عنوان مقاله :
«نقش مساجد در تعالی فرهنگی»
چکیده
یکی از نکات قابل تأمل در مطالعه منابع قرآنی و روایات مربوط به مساجد، توجه خاص خداوند متعال به ساخت مساجد و آبادانی آنهاست. مساجد، به عنوان یک الگوى ارزشگذارى پایگاه عمومى مسلمانان بوده و ساخت مساجد به عنوان مرکز نشر معارف دینی و شکلگیری حرکتهای اجتماعی، از بنیادیترین پیشنهادهای اسلام برای ترمیم وتعالی فرهنگ جامعه و تربیت دینی یک اجتماع است. در این مقاله بر آنیم که با تحقیق درباره ی مساجد، به نقش مساجد بر رشد و تعالی فرهنگ جامعه بپردازیم. عقیده ما بر آنست که ؛ مساجد میتوانند به عنوان مکانی مناسب برای رشد و تعالی فردی و اجتماعی نقش ایفا کنند و این امکان از طریق برپایی اجتماعات عبادی، آموزشی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی و استفاده از رسانههای جدید تحقق می یابد.
واژگان کلیدی : مسجد، فرهنگ ، تعالی فرهنگی .
مقدمه
مساجد از جمله مهمترین مراکز دینی در جامعهی اسلامی به شمار می آیند. مسجد کارکردهایی مهم در ابعاد مختلف سیاسی، اجتماعی و اقتصادی و ... دارد . مسجد مکانی است مقدس برای عبادت و مراسم جمعی، بهخصوص نماز، دعا، نیایش، جشنها و اعیاد اسلامی. نماز جماعت، حضور در مسجد، تعامل نمازگزاران با یکدیگر، وعظ و منبر به پیشرفت فرهنگ جامعه کمک زیادی میکند. حضور در مسجد تأثیر آثار نماز را دو چندان میکند.
با توجه به آثار مختلف مسجد ،آیا مسجد در تعالی فرهنگی نیز میتواند نقش داشته باشد؟
مسجد ستادی مقدس برای آموزش و تربیت مذهبی است. مسجد آموزشگاهی عمومی برای شناخت دستورالعمل راه صحیح زندگی فردی و اجتماعی افراد است. مسجد دانشگاه انسانساز و مکان تربیت صالحان و پاکان است. مسجد پایگاه یکتاپرستی، دفاع از حریم عقیده و ایدئولوژی حق و مکانی برای ایجاد زمینهی وحدت جامعهی موحد و یکتاپرست است. مسجد مکانی است برای تمرین و ممارست خلقوخوی پسندیدهی انسانی، محلی مناسب است برای عملیکردن ارزشهای والای اخلاقی و رفتاری و تعالی در ابعاد مختلف زندگی و سکوی پروازی است به ملکوت.
فضای معنوی، هنر و معماری، قرائت قرآن، دعا و نماز و... مسجد را مرکز مهم هدایت و تجهیز قوای فکری و مهارتهای زندگی و رشد اخلاق انسانی کرده است. با عنایت به نقش مسجد در تربیت فردی و اجتماعی افراد و تعالی فرهنگی جامعه اسلامی، برنامهریزی و شناسایی کاربرد عوامل مؤثر برای حضور فعال در این مکان مقدس لازم است. مسجد، پایگاه تبلیغ دین اسلام است که بسیارى از صفات فردی ـ اجتماعى، نظیر: اخلاص و درستکارى، ساماندهى زندگى و نظم و تقوى برآن مترتب است. افرادى که بیشتر به مسجد رفت و آمد دارند، کمتر حقوق دیگران را ضایع نموده، زندگى را با نظم بیشترى توأم ساخته و آثار و رفتار دینى در زندگى اجتماعیشان مشاهده میگردد.
دانلود پایان نامه آماده
دانلود پایان نامه رشته معماری _معماری مساجد با فرمت ورد و قابل ویرایش تعدادصفحات 110
پیش گفتار
در میان اندامهای درون شهری هر شهر و روستا، نیایشگاه همیشه جای ویژه خود را داشته و دارد و از اندامهای دیگر نمایان تر و چشمگیرتر است و از اینروست که همه جا در دل آبادی جای گرفته است.(1) نیاشگاه چون بزرگترین ساختمان آبادی بوده در آغاز نیازی بدان نداشته که نشانی ویژه داشته باشد و خود بخود نگاه هر گذرندهای را بسوی خود میکشیده اما پس از گسترش آبادی نخست با افراشتن درگاهها و نهادن ماهرخ و توق بر بلندترین جای آن و سپس با ساختن میل و برج و مناره در کنار و نزدیک آن باشندگان آبادی و گذریان بیگانه را به نیایشگاه راهنمائی میکردند. مسجد بر دیگر نیایشگاهها همان برتری را داشته که اسلام بر دیگر کیشها و چنان خوب بوده و هست که آذینها را میآراید و نیازی بستایش ندارد و ما در اینجا تنها میگوئیم که چگونه بوده و چگونه شده است(اگر بتوانیم). هنر اسلامی( بویژه معماری آن) بر پنچ پایه مردم واری، خودبسندگی، پرهیز از بیهودگی، بهرهگیری از پیمون(مدول) و نیارش (اساتیک) و درون گرائی نهاده و بی آنکه خواسته باشیم خود سنائی کنیم هنرمندان مسلمان ایران بیش از دیگران بدانها پای بند بودهاند. نخستین مسجدی که بدست پیامبر بزرگوار ما با همکاری یاران گرامیش در مدینه ساخته شد همیشه برگیره و الگوی مسجدهای بیشمار و گوناگونی بوده است که بدست هنرمندان تردست ما در سراسر ایران زمین(و هر جا که فرهنگ اسلامی ایران فرمان میرانده) بنیاد شده است. بهمین آفریده و واپسین فرستاده پروردگار (که بر وی و خاندان پاکش درود باد) چون مدینه را با فروغ ایزدی خود روشن ساخت یاران خویش را فرمود تا برای بنیاد مسجدی در خور که پذیرای گروندگان باشد دل نزدیکترین کوهپایه را بشکافند و سنگهای آنرا بشکنند و پستای ساختمان را فراهم آورند آنگاه با دست گرامی خود پارههای لاشه سنگ را (خشکه و بی آژند) بر هم میانبود تا دیوار شبستان با افراز اندکی بلندتر از بالای مرد بلند بالا برافراشته شد(چنانکه نیای نامدارش ابراهیم (ع) در ساختمان خانه خدا کرده بود که بگفته میبدی اسمعیل ساخت (مصالح) بر دست پدر مینهاد و وی (ابراهیم) ساختها برهم میانبود. . . و چون پهناو درازای شبستان بیش از آن بود که فرسبهای چوبین بتوانند آسمانه آنرا یکسره و دیوار بدیوار بپوشانند(2) ستون یا دیرکی از تنه خرما بنی خشکیده در میان آن بر پای ساختند و فرسبها و تیرها و تیرچهها را (که گمان میرود آنها نیز از خرما بن یاشاید از پده یا غربه (سپیدار و کبودار)، که نزدیکهای مدینه کم و بیش میروینده بوده است) بر آن نهادند و روی آنها را بجای فدره (دوخ و بوریای ویژه پوشش) با شوره نی و پیز و آنگاه با پوست چهار پایان پوشاندند و بدینگونه خانه خدا بسیار آشنا و همانند خانه بندگان خدا ساخته شد و همین آموزشی آسمانی و بسیار ارجمند برای هنرمندان مسلمان بود که تا بتوانند از ساختمایههای