300 ص
فهرست مطالب کتاب خُُفی عَِلائی (قسمت اوّل)
پیشگفتار : ........................................................................................................ ٢
مقدمه : ............................................................................................................... ٣
هوالشافی ......................................................................................................... ٣
شرح حال مولف خفی علائی.................................................................................. ٤
مولفات طبی گرگانی........................................................................................... ٥
اما مولفات طبی جرجانی عبارتند از:........................................................................ ٥
در باره خف علائی.............................................................................................. ٨
نسخه های خفی علایی....................................................................................... ١٠
توضیحات:...................................................................................................... ١١
بخش نخستین.................................................................................................... ١٣
مقاله اول / از بخش نخستین............................................................................. ١٣
مقاله دوم / از بخش نخستین ............................................................................ ١٤
توضیحات:...................................................................................................... ١٥
مقاله نخستین از بخش نخستین در تدبیر حفظ صحت ................................................. ١٩
باب نخستین / در تدبیر هوا ............................................................................. ١٩
توضیحات:...................................................................................................... ٢٠
٢٥ ............................................................... ( باب دوم / در تدبیر فصل های سال ( ١
وجه اول: ..................................................................................................... ٢٥
وجه دوم:..................................................................................................... ٢٥
صفت سفوف بنفشه ....................................................................................... ٢٥
توضیحات:...................................................................................................... ٢٥
باب سوم / در تدبیر شهر و مسکن..................................................................... ٢٨
توضیحات:...................................................................................................... ٢٨
سپاس، آن خداوندی راست که قدرت بی نهایتش موجود است و مصنوعات را از میان " کاف" و " نون"
بیرون آورد و چون فرمود: "کن" ، پس: "یکون" در دایره امکان، تحقق یافت.
و درود بی حد بر سرور انبیاء محمد مصطفی علیه افضل الصلوات و اکمل التحیات و سلام و رحمت
بر عترت طاهره زاهره آن راهنمای بشر در تمامی دوران.
علم طب، علمی است عظیم القدر که در اخبار آمده است : "العلم علمان : علم الاد یان و علم الابدان " و این
رشته از علم در همه روزگاران بوده و در اسلام بدان اهمیت فراوان داده شده است و مسلمین در پیشرفت این علم
، نقش به سزائی داشته اند.
مولف این کتاب سید اسمعیل جرجانی در تجدد طب اسلامی ایرانی سهم بزرگی دارد که با
معرفی او و تالیفاتش در این مقدمه، این موضوع کاملا برای خوانندگان، معلوم می گردد.
حال که سخن در باره تجدد طب اسلامی و ایرانی به میان آمد، سخنی داریم با دانش پژوهان : عده ای از
افراد حتی با تحصیلات عالیه تصور می کنند که تحقیقات علمی و ادبی و امثال آنها فقط در انحصار " غرب" بوده
و هست، در صورتی که در " شرق" نیز مردمانی بوده اند که در این ابواب، تحقیقات گسترده ای نموده اند و
خوشبختانه آثاری از آنان به جا مانده و در دسترس است.
بیان این نکته بدان منظور نیست که دانشمندان غیر مسلمان و غیرایرانی در باره علم، ٠٠٠ زحمتی به
خود ند اده و آن را نادیده گرفته اند، بلکه معتقدیم که آنان آثار ارزنده ای از خود به یادگار گذارده واکنون نیز
سرگرم بررسی و تحقیق هستند و متذکر می شویم که طب ایرانی باید از نتایج زحمات آنان آنچه برای جامعه
ایرانی مفید است کسب کرده و آنچه که زائد و غیر لازم اس ت، دور بریزد، نه آنکه کورکورانه تابع نظرات آنان
باشد.
طبیب ایرانی باید با آگاهی از علوم و تجربیات اطباء پیشین، به تمدن و علوم کنونی جهان غرب که
هر روز با اکتشافات نوینی روبرو می شود توجه کند و با دقت تمام آنچه که به حال جامعه ایرانی مفید است،
اخذ نماید و آنچه که لازم نمی داند، کنار بگذارد . در غیر این صورت، یعنی اگر اطباء امروزی پشت پا به خدمات
اطباء سلف زنند و زحمات و دانش آنان را نادیده انگارند قطعا رابطه خود را با گذشتگان قطع نموده و در حقیقت
فرزندانی خواهند بود که با پدران خود قهر کرده و میراث گر انقدر آنان را بر باد داده اند و این مطمئنا به سودشان
نخواهد بود.
