دانلود پایان نامه آماده
دانلود پایان نامه رشته روانشناسی بررسی رابطۀ ویژگیهای شخصیتی وسلامت روان دربین دانش آموزان مقطع دوم دبیرستان روستای عمید آباد با فرمت ورد و قابل ویرایش تعداد صفحات 101
مقدمه
شخصیت(Personality)شامل کل وجود فرداست و وضع عمومی بدن ،مهارتها،رغبت ها،امیدها،وضع ظاهر،احساسات وهیجانها،عادتها،هوش،خصوصیات اخلاقی،فعالیت ،معتقدات وافکار فردرادربرمی گیرد.شخصیت شامل آنچه فردامروزه هست وآنچه امیدواراست بشود می باشد.پس هرصفتی که فردرا ازافراددیگرمتمایزمی کندجنبه ای ازشخصیت اوراتشکیل می دهدکه ممکن است این صفت ازصفتهای بدنی باشدمانند نیرو،چاقی،لاغری،زیبایی،زشتی،و..... یاذهنی مانندهوش،استعداد،نوع افکار وعقایدو.... یاهیجانی وعاطفی مانندترسویی وبی باکی،عصبانیت وآرام بودن ،ویااخلاقی مانندراستگویی ،دروغگویی ،سهل انگاری وهمچنین ممکن است این صفت ،موروثی باشدمانندقد،رنگ پوست،رنگ موی سر،یااکتسابی مانندگرایش هاومعتقدات دینی وسیاسی وبنابراین ،می توان گفت :شخصت هرفردکل خصایص بدنی،ذهنی وعاطفی و اجتماعی واخلاقی – اعم ازموروثی و اکتسابی – هستندکه او رابطور آشکار ازدیگران مشخص می کند. شخصیت ایستا(static)نیست بلکه پویا(dynamic)یاپیوسته درحال تغییراست.وقتی ازشخصیت فردسخن می گوییم به یکتاوبی نظیربودن اوتوجه داریم زیرا دوفردهم شخصیت نمی توان یافت.درواقع،شخصیت فردهمان است که باضمیر«من»یاکلمه«خود»(self) ازآن تعبیرمی کندومنظورشناخت شخصیت فرد،شناخت ترکیب وسازمان رفتاراوبه صورت تمامی وکلّیت است(شعائری نژاد،1374). روانپزشکان فردی راازنظر روانی سالم می دانندکه تعادل بین رفتارها وکنترل او درمواجه بامشکلات اجتماعی وجود داشته باشد.از این دیدگاه انسان ورفتارهای اودرمجموع یک سیستم درنظرگرفته می شود.که براساس کیفیات تاثیروتأثر متقابل عمل می کنند.بااین دید سیستمیک ملاحظه می شودکه چگونه عوامل متنوع زیستی انسان برعوامل روانی اجتماعی اوتاثیرگذاشته وبالعکس ازآن اثرمی پذیرد. به عبارت دیگر دربهداشت وتعادل روانی انسان به تنهایی مطرح نیست بلکه آنچه موردبحث قرارمی گیرد پدیده هایی است که دراطراف اووجود داردوبرجمع سیستم ونظام اوتاثیرمی گذارندوازآن متأثرمی شوند.پس ازدیدروانپزشکی سلامتی عبارت است ازتعادل درفعالیت های زیستی،روانی،واجتماعی افراد که انسان ازاین تعادل سیستمیک وساختار های سالم خودبرای سرکوب کردن وتحت کنترل درآوردن بیماری استفاده می کند.روانکاوان وطرفداران فرضیه های روانکاوی (روان تحلیلی)ازشخصیت ایده آل صحبت می کنندو«من » رامیانجی بین خواسته های «نهاد » وکنترل و مؤاخذه «فوق من » می دانندوبهنجاری رامیانجیگری صحیح ومنطقی بین دوقدرت«نهاد»و«ابرمن»می دانند- روانکاوان به مراحل مختلف رشد روانی وعملکردصحیح وخالی ازتعارض الگو،استفاده ازمکانیسم های دفاعی سازنده درضربه ها وفشارهای شدید را دلیل برسلامت وتعادل روان می دانند.کارهای اریکسن وهارتمن نیزبه منظورتأیید این نظریه است(میلانی فر،1376).