بوم آورد و ایذری( چیزی که در جای ساختمان بدست میآید) بهرهگیری و بهرچه که در دسترس دارند بسنده کنند و پیرامون نو آوریهای بیهوده نگردند (و دیدم که چنین هم کردند) پروردگار جهان فرموده است والله جعل لکم من بیوتکم سکنا و جعل لکم من جلودالانعام بیوتا تستحفوتها یوم اقامتکم ومن اصوافها و اویارها و اشعارها اثائا و متا عا الی حین (انخل80) در کنار شبستان زیستگاه ساده و بیپیرایهای برای یاران پاکباز و سالوکان تهیدست که یکدم بر دوری پیامبر خدا شکیبا نبودند ساخته شد و پیشگاه سر گشاده شبستان نیز هموار و با باروئی کوتاه از کوچه و گذری که پیرامون مسجد میگشت جدا گردید. همین ساختمان مردم وار و بی پیرایه چند سالی پس از پایان کار (شاید کمتر از نیم سده) در سرزمینی بسیار دور از مدینه بر گیره معماری نو مسلمان شد که در پهره یا فهرج (یکی از چهار شهر آنروز یزید) با بهرهگیری از آنچه در دسترس داشت خدا خانهای برای همشهریان خود بنیاد کرد که خوشبختانه تا کنون از آسیب و ویرانی و دستکاری بر کنار مانده است. این مسجد ساده اما با شکوه دارای شبستانی است با پنج کوچه (دهانه) و یک رده پیلیا(ستون و جزر ستبر) و چهار ایوانچه یا چفته و دو راهرو و کناری که ایوانچهها را بشبستان میپیوندد و سر پوشیدههای آن گرد سرائی کوچک سر گشاده را گرفته و دو گرمخانه(شبستان زمستانی) کشیده که هر دو براهروها پیوسته و دربندی که در آیگاه مسجد است و در کنار آن (وجدا از ساختمان مسجد) سرای کوچکی استکه شاید برای پیشنماز یا نگهبان ساخته شده باشد(این سرا دستکاری شده و چهره نخستین خود را ندارد) پیرامون مسجد کوچه و گذر و ساباط و میدانچه است و ساختمان دیگری بآن چسبیده است. دیوار مسجد مدینه از سنگ لاشه، آسمانه آن تیرپوش و تخت بوده اما در فهرج که نه سنگی و نه چوبی در دسترس بوده ناگزیر دیوارهای مسجدش از چینه و خشت و خام و پوشش آن سغ(طاق پوش) میباشد و جز در لبهی رخبام خشت پخته در آن بکار نرفته است. پوشش کوچههای شبستان طاق اهنگ(3) بیزتند(4) بیزکند(5) و ایوانچهها(چفتهها) کنه پوش (نیم گنبد) است و کف شبستان بجای خشت پخته لوئینه است. در معماری ایرانی هر گاه چند کوچه طاق پوش در کنار هم جای میگیرد دهانه کوچه میانی یا میان وار بیش از کوچههای دیگر است و از دهانه بر وارها یا کوچههای دیگر کم کم کاسته میشود و کوچه کناری که طاق آن روی دیوار پرت (دیواری که پشت آن آزاد است) مینشیند کمترین دهانه را دارد تا از رانش طاق کم کم کاسته شود و دیوار پرت را نیاندازد نا گزیر نمای میانوار که بر روی سرای سر گشاده باز میشود پردهانهتر و بلندتر میشود و ازمردم واری آن میکاهد. معمار هنرمند مسجد فهرج برای پیشگیری از این کاستی در کنار دو جرز میانوار پلیکهای(6) نغزی افزوده تا در دهانهها یکسان نماید(این نغز کاری یکصد سال پس از آن در تاریخانه دامغان رها شده). کار بهره گیری از ساختمایههای بوم آورد در این مسجد بدانجا کشیده است که بجای کاه در کاهگل(که شاید در فهرج کمیاب بوده) ژاژ(خاشتر- آدور) آسیا شده بکار بردهاند و همین کار اندودها را از آسیب موریانه برکنار داشته است.
اینکه نخست از مسجد جامع فهرج یاد کردیم ازاینروست که از آغاز برای مسجد ساخته شده و دستکاری و کست افزود چشمگیری در آن نشده که چهره نخستین را دگرگون کند و گرنه در شهرهای دیگر ایران که مردمش پیش از فهرجیان بدین خدا گرویدهاند ناگزیر از ساختمانهای پابرجا (یا نیمه ویرانی که باز سازی شده) برای نماز و نیایش پروردگار یکتا بهره گرفتهاند. مسجد یزد خواست، جامع بروجرد، مسجد سرکوچه محمدیه نائین(که نخستین، آتشکدهی پا بر جا و دومی آتشگاهی نیمه ویران و سومی گیری یا ایوان و چهارمی مهرابه بوده نمونههای خوبی برای این بهرهگیری شایسته از ساختمانهای رها شده، هستند(7)، هر چند مسجد شدن آنها دیرگاهی پس از ساختمان مسجد جامع فهرج انجام گردیده است)، با اینکه از آغاز سده سوم هجری و با گسترش شهرها و روستاها مسجدهای با شکوه و بزرگی در بیشتر شهرها(با تهرنگ شبستانی بو مسلمی) بنیاد گردید اما هرگز گنبدخانه و ایوان(یاپیشان) و سر پوشیدههای کشیده(طنبی) که با دگرگونی و کست افزود آتشکدهها و گیریها و مهرایهها پدید آمده بود کنار گذاشته نشد و یا پیوستن شبستانهای چهلستون کم کم هریک از آنها جای خود رادر مسجدهای ایرانی پیدا کرد و چون یکی از اندامهای مسجد پا بر جا ماند گنبدخانه و چهار طاقی با زمینه چهارم برهم اندازه و گوشههای راست تهرنگ شایسته و در خوری برای برگزاری نماز داشت که تنها میبایست دهانه روبروی قبله آنرا بهبندند. گنبدخانهها گاهی چون کوشکی تک و آزاد(بیمردگرد) برای مسجد ساخته میشد(مسجد جامع بروجرد- مسجد جامع گلپایگان پیش از گسترش و بسیاری دیگر. . .) و گاهی مردگرد پیرامون آنهم(که میتوانست بجای پشت بندرانش گنبد را بخوبی بگیرد) ساخته میشد سه بخش مردگرد(در یک اشکوب و گاهی در دو نیم اشکوب یا بگونه کمر پوش) ویژه زنان بود و از بخش پشت محراب آن بیشتر برای نگهداری قرآن بهره میگرفته، یکی از نمونههای خوب اینگونه گنبد خانهها شبستان کهن مسجد میدان ساوه است که بروزگار صفویان محرابی زیبا با گچ تراش رنگین برآن افزودهاند(که خوشبختانه تا کنون مانده و آسیب چندانی ندیده اما محراب زیبای دیگری که در گنبد خانه مسجد جامع همان شهر است گزند بسیار دیده و پارهای از گچ تراش آن را کنده و دزدیدهاند) پیشان یا ایوان که بر گیره آن گیری یا ایوان تابستانی بوده و در سوی نسار و پشت به آفتاب ساخته میشده نیز تهرنگ در خوری برای برگزاری نماز داشته چون سه بر آن دیوار بسته و یک برآن باز است و اگر در گاهی در دیوار رو بقبله آن باز بوده بسادگی آنرا میبستند تا جای محراب را بگیرند(مسجد نیریز مسجد گناباد. مسجد فردوس و دیر زمانی پس از آنها مسجد علیشاه گیلانی- ارک علیشاه تبریز).
