فرمت فایل : WORD (قابل ویرایش)
تعداد صفحات:253
فهرست مطالب:
عنوان صفحه
فصل اول مقدمهای بر علم کنترل و مفاهیم منطقی
1-1- خود کارسازی (اتوماسیون) 2
کنترل اتوماتیک 3
ورودی ها 4
خروجیها 5
بخش پردازشگر یا بلوک کنترل 5
1-2- سیستمهای دیجیتال و آنالوگ 7
کنترل آنالوگ 8
کنترل دیجیتال 9
1-3- انواع فرآیندهای صنعتی 10
فرآیندهای پیوسته 10
فرآیندهای مرحلهای 11
تولید گام به گام 11
1-4- استراتژی کنترل 12
کنترل حلقه باز 12
کنترل پیش خور 13
کنترل حلقه بسته 14
1-5- کنترل کنندههای پیوسته 15
1-6- سیستمهای کنترل متداول 16
سیستمهای رلهای 16
سیستمهای الکترونیکی 18
حافظه 21
ریزپردازنده 24
1-7- کامپیوتر در کنترل 25
فصل 2 کنترل کنندههای قابل برنامهریزی (PLC)
2-1- مقدمه 27
2-2- نگاهی گذرا بر تاریخچه PLC 28
2-3- مقایسه PLC با سایر سیستمهای کنترلی 31
2-4- سخت افزار PLC 33
واحد پردازش مرکزی (CPU) 34
حافظه 35
حجم حافظه 38
واحدهای ورودی و خروجی 39
واحدهای برنامهریزی 43
2-5- انواع سیستمهای PLC 44
PLC های کوچک 45
PLC های متوسط 46
PLC های بزرگ 47
فصل 3 مقدمهای بر زبان برنامهنویسی S5
3-1- اشکال مختلف نمایش برنامه 52
روش نمایش نردبانی 52
روش نمایش فلوچارتی 53
روش نمایش عبارتی 54
3-2- سیکل زمانی اجرای برنامه 57
3-3- برنامهنویسی سازمان یافته 58
بلوکهای برنامه (PB) 59
بلوکهای ترتیبی (SB) 59
بلوکهای تابع ساز (FB) 60
بلوکهای اطلاعاتی (DB) 61
بلوکهای سازماندهی (OB) 61
3-4- عملوند های مورد استفاده در زبان S5 62
3-5- دستور العملهای زبان S5 62
دستور العملهای اصلی 62
دستور العملهای تکمیلی 63
دستور العملهای سیستم 63
3-6- خواندن صفر 63
3-7- کنتاکت در حالت عادی باز 64
3-8- کنتاکت در حالت عادی بسته 64
3-9- کاربرد پرانتز ها در برنامه نویسی به روش STL 66
3-10- فلگ یا پرچم 68
3-11- بیت RLO 70
3-12- ست وری ست در فلگها و خروجیها 70
3-13- دستور NOP 0 73
3-14- کانکتور 76
3-15- برنامهنویسی یک تشخیص دهندة لبه پالس 77
3-16- دستور پرش غیر شرطی 79
3-17- دستور پرش شرطی 79
3-18- دستورهای بارگذاری و انتقال 80
دستور L 81
دستور T 82
3-19- موارد استفادة آکومولاتور 83
دستور جمع دو عدد 83
دستور تفریق 84
3-20- مقایسه کنندهها 84
3-21- شمارندهها 88
3-22- تایمرها 92
تایمر پلهای (SP) 96
تایمر پلهای گسترده (SE) 97
تایمر با تأخیر روشن (SD) 98
تایمر با تأخیر خاموش (SF) 99
تایمر با تأخیر ماندگاری (SS) 100
دستورهای اعلام پایان برنامه 101
فصل 4 روش برنامه نویسی
4-1- روش برنامهنویسی 105
4-2- بلوکهای اطلاعاتی (DB) 112
4-3- بلوکهای تابع ساز (FB) 119
4-4- دستورات تکمیلی 125
دستور AW 125
دستور OW 126 دستور XOW 127
دستور CFW 127
دستور CSW 128
دستور SLW 128
دستور SRW 129
دستور I 129
دستور D 130
دستور ADD 130
دستور JZ 131
دستور JN 132
دستور JP 132
دستور JM 132
فصل پنجم شیوههای کنترل فرآیند
5-1- کنترل فرآیند 136