بیان مسئله
ازدیرباز مفهوم شخصیت موردتوجه حکما ودانشمندان بوده است وبخصوص ارتباط آن باموضوعات اخلاقی ،رفتاری ،اجتماعی ازمباحث مهم واساسی به شمارمی رود. درباره شخصیت و ویژگیهای آن نظریه ها ودیدگاههای بسیارمختلف وهمچنین تعاریف بسیاری برای آن ارائه شده است. رایج ترین برداشت وتعریفی که محققان وروان شناسان داشته اندعبارت است ازمجموعه ویژگیهای جسمانی ،روانی ،رفتاری که هرکدام را ازافراد دیگرمتمایزومنحصربه فردمی کند(کریمی ،1374). یکی از ابتدایی ترین اموری که درجهت رشد وتوسعه هرعملی انجام می پذیردطبقه بندی کردن آن است وشخصیت نیزازاین قاعده مستثنی نبوده است .روان شناسان طبقه بندی های مختلفی درمورد شخصیت داشته اند وبرای هرطبقه نیزویژگیها وخصوصیات خاصی درنظرگرفته اند وانواع مختلف شخصیت را ارائه داده اند.تامین سلامتی افرادجامعه یکی ازمهمترین مسائل اساسی درهرکشوری محسوب می شودکه بایدآن راازدیدگاه سه بعدی جسمی ،روانی واجتماعی نگریست(شاملو،1372). بعدروانی بهداشت دربسیاری ازکشورهای درحال توسعه بنابه دلایل مختلف موردتوجه کافی قرارنگرفته است.سازمان بهداشت (1993)معتقداست درکشورهای درحال توسعه حجم مشکلات رفتاری و روانی رو به فزونی است وبی توجهی به آن درابعادفردی وخانوادگی واجتماعی اثرات سوء وغیرقابل جبرانی به جای می گذارد(حسینی،1371). درگذشته فرد درانجام وظیفه خودبا آهنگی یکنواخت اعمال تکراری وساعت هاکارمداوم درگیربود.امروزه هرفردفعالی با«شوک آینده»روبروست.این شوک درتمام سطوح قابل لمس است.براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت ،اختلالهای روانی،اختلالهای جدی وشایع هستندکه درسرتاسر دنیامشاهده می شودو دو پنجم ازتمامی ناتوانی ها به علت اختلالهای روانی،روانی اجتماعی وعصبی بود.واین مواردیک پنجم ازکل مراجعین به مرکزبهداشت عمومی راتشکیل می دهند.(آزاد،1375). اگرنیازهای زیستی و ورانی فردبه طورخود به خودارضاء می شدزندگی واقعاً آسان بود ولی چنان که می دانیم موانع زیادی،خواه محیطی وخواه درونی وجود داردکه مخل ارضای نیازهاهستند.این موانع موجب فشارروانی درفرد می گردند(آزاد،1375). آنچه مسلم است اول بایددرنظرگرفت که زندگی آدمی ازبدوتولد تامرگ مجموعه مبارزات باطبیعت است منتهی درهرمرحله ای ودرهرموردی به نحو مخصوص انجام می گیرد.بشردرطول زندگی بارویدادهای زیادی برخوردمی کندکه باعث بروز برخی مسائل روانی وجسمی می گرددوبدین سبب است که بهداشت روانی جامعه راتهدیدمی کندالبته هرچنداین عوامل چاشنی زندگی است ولی هیچ کس نمی تواندبدون آن زندگی کند.پس مسأله اصلی تحقیق حاضراین است که آیابین ویژگیهای شخصیتی وسلامت روانی رابطه وجود دارد؟
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیده
تقدیروتشکر
تقدیم به
فصل اول(کلیات پژوهش) 1
مقدمه 2
بیان مسئله 4
ضرورت واهمیت تحقیق 6
اهداف تحقیق 8
فرضیه های تحقیق 8
متغیرهای تحقیق 8
تعاریف نظری 8
تعاریف عملیاتی 9
فصل دوم(پیشینه پژوهش) 10
شخصیت ومفهوم آن 11
ضرورت مطالعه وشناخت شخصیت 13
نظریه های شخصیت(شخصیت ورویکرد روانکاوی) 14
نظریه تحلیلی یونگ 15
نظریه پویایی روانی –اجتماعی 16
نظریه بودائیسم درباره شخصیت انسان 18
نظریه اسلام درباره شخصیت انسان 20
الگوی شخصیت 21
پایداری شخصیت 22
تغییردرشخصیت 23
شخصیت سالم 24
ساختارشخصیت 26
همسانی شخصیت 29
تعریف سلامت روانی 30
تاریخچه سلامت روانی 30
کلیدسلامت روانی 32
چرابایددرموردسلامت روانی بدانیم؟ 32
اعتمادبه نفس،کلیدسلامت روانی 33
نظریه های سلامت روانی 34
1-الگوی گوردون آلپورت 34
2-الگوی کارل راجرز 35
3- الگوی کارل گوستاو یونگ 35
4-الگوی ویکتورفرانکل 36
5- الگوی اریش فروم 36
6-الگوی آبراهام مزلو 37
7-الگوی فریتس پرلز 38
تحقیقات انجام شده درزمینه سلامت روان وویژگی های شخصیتی 38
فصل(روش تحقیق) 42
روش تحقیق 43
جمعیت هدف 43
روش نمونه برداری وتعدادآنها 43
ابزاراندازه گیری 43
روش جمع آوری داده ها 49
فصل چهارم(تجزیه وتحلیل آماری) 50
تجزیه وتحلیل آماری 51
جدول1-4نمرات ویژگی های شخصیت وسلامت روان دانش آموزان دخترمقطع سوم دبیرستان 53
جدول شماره 2-4محاسبه ضریب همبستگی از راه اعدادخام(دختران) 55
جدول 3-4 محاسبه ضریب همبستگی پیرسون نمره های سلامت روان ویژگیهای شخصیتی دانش آموزان دخترمقطع سوم دبیرستان 57
جدول 4-4 مرات ویژگی های شخصیت وسلامت روان دانش آموزان پسرمقطع سوم دبیرستان 58
جدول 5-4 محاسبه ضریب همبستگی ازراه اعدادخام(پسران) 60
جدول 6-4 محاسبه ضریب همبستگی پیرسون نمره های سلامت روان ویژگیهای شخصیتی دانش آموزانپسرمقطع سوم دبیرستان 62
جدول 7-4 محاسبه آزمون معناداربودن ضریب همبستگی 64
جدول8-4 محاسبه آزمون معناداربودن ضریب همبستگی 66
جدول9-4محاسبه آزمون معناداربودن ضریب همبستگی 68
چدول شماره 10-4 نمرات سلامت روان دانش آموزان دختر وپسرمقطع سوم دبیرستان 69
جدول شماره 11-4 محاسبه آزمون معناداربودن ضریب همبستگی 72
فصل پنجم (بحث ونتیجه گیری) 73
بحث ونتیجه گیری 74
محدودیتهای تحقیق 76
پیشنهادات پژوهش 76
منابع ومآخذ 77
پیوست الف- پرسشنامه تست شخصیتی فارسی NEO(کامل) 79
پیوست ب- پرسشنامه سلامت عمومی (GHQ) 99
فرمت فایل : WORD (قابل ویرایش)
تعداد صفحات:94
فهرست مطالب:
عنوان صفحه
فصل اول: طرح تحقیق
1-1) مقدمه....................................................................................................2
1-2) بیان مسأله...............................................................................................3
1-3) ضرورت واهمیت پژوهش..............................................................................6
1-4) اهداف پژوهش: ........................................................................................9
1-4-1) اهداف اصلی: ........................................................................................9
1-4-2) اهداف فرعی:........................................................................................9
1-5) فرضیه های پژوهش:....................................................................................9
1-6) تعریف واصطلاحات واژه ها..........................................................................10
1-6-1) نظری ..............................................................................................10
1-6-1-1) سلامت روان ...................................................................................10
1-6-1-2) فقر...............................................................................................10
1-6-1-3) خانواده.........................................................................................11
1-6-2) عملی .............................................................................................11
1-6-2-1) سلامت روان...................................................................................11
1-6-2-2) فقر..............................................................................................11
فصل دوم : پیشینه تحقیق