فرمت فایل : word(قابل ویرایش)
تعداد صفحات:165
فهرست مطالب:
فصل نخست:
مقدمه
فصل دوم:
شناخت هندسه در معماری
فصل سوم:
هندسه در معماری مسجد
فصل چهارم:
بررسی¬طرح¬های مختلف مسجد و هندسه مساجد اصیل اصفهان
فصل پنجم:
طراحی مسجد محله "ملک¬شهر" اصفهان
5.8. طرح نهایی
منابع
همراه با تصاویر و جداول
چکیده:
فصل نخست:
مقدمه
1-1) مقدمه
مسجد کانون تجلی هویت معنوی مسلمانان و فضای انس و الفت با معبود آفریننده جهانی بر پایه حکمت و نظم و وحدت، از صدر اسلام تا کنون مهم¬ترین عنصر شهری و معماری و کانون تبلور عالی¬ترین اشکال برآمده از باورهای عمیق اعتقادی، خلاقیت، ذوق و سلیقه معماران مسلمان بوده است و مساجد دوره اسلامی کشورمان، میراث گرانبهای این سرزمین¬اند که آوازه آنها در سراسر گیتی پراکنده است.
بی شک حال و هوای معنوی حاکم بر مساجد تاریخی و سنتی این سرزمین، هر بیننده¬ای را مسحور خود کرده و به راستی که این مساجد بازتابی از عالم معقولات به عالم محسوسات اند تا گوشه¬ای از آن عالم مقدس را با «معماری قدسی» خود بر انسان عاجز از درک ماوراء بنمایانند. گرچه ابعاد مختلف فرهنگی، اقلیمی، سیاسی، اقتصادی، دانش فنی و ... حاکم بر جامعه در طول تاریخ بر تحولات ظاهری مساجد تأثیر گذاشته¬اند، اما روح معنوی حاکم بر مساجد ـ فضای راز و نیاز انسان با خالق یکتا ـ که از منبعی مشترک سرچشمه می¬گیرد، سبب ایجاد انسجام و پیوندی بین مساجد صدر اسلام تا پیش از دوره¬های متأخر شده است، گویی هر یک با زبان حال خود قصه واحدی می¬سرایند و "عجب آنکه این قصه را از هر زبانی که می¬شنوی نامکرر است.3 "
اما متأسفانه در مساجد معاصر کشورمان بیشترین تغییر و گسستگی را در مقایسه با سیر منسجم تحولات ظاهری مساجد گذشته شاهدیم که به دلیل عدم پیوند محکم میان صورت و معنا در این بناها، طبعاً فاقد کیفیت¬های فضایی و حال و هوای مساجد گذشته می¬باشند. بررسی علت یا علل این انقطاع و کم مایگی مساجد اخیر گرچه در محدوده این پژوهش نمی¬گنجد، اما بی تردید نمی¬توان آن را صرفاً حمل بر روح معماری حاکم بر زمانه و تفاوت نگرش و نیاز انسان امروزی دانست. چرا که آن معبود لایزال و فطرت و نیازهای معنوی آدمی همواره ثابت و تغییر ناپذیرند و بنابراین معماری مساجد، باید کالبد و روحی مشترک و پایدار در همه اعصار داشته باشد که سوای از مقتضیات معماری زمانه باشد. سید حسین نصر با انتقاد بر پیروان تحول کالبدی معماری مسجد بر اساس شرایط زمان و بدون توجه با ماهیت معنوی پایدار این مکان می¬گوید: قدری تأمل و تعمق فاش خواهد ساخت که غالباً انگیزه ایجاد تحول در سبک معماری مسجد، زائیده به اصطلاح «مقتضیات زمانه» نیست، بلکه از این واقعیت نتیجه می¬شود که طرفداران اینگونه تحولات، خود از سنت اسلامی دور مانده¬اند و حتی نسبت به نبوغ قومی ایرانیان بیگانه شده¬اند. صدق و امانت اقتضا می¬کند که شخص نقایص و نقاط ضعف فردی خویش را -با القاب و عناوینی چون «ضروریات زمانه» نپوشاند و آنگاه که خود صورت و معنای مذهبی را که مادرِ این سبک معماری است در نمی¬یابد، و حتی ریشه های فرهنگی عمیق-تر مردم خود را، که این معماری طی اعصار در دامان ایشان پرورش یافته و شکوفا شده، نمی¬شناسد، بی پروا به جعل دیگری از معماری قدسی دست نزند. زوال هنر قدسی برای دین همانقدر مصیبت زاست که تضعیف تعالیم روحانی و اخلاقی یا انکار احکام تشریعی آن.
بی ¬شک، تلاش در جهت یافتن ویژگی¬های کالبدی و ظاهری مساجد غنی این سرزمین، یکی از مقدمات مسیر دستیابی به آن جان¬مایه مقدس، مشترک، پایدار و انکار ناپذیر مساجد خواهد بود و ازآنجا که «هندسه مسجد» به عنوان یکی از مهمترین شاخصه¬های کالبدی آن، با نقش انتظام بخشی فضا و سازه، ایجاد تعادل و توازن، قرینگی و ... در ابعاد کمی و کیفی مسجد، عنصری واسط بین صورت و معنای آن می¬باشد، می¬توان آن غنای از دست رفته را از این منظر در محضر «هندسه» جستجو کرد. هندسه¬ای که مفاهیم متعالی را برای تجلی در این عالم، در «اشکال» متبلور می¬کند، هندسه¬ای شایسته مسجد!