برنامههای ترکیبی 136
برنامههای ترتیبی 136
5-2- دستور DO 144
5-3- ارسال پیامهای خطا بر روی صفحه نمایش 145
5-4- ساختار برنامههای ترتیبی 148
فصل ششم قابلیت های پیشرفته کنترل کنندههای قابل برنامهریزی
6-1- ماژول های ورودی/خروجی دیجیتال 170
6-2- ماژولهای وظایف ویژه 170
محدودة وظایف ماژولها 171
6-3- واحدهای ورودی/خروجی آنالوگ 172
تبدیل آنالوگ به دیجیتال 172
ورودیهای A/D 173
برنامهریزی ورودی های آنالوگ 173
نقاط توقف 174
کاربردهای آنالوگ به دیجیتال 175
6-4- ماژولهای دیجیتالی به آنالوگ 175
نحوه عمل 176
کاربردها 176
اطلاعات مربوط به نقایص و وضعیت آنالوگ 177
6-5- ماژولهای بهسازی سیگنال 177
6-6- توابع کنترل پیوسته 178
ماژولهای PID 179
برنامهریزی ماژولهای PID 180
ماژولهای کنترل – PID کاربردها 181
6-7- دیاگرام های گرافیکی و فرآیندنما 181
تأثیر بر روند اجرای فرآیند 183
برنامهریزی نمودارهای فرآیند نمای پروسة 184
6-8- ورودی/خروجی راه در ارتباطات 185
فصل هفتم ارتباطات PLC و خود کارسازی
7-1- ارتباطات PLCها 188
استفادههای معمول از پورتها یا در گاههای ارتباطی PLC 188
ارتباطات سریال – RS232 و شاخههای مشتق شده از آن 189
الزامات ارتباطات استاندارد 190
فواصل انتقال 191
حلقه جریان 20MA 192
RS 422 – RS423 193
7-2- کنترل جریان داده 193
پروتکل برای انتقال 194
7-3- دادههای ارسال شده از طریق خطوط ارتباطی PLC 195
7-4- ارتباطات بین چند PLC 196
7-5- شبکههای محلی 197
PLC ها و شبکه ها 198
7-6- کنترل توزیع شده 198
محدوده نیازها 199
پیکر بندی های شبکه ها 199
دسترسی و کنترل کانال 200
پروتکل ها 200
7-7- استانداردهای شبکه – ISO،. IEEE، MAP 201
ISO – اتصال داخلی سیستمهای باز 201
GMMAP نگاهی به مشخصات 202
مقایسه با اینترنت 203
اجرای استاندارد MAP 203
MAP در ارتباطات سطح کارخانهای و سیستم های باز 204
کارایی MAP 204
شبکههای انحصاری PLC 205
ماژولهای واسطه شبکه 205
شبکههای محلی تطبیق پذیر 206
فصل هشتم کاربرد PLC
8-1- کاربرد PLC ها در رباتیک 209
کاربرد PLC به عنوان یک کنترل کننده ربات 209
کنترل توالی محدود 210
انعطاف پذیری 210
کنترلهای توالی و ترکیبی 210
فصل نهم انتخاب، نصب و راهاندازی سیستمهای PLC
9-1- روند طراحی برای سیستمهای PLC 213
9-2- انتخاب یک کنترل کننده قابل برنامهریزی 213
الزامات ورودی/خروجی 214
حافظه و الزامات برنامهریزی 215
9-3- نصب 216
منابع و مراجع
فصل اول:
مقدمه ای بر علم کنترل و مفاهیم منطقی
کنترل چیست؟
در زندگی روزمره، واژه کنترل بسیار بکار برده میشود و اصطلاحاتی نظیر کنترل رشد جمعیت، ترافیک و غیره در گفتگوهای روزمره بسیار شنیده میشود. معمولاً کلمه کنترل وقتی به کار برده میشود که نوعی مهارکردن و تسلط بر یک پدیده مورد نظر باشد. علاقه انسان به تحت اختیار درآوردن و تسلط بر پدیدهها باعث پیدایش شاخه جدیدی از دانشها به نام عمل کنترل گردیده است.