٣
شرح حال مولف خفی علائی
سید اسمعیل فرزند حسن (یا حسین ) فرزند محمد فرزند محمود فرزند احمد و ملقب به " زین الدین " (یا
شرف الدین ) به " ابوالفتح" (یا ابوالفضائل یا ابوابراهیم ) و معروف به " جرجانی" از پزشکان نامدار سده پنجم و اوایل
.( سده ششم هجری قمری و از سادات اصفهان بود. (تاریخ طب در ایران، ج ٢ ، ص ٧١٩
در عیون الانباء، اثر " ابن ابی اصیبع ه " آمده است : "الشریف شرف الدین اسمعیل " (عیون الانباء، ج ٢ ، ص
٣١ از زیر نویس صفحه ٢٥٣٩ لغت نامه دهخدا) ٠
در سایر ماخذ و منابع به صورت های دیگر نیز آمده است، ولی آنچه مسلم است اینست که وی از سلسله
جلیله سادات بوده و بیشتر به " جرجانی" یا"سید اسمعیل جرجانی" آوازه به هم رسانده است.
تولد " جرجانی" به سال ٤٣٤ هجری قمر
فهرست مطالب کتاب خُُفی عَِلائی (قسمت دوّم)
باب چهارم / در تدبیر جامه پوشیدن ................................................... ٢٩
توضیحات: ...................................................................................... ٢٩
باب پنجم / در معرفت غذا و تدبیر آن ................................................ ٣١
توضیحات: ...................................................................................... ٣٣
باب ششم / اندر تدبیر آب ............................................................... ٤١
توضیحات: ...................................................................................... ٤٢
٤٧......................................................... ( باب هفتم / در تدبیر شراب ( ١
توضیحات: ...................................................................................... ٤٩
باب چهارم / در تدبیر جامه پوشیدن
هر جامه که مردم پوشند، نخست جامه از تن مردم گرم شود، پس مردم را گرم کند ، و جامه گرم جامه
ای را گویند که مردم را گرمی را [کذا] بسیارتر از آن دهد، که از تن وی گرمی پذیرد، چون جامه پشمین ( ١) ، و
جامه خنک جامه ای را گویند که گرمی ( ٢) از تن مردم بسیارتر از آن پذیرد که مردم را گرم کند، چون جامه "
کتان" و " پنبه" میان این و آن باشد [کذا] و " ابریشم" از " کتان" گرمترست و از پنبه خنک ترست ، وجامه نرم،
( خاصه آنچه ( ٣) تن را گرم کند، جامه زمستان باشد، و آنچه به تن باز بگیرد ( ٤) چون " کتان" و آنچه قصارت ( ٥
گازر دارد، جامه تابستان باشد ، و جامه درشت تن را لاغر کند و پوست را سخت کند ، و جامه نرم ضد این باشد ،
و " سمور" ( ٦) و " روباه" ( ٧) و" مرغزی" ( ٨) پشت را گرم کند ، و پوست بره نیز گرم کند ، و حرارت " سنجاب"
به سنجاب نزدیک است ، و " Squirrel) کمتر از حرارت " بره" و " روباه" باشد ، و " قاقم") موش خرما
.( کمتراز هر دو باشد و هر دو، جامه بهاری و خزانی اند ( ٩ (Heron حواصل" ) حواصیل، مرغ ماهیخوار
فهرست مطالب کتاب خُُفی عَِلائی (قسمت سوّم)
باب هشتم / اندر خواب و بیداری ......................................................................... ٥٧
توضیحات: ........................................................................................................ ٥٧
باب نهم / در حرکت و سکون.............................................................................. ٥٩
توضیحات: ........................................................................................................ ٦٠
٦١ ................................................................................Camomile - بابونه ، بابونج
٦٢ ..........................................................................................Dill - شوید ، شبت
٦٢ ........................................................ Hawthorn - زالزالک ، گوجه وحشی ، زعرور
باب دهم / در تدبیر استفراغ به داروی مسهل.......................................................... ٦٤
توضیحات: ........................................................................................................ ٦٦
٦٦ ...................................................................... Dog Star - َ شعری ، شعرای یمانی
٧٠ ......................................................Garden Cress - ریحان سبز ، جرجیر ، سپندان
٧٤ .................................. (Vomiting باب یازدهم / در تدبیر استفراغ به داروی " قی" (قی
و داروهای " قی" آنچه بی خطرست اینست:............................................................ ٧٤
توضیحات: ........................................................................................................ ٧٥