پس از تقرب به این الگو و مبنا¬ قرار¬دادن آن، می-توان با توجه به فن و تکنولوژی ساخت زمان، شرایط مکان طرح، فرهنگ و اعتقادات مردم و ذوق و خلاقیت طراح، به طراحی مسجدی دست یافت که برای عبادت کننده مسلمان تا حد امکان شایسته¬ترین ¬فضای راز و نیاز با معبود و در عین حال پیوند با سایر مسلمین به دور از دنیای پر هیاهوی امروزی را فراهم کند.
رساله حاضر در پنج فصل ارائه می¬شود. ساختار و فصول رساله در تصویر(2) نشان داده شده است. خلاصه فصول رساله عبارتند از:
• فصل نخست با عنوان «مقدمه»، ابتدا به آشنا شدن با مسأله مورد مطالعه در پژوهش، یعنی هندسه در معماری مسجد می¬پردازد. پس از آن اهمیت پژوهش، زمینه-های پژوهش، پرسش¬ها و فرضیه¬های مطرح شده در پژوهش، اهداف پژوهش و روش تحقیق بیان می¬شود. مهم¬ترین اصطلاحات به¬کار رفته در متن پژوهش نیز در این فصل معرفی و شرح داده شده است.
• فصل دوم با عنوان «شناخت هندسه در معماری»، به تعریف مفهوم و معنای هندسه پرداخته و با بررسی واژه هندسه در معنای لغوی، معنای قدر و اندازه از دیدگاه قرآن و معانی شکل و نظم و ارتباط آنها با هندسه به ویژه در معماری، به معرفی هندسه می¬پردازد. سپس با بیان جایگاه هندسه در معماری جوامع مختلف و به ویژه معماری ایرانی و اسلامی و آشنایی با اشکال اصلی هندسی و مفاهیم آنها، اهمیت و جایگاه هندسه در معماری معرفی می¬شود.
• فصل سوم با عنوان «هندسه در معماری مسجد»، ابتدا با معرفی مهمترین فضاها در معماری مسجد شامل: ورودی، هشتی، حیاط، ایوان، گنبدخانه و شبستان¬ها و سرانجام محراب، و بررسی هندسه متناسب آنها، به بیان سلسله مراتب حرکت و ورود به مسجد تا رسیدن به سرمنزل مقصود و دیاگرام هندسی ناظر به آن می¬پردازد. علاوه بر آن، سلسله مراتب آماده شدن نمازگزار قبل از برپایی نماز و سلسله مراتب نمازگزاری نیز در دیاگرام¬های هندسی متناظری بیان می¬شود. این دیاگرام¬های هندسی در طراحی مساجد به کار می¬روند.
• فصل چهارم با عنوان «بررسی طرح¬¬های مختلف مساجد و هندسه مساجد اصیل اصفهان¬»، در ابتدا به بررسی طرح¬-های مختلف مساجد در معماری گذشته و معماری معاصر و بیان هندسه کلی حاکم بر آنها می¬پردازد. نتایج بررسی طرح¬های این مساجد، کهن الگوی هندسی حیاط¬دار شبستانی را به عنوان الگوی مناسب و دیرینه در معماری مساجد ایرانی معرفی می¬کند. پس از آن، با انتخاب چهار مسجد اصیل و غنی در شهر اصفهان و معرفی آنها، هندسه این مساجد در حوزه¬های عملکرد، سازه، تقارن و تعادل و نظام پر و خالی، با توجه به پلان¬ها، نماها و مقاطع هریک، بررسی می¬شود. نتایج بررسی هندسی این چهار مسجد، سبب تقرب به الگوی هندسی مناسب طراحی مسجدی در شهر اصفهان خواهد شد.
• فصل پنجم با عنوان «طراحی مسجد محله "ملک¬شهر" اصفهان»، درابتدا به بیان علل انتخاب شهر اصفهان برای طراحی مسجد می¬پردازد. سپس با معرفی سایت انتخابی طراحی و تحلیل ویژگی¬های آن، با مبنا قرار دادن الگوها و نتایج هندسی به دست آمده از فصول قبل و با در نظر داشتن ضوابط و اصول ساخت مسجد، به طراحی مسجدی در محله "ملک¬شهر" اصفهان می¬پردازد.
جدول(1): فصل بندی پژوهش
1.1. طرح موضوع
مسجد نماد حضرت حق و پیشگاه ربوبیت است و نماز، راز و نیاز انسان با خدا و در میان عبادات، پر رمز و راز¬ترین آنهاست، بنابراین معماری مسجدی که در آن نماز برپا می¬شود باید صورتی بیآفریند درخور معنای آن. معماری این بنا باید کیفیت فضایی و روح معنوی لازم را بیآفریند تا بستری مناسب برای نیایش و رامش در برابر مبداء آفرینش انسان فراهم شود و قرب به خدا در عالی¬ترین شرایط صورت پذیرد. پس بنای مسجد باید تجلی گاه مفاهیم متعالی ماورائی در این عالم خاکی باشد. اما از آنجا که فهم حقیقی آن مفاهیم از محدوده ادراک آدمی خارج است، برای انعکاس در این عالم ناگزیر به تنزل مرتبه هستند. ابزار بیان معنویت در عالم ماده نیز باید در محدوده حواس آدمی قرار گرفته و مادی باشد، ماده¬ای که با زبانی رمز آلود اشاراتی لطیف با آن عالم داشته باشد. می توان گفت طراحی یک مسجد زمانی موفق¬تر است که بین قابلیت¬های ماده (صورت و کالبد بنا) و مفاهیم تجلی یافته از طریق آن (معنا و محتوای بنا) تعادل برقرار کند.
یکی از این ابزار مادی و ویژگی¬های کالبدی مسجد، «هندسه» آن است. هندسه¬ای که از دیرباز بر اساس نظامات عددی حاکم بر جهان قرار داشته و در دست معمار مسلمان ابزاری برای مفهوم ساختن وحدانیت، کثرت، نظم و هنجار حاکم بر هستی، یعنی همان مفاهیم اسلامی بوده است. معمار مسلمان که معماری مسجد را دستمایه ظهور احساس معنوی خویش می¬کند، باید که ماده را معنا و هندسه را مفهوم داده و از روح معنوی خویش نیز در کالبد مادی بدمد.
در طول تاریخ نیز اندیشمندان، فلاسفه و معماران نقش معنایی هندسه را دریافته و به آن اشاراتی داشته-اند. از آن جمله افلاطون که هندسه را متعلق به عالم مثال و پیوند دهنده عالم معقولات و محسوسات دانسته است و از آنجا که بنای مسجد به عنوان نمادی از بهشت بر روی زمین نیز نقشی واسط بین این دو عالم ایفا می کند، بررسی «هندسه مسجد» اهمیتی دوچندان می¬یابد.