علم کنترل، علمی است که در مورد چگونگی تحت اختیار در آوردن و هدایت رفتارهای پروسة ها (فرآیند یا پدیدهای که مایل به تحت اختیار در آوردن آن هستیم) صحبت میکند.
1-1- خودکارسازی (اتوماسیون)
یک سیستم کنترل که بدون دخالت عامل انسانی و خود به خود قادر به تنظیم خروجی باشد را سیستم کنترل خودکار یا اتوماتیک میگوییم. خط سیر و هدف همة صنایع به سمت افزایش تولید بیشتر میباشد و این خط سیر از میان خودکارسازی یا اتوماسیون فرآیندها و ماشین آلات می گذرد. خودکارسازی ممکن است به دلیل افزایش کمیت محصول و یا بهبودی در کیفیت و دقت آن صورت بگیرد. اما به هر شکل، این روند همواره با جایگزینی برخی یا همة اعمال و ورودیهای انسانی مورد نیاز جهت انجام و کنترل عملکردهای ویژه، همراه میباشد. بسیاری از کارخانهها و کارگاهها به جای اینکه کارگران را عملاً و به طور فیزیکی با انجام وظایف درگیر کنند. از آنها جهت کنترل ماشینها و تجهیزات استفاده می نمایند. این نوع از کنترل نیازمند کارگری است که نحوه عمل یک فرآیند بخصوص را می داند.
و نیز می داند که چه ورودیهایی نیاز است تا خروجی در سطح دلخواه باقی بماند.
اما به منظور تحقق خودکارسازی یک فرآیند، اپراتورها و کارگران باید توسط شکلی از سیستمهای خودکار جایگزین گردند. سیستمهای خودکار قادرند فرآیند را بدون مداخله انسان یا با دخالت اندک کنترل کنند. این امر نیازمند سیستمی است که قادر باشد یک فرآیند را راه اندازی کرده و آن را متوقف کند.
کنترل اتوماتیک
هر سیستم کنترل را به سه بخش اصلی می توان تقسیم کرد: ورودی، بخش پردازشگر و خروجی.
وظیفه بلوک پردازشگر یا کنترلگر، تهیه خروجی به شکل و اندازه دلخواه از سیگنالهای متفاوت ورودی میباشد.
روشهای مختلفی برای اجرای توابع کنترلی جهت به دست آوردن خروجیهای مشابه از ورودی های یکسان موجود میباشد که می توان از آن به عنوان بلوک کنترل استفاده کرد. همچنین در کنترل یک سیستم توسط یک اپراتور از نوع انسانی، اپراتور، همارز بلوک کنترلگر یا بخش پردازشگر است. زیرا این اپراتور است که می داند چه خروجی دلخواهی مورد نیاز است، بنابراین بطور بصری یا بوسیلة وسایل اندازهگیری در حال اندازهگیری و قرائت مداوم متغیرهای مربوطه، یعنی ورودیها میباشد و بسته به اطلاعات بدست آمده، عکس العمل لازمه را نشان خواهد داد و مقادیر پیش داده بلوک کنترل را تغییر خواهد داد تا خروجی دلخواه حاصل شود.