2-1) مقدمه.................................................................................................13
2-2) مفهوم فقر............................................................................................13
2-3) انواع فقر..............................................................................................14
2-3-1) فقر مطلق..........................................................................................14
2-3-2) فقر نسبی..........................................................................................15
2-3-3) فقر عمومی........................................................................................16
2-4) آمار فقر مطلق و نسبی...............................................................................17
2-5) شاخص فقر (در سطح شهرستان خوی).............................................................19
2-6) ابعاد فقر..............................................................................................20
2-6-1) واقعیت............................................................................................20
2-6-2) برداشت فرد از وضعیت خود.....................................................................21
2-6-3) برداشت دیگران ازفقر..............................................................................21
2-6-4) عوامل اجتماعی ، فرهنگی و زمانی تأثیرگذار بر برداشت های مختلف از فقر...................22
2-7) شاخص های فقر.....................................................................................22
2-8) فقروخاستگاه های آن...............................................................................23
2-8-1) خاستگاه فردی....................................................................................23
2-8-2) خاستگاه اجتماعی.................................................................................24
2-8-3) خاستگاه دولتی...................................................................................25
2-8-3-1) اختصاص یافتن اموال دولتی به طبقه خاص..................................................25
2-8-3-2) ضعف های اجرائی.............................................................................25
2-8-3-3) سپردن امور بدست کم خردان................................................................26
2-8-3-4) کوتاهی در گرفتن حقوق محرومان و بازگرداندن به ایشان...................................26
2-8-3-5) خیانت کارگزاران و مأموران امور مالی........................................................27
2-8-3-6) شرکت ندادن محرومان در موضوعات سرنوشت ساز........................................27
2-9) تأثیرفقربربهداشت روانی ............................................................................28
2-9-1) آثارروانی فقر .....................................................................................28
2-9-1-1) کاهش عزت نفس .............................................................................28
2-9-1-2) اضطراب وتشویش خاطر .....................................................................29
2-9-1-3) اختلالات روانی ...............................................................................29
2-10) فقروآثارجسمی آن(آثارمنفی آن) ..................................................................30
2-11) آثارفرهنگی واجتماعی فقر.........................................................................32
2-11-1) فقرفرهنگی.......................................................................................32
2-11-2) انزوا..............................................................................................33
2-11-2-1) فقروانزوای حاصل ازآن........................................................................33
2-11-2-2) انزوای فکری وفرهنگی.........................................................................34
2-11-2-3) انزوای اجتماعی.................................................................................34
2-11-2-4) انزوای سیاسی ..................................................................................34
2-11-2-5) انزوای حقوقی..................................................................................35
2-11-2-6) انزوای محیطی( خانوادگی)....................................................................35
2-11-2-7) انزوای دینی.................................................................................... 36
2-11-3) پرخاشگری........................................................................................36
2-11-4) ضعف اخلاقی ونابهنجاری های اجتماعی........................................................36
2-12) آثارروانی فقر..........................................................................................37
2-12-1) کاهش عزت نفس.................................................................................37
2-12-2) اضطراب وتشویش خاطر..........................................................................38
2-12-3) اختلالات روانی....................................................................................39
2-13) رابطه فقروشخصیت انسان............................................................................41
2-13-1)کشته شدن شخصیت...............................................................................42
2-13-2) کشته شدن جسم و نیروی آن.....................................................................42
2-13-2-1) فوری...........................................................................................42
2-13-2-2)تدریجی.........................................................................................42
2-13-3) کشته شدن مواهب و استعدادها..................................................................43
2-13-4) اضطراب و نگرانی................................................................................43
2-13-5) سستی در باورها..................................................................................44
2-14) وظایف سنگین گروههای اجتماعی درمبارزه با فقر.................................................44
2-14-1) وظیفه عموم افراد جامعه..........................................................................45
2-14-2) وظایف عالمان دینی..............................................................................45
2-14-3) وظیفه مسؤلان آموزش وپرورش ................................................................45