سید حسین نصر در پیشگفتار کتاب «حس وحدت» اشاره می¬کند که در معماری سنتی ایران، هندسه شکل¬ها تنها ابزار فنی نبوده بلکه نقشی مهم¬تر نیز داشته و با حالات درونی انسان هماهنگی دارند. او به ارزش¬های غیر کمی هندسه اشاره کرده و بر وجود مفاهیم در شکل به طور واضح تأکید دارد. شکل مربع کعبه تنها یک مربع نیست بلکه همچنین نمادی از ثبات و کمال گرایی است و نشانی از قصر چهار وجه بهشتی است که کعبه، تصوری دنیایی از آن است. اشکال مورد استفاده در معماری مساجد اصیل از مفهوم سنتی ریاضیات و به ویژه هندسه و صورت¬های هندسی جدایی ناپذیرند. شکل¬های هندسی چیزی بیش از ابزار تکنیکی صرف هستند. هرچند به این معنا در معماری نیز عمل می¬کنند ولی ورای این عملکرد مادی، دارای وظیفه مهم¬تری هستند و آن یادآوری انسان است با زبانی لطیف و پنهانی.
از سوی دیگر، در مساجد امروزی چه بسا معمار مسلمان، در تمام مراحل ساخت مسجد به آن هدف غایی نمی¬اندیشد که به درستی و وسواس ابزار بیان آن هدف را نیز به کار بندد. بنابراین سیر تدریجی رو به تکامل اندیشه¬ها و اهداف معماران گذشته نیز، در مقایسه با معماران معاصر انقطاع یافته و همین امر در گسست کمی و کیفی مساجد اخیر از مساجد اصیل گذشته بی¬تأثیر نبوده است.
از دیدگاه این پژوهش می¬توان با دستیابی به هندسه مناسب مساجد که از یک سو وابسته به شرایط ساخت هر مسجد بوده از سوی دیگر کلیتی پایدار و ازلی دارد، به الگوی مناسب جایگاه معنوی-کالبدی مساجد دست یافت.
1.2. ضرورت یا اهمیت پژوهش
نیاز به انجام این پژوهش با توجه به موضوعات زیر اهمیت می¬یابد:
• جایگاه و شأن مسجد به عنوان تجلی گاه عالم معنا در عالم ماده، در معماری اسلامی.
• نقش کالبد معماری در بیان معنای آن.
• اهمیت هندسه به عنوان یکی از بنیادی¬ترین ابزار کالبدی بنا.
• نقش پیوند دهنده هندسه میان عالم معنا و عالم ماده و درنتیجه افزایش اهمیت بررسی هندسه در معماری مسجد.
• قابلیت بررسی هندسه در ابعاد مختلف معماری؛ هندسه اشکال، نقوش، عملکردها، کیفیت¬ها، روابط فضایی، سازه و ... .
• انحطاط و جدایی کالبدی و محتوایی مساجد معاصر از مساجد غنی گذشته.
• وجود مساجد غنی در شهر اصفهان.
1.3. زمینه های پژوهش
زیرساخت و خمیر مایه عالم و مبنا و اساس و پایه جهان هستی، زائیده هندسه و قدر است و همین امر سبب توجه همیشگی انسان به موضوع هندسه شده است. هر آنچه در هستی قدر و اندازه و هندسه یافته، ترسیم جهان بالاتری است در محدوده ادراک آدمی و هندسه، واسطی میان این دو عالم است که همین امر آن را واجد هر دو ویژگی صوری و معنایی کرده است. «علم هندسه» به عنوان دانشی تخصصی و کلیدی، از دیر باز به مفاهیم کمی و عددی و نیز معانی کیفی و رمزی هندسه می¬پردازد.
اشکال هندسی همواره مورد توجه طراحان، معماران، ریاضیدانان و فلاسفه بوده¬اند. نخستین بار اقلیدس 300سال قبل از میلاد مسیح، تمام اصول هندسی را جمع آوری کرد که این اصول تا به امروز نیز محور کار معماران و طراحان قرار دارند. اشکال پایه مربع، دایره و مثلث مهمترین اشکالی بوده¬اند که اقلیدس به بررسی آنها پرداخته¬است. اشکال دیگر چون اشکال افلاطونی و بوزجانی نیز از اشکال مهم مطرح شده در معماری¬اند که در واقع بر¬گرفته از همان سه شکل پایه اقلیدسی می¬باشند.
ابن خلدون (808-732 ه.ق) بنیانگذار جامعه شناسی تجربی، فلسفی و تاریخی نیز به بررسی دقیق هندسه در ریاضیات و معماری و شهرسازی پرداخته است. وی در باب تأثیر هندسه بر تفکر و اندیشه می¬گوید: باید دانست که هندسه ذهن را روشن و فکر را مستقیم می¬سازد. جمله براهین آن بس روشن و بسامان است. بعید است که به استدلال هندسی خطا راه یابد، زیرا که سخت متقن و منظم است. لذا فکری که پیوسته خود را به هندسه وا می¬دارد، بعید است که به خطا در¬افتد.
مطالعه در معماری مسجد از دیدگاه¬های تاریخی، جغرافیایی و نیز عملکردهای فضایی، تزئینات و نقوش، رنگ و نور و ... در ایران و سایر کشورها انجام شده است. از آن جمله می¬توان به سلسله همایش¬های معماری مسجد در ایران اشاره کرد که با نگاهی به گذشته، حال و آینده مساجد، مطالعات و دیدگاه¬های متنوعی را در باب معماری مسجد گردآوری می¬کند. اما نگاه به معماری بنایی واسط میان دو عالم ماده و معنا، آن هم با کمک ابزار واسطی چون هندسه بحث مفصل و حساسی است که تعدادی از اندیشمندان و صاحب نظران برجسته معماری به آن پرداخته¬اند. ¬سید حسین نصر، استاد ایرانی دانشگاه جورج واشنگتن آمریکا و پیرو فلسفه سنت¬گرایی، در آثار مختلف خود به تناسب از جایگاه هندسه در معماری اسلامی و به طور خاص در مساجد سخن گفته است. وی با تأکید بر اینکه زبان هندسه شیوه مناسب بیان توحید است چنین می¬گوید: هنر اسلامی بر عکس آنچه در وهله اول به نظر می¬رسد، فقط استدلالی نیست بلکه از تمثیلات انتزاعی هندسی برای «تجسم» توحید مدد می¬طلبد، از آنجا که فقط با توسل به احکام سلبیه و از طریق طرح¬های منتظم هندسی می¬توان در عالم مادی به توحید اشاره کرد. دکتر کیت کریچلو(Keith Crithchlow) استاد ممتاز بخش هنرهای تجسمی اسلامی و سنتی انستیتوی معماری prince of wales در کتاب خود به نام"The Use of Geometry in Islamic Lands" اهمیت هندسه را در میراث هنر اسلامی و چگونگی کاربرد آن را در حال حاضر توضیح می¬دهد.¬¬ مهندس کامبیز حاجی¬قاسمی، استاد معماری دانشکده معماری و شهر¬سازی دانشگاه شهید بهشتی تهران، سه نوع هندسه برای معماری در نظر می-گیرد: اول؛ هندسه اشکال ظاهری در معماری مسجد مانند مربع، مستطیل، دایره و... که محور پژوهش حاضر است. دوم؛ هندسه پنهان که در اصول ترسیمات هندسی در لایه¬های پنهان معماری نهفته است. سوم؛ هندسه نقوش و تزئینات معماری. ایشان با مطالعه بر روی هندسه پنهان مساجد مختلف در حال گردآوری مجموعه¬ای به نام "نظم بلورین" می¬باشند. در میان مطالعات و تحقیقات دانشجویان در این زمینه، یکی از شاخص¬ترین و موفق¬ترین آثار، رساله کارشناسی ارشد آقای علی عمادی استرآبادی، تحت عنوان "هندسه، هستی، هنر؛ نگرشی بر معماری عالم" می¬باشد که به درک اتصال دقیق میان هندسه و مبانی و اصول جهان¬بینی و هستی¬شناسی اسلامی می¬پردازد. وی هندسه را زیرساخت و خمیر مایه عالم و مبنا و اساس و پایه جهان هستی دانسته و آن را در هنرهای مختلف از جمله معماری بررسی می¬کند.