ورودیها
سیگنالهای ورودی معمولاً توسط مبدلهای (Transducer) مختلفی که کیفیتهای فیزیکی را به سیگنالهای الکترونیکی تبدیل میکنند فراهم میشوند. این مبدلها میتوانند یک کلید فشاری ساده، ترموستات یا کشش سنج و غیره باشند همگی آنها اطلاعات مربوط به کمیت اندازهگیری شده را به بخش پردازشگر انتقال می دهند. بسته به نوع مبدل استفاده شده این اطلاعات می توانند به صورت دودویی (دیجیتال) یا پیوسته (آنالوگ) باشند که به عنوان کمیت ورودی ارائه میشوند.
خروجیها
چنانچه قرار باشد که یک سیستم کنترل بر طریقة عملکرد یک فرآیند، دخالت و تسلط داشته باشد، بایستی قادر به تغییر عناصر کلیدی یا کمیت های مهم فرآیند باشد. این کار با استفاده از المانهای خروجی از قبیل پمپها، موتورها، پیستونها، رلهها و غیره تحقق می پذیرد. این المانها، سیگنالهای سیستم کنترل را به دیگر کمیتهای مورد نیاز، تبدیل میکنند. به عنوان مثال، یک موتور، سیگنالهای الکتریکی اخذ شده از سیستم کنترل را به حرکت دورانی تبدیل میکند. به بیان دیگر المانهای خروجی نیز به گونهای، نوعی از مبدلها می باشند. همانند مبدلهای ورودی، المانهای خروجی نیز می توانند واحدهای ساده دودویی و یا متغیرهای پیوسته در حوزه تغییری بین حالت کاملاً خاموش تا کاملاً روشن (آنالوگ) باشند.
بخش پردازشگر یا بلوک کنترل
این بلوک مشابه با دانستههای اپراتور در مورد عملکرد سیستم است که به این دانستهها، جهت تحت کنترل باقیماندن یک فرآیند نیاز میباشد. اپراتور از این آگاهی و نیز مهارت خود استفاده میکند و با تلفیق کردن آن با اطلاعات بدست آمده از اندازهگیری ورودی، خروجی مطلوب را تولید میکند. در سیستمهای کنترل اتوماتیک، طرح استفاده شده به عنوان بلوک کنترل این وظیفه را به عهده دارد و با توجه به اطلاعات اخذ شده از سیگنال ورودی، خروجی مطلوب را تهیه میکند. این طرح کنترلی به دو روش متفاوت قابل اجرا است: با استفاده از سیستمهای کنترل غیر قابل تغییر توسط اپراتور و نیز با استفاده از کنترل کنندههای قابل برنامهریزی. در سیستمهای غیر قابل تغییر توسط اپراتور وقتی که سیستم کنترل ساخته شد و عناصر آن به یکدیگر مرتبط شدند، دارای توابع و برنامة ثابتی خواهند شد که دیگر به وسیلة اپراتور امکان تغییر در آن وجود ندارد. اما در یک سیستم قابل برنامهریزی، توابع و وظایف کنترلی، برنامهریزی شده و در یک واحد حافظه ذخیره میشوند و اگر ضرورتی پیش آمد، میتوانند بوسیلة برنامهریزی مجدد تغییر داده شوند.