2-14-4) وظیفه قوه مجریه ................................................................................46
2-14-5) وظیفه بازرگانان، تولیدکنندگان ونرخ گذاران....................................................46
2-14-6) وظیفه استادان دانشگاه ومتخصصان..............................................................46
72-14-7) وظیفه برنامه ریزان رسانه های گروهی........................................................47
2-14-8) وظیفه روزنامه نگاران ...........................................................................47
2-14-9) وظیفه نویسندگان ...............................................................................47
2-14-10) وظیفه طلاب علوم دینی حوزه هاودانشجویان ................................................48
2-15) تاریخچه بهداشت روانی ...........................................................................48
2-16) تاریخچه بهداشت روانی درایران ..................................................................52
2-17) هدف بهداشت روانی ..............................................................................53
2-17-1) پیشگیری ........................................................................................54
2-17-1-1) پیشگیری اولیه ...............................................................................54
2-17-1-2) پیشگیری ثانویه ..............................................................................54
22-17-2) درمان...........................................................................................54
2-17-3) بازتوانی یا توانبخشی............................................................................54
2-18) مفهوم سلامت......................................................................................55
2-18-1) نظام زیستی نگری...............................................................................57
2-18-2) نظام روان تحلیل گران ..........................................................................57
2-18-3) نظام رفتاری نگر.................................................................................57
2-18-4) نظام انسانی نگر..................................................................................57
2-19) عوامل مؤثر بر سلامت روان.......................................................................57
2-19-1) الگوی پزشکی ..................................................................................57
2-19-2) الگوی روان تحلیل گری ........................................................................58
2-19-3) الگوی رفتارنگری................................................................................58
2-19-4) الگوهای هستی نگر- انسانی نگر...............................................................58
2-19-5) الگوی بین فردی.................................................................................58
2-19-6) دیدگاه بین فرهنگی اجتماعی ...................................................................58
2-20) نظام ارزشی وسلامت روانی........................................................................59
2-21) معیارهای ایده آل سلامت روان ...................................................................60
2-21-1) تکامل روانی.................................................................................... 61
2-21-2) احساس هویت ..................................................................................61
2-21-3) به فعلیت درآوردن نیروهای ذاتی.............................................................. 62
2-21-4) استقلال.........................................................................................62
2-22) پیشینه موضوع پژوهش.............................................................................63
فصل سوم: روش انجام تحقیق
3-1) مقدمه ................................................................................................67
3-2) روش تحقیق..........................................................................................67
3-3) روش کارتحقیق......................................................................................68
3-4) جامعه پژوهش ونمونه آماری.......................................................................69
3-4-1) تعریف جامعه .....................................................................................69
3-4-2) تعریف نمونه .....................................................................................69
3-5) روش نمونه گیری ..................................................................................70
3-6) متغیر پژوهش.........................................................................................71
3-6-1) متغیر مستقل ......................................................................................71
3-6-2) متغیروابسته .......................................................................................71
3-7) ابزارهای گردآوری اطلاعات.........................................................................71
3-7-1) پرسشنامه سلامت عمومی(G.H.Q-28)........................................................72
3-8) نوع علائم و نشانه های هر مقیاس...................................................................73
3-9) شیوه نمره گذاری....................................................................................73
3-10) ویژگی های روانسنجی پرسشنامه سلامت عمومی.................................................74
3-10-1) روایی............................................................................................74
3-10-2) پایایی.............................................................................................75
فصل چهارم : بررسی روش های آماری
4-1) مقدمه.................................................................................................77
4-2) بررسی روش آماری..................................................................................77
4-3) توصیف یافته ها .....................................................................................78
4-3-1) فرضیه اول.........................................................................................78
4-3-2) فرضیه دوم ........................................................................................79
4-3-3) فرضیه سوم .......................................................................................80