در یک نگاه کلی می¬توان چنین بیان کرد که در طول تاریخ اصول و مبانی اسلامی به زبان هندسه -که با خود مفاهیم نظم، تقارن، وحدت، زیبایی، تعادل، سلسله مراتب و... را به همراه دارد- به صورت آثار معماری در آمده و بررسی شده¬است، چه بسا که این مفاهیم خود برآمده از مبانی اسلامی¬اند. نگاه خاص به معماری مسجد به عنوان شاخص¬ترین بنای اسلامی و تدقیق در اشکال هندسی آن، موضوعی است که کمتر به آن پرداخته شده است و پژوهش حاضر بر آن است تا حد توان به این مهم بپردازد.
1.4. پرسش¬ها و فرضیه¬های پژوهش
این پژوهش به بررسی هندسه در مسجد می¬پردازد. با توجه به اهداف پژوهش، پرسش¬های پژوهش عبارتند از:
• شأن و جایگاه حقیقی مسجد کدام است؟
• مفهوم هندسه در معماری چیست؟ مفاهیم وابسته به آن کدام است؟
• رابطه هندسه به عنوان یکی از مهمترین ابعاد کالبدی بنا با معنای آن چگونه است؟ تا چه میزان می¬توان معنا و محتوای هر بنا را به زبان هندسه بیان کرد؟
• نقش هندسه در طراحی مسجدی به مفهوم حقیقی چگونه است؟
با توجه به اهمیت شناخت جایگاه هندسه در طراحی هر اثر معماری، این پژوهش به مطالعه هندسه تعدادی از مساجد غنی گذشته می¬پردازد که ضمن داشتن اعتبار درونی، استفاده از نتایج تحقیق موردی در حوزه¬های مشابه قابل تکرار و تا حدودی قابل تعمیم می¬باشد. با توجه به پرسش¬های مطرح شده، فرضیه¬های زیر مورد توجه این پژوهش می¬باشند:
• یکی از مهمترین عواملی که به «¬معماری مسجد» غنای کمی و کیفی می¬بخشد، مفاهیمی است که به صورت کالبد ـ به ویژه در بعد هندسی آن ـ در آمده است.
• با شناخت هندسه متناسب معماری مسجد، که برآمده از معنای مسجد و عالم ماوراء است، می توان به الگوی معنوی پایداری برای تمامی مساجد دست یافت و آن را با توجه به موقعیت مکانی- زمانی مساجد مختلف به کار برد.
1.5. اهداف پژوهش
هدف اصلی این تحقیق طراحی مسجدی در شهر اصفهان بر اساس شناخت هندسه در معماری و بررسی هندسه تعدادی از مساجد غنی شهر اصفهان می¬باشد. اهداف کلی پژوهش عبارتند از:
• شناخت روش سنجش مناسب برای طراحی مسجدی با جایگاهی حقیقی.
• دستیابی به الگویی شکلی در کالبد مسجد که متناسب با محتوا و معنای ماورائی آن باشد، جهت استفاده در طراحی¬های امروزی.
• بررسی مفهوم هندسه مسجد در مطالعه موردی مساجد اصیلی از شهر اصفهان با کاربرد منطقه¬ای و شهری.
• بررسی نقشه¬های مساجد شامل پلان¬ها، نما¬ها، مقاطع و احجام، به عنوان مدلی برای تعریف هندسه شکلی آنها.
• شناخت هندسه مسجد در ارتباط با سازه، عملکرد، تقارن و تعادل فضایی آن.
• استفاده از شیوه مطالعات هندسی مساجد در سایر ابنیه جهت رسیدن به الگوی هندسی مناسب آنها.
1.6. روش تحقیق
در این پژوهش با انتخاب تعدادی از مساجد غنی و ارزشمند گذشته در شهر اصفهان، به مطالعه و بررسی هندسه آنها پرداخته می¬شود. این کار با بررسی هندسه پلان¬ها، نما¬ها، مقاطع و احجام مساجد انجام می¬شود تا به الگوی هندسی متناسب مسجد تقرب یابیم. بنابراین روش تحقیق کیفی، تحلیلی و استقرایی می¬باشد. الگوی به دست آمده، در طراحی مسجدی در محله "ملک شهر" اصفهان، مبنای طراحی قرار می¬گیرد.
روش انجام پژوهش به دو صورت کتابخانه¬ای و میدانی می¬باشد. مطالعات تاریخی در زمینه پژوهش¬ها و نظریه¬های مرتبط با موضوع این تحقیق، مستلزم پژوهش کتابخانه¬ای، و بررسی نمونه¬های انتخابی مستلزم پژوهش میدانی است.
1.7. تعریف اصطلاحات
• هندسه: هندسه مطالعه انواع مختلف اشکال و خصوصیات آنهاست. همچنین مطالعه ارتباط میان اشکال، زوایا و فواصل است. از نقطه، خط، سطح و حجم برای¬ ترسیم اشکال استفاده می¬شود.
• مقدس: مقدس در فرهنگ لغت معین به مفهوم پاک و پاکیزه و منزه آمده است. امر قدسی از تجلی اعجاز گونه امر روحانی در اثر مادی و آسمان در زمین حکایت می¬کند. طنینی غیبی است که انسان خاکی را به منشاء الهی خویش متذکر می¬شود.
• هندسه مقدس: هندسه مقدس مقدمه¬ای است بر هندسه¬ای که قدما آموزش می¬دادند و امروز نیز در دانش نو، ساخت جهان بر آن استوار است. متفکران مصری، یونانی و هندی از ازمنه گذشته دریافته بودند که کلیه اعداد و اشکال بر آنچه که در جهان خود نظاره می¬کردند تأثیر فوق العاده می¬گذاشتند.