سیستم های تولید انعطاف پذیر
53 صفحه در قالب word
مقدمه
در جهان صنعتی امروز، به تولید به عنوان یک سلاح رقابتی نگریسته می شود و سازمانهای تولیدی در محیطی قرار گرفته اند که از ویژگیهای آن می توان به افزایش فشارهای رقابتی، تنوع در محصولات، تغییر در انتظارات اجتماعی و افزایش سطح توقع مشتریان اشاره کرد. محصولات در حالی که باید بسیار کیفی باشند، تنها زمان کوتاهی در بازار می مانند و باید جای خود را به محصولاتی بدهند که با آخرین ذائقه، سلیقه و یا نیاز مشتریان سازگار هستند. بی توجهی به خواست مشتری و یا قصور در تحویل به موقع ممکن است بسیار گران تمام شود. شرایط فوق سبب گردیده تا موضوع اطلاعات برای سازمانهای تولیدی از اهمیت زیادی برخوردار شود. از طرف دیگر، آخرین بررسیها حاکی از آن است که استراتژی رقابتی مبتنی بر بازار خود نیز به تدریج در حال گذر است وچشم انداز استراتژیک رقابت در آینده مبتنی بر منابع خواهد بود. به عبارت دیگر در حالی که شرکتها امروزه موفقیت را در تبعیت و استفاده درست از قوانین، فرصتها و شرایط دیکته شده توسط بازار می دانند، استراتژی مبتنی بر منابع بر این موضوع تاکید دارد که منفعت و موفقیت بیشتر با اتکا بر مزیتها و منابع منحصر به فرد و قابل اطمینان شرکت و سرمایه گذاری به منظور توسعه و حفاظت از آنها حاصل خواهد شد.
البته منابع تولیدی مورد نظر تنها شامل سرمایه، زمین، ماشین آلات و تجهیزات نمی شوند، بلکه بنای تولید نسل آینده بر تاکید و توجه به اطلاعات، مدیریت دانش و توجه ویژه به مسئله آموزش افراد خواهد بود.
وضعیت به وجود آمده و تحولات صورت گرفته مذکور در حوزه فعالیتهای تولیدی، اگرچه خود حاصل به کارگیری گسترده و همه جانبه فناوریهای اطلاعاتی در این حوزه است، ولی در عین حال باعث توجه مضاعف سازمانها و شرکتهای تولیدی به مقوله اطلاعات و فناوریهای مرتبط با آن شده است. این تحقیق با هدف تبیین موضوع فوق صورت گرفته است و سعی دارد تا نقش و تاثیر فناوری اطلاعات در وضعیت کنونی تولید و ساخت کالاها را به تصویر بکشد. اهمیت این بررسی از آنجا ناشی می شود که چند سالی است در کشور، افزایش تعداد واحدهای تولیدی و به تبع آن تحقق نسبی فضای رقابتی باعث گردیده تا توجه تولیدکنندگان و شرکتهای صنعتی به کیفیت محصولات، افزایش سهم بازار و مسئله صادرات معطوف گردد. از همین رو به نظر مــی رسد دانستن تحولات صورت گرفته در بخشهای تولیدی جوامع پیشرفته می تواند در تعیین و شناخت بهتر مسیری که سازمانهای تولیدی و صنعتی کشور برای ارتقای توان رقابتی خود باید طی کنند موثر واقع شود. در این مقاله شرح داده خواهد شد که چگونه توسعــه های اخیر در حوزه فناوری اطلاعات به ویژه هوش مصنوعی و سیستم های خبره، وضعیت تولید در جوامع صنعتی را دگرگون ساخته است.
تولید انعطافپذیر
در پایان قرن بیستم تولید انعطافپذیر جای خود را به تولید انبوه داده است.
در عصر کنونی با تغییر شیوههای تولید، چهره زندگی دگوگون خواهد شد.
تولید انعطافپذیر فلسفهای متفاوت دارد که در آن رابطه بین قیمت، تعداد، کیفیت و سود برقرار میگردد که با تفکرات گذشته متفاوت است.
گفته میشود مشکل کمبود زمین یکی از دلایل شکلگیری سیستم تولید انعطافپذیر است.
توانایی خلق مزیت نسبی و رقابتی در محیط پویا و پرتحول صنعت امروزی یک ارزش است.
تولید انعطافپذیر سیاست نسبتاً جدیدی است که توسط شرکتهای موفق برای توسعه و افزایش رقابت بهکار گرفته میشود.
بااستفاده از تولید انعطافپذیر میتوان انواع محصولات متناسب با نیاز مشتری را تولید کرد.
کارگران تنها زمانی به تولید انعطافپذیر پاسخ میدهند که نوعی حس تعهد دوجانبه موجود باشد.
این نکته قابل انکار نیست که در هیچ قرنی حجم تغییرات و سرعت تحول در تمام زمینههای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، و هنری بهشدت این قرن نبوده است.
در واقع میتوان گفت قرن 20 قرنی است گسترده بین دوانقلاب، انقلابی در آغاز قرن و انقلابی در پایان آن.
انقلاب آغازین همانا ظهور تولید انبوه و پایانگرفتن تولید دستی است و انقلاب پایانی ظهور تولید انعطافپذیر و خاتمهیافتن عصر تولید انبوه است. اکنون جهان در عصری جدید به سرمیبرد، عصری که در آن دگرگونی شیوههای تولید محصولات و ساختههای بشر چهره زندگی را یکسره دگرگون خواهد کرد.
هنری فورد و آلفرداسلون مدیر جنرالموتورز معتقدند تولیدات صنعتی راه را برای ورود به عصر تولید انبوه هموار ساخت و آی جی تویودا و تاای چیاو هنو در شرکت تویوتا پیشگام تولید انعطافپذیر شدند.
این مقاله بهدنبال آن است که بیان کند تولید انعطافپذیر و کارکرد آن چیست و چگونه میتوان آن را به تمام گوشه و کنار جهان برد، بهگونهای که همگان از آن منتفع شوند. تولید انعطافپذیر چیست؟ شاید بهترین راه برای تبیین این سیستم مقایسه آن با تولید دستی و تولید انبوه است.
یک تولیدگر دستی از کارگران بسیار ماهر و ابزارهای ساده اما انعطافپذیر استفاده میکند تا دقیقاً آنچه را که مشتری میخواهد بسازد. در مجموع مشخصات تولید دستی از این قرار است:
O وجود نیروی کاری که در طراحی، ماشین کاری و اندازهکردن مهارت داشته باشد؛
O وجود سازماندهی غیرمتمرکز؛
O بهکارگیری ماشینآلات چندمنظوره؛
O حجم بسیار پایین تولید.
تولیدگر انبوه در طراحی محصولات از متخصصان استفاده میکند اما این محصولات توسط کارگران نیمهماهر و ماهر ساخته میشود. این محصولات در حجم بسیار تولید میشود. در این سیستم تولیدگر بهمنظور افزایش کارایی و کاهش قیمت از ایجاد هرنوع نوآوری جلوگیری میکند و این امر بهدلیل وجود روشهای کاری یکسان، محیط کاری را برای کارکنان ملالآور و فاقد روح میگرداند.
در مقابل تولید انعطافپذیر مزایای تولید دستی و تولید انبوه را با یکدیگر تلفیق کرده و از قیمت بالای اولی و انعطافناپذیری دومی اجتناب میکند. بنابراین تولیدگر انعطافپذیر برای تولید محصولات بسیار متنوع، افرادی را از همه سطوح سازمانی و با مهارتهای مختلف گردآورده و بهصورت گروهی بهکار میگیرد، و نیز از ماشینآلاتی استفاده میکند که هم بهطور فزاینده خودکار هستند و هم بسیار انعطافپذیر. در تولید انعطافپذیر در مقایسه با تولید انبوه، همه چیز را بهمیزان کمتر مورد استفاده قرار میدهند. یعنی نیروی انسانی موجود، فضای لازم برای تولید، سرمایهای که صرف ابزارآلات میشود. نیروی مهندسی لازم برای بهوجودآوردن محصول جدید و زمان مورد نیاز برای ساخت محصول جدید، همه و همه را بهمراتب تقلیل میدهد. همچنین میزان موجودی موردنیاز به مقدار معتنابهی کمتر میشود.
اساساً تولید انعطافپذیر فلسفهای متفاوت دارد که در آن رابطهای بین قیمت، تعداد، کیفیت، سود برقرار میگردد، که با تفکرات گذشته متفاوت است.
ممکن است هنگام انتقال از فایل ورد به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است
متن کامل را می توانید در ادامه دانلود نمائید
چون فقط تکه هایی از متن برای نمونه در این صفحه درج شده است ولی در فایل دانلودی متن کامل همراه با تمام ضمائم (پیوست ها) با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند موجود است
. مقدمه
PLC از عبارت Programmable Logic Controller به معنای کنترل کننده قابل برنامه ریزی گرفته شده است. PLC کنترل کننده ای است نرم افزاری که در قسمت ورودی، اطلاعات را بصورت باینری دریافت و آنها را طبق برنامه ای که در حافظه اش ذخیره شده پردازش می نماید و نتیجه عملیات را نیز از قسمت خروجی به صورت فرمانهایی به گیرنده ها و اجرا کننده های فرمان ، ارسال می کند.
وظیفه PLC قبلا بر عهده مدارهای فرمان رله ای بود که استفاده ازآنها در محیط های صنعتی جدید منسوخ گردیده است.اولین اشکالی که در این مدارها ظاهر می شودآن است که با افزایش تعداد رله ها حجم و وزن مدار فرمان بسیار بزرگ شده، همچنین موجب افزایش قیمت آن می گردد . برای رفع این اشکال مدارهای فرمان الکترونیکی ساخته شد ، ولی با وجود این هنگامی که تغییری در روند یا عملکرد ماشین صورت می گیرد لازم است تغییرات بسیاری در سخت افزار سیستم کنترل داده شود .
با استفاده از PLC تغییر در روند یا عملکرد ماشین به آسانی صورت می پذیرد، زیرا دیگر لازم نیست سیم کشی ها و سخت افزار سیستم کنترل تغییر کند و تنها کافی است چند سطر برنامه نوشت و به PLCارسال کرد تا کنترل مورد نظر تحقق یابد.
PLC ها سخت افزاری شبیه کامپیوتر دارند، البته با ویژگیهای خاصی که مناسب کنترل صنعتی است:
به طور کلی چهار سیستم کنترلی وجود دارد:
از انقلاب صنعتی یعنی 200 سال پیش تاکنون بشر به سوخت فسیلی وابسته بوده است حتی تصور تغییر این وضعیت نیز دشوار است. احتمال کاهش مصرف وجود دارد اما توقف استفاده از سوخت فسیلی غیرممکن است زیرا مسلماً جایگزین مناسبی برای آن وجود ندارد. غیرقابل تصور بودن این موضوع، مورد بحث در حوزه تغییرات آب و هوایی بوده است. مصرف کمتر سوخت یعنی درخواست هواداران حفظ محیط زیست مشکل را حل نمی کند مگر آنکه همزمان رشد اقتصادی نیز متوقف شود. اگر چنین شرطی تحقق نیابد (که نخواهد یافت) هر میزان صرفه جویی از طریق رشد کارایی به واسطه رشد مصرف سرانه انرژی از میان خواهد رفت. طی چندماه اخیر جهان شاهد تحولات مختلفی در حوزه انرژی بوده است، قیمت نفت به رکوردهای جدید رسیده و بحث درباره تمام شدن نفت دیگر زمزمه نمی شود بلکه آشکارا درباره آن بحث می شود. به این ترتیب این وسوسه به وجود می آید که پایان جهان نزدیک است.
اما همه تا این اندازه بدبین نیستند زیرا در دنیای خیال بیولوژیست ها، مهندسان و فیزیکدان ها، دنیایی جدید در حال شکل گیری است. برنامه ها برای پایان اقتصاد وابسته به سوخت فسیلی در حال تدوین است. آنها به جای اعمال فشار یا ترساندن مردم تلاش می کنند ایشان را متقاعد کنند. آنها جهانی را وعده می دهند که در یک سطح فراتر از حد تصور دگرگون شده اما در سطحی دیگر به همین شکل کنونی باقی مانده و حتی بهتر شده است.