4-3-4) فرضیه چهارم .....................................................................................80
4-4) نمودارها.............................................................................................82
فصل پنجم : نتایج و یافته ها
5-1) مقدمه.................................................................................................84
5-2) بحث و نتیجه گیری..................................................................................84
5-2-1) فرضیه اول ........................................................................................84
5-2-2) فرضیه دوم ........................................................................................84
5-2-3) فرضیه سوم ........................................................................................85
5-2-4) فرضیه چهارم .....................................................................................85
5-2-5) فرضیه پنجم ......................................................................................86
5-2-6) فرضیه ششم ......................................................................................86
5-3) محدودیت های پژوهش............................................................................86
5-4) پیشنهادات ...........................................................................................87
فصل ششم: کتاب شناسی یامطالب مرجع
6-1) فهرست منابع.........................................................................................90
6-2) منابع انگلیسی ........................................................................................91
6-3) ضمایم ...............................................................................................92
پرسشنامه
فصل اول:
مسأله یاطرح تحقیق
1-1)مقدمه
دربین تمامی نهادها، سازمانهاومؤسسات اجتماعی، خانواده مهمترین، ارزشمندترین واثربخشترین نقشها را داراست. خانواده طبیعیترین واحد تولید مثل و فراگیرترین واحد اجتماعی به شمار میآید؛ زیرا همه اعضای جامعه را دربر میگیرد. خانواده دارای اهمیت تربیتی و اجتماعی است. افراد از سوی خانواده گام به عرصه هستی مینهند و جامعه نیز از تشکل افراد، هستی و قوام مییابد و از آنرو که نهاد خانواده مولد نیروی انسانی و معبر سایر نهادهای اجتماعی است از ارکان عمده و نهادهای اصلی هر جامعه به شمار میرود. (نوابینژاد، 1380)خانواده کانون اصلی حفظ هنجارها، سنتها و ارزشهای اجتماعی، و نیز شالوده استوار پیوندهای اجتماعی و روابط خویشاوندی، و کانونی در جهت بروز و ظهور عواطف انسانی و مکانی برای پرورش اجتماعی کودک است. خانواده نظامی است که عملکرد آن از طریق الگوهای مراودهای صورت میگیرد. مراودت یا میانکنشهای تکراری، الگوهایی را به وجود میآورند مبنی بر اینکه یک نفر چه طور و چه وقت و با چه کسی رابطه برقرار کند. همین الگوهای مراودهای، تارهای نامرئی توقعات مکملی را تشکیل میدهد که نظمدهنده بسیاری از اوضاع و شرایط خانواده است. (مینوچین، 1974)
دورة جوانی از زمانهای بسیار قدیم تا کنون یکی از مهمترین دورانهای زندگی انسان به شمار میرفته ونقش خانواده دراین دوران حایزاهمیت است. فقدان عملکرد سالم خانوادگی میتواند عامل خطرآفرین اصلی برای زمینه سازی اختلالات روانی وتهدیدی جدی برای سلامت عمومی فرزندان باشد. پژوهش هایی، سعادتمند(1376) ومشهدیزاده (1381) نشان داده است که بین کارایی خانواده وسلامت عمومی فرزندان رابطه معناداری وجودداردوکارایی خانواده وسلامت عمومی والدین میتواند بر افسردگی و اضطراب فرزندان مؤثر باشد.شیبر و همکاران (2001) نیز نشان دادهاند که خانوادههای نوجوانان افسرده در مقایسه با خانوادههای گروه کنترل سطح بالایی از کارایی و عملکرد ناسالم را تجربه میکنند. کاربالو (1998، به نقل از صیادی، 1381) در بررسیهای خود پی برد که بین شکل خانواده و روابط درونی اعضای خانواده با بهداشت روانی نوجوانان رابطه معناداری وجود دارد. گاتز و گاتمن (1993) درتحقیقات خودبه این نتیجه رسیدند:والدینی که کارایی وعملکردناسالم دارند و برای حل تعارضهای خودشیوههای خصمانهای به کار میبرندفرزندانی دارند که از نظر معلمانشان دارای نشانههای افسردگی، اضطراب ورفتارهای ضداجتماعی میباشند»(به نقل از برجعلی 1380)؛ازاینرو،به سبب اهمیت موضوع، پژوهش حاضردرجهت شناسایی و نقش کارایی خانواده بر سلامت عمومی دانشجویان ارائه شده است. باتوجه به اینکه کارایی مطلوب خانواده و نیز نتایج و اثرات آن دررشدو شخصیت فرزندان مورد توجه صاحب نظران میباشد و همچنین اضطراب،افسردگی و اختلال در عملکرد اجتماعی فرزندان از جمله مشکلاتی است که فرزندان درسنین نوجوانی و جوانی ازخود بروز میدهند، به نظر میرسد که بین کارایی خانواده ها با سلامت عمومی فرزندان ارتباط وجود داشته باشد. بنابراین، پژوهش حاضر به منظور بررسی رابطه کارایی خانواده با سلامت عمومی فرزندان ارائه شده است.
1-2) بیان مسأله
مسأله های مادراین تحقیق این است که چه رابطه ای می تواندبین فقرخانوادگی وسلامت روان وجودداشته باشد. قانون توازن که بر همه ی عالم ازجمله انسان ها حکمرانی می کندازآدمی می خواهد تا با جان و روان خویش در راه تعادل گام بردارد بااین حال پدیده فقر،فقدان ضروریات زندگی ومعاش باعث از بین رفتن این یکسانی و توازن می شود و به آدمی زیان می رساند وسلامت روان فرد را به مخاطره می اندازد، بدیهی است که باید توجه بیشتری به آن داشته باشیم.
موضوع سلامت روان، شاخه ای از علم گسترده تر بهداشت روان است. با وجود بررسی های انجام گرفته مشخص شده که با مواردی از جمله پیشگیری از اختلال های روانی وحفظ شیوه های بهینه زندگی و بهداشت عاطفی سروکار دارد وفرآیندی همیشگی است که از بدو تولد تا هنگام مرگ ادامه می یابد و با اهدافی چون شکوفائی توان بالقوه ،شادکامی ، رشدو تحول هماهنگ و زندگی مؤثر و کارآمد، سعی می کند راهی برای جلو گیری از بروز اختلالات روانی داشته باشد و بتواند محیطی مؤثر و کارآمد برای زندگی انسان ها مهیا کند.نکتهای که ذکر آن در اینجا لازم است آن است که بحث دربارهی چگونگی تعریف سلامتْ یک بحث صرفاً نظری نیست؛ چرا که نحوهی تعریف سلامت و بیماری، نهتنها در اتخاذ شیوههای اندازهگیری سلامت، شناسایی عوامل دخیل در آن و دنبال کردن روشهای درمان بیماری و ارتقای سلامت نقش اساسی ایفا میکند، بلکه آثار اجتماعی، اقتصادی و حقوقی بسیاری را هم میتواند به همراه بیاورد. به طور مثال اگر در تعریف مفهوم سلامت از مفاهیم ناظر به ساحتهای درونی انسان استفاده شود، برای سنجش آن نمیتوان به روشهای کمّی صرف، قناعت کرد و بهرهگیری از روشهای کیفی شاید بتواند به افزایش دقت سنجشها در این زمینه کمک نماید. در عرصهی درمانی هم اگر تنها بعد زیستشناختی سلامت روان در نظر گرفته شود، شیوهی درمان منحصر به درمانهای دارویی خواهد شد. اما با در نظر گرفتن ابعاد روانشناختی، جامعهشناختی، و معنوی این مفهوم، اصلاح ساختارهای اجتماعی و بررسی وضعیت هویت دینی و معنوی افراد نیز در فرآیند درمان و بهبود سلامت روانی انسانها اهمیّت مییابد.
تا به امروزعوامل فراوانی بعنوان فاکتورهای خطرآفرین در سلامت روان مطرح شده اند. از جمله عوامل محیطی که شامل عواملی همچون آلودگی، سروصدا، ازدحام و معماری است،عوامل شخصی ازقبیل: فقدان مهار شخصی و عوامل اجتماعی مثل:تأثیر همسالان ،تبعیض و دهها مسئله دیگر که بعنوان فاکتورهای خطرسازی مطرح اند که سلامت روان فرد و جامعه را تهدید می کند.
امروزه در جهان نه تنها از تعداد فقرا کاسته نشده بلکه طبق آمارهای ارائه شده، روز به روز در حال افزایش است و منشأ بسیاری از مشکلات اساسی بشر می باشد.از جمله: اختلال در شخصیت فردی و اجتماعی، اختلال در تفکر، ضعف جسمی، فروپاشی نیروهای روحی و احساسی، بیسوادی، بزهکاری که ناشی از عدم آموزش و پرورش صحیح می باشد. ... و دهها مسأله ی دیگر که از نظر ها دور مانده است.
اکنون فقر به عنوان یکی از عوامل اصلی در سلامت روان جهانی مطرح است . دانیل گلمن (1994)میگوید: "این فقط یک پدیده امریکایی نیست، بلکه مسأله ای جهانی است .رقابت جهانی برای پایین آوردن دستمزد کارگران، فشاری اقتصادی به بار می آورد که به خانواده ها منتقل می شود، از جهانی صبحت می کنیم که در آن والدین به واسطه فشار مالی ناگزیرند تا ساعت های طولانی کار کنند ودر این صورت ناچارند فرزندان خود را به حال خویش رها کنند یا از تلویزیون به عنوان پرستار بچه استفاده کنند؛ زمانی که بیش از هر وقت دیگر کودکان در فقر بزرگ میشوند.״(صفحه68)
درست است که مسئله فقر و اثرات آن از پیچیدگی مخصوص به خود برخوردار است، اما این پیچیدگی نمی تواند دلیلی باشد تا ما آن را به صورت بسیار کم رنگ و حاشیه ای مطرح کنیم، با آنکه موضوع فقر بسیار اساسی و مهم به نظر می رسد و ما همواره شاهد حضور فقیران در جامعه و له شدن آنان در زیر بار مسئولیت های زندگی بوده ایم اما با این حال از این نکته غافلیم که فقر، مانع پیوند صحیح فرد با اجتماع می شود. چنین فردی به دلیل اینکه خود را فاقد قدرت و توانایی لازم برای حضور در نهایت به فردی گوشه گیر و منزوی تبدیل می شود.
فقر به خودی خود لطمات عاطفی جدی بر کودکان وارد می آورد: در سن پنج سالگی کودکان فقیرتر از سایر همسالان خود هراسان تر، مضطرب تر، و غمگین تراندو مشکلات رفتاری بیشتری از قبیل کج خلقی های مکرر و خرابکاری دارند، و این روند تا سنین نوجوانی ادامه می یابد. فشار فقر، زندگی خانواده را تباه می کندوالدین خانواده های فقیر عواطف خود را کمتر ابراز می کنند، مادران (که معمولاً تنها و بیکار هستند) افسرده تراند و در بین آنها از تنبیه های شدید مانند فریاد کشیدن ، کتک زدن و تهدیدهای جسمانی بیشتر استفاده می شود.اینها به علاوه پیامدهای دیگری که در طول قرن ها، جوامع مختلف بشری با آن دست به گریبان بوده اند، نتایج ناخوشایندی از مسئله فقر است؛ که کم و بیش مورد توجه روانشناسی معاصر قرار گرفته است.باتوجه به اهمیت موضوع دراین پژوهش به بررسی رابطه فقراقتصادی خانواده با سلامت روان در دانش آموزان مقطع متوسطه شهرخوی درسال تحصیلی 91-90پرداخته شده است.
1-3) اهمیت وضرورت انجام تحقیق
رشدوتکامل انسان ورسیدن به مراتب عالی چه از لحاظ معنوی وچه مادی بستگی داردبه اینکه اولا:استعدادوویژگی های خاصی که خداوند دروجودهرانسانی، براساس نیازمندی هاوظرفیت های وجودی اوجهت رسیدن به اهداف آفرینش،همان رشدوشکوفائی می باشد،قرار داده شکوفایی گرددوثانیا: شرایط موجوددراجتماع، یعنی امکانات ووسایلی که جهت رسیدن به این اهداف وشکوفا کردن این استعدادها ضروری است،فراهم گردد.(ر.ک،آرام،1376)پس همچنان که می دانیم نیروهایی به صورت بالقوه در وجود آدمیان نهفته است که باید شرایط و امکانات جهت به فعلیت درآمدن آنها مهیا شود وگرنه باعث میشود این نیروها بصورت پنهان در وجود انسان ها باقی بمانند و شرایط بروز و ظهور نیابند، و سلامت روان فرد را دچار آسیب های جدی بنمایند.دراهمیت تحقیق درخصوص سلامت روان وعوامل اثرگذاربرآن بایدگفت که آ.پ رسالت اساسی درفراهم ساختن زمینه های رشد دانش آموزان برعهده دارد.وعلاوه براین تحقیقات نشان داده که برخورداری ازسلامت روانی بهترنتایج مثبتی همچون رفاه ذهنی، احساس خودتوانمندی، خودمختاری، کفایت، درک هم بستگی بین نسلی و توانائی تشخیص استعدادهای بالقوه هوشی وعاطفی،کاهش استرس درفرد،ایجاداعتمادبه نفس ؛درفرد دارد. بگونه ای دیگرمی توان گفت: بهداشت روان حالتی از رفاه است که در آن فرد توانائی هایش را باز می شناسد و قادر است با استرس های معمول زندگی تطابق حاصل کرده ، از نظر شغلی مفید و سازنده باشد و بعنوان بخشی از جامعه با دیگران مشارکت و همکاری داشته باشد. علاوه به اینهاچون مدرسه نقش اساسی درتسهیل رشدشخصیت دانش آموزان برعهده داردشناسایی دانش آموزان فقیروغنی وکسب معرفت درخصوص نقش فقردرسلامت روان،مدیران برنامه ریزان آموزشی وکلیه دستدرکان نظام آموزشی رابرفراهم ساختن فرصت های مناسب برای دانش آموزان فقیریاری رساند.
