نیازهای انسان در عرصه های گوناگون از تعدد و تنوع برخوردار است .یکی از این نیازها هم برای فرد و هم برای جامعه ، پزشک و جامعه پزشکی است .
با توجه به اهمیت پزشکی ، اخلاق پزشکی جایگاهی رفیع دارد. اینجا پرسشی دقیق مطرح می شود که چگونه می توان از قرآن کریم ، آداب طبابت را تبیین و تحکیم نمود؟
1- پزشکان و هدایت بیماران
قرآن ، کتاب طبابت نیست وبلکه کتاب «هدایت» است و هدایت ، راهنمایی با لطف و مهربانی است و از این معنی «هدیه» است. سوغاتی یا چشم روشنی دادن.
پزشکی که هدایت الهی یعنی هدیه الهی را دریافت کرده و به طبابت علمی و عملی پرداخته، هدیه ای نورانی و قرآنی به بیماران بخشیده است.
گاهی کلمه «ضلالت» فقط به معنی گمراهی مطرح می شود.گویی اصل ضلالت ، خود را پیدا کرده اند ولی راه را گم کرده اند! و حال آنکه ضلالت به معنی انحراف از حق است.
بنابر این ضلالت یعنی گم گشتگی و گمراهی ، یعنی در درجه اول ، شخص خودش را گم کرده است . و پزشک هدایتگر ابتدا به بیمار کمک می کند که بیش از پیش خودش را پیدا کند که درمان در سایهسار خودشناسی، خودیابی و خودسازی امکان پذیر است
2- پزشکان و سلامت بیماران
پزشک ، سفیر سلامت است . و قرآن برای رسیدن انسان به سلامت جسمی و روحی ، برنامه های سالم و سازنده پیشنهاد می کند.
قرآن همچنین برای رسیدن انسان و جوامع بشری به سلامت فردی و اجتماعی ، دستورات جامع ، جاذب و جالبی دارد.
روشهای قرآنی برای سلامت بخشی عبارتند از:
الف- رشد: برخی از معانی رشد به این ترتیب است:
راه راست یافتن، راه راست رفتن، یافتن راهکار ، پایداری و مقاومت در طریق، بالیدن، پایان کار را بطور دقیق نگریستن، نیک ماهر در تقدیر و اندازه اشیاء .
پزشک قرآنی هم «رشید» است و هم اهل «ارشاد»، او با هنر ترکیب علم و اخلاق به بیماران کمک می کند که به رشد و تکامل شایستهای برسند.
قرآن درباره حضرت ابراهیم(ع) می فرماید:
«و لَقَد اتَینا اِبراهیمَ رُشدهُ»«ما وسیله رشد ابراهیم را به او دادیم.»
حضرت ابراهیم (ع) ، لیاقت و شایستگی رشد و تکامل را داشت . پزشکان و بیماران نیز از خداوند اینگونه درخواست می کنند :«رَبَّنا اتِنا مِن لَدُنکَ رَحمَهً و هَیِّیء لَنا مِن اَمرِنا رَشَداً»«پروردگارا ، از سوی خود رحمت و بخشایشی به ما ارزانی دار ، و برای ما راه نجات و هدایتی در کارمان فراهم آور. »
ب-پیشگیری: به نظر می رسد یکی از واژه های قرآنی که فرهنگ بهداشت و پیشگیری را به خوبی نشان می دهد ، کلمه «تقوا باشد» تقوا به معنی «خویشتن داری » در فرد و جامعه ، ایجاد «مصونیت»می کند و زمینه را برای «ممنوعیت» فراهم می سازد.پزشکان با تقوا همواره خودشان و بیماران را با بهداشت جسمی و روحی ، حفاظت و مراقبت می کنند.
ج- درمان: یکی از نام های خداوند «شافی»است که به معنای شفا دهنده، بهبود بخش ، صحت دهنده و درمان بخشنده به گروندگان پیامبران آمده است .
بنابراین شفا دهنده حقیقی ، خداوند است. و پزشک، مظهر اسم «شافی» می شود
اساساً قرآن خودش درمانگر و شفا بخش معرفی می کند:
«و ما آنچه را برای مومنان مایه درمان و رحمت است از قرآن نازل می کنیم ، ولی ستم کاران را جز زیان نمی افزاید.»
قرآن مجید را «شفا» گویند، برای اینکه از بیماریهای قلبی چون کفر و جهل و کینه توزی و بیماریهای بدنی شفا می بخشد . بنابراین پزشکان در پرتو قرآن ، رشد و تکامل ، بهداشت و پیشگیری، شفا و درمان را به بیماران هدیه کرده و صحت وسلامت را برای ایشان ضمانت می نمایند.
3- پزشکان و سعادت بیماران
سعادت یعنی یاری کردن در کارهای خدائی و الهی برای رسیدن به خیر و نیکی،نقطه مقابلش شقاوت است.
قرآن سعادت را در دو یخش سعادت دنیوی و سعادت اخروی؛ مطرح کرده و راهکارهای وصال به هر دو کمال را نیز بیان نموده است. و اهل سعادت را اهل بهشت معرفی می کند: «اما کسانی که سعادتمند شده اند در بهشت جاودانند.»
پزشک خوشبخت کسی است که برای سعادت خود و بیماران از خداوند منان ، توفیق طلب کرده و خیر و نیکی را از خدا دانسته و شر و بدی را از نفس اماره که سعادت و خیر از ناحیه خداست ولی شر و شقاوتی که گربانگیر بشر می شود بدست خود اوست
4- قرآن و طبابت
قرآن دارای «جامعیت» و «جذابیت» است. و از همین جا «خاتمیت» مطرح می شود که حضرت محمد (ص) ؛ خاتم انبیا است. در قرآن می خوانیم:
«وَنَزَّلنا عَلیکَ الکِتابَ تِبیاناً لِکُلِّ شَیءٍ وَ هُدیً و رَحمَهً وَ بُشری لِلمُسلِمینَ»ُ«و برتر کتابی نازل کرده ایم که توضیح همه چیز و هدایت و رحمت و بشارت برای مسلمانان است. »
امام رضا در جلسه گفت و گو با اهل ادیان در مباحث توحید و نبوت می فرمایند:«از معجزات حضرت محمد(ص) این است که یتیمی فقیر، چوپانی اجیر، درس نخوانده و معلم ندیده کتابی داشته باشد که قصص ابنیا و اخبار گذشته و آینده تا قیامت در آن مطرح شده باشد »
بنابراین قرآن«تبیان کلّ شیء» و «بیان کننده همه چیز» است. البته باید توجه داشت که طبق آیه شریفه بالا قرآن کریم، کتاب هدایت و رحمت و بشارت برای مسلمانان است.
و مراد از رحمت بودن قرآن، این است که مردم با عمل به قرآن به خیر دنیا و آخرت می رسند و مراد از بشارت بودن قرآن این است که بواسطه ایمان به آن ،مردم به آمرزش الهی و بهشت و نعیم مقیم آن نایل می شوند.
در اینصورت می توان طبابت را در جهت هدایت نیز از قرآن آموخت و به دنبال آن ادب طبابت و اخلاق پزشکی را نیز از قرآن استنباط و استخراج نمود. زیرا به نظر می رسد که قرآن، مسائل طب وطبابت را در جهت رشد و هدایت مطرح کرده باشد.
مطالب طبی را در قرآن به دو روش می توان مورد مطالعه قرار داد:
روش اول- تفکر و تدبر در آیات قرآنی- در قرآن مطالب طبی بصورت مستقیم و غیر مستقیم آمده که برخی از آنها عبارتند از : مسائل بهداشتی، آب، وضو، غسل، روزه ، تغذیه، گوشت، غذاهای پاک و ناپاک، اسراف، خواب، درمان بیماری ها ، میوه ها و ...
برای بررسی اینگونه مطالب به کتابهای گوناگون و تفاسیر به عنوان مثال به کتاب«قرآن و طب» می توان رجوع کرد.
امام علی (ع) در پاسخ به این پرسش که گفتند: چرا در قرآن، هر دانشی جز دانش طب هست؟
فرمود:«آگاه باش، در قرآن آیه ای است که همه طب را یک جا در خود گردآورده است: وَکلوا واشربوا و لا تسرفوا.« بخورید و بیا شامید و اسراف نکنید» گرچه این پیام بسیار ساده به نظر می رسد، اما امروز ثابت شده است که یکی از مهم ترین دستورات بهداشتی همین است؛زیرا تحقیقات دانشمندان به این نتیجه رسیده که : سرچشمه بسیاری از بیماریها، غذا های اضافی است که بصورت جذب نشده در بدن انسان باقی می ماند. پس فشرده پزشکی را می توان در این پیام قرآنی پیدا کرد« وَکلوا واشربوا و لا تسرفوا »
روش دوم- تفکر و تدبر در سنّت نبوی- راه و روش دیگری که بواسطه آن می توان به اصول و مبانی اخلاق پزشکی و مسائل پزشکی راه یافت اینست که قرآن می فرماید:«وما آتاکُمُ الرَّسولُ فَخُذُوُهُ وَ ما نَهاکُم عَنهُ فَانتَهُوا»«و آنچه را پیامبر به شما داد، آن را بگیرید و از آنچه شما را بازداشت، باز ایستید.»
پیامبر اکرم(ص) هم در گفتار و هم در رفتار به مسائل پزشکی و مقام و منزلت پزشک و پزشکی توجه فرموده اند.
شامل 18 صفحه فایل word قابل ویرایش
دانلود تحقیق اخلاق پزشکی در پرتوی آموزه های قرآنی