٧٥ ....................................................................................Sesamum - شیر خشت
٧٦ .....................................................................................Formentation - تکمید
٧٧ ............................................................................................. Boracit - بورات
٧٨ ............................................................................... Nux Vomica - جوزالقی
٧٩ ........................................................... ( باب دوازدهم / در تدبیر فصد و حجامت ( ١
توضیحات: ........................................................................................................ ٨٣
٨٤ .........................................................................Pleurisy - ذات الجنب ، پلورزی
٨٨ ............................................................................................ Scabious - مامیثا
٨٩ .......................................................................Cupping بادکش ، حجامت فرنگی
فهرست مطالب کتاب خُُفی عَِلائی (قسمت چهارم)
باب سیزدهم / اندر تدبیر استفراغ های دیگر .......................................... ٩٠
و اما ادرار بول: ................................................................................ ٩٠
اما منفعت ادرار بول: ......................................................................... ٩٠
تدبیر ادرار عرق: ............................................................................. ٩٠
تدبیر مخاط: ................................................................................... ٩١
تدبیر لعاب: .................................................................................... ٩١
تدبیر استفراغ به شیاف:..................................................................... ٩١
تدبیر حقنه: .................................................................................... ٩٢
تدبیر جماع:.................................................................................... ٩٣
توضیحات: ........................................................................................ ٩٣
١٠٦........ (Symtomatic Diseases) باب چهاردهم / در تدبیر اعراض نفسانی
توضیحات: ...................................................................................... ١٠٧
باب پانزدهم / در تدبیر پیران............................................................ ١٠٩
توضیحات: ...................................................................................... ١٠٩
باب شانزدهم / در تدبیر مسافران....................................................... ١١٣
فهرست مطالب کتاب خُُفی عَِلائی (قسمت پنجم)
مقاله دوم / از بخش نخستین ............................................................. ١١٦
باب نخستین / اندر شنا ختن بیماری.................................................. ١١٦
توضیحات: ................................................................................... ١١٧
باب دوم / اندر تدبیر شناختن " نضج " ................................................ ١١٩
توضیحات: ................................................................................... ١٢٠
باب سوم / اندر شناختن بحران ....................................................... ١٢٢
تشجیر ........................................................................................ ١٢٥
توضیحات: ................................................................................... ١٢٧
١٣١..........................( باب چهارم / در تدبیر نشانهای سلامت و امیدواری ( ١
توضیحات: ................................................................................... ١٣١
باب پنجم / در شناختن علتها که بدیگر علت زائل شود ......................... ١٣٢
توضیحات: ................................................................................... ١٣٢
باب ششم / اندر شناختن حالها که در تن مردم پدید آید و نشان بیماری ب ودکه
خواهد بود.................................................................................... ١٣٤
توضیحات: ................................................................................... ١٣٤
باب هفتم / در شناختن وقت مرگ ................................................... ١٣٦
توضیحات: ...................................................................................
