تحقیق بررسی روش‌های تدریس و ارزشیابی معلمان دروس دینی و نگرش و رفتار دینی دانش‌آموزان دبیرستان‏های دخترانه

اختصاصی از یارا فایل تحقیق بررسی روش‌های تدریس و ارزشیابی معلمان دروس دینی و نگرش و رفتار دینی دانش‌آموزان دبیرستان‏های دخترانه دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

فرمت فایل : WORD (قابل ویرایش)

تعداد صفحات:49

فهرست مطالب:

چکیده
مقدمه
نگرش دینی
سنجش نگرش مذهبی
سنجش دین‏داری جوانان
مروری بر پژوهش‏های مشابه
نتایج یافته‏ها نشان می‏دهد که:
نتایج
توزیع فراوانی نگرش دینی دانش‏آموزان
نتیجه‌‏گیری
منابع

چکیده

این تحقیق به منظور تبیین وضعیت روش‌های تدریس و ارزشیابی معلمان دروس دینی دبیرستان‏های ناحیة2 شهر کرمان و نگرش و رفتار دینی دانش‏آموزان دبیرستان‏های مذکور انجام گردیده است. ابزار جمع‏آوری اطلاعات، پرسش‌نامه بوده است که 34 سؤل آن مرتبط با سنجش روش‌های تدریس، 26 سؤل مرتبط با سنجش روش‌های ارزشیابی معلمان، 32 سؤل مرتبط با سنجش نگرشی دینی و 7 سؤل مرتبط با سنجش رفتار دینی دانش‏آموزان طراحی وتنظیم گردید. جامعة آماری تحقیق، کلیه معلمان دروس دینی و دانش‏آموزان مقطع متوسطه ناحیة 2 شهر کرمان و حجم نمونه شامل کلیه معلمان دروس دینی و 307 دانش‏آموز بوده است که به روش نمونه‏گیری خوشه‏ای انتخاب گردیدند. نتایج تحقیق بیانگر آن است که نمرة روش تدریس و ارزشیابی معلمان خوب (یا مطابق با ضوابط و موازین روش‌های تدریس و ارزشیابی یعنی 4 از 5) می‏باشد. همچنین میانة متغیر نگرش دینی دانش‏آموزان دبیرستان‏ها بین 4 و 5 (خوب و عالی) قرار دارد. در حالی‌که، میانه متغیر رفتار دینی برابر3 (متوسط) می‏باشد.

کلید واژه‌ها: روش تدریس، روش ارزشیابی، نگرش دینی، رفتار دینی، معلم، دانش‏آموز، دبیرستان

مقدمه
معلم و شاگرد، دو عنصر اساسی نظام تعلیم و تربیت به شمار می‏روند، روش‌های تدریس و ارزیابی معلمان از شاگردان نیز اصلی‏ترین وظیفة آموزگاران است.

این موضوع، آن‌گاه اهمیت دوچندان می‏یابد که آموزگاران دروس دینی، رسالت‏شان را در قبال شاگردانی که مقطع بسیار حساس و بحرانی نوجوانی را سپری می‏کنند، مد نظر داشته باشد. چنین رسالتی، در قالب ظهور نگرش‏ها و رفتارهای دینی خاص در نوجوانان و جوانان دانش‏آموز، تجلی می‏یابد.

آگاهی از وضعیت موجود روش‌های تدریس و ارزشیابی آموزگاران دروس دینی و نگرش و رفتار دینی دانش‏آموزان ـ که آرمان اصلی این پژوهش نیز هست ـ می‏تواند به نوعی بیانگر فاصله وضعیت موجود با وضعیت مطلوب بوده و راه را برای برنامه‏ریزی سنجیده‏تر و دقیق‏تر در جهت سوق دادن به وضعیت مطلوب، هموار سازد. نگاهی گذرا به وضعیت موجود در جامعه اسلامی معاصر و فقدان پژوهش‏های دقیق، لزوم و ضرورت انجام این‏گونه پژوهش‏ها را افزون‏تر جلوه می‏دهد. در این نوشتار برآنیم تا به بررسی و تحلیل موارد ذیل بپردازیم و در واقع، مسیر را برای برنامه‏ریزی دقیق‏تر، هموار سازیم:

1. نگرش دینی دانش‏آموزان دبیرستان‏ها؛

2. رفتار دینی دانش‏آموزان دبیرستان‏ها؛

3. روش‌های تدریس و ارزشیابی آموزگاران دبیرستان‏ها؛

4. آیا میان روش‌های تدریس و ارزشیابی آموزگاران زن و مرد دبیرستان‏ها تفاوت وجود دارد؟

5. آیا میان روش‌های تدریس و ارزشیابی آموزگاران دبیرستان‏ها در پایه‏های تحصیلی گوناگون تفاوت وجود دارد؟

6. آیا میان نگرش و رفتار دینی دانش‏آموزان پسر و دختر دبیرستان‏ها تفاوت وجود دارد؟

7. آیا میان نگرش و رفتار دینی دانش‏آموزان در پایه‏های گوناگون تحصیلی تفاوت وجود دارد؟

روش‏های تدریس و ارزشیابی
هر کس که به نوعی با مقوله تدریس در هر سطحی سر و کار داشته باشد می‏داند که کسب آگاهی‏های افزون‏تر نسبت به روش‌های تدریس، می‏تواند در بهبود اثربخشی تدریس، نقش چشمگیر داشته باشد.[81]

آشنایی با روش‏ها و فنون تدریس و به‏کارگیری آنها موجب می‏شود که هدف‌های آموزش و پرورش به آسانی و در مدت زمانی کوتاه‏تر تحقق یابند.[82] شناخت نسبت به «روش‏های کلی تدریس»، «روش‏های اختصاصی در هر درس»، «روان‏شناسی تربیتی»، «روان‏شناسی رشد»، «شیوه‏های نوین ارزشیابی»، «کاربرد مواد آموزشی» و «فنون کلاس‏داری»، بر هر آموزگاری لازم، بلکه واجب است تا بتواند وظیفه خطیری را که بر عهده گرفته است، به شایستگی انجام دهد. ناآشنایی با این علوم و فنون سبب می‏شود [آموزگار] بی‏آنکه بداند، صدمات و لطمات جبران‏ناپذیر به روح و روان فراگیران خود وارد آورد، به‏ویژه اگر توجه کنیم که هر [آموزگاری] در عین حال، مربی کودکان و نوجوانانی است که در بهترین سال‏ها و در مناسب‏ترین شرایط فکری و روانی، در اختیار او قرار گرفته‏اند و بر اوست که به تربیت و پرورش آنها بپردازد و آنها را برای زندگی سعادتمندانه و بنای جامعه‏ای مترقی آماده سازد.[83]

با توجه به تحولات جامعه، نقش تعلیم و تربیت در جهان امروز، پرورش هر فرد و آماده ساختن او برای مشارکت مؤثر در فعالیت‏های زندگی می‏باشد. به دیگر سخن، آموزش و پرورش، باید امکانات پرورش استعدادها و توانایی‏های کلی دانش‏آموزان را تا حداکثر ظرفیتی که دارند فراهم سازند تا بتوانند نقش خود را در جامعه متحول و پیچیده، به نحو مطلوب ایفا کنند. پیداست در چنین شرایطی، نقش آموزش و پرورش و بالطبع نقش امتحان یا ارزشیابی و نیز شیوه‏های تدریس مطالب به شاگردان تغییر می‏کند.[84]

نگرش دینی
برخی از دانشمندان علوم اجتماعی، دین‏داری یا وابستگی به مذهب را دارای حداقل دو بعد «اجرای فرایض مذهبی» و «اعتقادات مذهبی» دانسته‏اند، که اجرای فرایض مذهبی مثل نماز، روزه و...، به وسیله مشاهدات علمی آشکار خواهد شد و اعتقادات مذهبی، از راه پاسخ به پرسش‏های عقیدتی، مکشوف خواهد شد.[85]