به نظر می رسد انرژی جایگزین سوخت فسیلی نوعی فریب است. ظاهراً سلول های خورشیدی و نیروگاه های بادی قادر نیستند به اندازه کافی برای جهان پرمصرف و خودخواه کنونی انرژی برق تولید کنند. اتومبیل های برقی نیز شبیه یک شوخی هستند اما هواداران جایگزین های جدید انرژی فسیلی جدی به نظر می رسند اگرچه بسیاری از آنها به فواید زیست محیطی این جایگزین ها علاقه مند هستند اما انگیزه اصلی آنها پول است. آنها در حال سرمایه گذاری پول خود در ایده هایی هستند که تصور می کنند سود بالایی در پی دارد اما برای تحقق این هدف، جایگزین ها باید به ارزانی (یا ارزان تر) سوخت های کنونی باشند و استفاده از آنها به آسانی (یا آسان تر از) استفاده از سوخت های موجود باشد.
انرژی های تجدید پذیر
بشر از دیرباز با بکارگیری انرژیهای فراوان و در دسترس طبیعت، در پی گشودن دریچهای تازه به روی خویش بود تا از این رهگذار، بتواند افزون بر آسانتر کردن کارها، فعالیتهای خود را با کمترین هزینه و بالاترین سرعت به انجام رساند و گامی برای آسایش بیشتر بردارد.
نخستین انرژی بکاررفته توسط بشر، انرژی خورشید بود. انسان از نور و گرمای آفتاب بهرههای فراوان میبرد؛ تا آنجا که این انرژی جزیی جداییناپذیر از فرآیند برخی صنایع گشت و حتی امروزه نیز جایگاه خود را از دست نداده است.
مردمانی که به جریانهای آزاد آب دسترسی داشتند یا در سرزمینهای بادخیز میزیستند، از این انرژی حرکتی استفاده میکردند و با تبدیل و مهار آن، بر توان خویش جهت انجام کارهای بزرگتر و دشوارتر، میافزودند.
انرژی دیگری که در گذشته با آن آشنا بوده، از آن یاری میجستند، انرژی گرمایی زمین بود. انسانهای ساکن نواحی آتشفشانی، آگاهانه یا ناخودآگاه، با بهره بردن از ویژگیهای درمانی-گرمایی چشمههای آبگرم، بنوعی این انرژی را بکار میبستند.
با افزایش جمعیت و گسترش و پراکندگی آن و نیز همگام با نیاز روزافزون به انرژیهای جدید و کارآتر با بازده بیشتر، کمکم بشر سوختهای فسیلی را کشف کرد و آن را منبعی پایانناپذیر یافت که نویدبخش آیندهای روشن بود.
وابستگی انسان به سوختهای فسیلی، روزبروز بیشتر میشد و با پیشرفت علم و فناوری و ساخت ماشینها و ابزارهای گوناگون و بویژه با رخ دادن انقلاب صنعتی، بکارگیری سوختهای فسیلی به اوج خود رسید؛ اما در کنار این پیشرفتها، رفتهرفته بشر دریافت که گذشته از محدود بودن انرژی فسیلی، بهرهگیری از این انرژی نیز چندان بدون هزینه نخواهد بود و دیری نپایید که پیامدهای ناشی از سوزاندن سوختهای فسیلی، خود به چالشی تازه برای جوامع انجامید.
برای نمونه مصرف کنونی نفت، حدود ده میلیارد تن در سال است که بیش از این نیز خواهد شد و با این که ذغالسنگ از ابتداییترین سوختهای فسیلی است، امروز هنوز 40% انرژی الکتریکی
جهان و 56% برق آمریکا، از سوختن ذغالسنگ بدست میآید و سالان چندین میلیون تن گاز NO2، SO2 و CO حاصل از سوختن ذغال،؛ در جو زمین رها میشود.