• رمزSymbol : معنایی که در حجاب صورت عرضه می¬گردد، خویشتن را به گونه رمز جلوه¬گر می¬نماید. ... صورت رمز تجلی معنای باطنی آن است. ... صورت عالم، پائین¬ترین رمز عوالم بالاتر است و بدین ترتیب این صورت، معنایی عمیق¬تر و گسترده¬تر از سعه وجودی خویش را جلوه¬گر می¬سازد. ... پس رمز به صورت یک نردبان معنایی عمل می¬نماید که پله پله ادراک انسان را به حقیقت وجود عروج می¬دهد. اگر این توسعه تدریجی و رمزی در معنا نبود، وجود محدود نمی¬توانست امکان ادراک دفعی نا¬محدود را داشته باشد.
• کهن الگو Architype: میراثی که به صورت ناخودآگاه جمعی از گذشته بسیار دور به انسان می¬رسد، کلیت فراگیری دارد، به طوریکه خاصیت الگو را پیدا کرده و به دلیل قدمت بسیار کهنی که دارد «کهن الگو» نامیده می¬شود.
• مساجد اصیل: در مسجد اصیل که در واقع الگوی اصلی یا پیش الگوی (Prototype)مسجد ایرانی است، بانی و معمار مشخص بوده و یک دوره مشخص طراحی و بنیان گذاری دارد. مصالح سازنده این مساجد، یک واحد سازنده مانند خشت یا آجر است که با چیدمان¬های متفاوت عناصری مثل دیوار و سقف، فضاهایی را می¬سازد که در الگوی خرد فضاهای کوچک، در الگوی میانه فضاهای متوسط و در الگوی درشت و همجواری فضاها، فضاهای درشت را به وجود می¬آورند. در این مساجد، عناصر شاخصی مثل گنبد، مناره، سردر ورودی و ایوان وجود دارد که در یک ارتباط فضایی به صورت حیاط مرکزی با یکدیگر و با بیرون ارتباط برقرار می¬کنند.
فرمت فایل : word(قابل ویرایش)
تعداد صفحات:15
فهرست مطالب:
شناسایی احکام و دستورات حاکم بر ساخت مساجد:
احکام وارد بر مسجد از احادیث و روایات:
الف) نقاشی کردن در مسجد:
ب) نوشتن آیات قرآنی بر در و دیوار مسجد:
ج) کیفیت دیوار مسجد:
د) مناره مساجد:
هـ) ساختن مقصوره در مسجد:
ز) سقف ساختن برای مسجد:
و) محل دستشویی مسجد:
ح) معامله و صنعتگری در مساجد:
ط) حضور کودکان در مسجد:
ی) قضاوت و اجرای حدود در مسجد:
ک) اعلام اشیاء گمشده در مسجد:
ل) احکام و آداب مسجد:
م ) گذرگاه قراردادن مسجد:
ن) سرودن شعر در مسجد:
س) پیاده روی تا مسجد:
خ) روشن نگه داشتن مساجد:
ض) توقف بیهوده در مسجد:
ق) با طهارت به مسجد رفتن:
ر) محراب مسجد:
ش) کیفیت ستون های مسجد:
ت) درختکاری در مسجد:
ث) دفن میت:
ع) نصب عکس در مسجد:
پ) خوابیدن در مسجد:
گ) اجرای مراسم عروسی و ازدواج در مسجد:
غ) ورود کفار و مشرکین به مساجد:
ص) بلند کردن صدا در مسجد:
ظ) عدم جواز تبدیل مسجد به کوچه و خیابان:
بررسی نقش مصالح و تکنولوژی در مساجد:
چکیده:
شناسایی احکام و دستورات حاکم بر ساخت مساجد:
در این قسمت سعی براین است که احکام جاری برساخت مسجد را به اجمال برشماریم. در این روند ابتدا چند نمونه از آیات قرآن را که در باب ساختن مسجد است، ذکر می نماییم و سپس مستنداتی از احادیث و روایات ائمه اطهار (ع) را در ساخت مسجد بیان می کنیم و در آخر به نتیجه گیری در این باب می پردازیم.
احکام وارد وارد بر مسجد از آیات قرآنی:
« یا بنی آدم خذوا زینتکم عند کل مسجد »
معنی: ای فرزند آدم هنگام رفتن به مسجد خود را با زینت آراسته سازید.
(آیه 31 سوره مبارکه اعراف)
« و من اظلم من منع مساجدالله ان یذکر فیها اسمه و سعی فی خرابها اولئک ماکان ان یدخلو ها الا خائفین »
معنی: چه کسی ستمکارتر از کسانی است که از بودن نام خدا در مساجد جلوگیری می کنند و سعی در ویرانی آنها دارند. شایسته نیست آنان با ترس و وحشت وارد این کانون های عبادت شوند، بهره آنان در رسوایی در دنیا و در سرای دیگر عذاب الیم است.
(آیه 114 سوره مبارکه بقره)
« ما کان مشرکین این یعمروا مساجد الله علی انفسهم بالکفر اولئک حبطت اعمالهم و فی النار هم الخالدون »
معنی: مشرکین حق ندارند مساجد را آباد کنند در حالی که به کفر خویش آگاهی دارند،آنها با اعمالشان نابود شده و در آتش جاویدان خواهند ماند.
(آیه 17سوره مبارکه توبه)
« انما یعمرو مساجد الله منم امن بالله و الیوم الاخر و اتام الصلوﺓ و اتی زکوﺓ ولم یخشی الا امه فعسی اولئک ان یکنوا من المتهدین »
معنی: مساجد الهی را تنها کسی آباد می کند که ایمان به خدا و روز قیامت آورده و نماز را برپا دارد و زکات را بپردازد و از چیزی جزخدا نترسد. ممکن است چنین گروهی هدایت یابند.
(آیه 18سوره مبارکه توبه)
« قل امر ربی بالقسط و اقیموا وجوهکم عند کل مسجد و ادعوه مخلصین لم الدین کم بداکم تعودون »
معنی: بگو ای رسول ما، پروردگار من شما را به عدل و درستی امر کرده و نیز فرموده در هر عبارت روی به حضرت او آورید و خدا را از سر اخلاص بخوانید که چنانکه شما را در اول آفرید دیگر بار به سویش باز آیید.
(آیه 21سوره مبارکه اعراف)
« و الذین اتخدوا مسجداً ضرارا و کفر تفریقیا بین المومنین و لمن حارب الله و رسوله من قبل ان اردنا الا الحسنی »
معنی: آن گروه منافقی که مسجدی به زبان اسلام بر پا می کنند و مقصودشان کفر و عناد
و ایجاد تفرقه کلمه مسلمانان و مساعدت با دشمنان دیرینه خدا و رسول بود و با این مسجد جز قصد خیر و توسعه اسلام را نداریم و خدا گواهی دهد که محققا دروغ می گویند.
(آیه 107سوره مبارکه توبه)
« لاتقم فیه ابدا لمسجد اسس علی التقوی من اول یوم احق ان تقوم فیه رجال یعبون ان یطهروا و الله یحب المطهرین »
معنی: تو ای رسول ما هرگز در مسجد آنها قدم نگذار و همان مسجد (قبا) که بنیانش از اول برپایه تقوی محکم بنا گردیده براینکه در آن اقامه نماز کنی سزاوارتر است که در آن مسجد مردان پاکی که مشتاق تهذیب نفوس خودند در آیند و خدا مردان پاک و مهذب را دوست دارد.
(آیه 108سوره مبارکه توبه)
« ایها الذین امنوا انما المشرکون نجس فلایقربوا المسجد الحرام بعد عامهم هزاران خفتم علیه منسوف یغنیکم الله »
معنی: ای کسانی که ایمان آورده اید محققاَ بدانید که مشرکان نجس و پلیدند و بعد از این سال نباید قدم به مسجد الحرام بگذارند و اگر در اثر دورشدن تجارت و ثروت آنها شما از فقر بترسید که خدا به فضل خود شما را از خلق و از مشرکان بی نیاز خواهد کرد، او به حوائج داناست و در کمال حکمت و عنایت است.
(آیه 28سوره مبارکه توبه)
« ان الذین کفروا و یعمدون من سبیل الله و المسجد الحرام الذی جعلناه للناس سواء العاکف فیه و الباد و من یره فیه بالعاد مظلم من عذاب الیم »
معنی: آنان که به خدا کافر شده و مردم را از دین خدا منع می کنند و نیز از مسجد حرامی که با حرمت احکامش را برای آن شهر و بادیه نشینان یکسان قرار دادیم مانع مردم می شوند و کسی که در آنجا اراده الحاد و تعدی کرده و به خلق ستم کند همه را عذاب دردناک می چشانیم.
(آیه 25سوره مبارکه حج)
« و من حیث خرجت خول و جهک شطر المسجد الحرام و انه للحق من ربک و ما الله بغافل عما تعلمون »
معنی: ای رسول از هرکجا و به هر دیاری که بیرون شدی رو به جانب کعبه کن و شما مسلمین هم هرکجا بودید ...
(آیه 18سوره مبارکه جن)
« و من حیث خرجت خول و جهک شطرالمسجد الحرام و حیث و ماکنتم ... »
فرمت فایل : word(قابل ویرایش)
تعداد صفحات:101
عنوان :بررسی میزان تأثیرفعالیت های فرهنگی مساجد بر روی جوانان ( مطالعه ی موردی بر روی جوانان 17-30 ساله ی منطقه ی مهرآباد جنوبی )
چکیده ی تحقیق:
در این تحقیق سعی شده تا با بررسی و مشخص نمودن کارکرد های اساسی مسجد که سبب شده در طول تاریخ نقشی سرنوشت ساز هم ازجهات اجتماعی ، سیاسی و هم در زمینه ی تربیت نسل جوان داشته باشد مشخص شود و سپس به بیان ضعف امروزی مساجد که سبب دوری نسل جوان امروزی از مسجد شده پرداخته شده تا با تکیه بر تحقیقاتی که در گذشته در این زمینه انجام شده بتوان پاسخ گوی سؤالاتی از این دست بود :
آیا مساجد تنوانسته اند تبلیغات گسترده برای جذب جوانان منطقه انجام دهند تا پس از آن بتوانند برنامه های فرهنگی را اجرا کنند ؟
آیا متولیان فرهنگی مساجد(امام جماعت،بسیج مسجد،هیأت امنای مسجد) توانسته اند برنامه هایی را طرح ریزی و اجرا کنند که هم جوانان را به مسجد جذب کندوهم بتواند پاسخ گوی مسایل روز و اساسی آنان نیز باشد ؟
آیا مساجد توانسته اند از نیروهای متخصص و نخبه ی خود که برای جوانان جذاب باشند بهره برده و به حل و فصل معضلات فرهنگی جوانان بپردازند ؟
در فصل اول تحقیق پس از بیان مسأله به ترتیب اهداف تحقیق ،اهمیت و ضرورت تحقیق ،سؤال و فرضیه تحقیق ، متغیر های تحقیق و تعاریف و مفهوم های اولیه پرداخته شده است .
در فصل دوم تحقیق سوابق نظری و عملی تحقیق تا جایی که مقدور بوده از منابع مختلفی نظیر مقالات ، کتابها وسایت های علمی تهیه شده است .
در فصل سوم روش تحقیق ، جامعه ی آماری ، حجم نمونه ، شیوه ی نمونه گیری ابزار جمع آوری اطلاعات و روش آماری در تجزیه و تحلیل اطلاعات ذکر شده است .
در فصل چهارم اطلاعاتی که از طریق پرسشنامه به دست آمده اند با استفاده از نمودار توصیف شده اند و سپس با استفاده از آزمون خی دو فرضیه ها آزمون شده اند و اطلاعات به دست آمده از آنها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است .
در فصل پنجم نتایج اصلی تحقیق و یافته های فرعی از تحلیل پرسشنامه به دست آمده اند ذکر شده و سپس به جمع بندی نتایج پرداخته شده است در آخر هم محدودیت ها و موانع فرا روی تحقیق و همچن ینتوصیه به پژوهشگران دیگر ذکر شده است
البته در پایان تحقیق نیز منابع و مآخذ و همچنین یک نسخه از پرسشنامه به عنوان ضمیمه در تحقیق قرار داده شده است .
فهرست مطالب………………………………………………………………………………………………………..صفحه
فصل اول:کلیات تحقیق……………………………………………………………………………………….۷
مقدمه………………………………………………………………………………………………………….۷
توصیف موضوع مسأله…………………………………………………………………………………….۹
اهداف و اهمیت تحقیق…………………………………………………………………………………..۱۱
فرضیه………………………………………………………………………………………………………. ۱۳
تعیین و تعریف مفهومیوعملیاتی متغیرها…………………………………………………………..۱۴
فصل دوم : پیشینه ی تحقیق………………………………………………………………………………۱۸
فصل سوم : چگونگی انجام تحقیق……………………………………………………………………..۷۰
روش تحقیق…………………………………………………………………………………………..۷۰
جامعه ی آماری……………………………………………………………………………………….۷۰
تعداد نمونه……………………………………………………………………………………………..۷۰
شیوه ی نمونه گیری………………………………………………………………………………..۷۰
ابزار جمعآوری اطلاعات……………………………………………………………………………۷۰
روش آماری…………………………………………………………………………………………….۷۰
فصل چهارم : توصیف و تجزیه و تحلیل آماری…………………………………………………۷۲
تحلیل پرسشنامه…………………………………………………………………………………۷۲
آزمون فرضیه های تحقیق……………………………………………………………………۹۰
فصل پنجم:یافته های تحقیق………………………………………………………………………..۹۶
نتایج اصلی تحقیق……………………………………………………………………………..۹۶
یافته های فرعی تحقیق……………………………………………………………………..۹۷
جمع بندی………………………………………………………………………………………..۹۸
محدودیت های تحقیق………………………………………………………………………۹۹
منابع و مآخذ……………………………………………………………………………………………..۱۰۰
ضمائم……………………………………………………………………………………………………….۱۰۲
منابع و آخذ: