نزد ایرانیان فرش یکی از جلوههای منحصر به فرد به شمار میرود. شماری از فرشهای دست بافت ایرانی، درزمرهی برجسته ترین آثار هنری آفریده شده به دست بشر هستند. امروزه علیرغم بازار رقابت شدید، مشغلههای دنیای جدید و دغدغههای جهان صنعتی، چه در ایران و چه در خارج از ایران، نام ایران با نام فرش گره خورده است. خانهی یک ایرانی بدون فرش، خانهای بی روح و خالی جلوه میکند و این نمونهای کم نظیر و پیوند یک قوم با هنر ملی خود است. این نوشته بر آن است تا مختصری از تاریخچه فرش در ایران را مرور کند و شماری از آثار برجسته و ماندگار فرش ایران را معرفی کند.
تاریخ شروع بافت فرش، به درستی معلوم نیست و ضمناً مشخص نیست که بافت فرش از کدام منطقه شروع شد. قدرمسلم این است که ایرانیان از جمله اولین اقوامی هستند که بافت فرش را شروع کرده اند. در واقع تبحر منحصر به فرد ایرانیان امروز، در امر فرش بافی دستاورد بیش از 2500 سال تلاش و تجربه در این زمبنه است. ردیابی تاریخ فرش در ایران، به مثابه مطالعه ی مسیر رشد و بالندگی فنی یکی از بزرگترین تمدنهای جهان است.
شواهد حاکی از آن است که فرش برای مقاصد صرفا کاربردی نظیر حفاظت خانه ی روستاییان از سرما و نم به وجود آمد و کم کم راه خود را به عنوان یک اثر زینتی و نشانه ای از تحول در خانه های اشراف و اعیان باز کرد. اولین نشانه های کاربرد فرش به عنوان یک اثر زیستی مربوط به حدود 800 سال قبل از میلاد مسیح می باشد.
دوره ی شکوفایی هنر فرشبافی در ایران، مقارن حکومت صفویان (حدود قرن 15 و 16 میلادی ) و به خصوص دوران شاه طهماسب و شاه عباس می باشد. فرشهای بسیار نفیس و ارزشمندی از این دوران در موزه های سراسر جهان بیادگار مانده است. تحول عمده ی صشنعت فرشبافی در قرون چهاردهم و پانزدهم میلادی در ایران و ترکیه آغاز شد و سپس دامنه ی آن در قرن شانزدهم به هند و در قرن هفدهم میلادی به چین رسید. در آمریکای شمالی برای اولین بار فرش دست بافت در سال 1861 در نمایشگاهی در فیلادلفیا در معرض دید عموم قرار گرفت. تأثیر این نمایشگاه در مردم به اندازه ای بود که یک تاجر آمریکایی تمام فرش های نمایشگاه را خرید و اوّلین خرده فروشی فرش را در آمریکای شمالی راه اندازی کرد.
قدیمی ترین فرش موجود در جهان
به نظر می رسد که قدیمی ترین فرش موجود در جهان، فرشی باشد که در سال 1949 توسط باستان شناسان اتحاد جماهیر شوروی سابق در سیبری و در نزدیکی مغولستان کشف شد. این فرش حدود 2500 سال در زیر یخ مدفون بود و بهمین دلیل به نحو حیرت انگیزی از تخریب در امان مانده است.
بسیاری از باستان شناسان بر این عقیده اند که محل بافت این فرش در ایران بوده است، گرچه تردیدهایی نیز در این مورد وجود دارد. این فرش در ابعاد 1.5x1.8 متر مربع می باشد و با گره های موسم به گره ترکی بافته شده است.
طرح فرش شامل تکرار نقش هایی در وسط، همچون موزاییک است که با نقش های اسب، آدم و گوزن در حاشیه تزیین شده است. این فرش دارای حدود 29 گره در هر سانتی متر مربع است. از فن آوری پیشرفته ای که در بافت این فرش بکار گرفته شده، می توان نتیجه گرفت که صنعت فرش بافی یرای مدت زمان قابل توجهی قبل از تاریخ بافت این فرش، رایج بوده و رشد و نمو یافته است.
قدیمی ترین فرش جهان
نمونه های نفیس فرش
کارشناسان عقیده دارند که تعداد شش یا هفت فرش دست بافت موجود در جهان، از دید هنری و تکنیکی دارای ارزش بسیار زیادی هستند. از جمله ی این فرش ها می توان به فرشی که زینت بخش کاخ پادشاهی دانمارک است اشاره کرد، که مراسم تاج گذاری پادشاهان دانمارک، بر روی آن انجام می شود. تمام نقش های این فرش بر روی تار و پودی از طلا بافته شده اند. فرش بسیار نفیس دیگری که در موزه ی وین نگاهداری می شود، فرش شکار نامیده می شود. این فرش ریز بافت ترین قالی موجود است که دارای حدود 125 گره در هر سانتی متر مربع است.
شاید معروف ترین فرش جهان، فرش اردبیل، باشد که در موزه ویکتوریا و آلبرت در شهر لندن نگاهداری می شود. این فرش ازاین جهت بسیار مشهوراست که از روی آن نسخه برداری های بسیار متعددی انجام شده است، به طوری که امروزه در بسیاری از منازل، فرش هایی با طرح فرش اردبیل دیده می شود. به طور مثال نمونه ی نسخه برداری شده از این فرش در منزل نخست وزیر انگلیس (10 Downing street ) وجود دارد و آدولف هیتلر نیز نمونه ای از آن را در دفتر کار خود در برلین داشت. این فرش و جفت آن که در موزه ای در لس آنجلس نگهداری می شود، در دوران شاه طهماسب صفوی، بافته شده اند (حدود سال 1540 میلادی). فرش اردبیل توسط هنرمندی بنام مسدوک کاشانی، برای پوشش صحن آرامگاهی در شهر اردبیل بافته شده است . از قطعات یکی از این فرش ها برای مرمت دیگری استفاده شده است . به همین جهت، نسخه موجود در شهر لندن نمونه کامل تری می باشد. این فرش دارای تقارن مرکزی بوده و دقّت به کار رفته در بافت، آن را در زمره ی یکی از بی نظیرترین آثار هنری در آورده است. این اثر منحصر به فرد دارای حدود 50 گره در هر سانتی متر مربع است و در زمره فرش هایی است که به نام ترنجی خوانده می شوند. در هر طرف قسمت میانی این فرش یک چراغ بافته شده، که یک چراغ کوچک تر از دیگری است. بافنده این فرش در نظر داشته، که فرش اردبیل در صحن یک آرامگاه استفاده می شود، به همین جهت چراغی را که در طرفی که عموم مردم در آن می نشسته اند کوچکتر بافته است و کسی که بر روی این فرش نشسته است، ابعاد دو چراغ را هماهنگ می بیند.
مقدمه1
قدیمی ترین فرش موجود در جهان 2
نمونه های نفیس فرش 3
بزرگ ترین فرش جهان4
عمر مرمت9
"مرمت فرش دستباف13
دو گره13
دو گره سوزنی 14
گره نخودی 15
گره پنجرهای16
انواع پود 17
مرمت فرش دستباف 18
کمک به عملیات تکمیلی فرش 18
لوازم مورد نیاز جهت مرمت فرش دستباف19
آماده سازی فرش 21
نکات ایمنی 21
حفظ و نگهداری فرش دستبافدار کشی 28
رسان غیر زنده 31
مواد آلوده کنندة هوا33
گرما و رطوبت34
عوامل آسیب رسان زنده35
رفوگری و ترمیم فرش و عملیات تکمیلی آن38
دار کشی39
سوختگی قسمتی از فرش 41
در مورد آسیب دیدگی نوع کم (آسان - درجه سه)41
آسیب دیدگی نوع متوسط (درجه دو)42
آسیب دیدگی زیاد (سخت - درجه یک ) 42
دار کشی46
فرش ماشینی یا دستباف ؟47
درباره فرش50
چگونه از فرش نگهداری کنیم51
آموزش / بهداشت حرفه ای در کارگاه های قالی بافی52
بهداشت محیط کارگاه56
شامل 65 صفحه فایل word
فرمت فایل : WORD (قابل ویرایش)
تعداد صفحات:19
فهرست مطالب:
نقش و اسطوره در فرش دستباف ایران 2
ارتباط طرح و نقش فرش با اسطوره: 3
نقش فرش و اسطوره: 5
ماهی درهم: 7
نقوش جانوری : 10
نگاره کله مرغی و مرغی: 12
نقوش هندسی : 15
نتیجه گیری : 17
منابع :19
نقش و اسطوره در فرش دستباف ایران
اسطوره بخشی از ارزش های فرهنگی هر جامعه هستند.اسطوره در زبان مرسوم قرن ۱۹ هر آنچه بود که با واقعیت تضاد داشت . در جوامع ابتدایی اسطوره بازیگر حقیقت مطلق است زیرا تاریخ مقدسی را بیان می کند پس اسطوره در اینجا واقعی و مقدس و تکرار پذیر است. آفرینش اسطوره به شرایط خاصی نیاز دارد . اندیشیدن مادوباره اسطوره به مثابه عنصری از تمـدن است . در واقــع اسطـوره و رفتار اسطوره ای سر مشق گسستن از زمان نا مقدس و یکپارچه شدن با خاستگاه است . خلق الگو برای کل جامعه از مشخصات اسطوره است . شاید کوشش برای رها سازی انسان نوین از سر منشأ تاریخ خود، همان بازگشت به شیوه اسطوره ای زندگی محسوب شود . تنها در جوامع نوین است که انسان خــود را دست کــار روزانـه که هرگز گریزی از آن نیست اسیر می یابد و چون دیگر نمی تــواند در ســاعات بیکاری از زمـان بگریزد. دفاع در برابر زمان که هر نگرش اسطوره ای ظاهر می شود در واقع از شرایط انسانی جدایی نا پذیر بوده و به طر یق گوناگون و تغییر شکل یا فته ای در جهان نو پدیدار میشود . لیکن بیش از هر چیز این موضوع در دل مشغولی ها و سرگرمی های انسانی خود را نشان می دهد .لذا این نگرش اسطوره ای را می توان در سرگرمی ها و فعـالیت های نا خود آگـاه روانـی آدمیـان نظیـــر رویا ها وخیالبافی های انسانی دریافت.
با توجه به کلیه مفاهیم و تعاریفی که در حوزه اسطوره ارایه می شود ،بایستی اذعان داشت که دامنه کاربرد اسطوره درتمامی حیطه های زندگی اجتماعی وانفرادی واردشده است مصداق این کاربرد را میتوان در ورود اسطوره به ادبیات ،فلسفه ،دین ومذهب،جامعه شناسی وهنر جستجو کرد ،آمیختگی هنر و اسطوره آنگاه اهمیت خود را جلوه می دهد که پس از دانستن وشناختن اسطوره های مختلف در می یابیم که این مفاهیم جای پای خود را در راکان ومبانی واصول کارکردهای هنری محکم نموده اند. بحث فرش دستباف ایرانی و اسطوره تداعی بارزخود را درنقش فرش یادآور می سازد. هر چنددر این مختصر مجال نیست تا با بررسی اساس نقوش فرش های ایرانی که تعداد آنها متجاوز از صدها نقش در کل کشور است .ارتباط آنها را با اسطوره ها مورد کنکاش قرار دهیم. لیکن تاحد مقدور و با رجوع به مطالعات و پژوهش های عمیق بزرگان فرش ایران سعی بر آرایه تعدادی از این نمونه ها در اینجاست.
ارتباط طرح و نقش فرش با اسطوره:
شاید بتوان به صرا حت راجع به هنر ایران این نظر را داد که هنری است نمادگرا و کارکرد نماد را در رشته های متفاوت هنـری ایـران به وضـوح می توان دیـد .ایـن وجه و مشخصـه هنر ایرانی از سویی ارتباط آن را با اسطوره و مفاهیم اسطوره ای تقـویت نموده است. چـه نـماد سـه خـصوصیـت بـارز دارد: در طبـیعـت اسـت ، قــــــراردادی تکـرار پذیـر اسـت. اسطوره بـا مشخصات کاربردی نماد مطابقت داشته و به گونه ای پس از زمــــانی که بشر زندگی هوشمندانه خویش را باز می یابد همراه با نماد و مذهب و سایر عــــوامل زندگی اجتماعی،به نظام زندگی افرادقدم می گذارد. در اینجـا تعابــیر قـدیــمی یـــونانی نـــیکیagathos)) ، سودمندی(chresimon)، فن(tekhne)، عشق(eros)، تقلید(mimetis)جاودانگی(eternity)، زیبایی(kalon) به دنبال شیوه تفکراساطیری که در آن روح از تن جدا نیست و جسم ، جسم اثیری است در قالب نماد اسطوره ای ، تداعی گر اندیشه های درونی آدمیان می شود. در مرور تاریخ هنر های زیبا در دوران رنسانس شاهد ورود هنر عقلانی وکنش عقلی(liberal art)به عرصه فعالیت های فرهنگی انسان می باشیم.به دنبال چنین نگرشی هنر کاربردی(techniqual art)نیز به میدان وارد گردید لیکن هنر ایران در این هم زمانی تاریخی از ابتدا دارای پایه و اساس عقلانی و مبتنی بر درایت و هوشمندی واکنش ذهن مبدعین آاست ارسطو در تحلیل اثر هنری سه بعد معرفت، عمل و آفرینش هنری را در نظر می گیرد. این مراحل صعودی در روح هنرمند ایرانی هم زمان عجین گشته است شاهد مثال ما نماد دایره در تفکر اساطیری است که نمایانگر اجرام سماوی و هستی و فرهنگ اسطوره ای است. همین نماد در کارکرد چهار گوش، نماد فلسفه و خرد تـلقی می گردد. اصولا حرکت های زاویه دار و ایستا نماد مردانگی و روان شناسیتفکر در نگرش فرهنگی است . در بررسی وزن و آهنگ، ساختار طرح قالی اکثرا جهت نقش نگاره ها منحنی دوار یا به عبارتی نماد حیات وهستی است که علاوه بر تداعی معانی روانی نشان دهنده نماد زنانه، ما را به این واقعیت نزدیک می سازد که بافندگان و نقش آفرینان چنین بدایعی، زنان گران قدر کشور مان بوده اند. این تداوم هماهنگی (هارمونی ) بین فرم ومحتوی که ازسویی شکل ظاهر را به محتوای تفکر اسطوره ای آن پیوند می زند، همان هارمونی فرم یا شکل هگل است کـه بـدان گشتالت یا همـاهنگی ســوژه مفهــوم می گوید به طور کلی نگرش های فرهنگی در طول اعصار متفاوت ارتباط مستقیمی با ایجاد باورهای اسطوره ای مردمان دارد. هرچند به لحاظ تقسیم بندی فرهنگی،هریک از دوره ها محتوای مفهومی خاصی را در بر می گیرد، لیکن در خلق اسطوره این تقدم های مورد اشاره مصداق هم زمانی کاربرد ندارد. به طور مثال ممکن است که حتی در حال حاضر با شخصیت اسطوره ای مواجه شویم که از لحاظ تقسیم بندی فرهنگی مرتبط با فرهنگ مردم در دوران اعتقادات جادویی ما قبل تاریخی باشد.در تقسیم بندی ادوار فرهنگی ابتدا به زمانی برمی خوریم که تمامی نگرش های فرهنگی مردم در زمانه خویش ، نگرش ها و اعتقاد به آیین های جادویی بوده است. این باورها را به خصوص در ذهن انسان دوران ماقبل تاریخ باز می یابیم . بعد از اختراع خط و یا به عبارتی وارد شدن انسان به عرصه تاریخی به دوران پیش از اسطوره باز می گردیم پس از آن نگرش اسطوره ای(mythological)، در دورانی بعد از آن به باورهای انسانی با دگردیسی انسان به خدا وخدا به انسان(anthropomorphism)مواجه شده و دردوره ای دیگر این باورهای فرهنگی جای خود را به نگرش متافیزیک و زمانی که خدایان از زمین به آسمان صعود می یابند ، می دهد پس از ان اعتقادات فرهنگی انسان به فرهنگ مذهبی بدل شده و تا امروز به عصر فرهنگ مدرن می رسیم که شکل و فرم کاملاً فرو پاشیده اند و سوژه اهمیت خود را از دست داده است.
فرمت فایل : word(قابل ویرایش)
تعداد صفحات:345
فهرست مطالب:
عنوان صفحه
چکیده
فصل اول: کلیات
1-1- مقدمه 2
2-1- اهمیت تحقیق 2
3-1- فرضیات تحقیق 4
4-1- اهداف تحقیق 4
5-1- روش شناسی تحقیق 5
6-1- سابقه تحقیق 6
7-1-فصل بندی و رئوس مطالعات تحقیق 8
فصل دوم: مبانی نظری اصل مزیت نسبی
1-2- راهبرد های توسعه اقتصادی و جایگاه تجارت بین الملل 10
1-1-2- راهبردهای درونگرای توسعه اقتصادی 11
2-1-2- راهبردهای برونگرای توسعه اقتصادی 13
2-2- تأثیر تجارت بین الملل بر رشد اقتصادی 16
1-2-2- تفسیر سنتی نقش تجارت بین الملل 16
2-2-2- تفسیر نوین نقش تجارت بین الملل 18
3-2- مبانی تئوریک تجارت بین الملل و مزیت نسبی 19
1-3-2- دیدگاه مزیت مطلق آدام اسمیت 19
2-3-2- دیدگاه مزیت نسبی دیوید ریکاردو 20
3-3-2- مزیت نسبی و هزینه فرصت های از دست رفته 21
4-3-2- دیدگاه مزیت نسبی هکشر – اوهلین (نظریه جدید تجارت بین الملل) 21
4-2- مزیت نسبی و سودآوری تجارت بین الملل 24
عنوان صفحه
5-2- شکاف فن آوری و پویایی در مزیت نسبی 29
6-2- مزیت نسبی بالفعل و بالقوه 34
1-6-2- مزیت نسبی بالفعل اسمی 36
2-6-2- مزیت نسبی بالفعل حقیقی 36
3-6-2- مزیت نسبی بالقوه اسمی 36
4-6-2- مزیت نسبی بالقوه حقیقی 36
فصل سوم: روش شناسی تعیین مزیت نسبی
1-3- شاخص های مزیت نسبی آشکارشده (RCA) 41
1-1-3- شاخص های مبتنی بر آمار تولید و صادرات 41
1-1-1-3- معیار سهم صادرات 42
2-1-1-3- معیار سهم خالص صادرات 43
3-1-1-3- شاخص یونیدو 43
2-1-3- شاخص های مبتنی بر آمار صادرات 43
1-2-1-3- شاخص بالاسا (BAL) 43
2-2-1-3- شاخص دانگز – ریدل (DR) 45
3-2-1-3- شاخص های خالص یونیدو 45
3-1-3- شاخص های مبتنی بر آمار صادرات و ابزار آماری 45
1-3-1-3- نگرش درآمدی 46
2-3-1-3- نگرش رتبه ای 46
3-3-1-3- نگرش ثبات 47
4-3-1-3- نگرش درآمدی – ثبات 47
2-3- محدودیت های شاخص های RCA 48
3-3- شاخص های مبتنی بر روش های اقتصادسنجی 49
عنوان صفحه
1-3-3- تخمین توابع عرضه و تقاضای محصول 49
2-3-3- روش دیک 52
4-3- شاخص مبتنی بر روش برنامه ریزی 53
5-3- شاخص های طرف عرضه 54
1-5-3- معیار هزینه منابع داخلی (DRC) 55
1-1-5-3- پیشینه کاربرد و فرمول محاسباتی DRC 55
2-1-5-3- تعریف قیمت های سایه ای و نقش آن در محاسبه DRC 58
3-1-5-3- تبدیل عوامل تولید خارجی به داخلی و وضعیت DRC 63
2-5-3- معیار نرخ حمایت مؤثر (EPR) 65
3-5-3- معیار تجزیه و تحلیل منافع اقتصادی (SBA) یا سودآوری خالص اجتماعی (NSP) 65
4-5-3- معیار الگوی داده – ستانده، برنامه ریزی و هزینه منابع داخلی 66
6-3- شاخصهای طرف تقاضا 68
1-6-3- اهمیت شناخت بازارهای هدف صادراتی در ایجاد مزیت نسبی رقابتی 69
1-1-6-3- نقش مشخصه های تقاضا در بازارهای هدف بر ایجاد مزیت نسبی رقابتی 71
2-1-6-3- نقش تجزیة بازارهای هدف در ایجاد مزیت نسبی رقابتی 72
3-1-6-3- اهمیت روابط سیاسی در ایجاد مزیت نسبی رقابتی 72
2-6-3- کاربرد شاخص های طرف تقاضا در تعیین مزیت نسبی رقابتی 73
7-3-بررسی مبانی نظری نمونه گیری و انجام فعالیت میدانی تحقیق 75
1-7-3- علل نمونه گیری 76
2-7-3- روش های مختلف نمونه گیری در تحقیقات میدانی 77
3-7-3- انواع نمونه گیری احتمالی (تصادفی) 78
عنوان صفحه
1-3-7-3- نمونه گیری تصادفی ساده 79
2-3-7-3- نمونه گیری تصادفی سیستماتیک 79
3-3-7-3- نمونه گیری تصادفی خوشه ای 80
4-3-7-3- نمونه گیری تصادفی طبقه بندی شده 80
4-7-3- روش تعیین حجم نمونه 81
5-7-3- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات حاصله از فعالیت میدانی تحقیق 83
6-7-3- روش های تحلیل آماری 84
1-6-7-3- آمار توصیفی 84
2-6-7-3- آمار استنباطی 85
1-2-6-7-3- تحلیل آزمون ناپارامتریک چی دو 85
2-2-6-7-3- تحلیل عامل (Factor Analysis) 86
فصل چهارم : تجزیه و تحلیل نتایج حاصله از اندازه گیری مزیت نسبی
1-4- بررسی مزیت نسبی در صادرات فرش دستباف ایران 91
1-1-4- بررسی روند صادرات فرش دستباف ایران 92
2-1-4- محاسبه مزیت نسبی در صادرات فرش دستباف ایران 94
3-1-4- بررسی روند تغییرات شاخص RCA در صادرات فرش دستباف کشور 100
4-1-4- بررسی نقش عوامل مؤثر بر مزیت نسبی در صادرات فرش دستباف کشور 101
2-4-بررسی مزیت نسبی رقابتی کشور در صنعت فرش دستباف 126
1-2-4- محاسبه مزیت نسبی رقابتی کشور با استفاده از تخمین مدل تقاضای صادراتی فرش دستباف 129
3-4- بررسی مزیت نسبی کشور در تولید فرش دستباف 131
1-3-4- نحوه کاربرد معیار DRC در محاسبه مزیت نسبی کشور در تولید فرش دستباف 132
عنوان صفحه
2-3-4- نحوه برآورد قیمت های سایه ای به منظور محاسبه مزیت نسبی حقیقی کشور در تولید فرش دستباف 133
1-2-3-4- برآورد قیمت سایه ای عوامل داخلی تولید فرش دستباف 133
2-2-3-4- برآورد قیمت سایه ای نهاده های قابل تجارت درتولید فرش دستباف 137
3-2-3-4- برآورد قیمت سایه ای نرخ ارز 138
3-3-4- محاسبه مزیت نسبی در تولید فرش دستباف 143
4-3-4- بررسی مزیت نسبی در تولید فرش دستباف در استان آذربایجان شرقی 143
1-4-3-4- پیشینه قالی بافی در آذربایجان 143
2-4-3-4- ویژگیهای ظاهری قالی های آذربایجان 146
3-4-3-4- ویژگیهای فنی بافت در قالی های آذربایجان 148
4-4-3-4- آنالیز قیمت تمام شدة تولید فرش دستباف در استان آذربایجان شرقی 150
5-4-3-4- محاسبه مزیت نسبی تولید فرش دستباف در استان آذربایجان شرقی 151
6-4-3-4-تجزیه و تحلیل آماری نقش عوامل مؤثر بر مزیت نسبی در تولید فرش دستباف در استان آذربایجان شرقی 153
5-3-4- بررسی مزیت نسبی در تولید فرش دستباف در استان قم 177
1-5-3-4- پیشینة قالی بافی در قم 177
2-5-3-4- ویژگیهای فنی بافت در قالی های قم 178
3-5-3-4- ویژگیهای ظاهری قالی های قم 179
4-5-3-4- آنالیز قیمت تمام شدة تولید فرش دستباف در استان قم 180
5-5-3-4- محاسبه مزیت نسبی تولید فرش دستباف در استان قم 181
6-5-3-4-تجزیه و تحلیل آماری نقش عوامل مؤثر بر مزیت نسبی در تولید فرش دستباف در استان قم 183
6-3-4- بررسی مزیت نسبی تولید فرش دستباف در استان اصفهان 205
1-6-3-4- پیشینة قالی بافی در اصفهان 205
2-6-3-4- ویژگیهای ظاهری قالی های معاصر اصفهان 206
عنوان صفحه
3-6-3-4- ویژگیهای فنی بافت در قالی های اصفهان 207
4-6-3-4- آنالیز قیمت تمام شدة تولید فرش دستباف در استان اصفهان 210
5-6-3-4- محاسبه مزیت نسبی تولید فرش دستباف در استان اصفهان 211
6-6-3-4-تجزیه و تحلیل آماری نقش عوامل مؤثر بر مزیت نسبی در تولید فرش دستباف در استان اصفهان 213
7-3-4- بررسی مزیت نسبی تولید فرش دستباف در استان خراسان 236
1-7-3-4- پیشینة قالی بافی در خراسان 236
2-7-3-4- ویژگیهای ظاهری و فنی بافت قالی در مهمترین مراکز قالی بافی در استان خراسان 237
3-7-3-4- آنالیز قیمت تمام شدة تولید فرش دستباف در استان خراسان 244
4-7-3-4- محاسبه مزیت نسبی تولید فرش دستباف در استان خراسان 245
5-7-3-4-تجزیه و تحلیل آماری نقش عوامل مؤثر بر مزیت نسبی در تولید فرش دستباف در استان خراسان 247
8-3-4- بررسی مزیت نسبی تولید فرش دستباف در استان همدان 269
1-8-3-4- پیشینة قالی بافی در همدان 269
2-8-3-4- ویژگیهای ظاهری قالی های همدان 270
3-8-3-4- ویژگیهای فنی بافت در قالی های همدان 271
4-8-3-4- آنالیز قیمت تمام شدة تولید فرش دستباف در استان همدان 274
5-8-3-4- محاسبه مزیت نسبی تولید فرش دستباف در استان همدان 275
6-8-3-4-تجزیه و تحلیل آماری نقش عوامل مؤثر بر مزیت نسبی در تولید فرش دستباف در استان همدان 277
9-3-4- تجزیه و تحلیل نقش عوامل مؤثر بر مزیت نسبی در تولید فرش دستباف کشور 299
1-9-3-4- تجزیه و تحلیل نرخ ارز غایی 299
2-9-3-4- تجزیه و تحلیل قیمت غایی فروش هر متر مربع فرش دستباف 301
3-9-3-4- تجزیه و تحلیل ارزش غایی مواد اولیه داخلی هر متر مربع فرش دستباف 303
عنوان صفحه
4-9-3-4- تجزیه و تحلیل ارزش غایی نهاده های قابل تجارت هر متر مربع فرش دستباف 305
5-9-3-4- تجزیه و تحلیل کشش ارزی DRC 306
6-9-3-4- تجزیه و تحلیل کشش قیمتی DRC 307
7-9-3-4- تجزیه و تحلیل کشش DRC نسبت به ارزش مواد اولیه داخلی 308
8-9-3-4- تجزیه و تحلیل کشش DRC نسبت به ارزش نهاده های قابل تجارت 309
9-9-3-4- ارزیابی عوامل مؤثر بر مزیت نسبی کشور در تولید فرش دستباف براساس مطالعات میدانی تحقیق 310
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات
1-5- خلاصه نتایج تحقیق 331
2-5- ارائه سیاست های کاربردی 340
فهرست منابع 343
پیوست 345
پرسشنامه
چکیده :
نقش و اهمیت موضوع مزیت نسبی در طراحی سیاست های تجاری کشورها و گزینش روندهای مناسب تولید و صادرات کالا ، امری انکارناپذیر است ؛ بطوریکه در حال حاضر بخش عمده ای از مباحثات و مذاکرات بین المللی در زمینة تجارت ، به ارائه راهکارهایی جهت رفع نواقص بازارها و هدایت بازارها به سمت وسوی بهرهمندی از مزیت نسبی اختصاص یافته است . در این میان عوامل مختلفی در هر یک از مراحل تولید ، صادرات و تقاضای کالا ، مزیت نسبی یک کشور را متأثر میسازند و این امر موجب ایجاد تغییر در جایگاه کشورها به لحاظ برخورداری از مزیت نسبی در عرصة بین المللی شده است . این امر ما را بر آن می دارد که نسبت به بررسی مزیت نسبی کالاهای تولیدی - صادراتی در کشور اقدام نمائیم .
هنر-صنعت فرش دستباف از جمله صنایعی است که طی سالهای اخیر شاهد نوسانات شدید در روند تولید و صادرات آن بوده ایم . بر همین اساس تحقیق حاضر سعی دارد ضمن معرفی شاخص های مختلف تعیین مزیت نسبی ، به اندازه گیری مزیت نسبی کشور در زمینه تولید و صدور فرش دستباف و ارزیابی نقش عوامل مؤثر بر آن بپردازیم . به این منظور ، شاخص مزیت نسبی آشکار شده (RCA) جهت محاسبة مزیت نسبی کشور در صادرات فرش دستباف ، شاخص هزینه منابع داخلی (DRC) جهت محاسبة مزیت نسبی کشور در تولید فرش دستباف و کشش قیمتی تابع تقاضای جهانی فرش دستباف ایران به منظور محاسبة مزیت نسبی رقابتی کشور مطمح نظر قرار گرفته اند .
نتایج حاصل از محاسبه شاخص RCA حاکی از آن است که ایران طی سالهای مورد بررسی دارای مزیت نسبی در زمینة صادرات فرش دستباف بوده است (RCA>1) . البته تخمین تابع روند تغییرات شاخص RCA نشان دهندة نوسانات شدید وضعیت مزیت نسبی کشور در زمینة صادرات این کالا می باشد . تخمین کشش قیمتی تابع تقاضای جهانی فرش دستباف ایران ، نمایانگر چسبندگی شدید مقدار تقاضای فرش ایران با قیمت فروش آن در سطح بین المللی است (E>1) . محاسبات انجام شده در خصوص شاخص DRC نیز حکایت از آن دارد که کشور در زمینة تولید فرشهای اعلاباف 60 رج تمام ابریشم در استانهای آذربایجان شرقی و قم و فرشهای معمولی باف 50-45 رج در استانهای اصفهان و خراسان دارای مزیت نسبی و در تولید فرشهای درشت باف 30 رج در استان همدان از عدم مزیت نسبی برخوردار است .
به منظور تحلیل نتایج بدست آمده ، ضمن محاسبة نرخ ارز غایی ، قیمت غایی فروش، ارزش غایی مواد اولیة داخلی و نهاده های قابل تجارت به کار رفته در تولید هر مترمربع فرش دستباف ، اقدام به محاسبه و تحلیل کشش ارزی و قیمتی DRC و همچنین کشش DRC نسبت به تغییرات ارزش مواد اولیة داخلی و ارزش نهاده های قابل تجارت نموده ایم . مهمترین عوامل مؤثر در مزیت نسبی کشور در تولید و صادرات فرش دستباف نیز در قالب سؤالات پرسشنامه های تحقیق و در سطح میدان تحقیق (استانهای آذربایجان شرقی ، قم ، اصفهان ، خراسان و همدان) مورد پرسش قرار گرفته و نتایج بدست آمده با استفاده از نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و با بکارگیری روشهای تحلیل آماری (توصیفی و استنباطی) نسبت به ارزیابی نقش عوامل مذکور بر مزیت نسبی کشور اقدام شده است .
کلمات کلیدی : راهبرد توسعه ، تجارت بین الملل ، مزیت نسبی
1-1- پیشگفتار :
دستیابی به هدف رشد و توسعه اقتصادی ، زمینه ساز تدوین و اجرای راهبردهای مختلف توسعة اقتصادی در کشورهای جهان شده است . . در این میان عملکـرد اقتصـادهای دنبال کنندة استراتژی هـای برون نگر در تباین آشکاری با دیگر اقتصادهایی که استراتژی های درون نگر را دنبال کرده اند، قرار گرفته است. به گونه ای که عملکرد صادرات و درجة بازبودن اقتصاد ارتباطی منطقی با رشد در درآمد سـرانه داشته است. بدین ترتیب در تئوری های اقتصادی, جایگاه تجـارت بین الملل به عنوان تجـویزی جهت مهـیا کـردن مقــدمات دستیابی به توسعة اقتصادی ترسیم شده است. لیکن سؤالی اساسی که در این ارتباط باید به دنبال پاسخی برای آن بود آنست که چه چیزی ترکیب کالاها و خدماتی را که یک کشــور صــادر یا وارد خواهد کرد، تعیین می کند. پاســخ این سؤال را باید در شاخصه هایی جست که مزیت نسبی یک کشور را تعیین می کند . آنچنان که از چـارچوب تئوری های اقتصادی قابل استنباط است، تجارت بین الملل بر پایه تولید محصولاتی که کشـورها در آنها مزیت نسبی دارند، منافـع کشـورهای طـرف مبادله را تضـمین می کند. این نظریات از اقتصاددانانی چون آدام اسمیت و ریکاردو تا نظریه پردازان جدیدتر، همگی بر این اصل توافق نظر دارند که در یک شرایط مساعد تجاری، مبادله بین کشـورها براسـاس اصـل مزیت نسبی انگیزه هـای بیشتری را برای فعالیت در بخش های مختلف اقتصادی آنها فراهم آورده و موجب افزایش رفاه اقتصادی در کشورها می گردد.
مروری بر روند صادرات فرش دستباف ایران ، بهخصوص طی دو دهة اخیر بیانگر نوسانات شدید در صادرات این کالا و به تبع آن نوسان در روند تولیدات فرش در کشور میباشد. اگرچه برخی از این مشکلات چه در داخل کشور و چه مشکلات مربوط به بازارهای خارجی منبعث از عواملی همچون تحریمهای اقتصادی و تجاری، انقلاب، جنگ، خشکسالی و … میباشد لیکن عدم توجه به مزیتهای نسبی در تولید و صادرات فرش دستباف و یا خلق مزیتهای نسبی در تولید و صادرات این کالا و همچنین درخصوص بازارهای جهانی ، عدم توجه به موضوع مزیتهای رقابتی و مؤلفههای ایجاد برتری در این بازارها با توجه به عملکرد رقبا و سیاستهای مؤثر دراینخصوص، به این موضوع دامن زده است.
بر همین اساس تحقیق حاضر سعی دارد با شناسایی زمینهها و مؤلفههای مؤثر بر مزیت نسبی در تولید و صادرات فرش دستباف در کشور ، سیاست های راهبردی مناسب در تولید و صادرات را مبتنی بر شاخصهای مزیت نسبی و مزیتهای رقابتی پیشنهاد نماید. این موضوع به خصوص با توجه به آنکه اتخاذ استراتژی جهش صادراتی یکی از محورهای برنامه سوم توسعه درنظر گرفته شده است ، ازجایگاه ویژه ای برخوردار می باشد . بدیهی است که برای غنای هرچه بیشتر تحلیلهای تحقیق از شاخصهای آماری، روشهای کمّی و مدلهای اقتصادی به منظور سنجش اثر عوامل مؤثر بر مزیتهای نسبی در تولید و صادرات فرش استفاده میگردد.
2-1- اهمیت تحقیق:
یکی از محورهای برنامه سوم توسعه، اتخاذ استراتژی جهش صادراتی و جهت بخشیدن تولیدات بسوی نیازهای صادراتی و تقاضای بازار جهانی است. توفیق در این زمینه مستلزم شناخت پتانسیلها و توانمندیهای کشور در امر تولید و صادرات میباشد و بدین منظور نیازمند بررسی و تعیین مزیت نسبی محصولات در تولید و صادرات میباشیم. فرش دستباف نیز به عنوان یکی از ارزآورترین کالاهای صادراتی همواره مطمحنظر سیاستگذاران است، معالوصف صدور بیرویه فرش بدون توجه به پتانسیلهای تولید فرش در کشور و به گونهای نامتناسب با تقاضای بازار جهانی موجب تنزل سهم ایران در بازارهای جهانی شده است. مقایسه سهم کشورهای عمده صادرکننده فرش دستباف در تجارت جهانی این کالا مؤید آن است که سهم ایران از 41 درصد در سال 1976 به 30 درصد در سال 1998 کاهش یافته است ، در حالیکه طی دوره مذکور سهم اکثر کشورهای رقیب افزایش داشته است . بطوری که سهم کشور هند در بازار جهانی فرش از 9/4 درصد به 7/22 درصد، سهم چین از 9/4 درصد به 11 درصد ، سهم نپال از 5 درصد به 5/11 درصد و سهم ترکیه از 7/3 درصد به 7 درصد افزایش یافته است.
این در حالی است که صادرات فرش دستباف نه تنها از جنبه صادراتی و ارزآوری اهمیت غیرقابل انکاری دارد ، بلکه همچنین نقش با اهمیتی در ایجاد اشتغال دارد. به طور کلی میتوان گفت که فرش دستباف جزء آن دسته از تولیدات است که تلفیق هنر و صنعت را توأم دارد و دارای مشخصههای خاصی است که عمدتاً عبارتند از:
بنابراین دستیابی به اهداف برنامه و تدوین یک استراتژی بلندمدت برای تولید و صدور فرش تنها با شناخت توانمندیهای تولیدی و صادراتی کشور محقق میشود و این امر انجام پژوهش فراگیر و جامع به منظور بررسی مزیت نسبی در تولید و صادرات فرش دستباف کشور را ضروری می نماید.
3-1- فرضیات تحقیق:
براساس شناسنامه طرح ، فرضیات اساسی تحقیق عبارتند از:
4-1- اهداف تحقیق:
5-1- روش شناسی تحقیق :
روشی که در این پژوهش به منظور دستیابی به اهداف و آزمون فرضیات آن در نظر گرفته شده است ، در برگیرندة طیف گسترده ای از مطالعات کتابخانه ای ، بررسی اسنادی ، استفاده از شاخص های اقتصادی و آماری و انجام فعالیت میدانی بر اساس تنظیم پرسشنامه و در چارچوب میدان تحقیق می باشد .
در بخش مطالعات کتابخانه ای ، به بررسی و انجام مطالعه در خصوص پشتوانه های تئوریک و شاخص های های اقتصادی تعیین مزیت نسبی می پردازیم و با استفاده از فرمولهای کاربردی و جمع آوری اطلاعات لازم ، به محاسبه مزیت نسبی کشور در صنعت فرش دستباف می پردازیم .
نظر به آنکه شناسایی و تحلیل نقش عوامل مؤثر بر مزیت نسبی نیز از اهداف اصلی تحقیق حاضر بوده است، لذا بررسی تأثیر هریک از عوامل مؤثر بر ایجاد مزیت نسبی در تولید و صادرات فرش دستباف در قالب فعالیت میدانی تحقیق در دستور کار قرار دارد . به منظور طراحی دقیق و کارشناسی پرسشنامه های تحقیق، با مراجعه به کارشناسان علوم اجتماعی و متخصصان اهل فن در زمینه فرش دستباف، اقدام به انجام مصاحبه های عمیق می گردد . با جمعبندی نظرات و نیز با توجه به مسائل و مشکلات مطروحه در خصوص فرایند تولید و صادرات ، مهمترین عوامل مؤثر بر مزیت نسبی در تولید و صادرات فرش دستباف در قالب سؤالات پرسشنامه ها تنظیم می شود . برهمین اساس دو نوع پرسشنامه با عنوان پرسشنامه تولیدی نوع (A) (به تفکیک استان های مورد بررسی) و پرسشنامه صادراتی نوع (B) طــراحی و تدوین می گردد . پس از طراحی پرسشنامه ها ، فعالیت میدانی تحقیق به منظور انجام شناسایی تکمیلی در سطح میدان تحقیق انجام می پذیرد . باتوجه به جامع بودن طرح در سطح ملی، عمده ترین مناطق تولید و صادرات فرش در کشور شامل استان های تهران، آذربایجان شرقی، قم، اصفهان، خراسان و همدان به عنوان جامعه آماری تحقیق انتخاب شدهاند . در مرحله بعد ضمن کُدگذاری اطلاعات و داده های آماری بدست آمده، این داده ها با استفاده از نرم افزار رایانه ای SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند . در این راستا شاخص های آمار توصیفی شامل شاخص های ویژگی های دموگرافیک و همچنین شاخصهای گرایش مرکزی و شاخص های سنجش پراکندگی محاسبه گردیده و در ادامه با استفاده ازتحلیل آزمون ناپارامتریک چی دو و ابزار تحلیلعاملی(Factor Analysis) نسبت به ارائه شاخص های آمار استنباطی اقدام می شود .
6-1- سابقه تحقیق:
سیری در روند مطالعات انجام شده در خصوص بررسی مزیت نسبی ، حکایت از انجام مطالعات گسترده دربارة این موضوع دارد . لذا در این قسمت برخی از مطالعاتی که به نتایجی کاربردی در خصوص مزیت نسبی کالاهای تولیدی دست یافته اند ، مورد اشاره قرار میگیرند: