثانویهی جملات نهی در 840 بیت
نمودار4-5. احوال مسندالیه در 840 بیت
نمودار 4-6. معانی ثانویهی قصر و حصر در 840 بیت
نمودار 4-7. جملات اطناب در 840 بیت
نمودار4-8. کل جملات در 840 بیت
92 صفحه
ز آنجا که تأثیر قرآن و حدیث بر ادب فارسی بسیار گسترده است و نمی توان آن را با یک پژوهش جزئی شناخت تحقیق خود را به چند مطلب محدود کردیم . فصل یک را با کلیات تحقیق از جمله بیان مسئله، هدف پژوهش،اهمیت پژوهش،سوال پژوهش،فرضیه پژوهش،تعریف واژه ها و اصطلاحات کامل کردیم . بعد از آن به پیشینه ی تحقیق پرداخته و آن را به دو دسته ی پیشینه عملی و نظری تقسیم کردیم . در فصل سوم به بیان روش تحقیق پرداخته و آن هال را تو ضیح دادیم .
فصل بعد شامل یافته ها است و در آن نتایج جامعه ی آماری و نمودار ها و دلایل پذیرش فرضیه ها ذکر شده است و بعد از آن یافته های تحقیق از جمله قالب های کاربردی ، آیات قرآنی در اشعار حافظ و قصه های قرآنی در ادب فارسی نوشته شده است.
در آخر هم نتایج تحقیق و مشکلات و پیشنهادات را ذکر کردیم .
آنچه گرد آمده کوشش و پژوهشی است درباره ی باز نمایی جلوه هایی از قرآن و حدیث در شعر و ادب فارسی که در این فصل می خواهیم مباحثی را مطرح کنیم که شامل: بیان مسئله ، هدف پژوهش ، سوالات و فرضیات و در پایان تعریف واژه ها و اصطلاحات اساسی است که در زیر به صورت نمودار نشان داده شده است .
کلیات تحقیق
اگر بخواهم پیش از هر شرح تفضیلی، شعر حافظ را معرفی کنم، تصورم چنین است: شعر حافظ تعبیر و تصویر موجز حادثههایی است که تحت تاثیر انگیزههای بیرونی و عینی و یا انگیزههای درونی و ذهنی، در ذهن انسانی که به مقام برزخی خویش در میان حقیقت و واقعیت شعور بالفعل، و به حفظ تعادل انسان در این مقام اصرار دارد، برانگیخته میشود.
بر اساس این تعریف، صورت و معنی شعر حافظ را نمیتوان به دقت تجزیه و تحلیل کرد مگر آن که ابتدا نظرگاه حافظ را نسبت به انسان و تقدیر و جایگاه در عالم هستی دریابیم و ساختار و متاع البیت ذهنی را که سبب ساز چنین نظرگاهی است بازشناسیم و آنگاه عناصر اصلی تکوین بخش حادثهای را که تحت تاثیر انگیزههای گوناگون، در چنین ذهنی ایجاد میشود نشان دهیم و سرانجام با بررسی تعبیر و تصویر حافظ از این حادثه، هنر وی را ارزیابی کنیم.
شعری که زائیده جبر نیاز روحی شاعر است و نه محصول احتیاجات روزمره در حیطه نام و نان، از تمامیت ذهنیت آگاه و نا آگاه شاعر جدا نیست. بنابراین شعر اندیشیده و نیدیشیده او را نسبت به عالم و آدم و هستی جهان و انسان فاش میکند. افشای این روحیات و نظرگاهها در بیان ناگریز و پنهان– آشکار شعر، به معنی افشای شیوه سلوک و زیست عملی شاعر در زندگی روزمره و در میان مردم نیست. شعری که بی اختیار شاعر او را غافلگیر میسازد و جبر حضور عینی بخشیدن به خویش را بر شاعر تحمیل میکند، به طوری که موقتا از زندگی آگاه و عادی و نیازهای ملازم آن، گسسته میشود، زندگی و سلوک عملی شاعر را تنها میتواند کتمان کند نه آشکار. بنابراین از بعضی اشارات صریح به گوشههایی از تاریخ زندگی حافظ که بگذریم و البته ربطی به شیوه زندگی و سلوک زندگی روزمره و معمول حافظ ندارد،به دست دادن شیوه زندگی شاعر با توجه به ابیاتی از شعر او در محدوده دلالت یک بعدی کلمات به مدلول های معین و قراردادی چنان که در زبان علم و زبان روزمره، تصویری ناپذیرفتنی و گاه نا ممکن از شاعر به نمایش در میآورد که در فضای باور و جامعه نمیگنجد.
خواجه شمس الدین محمد شیرازی
بر سر تربت ما چون گذری همت خواه
که زیارتگه رندان جهان خواهد شد
خواجه شمس الدین محمد شیرازی، غزل سرای بزرگ، متخلص به حافظ و ملقب به لسان الغیب و ترجمان الاسرار، در آغاز سده هشتم هجری در شیراز متولد و در سال 792 ه. ق. در شیراز درگذشت. حافظ ،قرآن را بنابر گفته خود، بر چهارده روایت، از بر بوده و از این رو حافظ خوانده شده است. وی علاوه بر جایگاه بسیار والایی که در شعر فارسی دارد، بنا بر تحقیق آنوبانینی جایگاهی بس رفیع در علوم ادب عربی نیز داراست.
آرامگاه حافظ در شیراز؛ حافظیه
جامع دیوان حافظ: محمد گل اندام؛ که چند سال پس از وفات وی اقدام به جمع آوری این دیوان نموده در مورد این امر نیز تاکید دارد. غزلیات او که حدود پانصد عدد بیشتر نیست؛ آنچنان چند بعدی و قابل تاویل است که محمل نگاشتن هزاران کتاب، شرح و تفسیر گشته است؛ به نحوی که در مورد هر کلمه از آن نیز رساله ها نگاشته شده است.