به همان اندازه که سلامت روان ، در روانشناسی اهمیت دارد، شناسایی عوامل مؤثر بر این موضوع نیز دارای اهمیت است. پژوهشگران همواره برای جنبه های مختلف فردی در ایجاد سلامت روانی اهمیت قائل بوده و مسئولان امور در بیشتر کشورها- بویژه در کشورهای پیشرفته برای رسیدن به این هدف از راهکارهایی چون ارتقاء سطح آموزش سلامت روان، گسترش امکانات و درمان بالینی جوامع به اصطلاح پیشرفته بصورتی ناباورانه از فقدان سلامت روانی رنج می برند. باوجود آموزشهایی که در زمینه ایجاد سلامت روان صورت گرفته است ما هنوز نظاره گر افزایش مسائلی مانند: استرس، افسردگی، عدم سلامت جسمانی و عدم کارکرد صحیح فرد و خانواده در سطح جامعه هستیم. هرچند تا به امروز تعریف های گوناگونی در مورد سلامت روان توسط روانشناسان ارائه شده و اختلاف نظرهائی در این زمینه وجود داشته، ولی بطور کلی می توان گفت: شکوفائی استعدادها و توانائی های بالقوه فردجهت رسیدن به خودشکوفائی وفراهم کردن محیطی کارآ،جهت ایجادزندگی بهتروبانشاط تر می باشد.(ر.ک.شاهی1379) به همین جهت این مسئله ما را بر آن می دارد که تحقیقی در زمینه بافت اجتماعی مؤثر در سلامت روان داشته باشیم.
به عنوان نمونه، بلنی(1986) : بررسی هیجان را – که از موضوعات روانشناسی معاصر است – تابع موقعیت های مرزی و تا حد زیادی وابسته به بافت( زمینه مورد مطالعه ) می داند. پاره ای از روانشناسان در تحقیقات اجتماعی- شناختی خود گفته اند حساسیت به بافت یک، قاعده است نه یک استثنا(احساس وتفکر، به نقل ازمجله معرفت،شماره84،آذر1383).
"به نظر می رسد که اصلاحات جزئی در عرصه های مختلف بیکاری، جمعیت، آموزش و پرورش ، بهداشت و... هیچ تأثیر مثبتی در کاهش روند تبعیض در جوامع نداشته و هر وقت به گفته خود آنان به اهداف این تغییرات رسیده اند نیازهای فقرا و محرومان همچنان باقی مانده و تغییری در وضع و حال آنان مشاهده نشده، مدارس خوب باعث شده که تعداد بیشتری از دانش آموزان فقیر مدرسه را ترک کنند، مراکز بهداشتی و درمانی بندرت فقرا را با آغوش گرم بپذیرند و در اجتماع جایگاه مناسبی ندارند و مورد طرد افراد جامعه قرار می گیرند و در اصل هیچ مدرکی در دست نیست که نشان دهد وفور در جایی باعث بهبود وضعیت فقرا شده و نگاهی به کشورهای توسعه یافته نشان می دهد که در دل این دنیای فراوانی، جزائر جدیدی از فقر در حال ظهورند."(دکتر فریده فرهی، وحید بزرگی1377).
بر خلاف پژوهش هایی که فقر را بصورتی کمرنگ ، در مجموعه ای از عوامل تأثیر گذار بر سلامت روان ذکر می کنند، در این پژوهش فقر را به عنوان عاملی قدرتمند که ممکن است جامعه را دچار آسیب جدی کند و سلامت روان افراد را در معرض نابودی قرار دهد ، در نظر می گیریم .حال باید دید که آیا سلامتی روان ارتباط و همبستگی معنا داری با مسئله فقر دارد یا نه ؟ وآیا میتوان گفت حضور فقر در جوامع انسانی، سلامت روان فرد را تهدید می کند ؟
البته باید توجه داشت که مبارزه با فقر و آثار آن ، خارج از حوزه روانشناسی هم ضرورتی غیر قابل انکار است ، ولی می توان گفت که طرح آن در این حوزه جنبه ی پیشگیرانه داشته و با بهداشت روانی فرد ساز گار تر است و بر خلاف برخی از فاکتورهای تأثیر گذار برسلامت روان ، فقر می تواند موضوعی راهبردی باشد و نتا یج آن به گونه ای ملموس و عینی است که قابل کاربرد و تعمیم به جامعه نیز هست.
1-4)هداف پژوهش
1-4-1)اهداف اصلی
1. تعیین رابطه ی بین فقر خانواده و سلامت روان دانش آموزان مقطع متوسطه .
2. مقایسه ی سلامت روان دانش آموزان متعلق به خا نواده های فقیر و عادی در دانش آموزان مقطع متوسطه .
1-4-2)اهداف فرعی
1.تعیین ارتباط بین فقر خانواده و کار کرد اجتماعی دانش آموزان مقطع متوسطه
2. تعیین ارتباط بین فقر خانواده و سطح افسردگی دانش آموزان مقطع متوسطه
3. تعیین ارتباط بین فقر خانواده وسطح اضطراب دانش آموزان مقطع متوسطه
4. تعیین ارتباط بین فقر خانواده و علائم جسمانی دانش آموزان مقطع متوسطه
1-5)فرضیه های پژوهش
1-5-1)بین فقر خانواده و سلامت روان دانش آموزان مقطع متوسطه شهرخوی رابطه وجود دارد .
1-5-2)سلامت روان دانش آموزان متعلق به خانواده های فقیروعادی متفاوت است.
1-5-3).بین فقر خانواده و علائم جسمانی دانش آموزان مقطع متوسطه شهرخوی رابطه وجود دارد.
1-5-4)بین فقر خانواده و سطح اضطراب دانش آموزان مقطع متوسطه شهرخوی رابطه وجوددارد.
1-5-5)بین فقر خانواده و کار کرد اجتماعی دانش آموزان مقطع متوسطه شهرخوی رابطه وجود دارد 1-5-6)بین فقر خانواده و سطح افسردگی دانش آموزان مقطع متوسطه شهرخوی رابطه وجود دارد.
1-6)تعریف اصطلاحات وواژه ها
1-6-1)نظری
یکی از شرایط لازم جهت رسیدن به سلامت روان ، برخورداری ازیک نظام ارزشی منسجم است، که در آن افراد جامعه بتوانند به حق طبیعی خویش برسند و تا حدودی فقر و کمبود را در زندگی اقتصادی ، اجتماعی و سیاسی خود احساس نکنند .
1-6-1-1)سلامت روان (Mental health) سلامت روان، شاخه ای از علم گسترده تر بهداشت روانی می باشد . کار شناس بهداشت جهانی ، سلامت فکر و روان را این گونه تعریف می کند: سلامت روان عبارت است از قابلیت ارتباط موزون و هماهنگ با دیگران، تغییر و اصلاح محیط فردی و اجتماعی و حل تضادها و تمایلات شخصی بطور منطقی، عادلانه و مناسب(میلانی فر1382).
لوینسون ومکارانش در سال 1962 سلامت روان را این طور تعریف کرده اند : سلامت روانی عبارت است از اینکه فرد چه احساسی نسبت به خود، دنیای اطراف خود، محل زندگی و اطرافیانش دارد، مخصوصاً با توجه به مسئولیتی که در مقابل دیگران دارد البته چگونگی سازش وی با درآمد خود و شناخت موقعیت مکانی و زمانی خویشتن حائز اهمیت است(میلانی فر1382).
1-6-1-2)فقر (poverty): نداری، بدبختی و تلخکامی است به فرد و یا جامعه ای فقیر و توسعه نیافته گفته می شود که دچار کمبود وسایل زندگی شود، غذا، لباس، مسکن، بهداشت و آموزش کافی در آن موجود نباشد، ازاین رو فرد در بحرانی ازمشکلات اقتصادی ونابسامانی ها بسرمی برد. ودرچنین جامعه ای فعالیت های ارزنده و ثمربخش رونق نمی گیرد، افراد از فقدان وسایل رفاه بخش زندگی و کمبود موادغذائی به شدت رنج می برند. توان تحرکریال قدرت دفاع و شخصیت آدمی ازدست می رود و درکارائی بهتروبهبود زندگی با شکست مواجه می شود، سلامت بدنی او به خطر می افتد و به انواع آشفتگی های ذهنی و روانی دچار می شود(حسینی،1380).
شیخاوندی درکتاب فقر،فقررا ،"برآورده نشدن نیازهای اساسی بشر به حد کفایت" تعریف کرده است(شیخاوندی،1354).فقررامی توان وضعیتی دانست که در آن افراد فقیر براثر رفتارتحقیرآمیزافراد بهره مند،ازجایگاه انسانی خوددرجامعه رانده می شوندوبیرون از گروهبندی های مورد پذیرش جامعه قرار می گیرند(کن کتز-ریناردسیلبورن،1354).
1-6-1-3) خانواده (family): خانواده واحد اجتماعی مهمی به شمار می رود. و بنای اصلی هر جامعه و کانون اصلی حفظ سنت و رسوم ارزش های والا، شالوده مستحکم مناسبات پایدار اجتماعی و روابط خویشاوندی ، مبدأ بروز و ظهور عواطف انسانی و کانون صمیمانه ترین روابط میان افراد و پرورش فکر ، اندیشه و اخلاق به شمار می رود(سیف،1368).
1-6-2) عملی
1-6-2-1) سلامت روان (mental health): در پژوهش حاضر سلامت روان دانش آموزان آن چیزی است که از طریق پرسشنامه سلامت عمومی (G.H.Q28)گلدبرگ سنجیده می شود.
1-6-2-2) فقر (poverty) :در پژوهش حاضر دانش آموزانی که تحت پوشش کمیته امداد می باشند و یاازلحاظ شاخص های کلی که برای سطح درآمد(کارایی خانواده هاازلحاظ اقتصادی) آنهادرماه کمتراز117هزارتومان باشدتعیین شده است جزء خانواده های فقیر محسوب می شوند. که از طریق گزینه ای که توسط پژوهشگر برای تعیین سطح درآمدها درج شده بود مشخص شده است.