از دیدگاه آلپورت[86] جهت‏گیری مذهبی، به دو صورت «درونی» و «بیرونی» می‏باشد. وی قابل قبول‏ترین روش متمایز کردن این دو قطب مذهب را این می‏داند که بگوییم شخصی با «مذهب بیرونی» مذهبش را به کار می‏گیرد. در صورتی که، شخص دارای «مذهب درونی» با مذهبش زندگی می‏کند. بر اساس نظر «آلپورت» مذهب درونی، مذهبی فراگیر، دارای اصول سازمان‏یافته و درونی شده است که خود، غایت و هدف است، نه وسیله‏ای برای رسیدن به هدف شخصی. ولی فردی که جهت‏گیری مذهبی درونی دارد، با مذهبش زندگی می‏کند و مذهبش با شخصیتش یکی می‏شود. در حالی که، شخصی که جهت‏گیری مذهبی بیرونی دارد، مذهبش با شخصیت و زندگی‏اش تلفیق نشده است و برای او، مذهب وسیله‏ای است که برای ارضای نیازهای فردی از قبیل امنیت، مورد استفاده قرار می‏گیرد.

سنجش نگرش مذهبی
از طریق ابزارهای گوناگونی می‏توان نگرش مذهبی و دین‏داری افراد را اندازه‏گیری کرد که این ابزارها به نام سازنده‏های آنها ساخته شده است و مهم‏ترین آنها عبارتند از:

1. پرسش‌نامه درون‏سویی و برون‏سویی: آلپورت و راس این مقیاس را تعبیه کردند. آلپورت، روان‏شناس برجسته آمریکایی در گستره‏های شخصیت و روان‌شناسی اجتماعی است. وی عمیقاً دین‏دار بود، به‏ویژه در مورد نقش دین در زندگی، مطالعه کرد و از پژوهش‏گرانی است که تلاش می‏کند در مورد دین‏داری، نظریه‏پردازی کند. وی به کمک «راس» موفق به ساخت پرسش‌نامه‏ای برای سنجش جهت‏گیری دینی شد که این مقیاس، دارای20 ماده است و دارای دو زیر مقیاس 1 ـ 9 سؤالی (جهت‏گیری درونی) و 2 ـ 11 سؤالی (جهت‏گیری بیرونی) می‏باشد.[87]

2. مقیاس نگرش مسیحیت (1976): این مقیاس، توسط «فرانسیس» ساخته شد. این پرسش‌نامه بر مبنای مقیاس لیکرت پنج درجه‏ای ساخته شده و نگرش افراد مسیحی را نسبت به مسیحیت می‏سنجد.

3. مقیاس شفارد: این پرسش‌نامه، توسط «باست» و همکاران در سال (1981) ساخته شد.[88] این مقیاس بر مبنای شیوه نمره‏گذاری لیکرت و به منظور تمایزگذاری بین مسیحیان و غیر مسیحیان تهیه شده است. هر ماده از این مقیاس، با توجه به نقش کتاب مقدس تدوین شده است. این مقیاس تنها در دین مسیحیت کاربرد دارد.

4. پرسش‌نامه فرافکن احمدی علوان آبادی (1352): این پرسش‌نامه بر مبنای اصول فرافکن تهیه شده که شامل 20 سؤال کامل‏کردنی و 5 سؤال حکایت به منظور مقایسه طرز فکر مذهبی دانش‏آموزان دبیرستان‏های اسلامی و غیر اسلامی تهران تهیه شده است.

5. پرسش‌نامه نگرش مذهبی گلریز (1353): این پرسش‌نامه دارای 25 سؤال و دو پاسخ است، هر کدام از پاسخ‏ها بار خاصی دارد که بعد از نمره‏گذاری، نگرش مذهبی فرد اندازه‏گیری می‏شود. پایایی این آزمون از طریق همبستگی با آزمون آلپورت به دست آمده و برابر با 80% گزارش شده است. از آن زمان تا کنون، بیشتر مطالعاتی که در زمینه نگرش مذهبی در ایران صورت گرفته، از این پرسش‌نامه بهره گرفته‏اند.

دانلود مقاله بهینه‌سازی و معرفی انواع مختلف روش‌های آن

اختصاصی از یارا فایل دانلود مقاله بهینه‌سازی و معرفی انواع مختلف روش‌های آن دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

فرمت فایل : word(قابل ویرایش)

تعداد صفحات:29

فهرست مطالب
چکیده
۱- مقدمه
۱-۱- بررسی روش‌های جستجو و بهینه‌سازی
شکل ۱ ـ ۱: طبقه‌بندی انواع روش‌های بهینه‌سازی
۱-۱-۱- روش‌های شمارشی
۱-۱-۲- روش‌های محاسباتی (جستجوی ریاضی یا- Based Method Calculus)
۱-۱-۳- روش‌های ابتکاری و فرا ابتکاری (جستجوی تصادفی)
۲- مسائل بهینه‌سازی ترکیبی (Optimization Problems Combinational)
۲-۱- روش حل مسائل بهینه‌سازی ترکیبی
۱- آزاد‌سازی
۲- تجزیه
۲-۱- تکرار
۲-۲- روش تولید ستون (Column Generation)
۱- جستجوی سازنده (Constructive Search)
۲- جستجوی بهبود یافته (Improving Search)
۴-۱- روش جستجوی همسایه ( NS= Neighbourhood Search)
روش‌های فرا ابتکاری (Metaheuristic) برگرفته از طبیعت
۳-۱- مسأله فروشنده دوره‌گرد (Travelling Salesman Problem = TSP)
۳-۲- انواع روش‌های فرا ابتکاری برگرفته از طبیعت
۱ – الگوریتم ژنتیک
الگوریتم ژنتیک (Genetic Algorithm
۲- آنیلینگ شبیه‌سازی شده
۱- شبکه‌های عصبی
۲- جستجوی ممنوع
۳- سیستم مورچه (Ant System)

منابع

چکیده

بهینه‌سازی یک فعالیت مهم و تعیین‌کننده در طراحی ساختاری است. طراحان زمانی قادر خواهند بود طرح‌های بهتری تولید کنند که بتوانند با روش‌های بهینه‌سازی در صرف زمان و هزینه طراحی صرفه‌جویی نمایند. بسیاری از مسائل بهینه‌سازی در مهندسی، طبیعتاً پیچیده‌تر و مشکل‌تر از آن هستند که با روش‌های مرسوم بهینه‌سازی نظیر روش برنامه‌ریزی ریاضی و نظایر آن قابل حل باشند. بهینه‌سازی ترکیبی (Combinational Optimization)، جستجو برای یافتن نقطه بهینه توابع با متغیرهای گسسته (Discrete Variables) می‌باشد. امروزه بسیاری از مسائل بهینه‌سازی ترکیبی که اغلب از جمله مسائل با درجه غیر چندجمله‌ای (NP-Hard) هستند، به صورت تقریبی با کامپیوترهای موجود قابل حل می‌باشند. از جمله راه‌حل‌های موجود در برخورد با این گونه مسائل، استفاده از الگوریتم‌های تقریبی یا ابتکاری است. این الگوریتم‌ها تضمینی نمی‌دهند که جواب به دست آمده بهینه باشد و تنها با صرف زمان بسیار می‌توان جواب نسبتاً دقیقی به دست آورد و در حقیقت بسته به زمان صرف شده، دقت جواب تغییر می‌کند.

1- مقدمه
هدف از بهینه‌سازی یافتن بهترین جواب قابل قبول، با توجه به محدودیت‌ها و نیازهای مسأله است. برای یک مسأله، ممکن است جواب‌های مختلفی موجود باشد که برای مقایسه آنها و انتخاب جواب بهینه، تابعی به نام تابع هدف تعریف می‌شود. انتخاب این تابع به طبیعت مسأله وابسته است. به عنوان مثال، زمان سفر یا هزینه از جمله اهداف رایج بهینه‌سازی شبکه‌های حمل و نقل می‌باشد. به هر حال، انتخاب تابع هدف مناسب یکی از مهمترین گام‌های بهینه‌سازی است. گاهی در بهینه‌سازی چند هدف به طور همزمان مد نظر قرار می‌گیرد؛ این گونه مسائل بهینه‌سازی را که دربرگیرنده چند تابع هدف هستند، مسائل چند هدفی می‌نامند. ساده‌ترین راه در برخورد با این گونه مسائل، تشکیل یک تابع هدف جدید به صورت ترکیب خطی توابع هدف اصلی است که در این ترکیب میزان اثرگذاری هر تابع با وزن اختصاص یافته به آن مشخص می‌شود. هر مسأله بهینه‌سازی دارای تعدادی متغیر مستقل است که آنها را متغیرهای طراحی می‌نامند که با بردار n بعدی x نشان داده می‌شوند.
هدف از بهینه‌سازی تعیین متغیرهای طراحی است، به گونه‌ای که تابع هدف کمینه یا بیشینه شود.

مسائل مختلف بهینه‌سازی به دو دسته زیر تقسیم می‌شود:
الف) مسائل بهینه‌سازی بی‌محدودیت: در این مسائل هدف، بیشینه یا کمینه کردن تابع هدف بدون هر گونه محدودیتی بر روی متغیرهای طراحی می‌باشد.
ب) مسائل بهینه‌سازی با محدودیت: بهینه‌سازی در اغلب مسائل کاربردی، با توجه به محدودیت‌هایی صورت می‌گیرد؛ محدودیت‌هایی که در زمینه رفتار و عملکرد یک سیستم می‌باشد و محدودیت‌های رفتاری و محدودیت‌هایی که در فیزیک و هندسه مسأله وجود دارد، محدودیت‌های هندسی یا جانبی نامیده می‌شوند.
معادلات معرف محدودیت‌ها ممکن است به صورت مساوی یا نامساوی باشند که در هر مورد، روش بهینه‌سازی متفاوت می‌باشد. به هر حال محدودیت‌ها، ناحیه قابل قبول در طراحی را معین می‌کنند.

به طور کلی مسائل بهینه‌سازی با محدودیت را می‌توان به صورت زیر نشان داد:

Minimize or Maximize : F(X) (1-1 )
Subject to : I = 1,2,3,…,p
j = 1,2,3,…,q
k = 1,2,3,…,n

که در آن X={ بردار طراحی و رابطه‌های (1-1) به ترتیب محدودیت‌های نامساوی، مساوی و محدوده قابل قبول برای متغیرهای طراحی می‌باشند.

1-1- بررسی روش‌های جستجو و بهینه‌سازی
پیشرفت کامپیوتر در طی پنجاه سال گذشته باعث توسعه روش‌های بهینه‌سازی شده، به طوری که دستورهای متعددی در طی این دوره تدوین شده است. در این بخش، مروری بر روش‌های مختلف بهینه‌سازی ارائه می‌شود.
شکل 1-1 روش‌های بهینه‌سازی را در چهار دسته وسیع دسته‌بندی می‌کند. در ادامه بحث، هر دسته از این روش‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرند.

 
شکل 1 ـ 1: طبقه‌بندی انواع روش‌های بهینه‌سازی

1-1-1- روش‌های شمارشی
در روش‌های شمارشی (Enumerative Method)، در هر تکرار فقط یک نقطه متعلق به فضای دامنه تابع هدف بررسی می‌شود. این روش‌ها برای پیاده‌سازی، ساده‌تر از روش‌های دیگر می‌باشند؛ اما به محاسبات قابل توجهی نیاز دارند. در این روش‌ها سازوکاری برای کاستن دامنه جستجو وجود ندارد و دامنه فضای جستجو شده با این روش خیلی بزرگ است. برنامه‌ریزی پویا (Dynamic Programming) مثال خوبی از روش‌های شمارشی می‌باشد. این روش کاملاً غیرهوشمند است و به همین دلیل امروزه بندرت به تنهایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

دانلود پروژه روش‌های مقداری

اختصاصی از یارا فایل دانلود پروژه روش‌های مقداری دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

فرمت فایل : word(قابل ویرایش)

تعداد صفحات:45

چکیده:

واحد تولیدی البرز دو نوع متفاوت کالا (x2,x1) تولید می‌کند به منظور تولید هر یک از این دو کالا ساعاتی از ماشین آلات و ساعاتی از کارگر نیاز دارد تعداد ساعات ماشین‌آلات موجود در هفته 30 ساعت و تعداد ساعات موجودی اگر 80 ساعت می‌باشد. این تعداد ساعات ثابت و بیش از آن موجود نمی‌باشد در نتیجه تولید کننده نمی‌تواند بدون توجه به محدود بودن منابع هر چه بخواهد تولید کند به منظور تولید یک واحد x1 (کالای نوع اول) یک ساعت از ماشین آلات (منبع اول) و 2 ساعت، از کارگر (منبع دوم) نیاز دارد سود به ازای تولید هر واحد از کالای نوع اول 60 تومان است به منظور تولید یک واحد از کالای نوع دوم صفر ساعت از ماشین آلات موجود و یک ساعت کارگر مصرف می شود سود به ازای هر واحد x2 بالغ بر 200 تومان است مسئله را به صورت برنامه‌ریزی خطی ریاضی به گونه‌ای فرموله کنید که مشخص نماید چه تعدادی از کالای اول و چه تعدادی از کالای دوم در قالب منابع محدود موجود تولید گردد تا سود بنگاه تولیدی البرز حداکثر شود؟
 
بنگاه تولیدی سیف دو نوع کامپیوتر تولید می‌کند کالای نوع اول (x1) و کالای نوع دوم (x2) می‌باشد برای تولید این دو نوع کالا از سه منبع استفاده می‌گردد. ظرفیت منبع اول و دوم و سوم به ترتیب عبارتست از 1 ساعت و 22 ساعت و 39 متر مربع به منظور تولید کالای نوع اول به ترتیب 4 ساعت 2 ساعت و 3متر مربع از منابع موجود استفاده می‌شود. سود به ازای تولید هر واحدی کالای نوع اول 60 تومان می‌باشد به منظور توید کالای نوع دوم به ترتیب 10 ساعت و 1 ساعت و 3 متر مربع از منابع موجود مصرف می‌شود. سود به ازای تولید هر واحد کالای نوع دوم 50 تومان می‌باشد. مدیر بنگاه اقتصادی می‌خواهد تعیین کند چه تعدادی از هر یک از دو نوع کالا باید تولید شود تا سودش حداکثر گردد. الف) مسئله را به صورت برنامه‌ریزی خطی ریاضی فرموله کنید. ب) جواب بمینه مسئله را بدست آورید.

دانلود مقاله روش‌های هزینه‌یابی مؤسسات تولیدی

اختصاصی از یارا فایل دانلود مقاله روش‌های هزینه‌یابی مؤسسات تولیدی دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

فرمت فایل : word(قابل ویرایش)

تعداد صفحات:37

فهرست مطالب:

روشهای هزینه‌یابی مؤسسات تولیدی ۱
مقدمه: ۴
روشهای هزینه‌یابی مؤسسات تولیدی ۵
انتخاب از بین بهایابی سفارش‌کار و مرحله‌ای ۷
چرا اطلاعات بهای تمام شده برای مدیریت فرآیندها از اهمیت برخودار است؟ ۸
هزینه‌یابی مرحله‌ای و جریان گردش محصول ۱۰
سیستم هزینه‌یابی مرحله‌ای ۱۰
گردش متوالی محصول: ۱۲
گردش موازی محصول: ۱۲
گردش انتخابی محصول: ۱۳
گزارش هزینه تولید ۱۳
جدول مقداری تولید ۱۴
حسابهای منظور شده به حساب دایره ۱۵
معادل آحاد تکمیل شده ۱۶
نحوه تخصیص هزینه‌ها ۱۶
محاسبه معادل آحاد تکمیل شده و بهای تمام شده هر واحد ۱۷
روش میانگین موزون ۱۸
روش اولین صادره از اولین وارده (Fifo) 18
روش اولین صادره از آخرین وارده (Lifo) 19
ضایعات عادی ۲۱
حسابداری ضایعات عادی ۲۱
ضایعات غیرعادی ۲۲
حسابداری ضایعات غیرعادی ۲۳
افزودن مواد مستقیم به دوایر از دایره اول ۲۳
هزینه‌یابی سفارش ۲۵
دفتر هزینه سفارشها ۲۵
منظور کردن مواد به حساب سفارشها ۲۶
منظور کردن دستمزد به حساب سفارش‌ها ۲۸
منظور کردن هزینه‌های سربار به حساب سفارشها ۳۰
سفارشهای تکمیل شده ۳۱
هزینه‌یابی پیمانکاری ۳۲
منـابع ۳۶

مقدمه:

تعریف هزینه‌یابی: هزینه‌یابی عبارتست از طبقه‌بندی و تسهیم صحیح هزینه‌ها به منظور تعیین بهای تمام شده محصولات و خدمات واحد تجاری و تنظیم و ارائه اطلاعات مربوطه به نحو مناسبی که برای راهنمایی مدیران و صاحبان واحد مزبور درجهت کنترل عملیات آن قابل استفاده باشد. به این ترتیب وقتی حسابداران صحبت از هزینه‌یابی می‌کنند منظورشان یک یا چند مورد از موارد زیر است:

الف – تعیین بهای تمام شده ساخت یک محصول، یا

ب – تعیین بهای تمام شده یک سرویس یا

ج – تعیین روشی که به وسیله آن بتوان هزینه‌ها را کنترل کرد

در حسابداری بازرگانی ابتدا به تشریح و بررسی دفاتر و حسابهای یک تاجر می‌پردازیم که کالای بازگانی را خریده و آن را به قیمتی که متضمن سود باشد می‌فروشد. در این قبیل موارد ترازنامه به انضمام حساب عملکرد و سود و زیان برای نشان دادن وضع مالی تاجر کاملاً کافی است. سپس به مرحله تهیه حساب‌ کالا می‌رسیم و با استفاده از این حسابها می‌توانیم بهای تمام شده کالای ساخته شده را تعیین کنیم. ولی در مواردی که چند نوع کالا ساخته شود لازمست حساب تولید یا ساخت کالا را طوری تجزیه کنیم که بتوان بهای تمام شده هریک از انواع کالا را از به دست آورد و این کار مستلزم تجزیه مفصل‌تر اقلام درآمد و هزینه‌های تولید خواهد بود. این تجزیه تفصیلی اقلام درآمد و هزینه به منظور تعیین بهای تمام شده هریک از محصولات ساخته شده یکی از هدفهای هزینه‌یابی را که در بالا ذکر شد تشکیل می‌دهد.

هزینه‌یابی چیست و چند نوع می‌باشد

روشهای هزینه ‌یابی در واقع روشها و نظامهایی می‌باشند که منجر به انجام ثبتهای حسابداری و تهیه گزارشاتی می‌گردند که مدیریت را در ارتباط با کنترل هزینه‌های مواد، دستمزد و سربار کمک و یاری می‌نمایند. به طور کلی با توجه به نوع فعالیت موسسات تولیدی روشهای هزینه‌یابی که مورد استفاده قرار می‌گیرند ۲ نوع می‌باشند:

۱- هزینه یابی سفارش کار                       ۲- هزینه‌یابی مرحله‌ای

برخی از موسسات تولیدی سفارش‌پذیر یعنی در واقع تولیدات آنها و هزینه‌هایی که در آنها صورت می‌پذیرد با سفارش و یا عقد پیمان ایجاد می‌شوند. بنابراین برای هزینه‌یابی در این موسسات از روش هزینه‌یابی سفارش کار استفاده می‌گردد. نمونه‌بارز این مؤسسات شرکتهای، پیمانکاری، کارخانجات کشتی‌سازی، هواپیماسازی، بیمارستانها، تعمیرگاههای اتومبیل و سایر موارد مشابه می‌باشد.

بعضی از موسسات تولید دیگر که دیگر که تولیدات آنها برای آنکه تکمیل گردد مراحل مختلفی را طی می‌کند و محصولات آنها به صورت انبوه و یکسان تولید می‌شود از روشهای هزینه‌یابی مرحله‌ای استفاده می‌نمایند. کارخانجات نساجی، مواد شیمیایی، صنایع نفت، کنش و موارد مشابه نمونه‌هایی این نوع موسسات می‌باشند.

اساساً موسساتی که به صورت سفارش عمل می‌نمایند و یا آنکه تولیدات آنها با حجم زیاد و از نظر تعداد کم می‌باشند و گاهی تولیدات آنها قیمت تمام شده بالایی دارند از روش هزینه‌یابی سفارش کار استفاده می‌نمایند و موسساتی که تولیدات آنها باید از مراحل مختلفی عبور کند و به صورت انبوه، پیوسته، مداوم و یکنواخت و همگن تولید می‌شوند و بعضاً تولیدات آنها قیمت تمام شده پایینی‌ دارند از روش هزینه‌یایی مرحله‌ای استفاده می‌نمایند. در این روش قیمت تمام شده تولید در هر مرحله از تولید تعیین می‌گردد.

در روش هزینه‌یابی مرحله‌ای محصولات تولید شده در هر مرحله به عنوان مواد خام مرحله بعد محسوب می‌گردد باید توجه داشته‌باشید در این موسسات بهای تمام شده تولید، در هر مرحله از تولید تعیین می‌گردد.

در روش هزینه‌یابی مرحله‌ای محصولات تولید شده در هر مرحله به عنوان مواد خام مرحله بعد محسوب می‌گردد باید توجه داشته‌باشید در این موسسات معمولاً تولیدات متنوع و گاهی همراه با تولید محصولات فرعی و جانبی می‌باشد.

در برخی صنایع تولیدات به شکلی است که استفاده از هر ۲ روش هزینه‌یابی امکان‌پذیر می‌باشد و عنوان مثال در کارخانه ساخت قطار، قطار به صورت سفارش برای مشتریان ساخته می‌شود و این در حالی است که قطعات موردنیاز به صورت انبوه و پیوسته در سایر دوایر تولید کارخانه تولید می‌شود و از روش هزینه‌یابی مرحله‌ای برای تعیین بهای تمام شده آنها استفاده می‌گردد.

انتخاب از بین بهایابی سفارش‌کار و مرحله‌ای

یک بساز و بفروش ساختمانی را در نظر بگیرید. در بهایابی سفارش‌کار بهای تمام شده باید برای هریک از ساختمانها انباشته شود. علاوه بر نگهداری سابقه مصالح ارسالی برای ساختمانهای متعدد، باید سابقه‌ای نیز برای مصالح برگشتی از هر ساختمان نگهداری شود. چنانچه کارگران در چند پروژه ساختمانی مشغول باشند. باید سابقه زمان صرف شده توسط آنان برای هر ساختمان نگهداری شود. با این وجود بهایابی مرحله‌ای به سهولت به ثبت کل بهای تمام شده متحمله بابت تمام  کارها می‌پردازد. برای این بساز و بفروش، بهایابی مرحله‌ای میانگین بهای تمام ساختمانهای ساخته شده را ثبت می‌کند اما او احتمالاً از بهایابی سفارش کار استفاده می‌کند. یک انبوه ساز ممکن است هر پروژه را یک سفارش کار در نظر گیرد اما از بهایابی مرحله‌ای برای آپارتمانهای متحدالشکل در قالب هر پروژه استفاده کند.

در بهایابی مرحله‌ای بهای واقعی متحمله برای هریک از واحدها گزارش نمی‌شود. در صورتیکه تمام واحدها مشابه می‌باشند، این فقدان اطلاعات احتمالاً اهمیتی نخواهد داشت. آیا به نظر شما برای شرکت زمزم اینکه بهای تمام‌شده محصول ده‌هزار و یکمین نوشابه با ده‌هزار و دومین نوشابه تفاوت دارد یا خیر، مهم است؟ پاسخ سؤال، خصوصاً چنانچه بهای تمام‌شده واحد برای ارزیابی موجودی کالا (جهت گزارش‌گر‌ی مالی برون سازمانی استفاده شود) احتمالاً منفی است. کنترل بهای تمام شده و ارزیابی عملکرد در سیستمهای مرحله‌ای توسط دایره (نه واحد تولید شده) صورت می‌گیرد. برای شرکتهایی نظیر زمزم که به تولید واحدهای مشابه اشتغال دارند، منافع مازاد حاصل از بهایابی سفارش کار، بهای تمام شده مازاد دفترداری این سیستم را توجیه نمی‌کند.