بررسی جایگاه شراب و خمریه‌سرایی در اشعار اعراب و ایرانیان از دیدگاه ابونواس، منوچهری و حافظ - 280 صفحه فایل ورد و قابل ویرایش

اختصاصی از یارا فایل بررسی جایگاه شراب و خمریه‌سرایی در اشعار اعراب و ایرانیان از دیدگاه ابونواس، منوچهری و حافظ - 280 صفحه فایل ورد و قابل ویرایش دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

شکل خمریات ابونواس

آنچه محققان در خصوص طلایه دار بودن ابونواس در خمریات ذکر کرده اند، نباید ما را به این گمان نادرست بکشاند که او نخستین کسی بود که به سرودن این نوع اشعار روی آورد. چنانکه با نگاهی گذرا، بر ادبیات عرب قبل از ابونواس، براحتی می‌توان دریافت که پیش از او نیز خمریات سابقه طولانی داشته است.

پس با وجود چنین ابهامی این سوال در ذهن هر مخاطب پدید خواهد آمد که چرا با وجود سابقه داشتن خمریات پیش از ابونواس، باز هم محققان وی را پرچمدار کاروان خمریه‌سرایان می‌دانند. برای یافتن جواب چنین سوالی بایست. به خمریات خود او مراجعه کرد و ویژگی‌های منحصر به فرد آن را بیرون کشید.

ویژگی‌هایی که باعث شد تا خمریات او متفاوت از خمریات شاعران پیش ازو شود. برخی از این ویژگیها عبارتند از:

گرد کردن معانی خمری در یک قصیده واحد

ابونواس توانست همه معانی خمری از قبیل، وصف شراب، وصف آلات شراب، تاثیر بر نوشنده، وصف مجالس شراب و غیره را در یک قصیده واحد در کنار هم گرد آورد. این اتفاق جدید در شعر، پیش ازودر ادبیات عرب سابقه نداشت. پیش ازین در فصول قبل دربارۀ خمریات پیش از ابونواس بحث شده و مشخص شد که شاعران دورۀ جاهلی و اموی خمریات را فقط در تشبیب قصاید به منظور تفاخر یا نشان دادن شجاعت و مردانگی می‌آوردند. بنابراین از آنجا که وصف شراب و پرداختن به سایر معانی خمری در درجه دوم اهمیت قرارداشت هیچگاه در قصاید خود به صورت مستقل به آن نپرداختند بلکه معانی خمری را در کنار دیگر مضامین نظیر، مدح، هجو، رثا وغیره می‌آوردند. اما با تغییر یافتن شیوه زندگی در دورۀ عباسی و روی آوردن دربار و همچنین بسیاری از مردم به باده نوشی نقش خمریات در شعر نیز دگرگون شد. ظهور ابونواس در عرصه شعر و ادب باعث شد تا خمریات به عنوان مضمونی مستقل هماننددیگر مضامین در کانون توجه شاعران قراربگیرد. ابونواس به جای دنباله روی از سنت‌های شاعران پیشین به وصف شراب ومجالس آن پرداخت.

او به جای اینکه معانی خمری را در قصاید پراکنده توصیف کند همگی را دریک قصیده واحد گردآوری کرد و به وصف آنها پرداخت. برای نمونه قصیده ای ازو در ذیل آورده شد؛

هات من الراح، فاسقنی الراحا

اما تری الدیک کیف قد صاحا

وأدبر اللیل فی معسکره،

منصرفا، والصباح قدلاحا

فاستعمل الکأس، واسقنی بکرا

انی الیها اصبحت مرتاحا

کاسادهاقا، صرفا؛ کان بها

الی فم الشاربین مصباحا

نوتی بها کالخلوق فی قدح،

خالط ریح الخلوق تفاحا

من کف قبطیه مزنره،

نجعلها للصبوح مفتاحا

تقول: للقوم من مجانتها

بالله لاتحبسن الاقداحا

(ابونواس/ ص 116)

ارتباط معنایی یا وحدت فنی در محور عمودی قصاید

وحدت فنی در یک شعر با شکل گرفتن وحدت موضوعی به تنهایی تحقق نمی یابد، بلکه این مسئله زمانی تحقق می‌یابدکه در یک شعر تمام ابیات ضمن داشتن وحدت موضوعی دارای پیوستگی و ارتباط معنایی در محور عمودی خود باشند، به شکلی که اگر یک بیت به آنها اضافه و یا بیتی از آن کاسته شود معنی کل شعر دچار اختلال و نارسایی شده و مخاطب در فهم معنی شعر با مشکل مواجه می‌شود. بنابراین در یک شعر که دارای وحدت فنی است بایست هر بیت با ابیات دیگر رابطه زنجیروار از لحاظ معنایی داشته باشد. برای مثال در این قصیده ابونواس، ارتباط معنایی به صورت یاد شده می‌باشد؛

دق معنی الخمر ، حتی

هو فی رجم الظنون

کلماحاولها النا

ظرمن طرف الجفون

رجع الطرف حسیرا

عن خیال الزرجون

لم تقم فی الوهم الا

کذبت عین الیقین

فمتی تدرک مالا

یتحری بالعیون

(ابونواس/ ص 378)

عمیق کردن معانی خمری

وصف شراب، وصف تاثیر بر نوشنده وصف مجالس باده گساری از جمله معانی خمری بودند که پیش از ابونواس مورد توجه شاعران جاهلی و اموی قرار داشتند. اما آنچه باعث شد خمریات ابونواس متفاوت از خمریات شاعران ازو باشد، تشبیهات دقیق و موشکافانه ای بود که وی دربارۀ هر یک از معانی خمری یاد شده ارائه می‌داد. برای مثال او در وصف شراب خوب چندویژگی را در کنار هم گرد می‌آورد،که ممکن نیست درزمان واحد در یک شی ظهورکنند، اما ابونواس با آفرینش هنری، چنین شگفتی را میسر کرده است. برای مثال او می‌گوید؛

فاسقنی الخمر التی اختمرت

بخمار الشیب فی الرحم

(ابونواس/ ص 329)

در بیت بالا او اظهار می‌دارد که شراب در رحم که همان خم شراب است به پیری رسیده است، این تشبیهی است که مصداق آن در خارج تنها خود شراب است. زیرا شراب خوب شرابی است که در خم سالیان دراز مانده باشد. بنابراین غیر از شراب هیچ جنینی در رحم به پیری نخواهد رسید. اودر جای دیگری می‌گوید؛

واشرب کمیتا مزه

عنست واقعدها الکبر

(ابونواس/ص 216)

در این بیت ابونواس شراب را به دختری دوشیزه تشبیه کرده که در خانه پدری مانده و ازدواج نکرده تا اینکه ترشیده است.این همانند سازی بی نظیر او دارای وجه شباهتهای متعددی، همچون دست نخورده بودن و قدمت است.که برای هر شراب خوبی لازم شمرده می‌شود.

علاوه بر اینها وی در خلق تصاویر نو و تازه به این مقدار نیز بسنده نکرد او برای اینکه هر مخاطبی را در حالات مختلف خود در زمان شراب نوشی سهیم گرداند، تلاش کرد تا تصاویر انتزاعی و مجردی بیافریند که هر مخاطب برای درک آن تصاویر نیاز است با انفعالات ذهنی او همراه شود. البته وی در آفرینش این تصاویر با ظرافت مثال زدنی مشبه به‌هایی را بر می‌گزیند که تقریبا هر انسانی در زندگی با آن روبرو شده است. برای مثال اودر وصف تاثیر شراب در نوشنده می‌گوید؛

فتمشت فی مفاصلهم

کتمشی البرء فی السقم

(ابونواس/ ص 330)

در تصویر بالا ابونواس حرکت نئشگی در بدن را به خریدن سلامتی در جسم فرد بیمار مانند کرده است.

بنابراین به همین ترتیبی که ملاحظه شد،ابونواس در خمریاتش پیوسته به دنبال تصاویر نو و تازه می‌گشت تا بتواند شراب را بهتر از پیشینیان خود وصف کند.

مبارزه با سنت‌های جاهلی اعراب