فهرست مطالب کتاب خُُفی عَِلائی (قسمت ششم)
بخش دوم / از کتاب " خفی علائی " ....................................................................... ١٣٩
مقالت اول / در وصیتهائی که طبیب را گوش بدان باید داشت .................................... ١٤٠
توضیحات : ................................................................................................... ١٤٢
مقاله دوم / در علاج بیماریهای اندامها سرتاپای ...................................................... ١٤٥
باب نخستین / در بیماریهای " سر" و " دماغ" و غیر ............................................... ١٤٥
سرسام گرم ................................................................................................. ١٤٥
سرسام خونی ................................................................................................ ١٤٦
سرسام سرد ................................................................................................. ١٤٦
مالیخولیا ...................................................................................................... ١٤٧
سبات ......................................................................................................... ١٤٩
١٤٩...............................................................................(Amnesia) فراموش کاری
١٥٠......................................................................................... (Apoplexy) سکته
١٥١........................................................................................... (Epilepsy) صرع
١٥٢......................................................................................... (Hemiplegy) فالج
١٥٣................................................................................ (٩٦) (Torpidness) خدر
١٥٣........................................................................................(Facial Palsy) لقوه
١٥٤...........................................................................................( سرگشتن ( ١٠٠
١٥٥......................................................................................(Nightmare) کابوس
١٥٥.......................................................................................(Convulsion) تشنج
١٥٥.............................................................................................(Tetanus) کزاز
١٥٦................................................................................................. ( خدر ( ١٠٦
رعشه ......................................................................................................... ١٥٦
١٥٦...........................................(Hemicrany صداع و شقیقه گرم (شقیقه درد نیمه سر
صداع و شقیقه سرد ........................................................................................ ١٥٦
توضیحات : ................................................................................................... ١٥٦
فهرست مطالب کتاب خُُفی عَِلائی (قسمت هفتم)
باب دوم / اندر بیماریهای چشم ....................................................................................................................................................................... ١٧٢
١٧٢ ........................................................................................................................................................................................................( رمد ( ١
١٧٢ ......................................................................................................................................................................................................( طرفه ( ٨
١٧٣ ...............................................................................................................................................................................................(Panus) سبل
١٧٣ ................................................................................................................................................................. Scabies Scab Itch ( جرب (گری
١٧٣ ............................................................................................................................................................................................( موی فزونی ( ١٢
قرحه اندر چشم ............................................................................................................................................................................................. ١٧٣
١٧٤ ...................................................................................................................................................................................... ( فرود آمدن آب ( ٢٠
١٧٤ ...............................................................................................................................................................................................( شبکوری ( ٢٢
١٧٤ ..................................................................................................................................................................................(Lacrymation) دمعه
خارش و سوزش پلک و گوشه چشم................................................................................................................................................................... ١٧٥
شپش که در مژگان پدید آید............................................................................................................................................................................ ١٧٥
توضیحات: .................................................................................................................................................................................................... ١٧٥
باب سوم / در بیماریهای گوش و کری گوش...................................................................................................................................................... ١٧٩
درد گوش..................................................................................................................................................................................................... ١٧٩
خارش گوش................................................................................................................................................................................................. ١٨٠
توضیحات: .................................................................................................................................................................................................... ١٨٠
١٨٣ .................................................................................................................................................................. ( باب چهارم / در تدبیرهای بینی ( ١
گندیدن بینی................................................................................................................................................................................................. ١٨٣
قرحه بینی..................................................................................................................................................................................................... ١٨٣
١٨٣ .............................................................................................................................................................................................. ( ناصور بینی ( ٧
خون آمدن از بینی.......................................................................................................................................................................................... ١٨٤
توضیحات: .................................................................................................................................................................................................... ١٨٤
١٨٦ ................................................................................................................ ( باب پنجم / در تدبیرهای دهان و دندان و لب و حنجره و طرقیذن لب ( ١
١٨٦ ............................................................................................................................................................................................ ( دمیدن دهان ( ٢
خورده شدن گوشت بن دندان ( ٩) و سستی دندان................................................................................................................................................ ١٨٦
ناخوشی بوی دهان.......................................................................................................................................................................................... ١٨٦
درد دندان .................................................................................................................................................................................................... ١٨٧
گندی دندان.................................................................................................................................................................................................. ١٨٧
علاج آن....................................................................................................................................................................................................... ١٨٧
سیاه شدن دندان............................................................................................................................................................................................ ١٨٧
آماس زبان ................................................................................................................................................................................................... ١٨٨
طرقیدن پوست زبان ....................................................................................................................................................................................... ١٨٨
شلیمر) ............................................................................................................................................. ١٨٨ Uvula > ضفدع ( ٢٢ ) و لهاه (زبان کوچک
گرانی زبان ................................................................................................................................................................................................... ١٨٨
در آویختن دیوچه ( ٢٨ ) به حلق......................................................................................................................................................................... ١٨٨
خناق ........................................................................................................................................................................................................... ١٨٩
توضیحات: .................................................................................................................................................................................................... ١٨٩
١٩٤ ..........................................................................................( باب ششم / در زکام و نزله و سرفه و ذات الجنب و ذات الریه و ضیق النفس و زکام گرم ( ١
فرو آمدن خون به سرفه .................................................................................................................................................................................. ١٩٥
تنگی نفس.................................................................................................................................................................................................... ١٩٥
علاج آن....................................................................................................................................................................................................... ١٩٥
توضیحات: ....................................................................................................................................................................................................
فهرست مطالب کتاب خُُفی عَِلائی (قسمت هشتم)
باب هفتم / اندر بیماریهای دل..................................................................................... ٢٠٢
گرمی دل ................................................................................................................. ٢٠٢
سردی مزاج دل......................................................................................................... ٢٠٢
٢٠٢...................................................................................... ( سوءالمزاج خشک اندر دل ( ٥
توضیحات:................................................................................................................ ٢٠٣
باب هشتم / در بیماریهای معده................................................................................... ٢٠٥
درد معده گرم........................................................................................................... ٢٠٥
درد معده سرد .......................................................................................................... ٢٠٥
ضعیفی قوت معده و شهوت و طعام نابودن ...................................................................... ٢٠٦
٢٠٦......................................................................................................( شهوت کلبی ( ١٧
علاج آن................................................................................................................... ٢٠٦
٢٠٦........................................................................................................( جوع البقره ( ١٩
٢٠٧............................................................................... ( آرزوی گِل خوردن و مانند آن ( ٢٩
فواق امتلائی.............................................................................................................. ٢٠٧
فواق خشک.............................................................................................................. ٢٠٧
٢٠٨....................................................................................... ( منش کردن و قی کردن ( ٣٤
هیضه ...................................................................................................................... ٢٠٨
آماس معده .............................................................................................................. ٢٠٩
بثرها که در معده برآید .............................................................................................. ٢١٠
توضیحات:................................................................................................................ ٢١٠
باب نهم / در انواع اسهال........................................................................................... ٢١٦
اسهال صفراوی.......................................................................................................... ٢١٦
اسهال صفرا و بلغم ..................................................................................................... ٢١٦
اسهال سوداوی.......................................................................................................... ٢١٧
٢١٧....................................................................................................... ( اسهال خون ( ١٣
٢١٧............................................................................................................... ( زحیر ( ١٦
توضیحات:................................................................................................................
فهرست مطالب کتاب خُُفی عَِلائی (قسمت نهم)
٢٢٠ .............................................................................................................................................................( باب دهم / اندر قولنج و تولد کرمها ( ١
قولنج با آماس............................................................................................................................................................................................... ٢٢٠
٢٢٠ ............................................................................................................................................................ ( قولنج که از خلط غلیظ و باد غلیظ بود ( ٣
تولد کرمها.................................................................................................................................................................................................... ٢٢١
توضیحات: .................................................................................................................................................................................................... ٢٢٢
باب یازدهم / در بیماریهای مقعد ..................................................................................................................................................................... ٢٢٤
بیرون آمدن مقعد .......................................................................................................................................................................................... ٢٢٤
٢٢٥ ......................................................................................................................................................................................................( شقاق ( ٣
خارش مقعد.................................................................................................................................................................................................. ٢٢٥
بواسیر ......................................................................................................................................................................................................... ٢٢٥
توضیحات: .................................................................................................................................................................................................... ٢٢٦
باب دوازدهم / اندر بیماریهای جگر.................................................................................................................................................................. ٢٢٩
جگر گرم ..................................................................................................................................................................................................... ٢٢٩
جگر سرد..................................................................................................................................................................................................... ٢٢٩
توضیحات: .................................................................................................................................................................................................... ٢٢٩
باب سیزدهم / در بیماریهای سپرز................................................................................................................................................................... ٢٣١
درد سپرز گرم............................................................................................................................................................................................... ٢٣١
درد سپرز سرد .............................................................................................................................................................................................. ٢٣١
توضیحات: .................................................................................................................................................................................................... ٢٣٢
باب چهاردهم / در یرقان زرد زرد ................................................................................................................................................................... ٢٣٣
توضیحات: .................................................................................................................................................................................................... ٢٣٣
باب پانزدهم / اندر استسقاء............................................................................................................................................................................ ٢٣٥
توضیحات : ................................................................................................................................................................................................... ٢٣٦
باب شانزدهم / دربیماریهای گرده و مثانه و اعضای تناسل..................................................................................................................................... ٢٣٨
آماس گرم اندر گرده...................................................................................................................................................................................... ٢٣٨
آماس سرد اندر گرده ..................................................................................................................................................................................... ٢٣٨
٢٣٨ ................................................................................................................................................................ ( بول خون و سوزش و آب تاختن ( ١٠
عسرالبول ..................................................................................................................................................................................................... ٢٣٩
سنگ و ریگ که اندر مثانه و کلیه تولد کند .......................................................................................................................................................... ٢٤٠
جرب ( ٣٦ ) مثانه ............................................................................................................................................................................................ ٢٤٠
آماس قضیب و خایه........................................................................................................................................................................................ ٢٤١
ریش در قضیب و خایه .................................................................................................................................................................................... ٢٤١
خارش قضیب و خایه....................................................................................................................................................................................... ٢٤١
٢٤١ .....................................................................................................................................................................................( بر بالا شدن خایه ( ٤٥
٢٤١ ............................................................................................................................................................................... ( بسیاری و ذی و مذی ( ٤٦
٢٤٢ ................................................................................................................................................................. (Lmpotence) ضعیفی قوه مباشرت
توضیحات: .................................................................................................................................................................................................... ٢٤٢
باب هفدهم / در بیماریهای زنان...................................................................................................................................................................... ٢٤٧
بسیار رفتن خون حیض.................................................................................................................................................................................... ٢٤٧
٢٤٧ ................................................................................................................................................................ ( باز ایستادن خون حیض نه به وقت ( ٨
٢٤٨ ....................................................................................................................................................... (Strangulation of uterus) اختناق رحم
رجا ............................................................................................................................................................................................................. ٢٤٨
حمل ناپذیرفتن.............................................................................................................................................................................................. ٢
فهرست مطالب کتاب خُُفی عَِلائی (قسمت دهم)
مقاله سوم / در تب حصبه و آبله و مانند آن....................................................................................................................................................................................... ٢٥٧
تب............................................................................................................................................................................................................................................ ٢٥٧
انواع تبهای خلطی ......................................................................................................................................................................................................................... ٢٥٧
حمی یوم..................................................................................................................................................................................................................................... ٢٥٧
تب دق....................................................................................................................................................................................................................................... ٢٥٨
تب مطبقه.................................................................................................................................................................................................................................... ٢٥٨
تب محرقه................................................................................................................................................................................................................................... ٢٥٩
٢٥٩......................................................................................................................................................................................................................( تب غب خالص ( ١٤
شطرالغب.................................................................................................................................................................................................................................... ٢٦٠
تبهای بلغمی ................................................................................................................................................................................................................................ ٢٦١
٢٦٢............................................................................................................................................................................................................................... ( تب ربع ( ٣١
٢٦٢.........................................................................................................................................................................................................................( آبله و حصبه ( ٣٤
توضیحات: .................................................................................................................................................................................................................................. ٢٦٤
٢٦٨....................................................................................................................................................................................... ( مقاله چهارم / اندر آماسها ( ١) و ریشها ( ٢
آماس گرم .................................................................................................................................................................................................................................. ٢٦٨
آماس سرد.................................................................................................................................................................................................................................. ٢٦٨
سرطان....................................................................................................................................................................................................................................... ٢٦٨
خنازیر ....................................................................................................................................................................................................................................... ٢٦٨
طاعون........................................................................................................................................................................................................................................ ٢٦٩
٢٦٩.................................................................................................................................................................................................................................. ( داخس ( ٩
دمل........................................................................................................................................................................................................................................... ٢٦٩
٢٦٩..................................................................................................................................................................................................................................( شری ( ١١
امانمله........................................................................................................................................................................................................................................ ٢٧٠
جمره ......................................................................................................................................................................................................................................... ٢٧٠
نار فارسی.................................................................................................................................................................................................................................... ٢٧٠
٢٧٠............................................................................................................................................................................................................................... ( کاورسه ( ٢١
گر و خارش................................................................................................................................................................................................................................. ٢٧١
٢٧١..............................................................................................................................................................................................................( سعفه ( ٢٨ ) و شیرینه ( ٢٩
٢٧٢.......................................................................................................................................................................................................................... ( ریش بلخی ( ٣٢
ریشهای پلید................................................................................................................................................................................................................................ ٢٧٢
جراحت...................................................................................................................................................................................................................................... ٢٧٢
خار و پیکان که در عضوی بماند ....................................................................................................................................................................................................... ٢٧٣
توضیحات: .................................................................................................................................................................................................................................. ٢٧٣
٢٨٠.........................................................................................(Pressure) " و " فشاردگی استخوان ، (Contusion) " و " کوفتگی ،(Fracture) " مقاله پنجم / در علاج: "شکستگی
بیرون آمدن ( ١) بندها از جای خویش.................