پرسشنامه رفتار رانندگی منچستر1 در سال ١٩٩٠ و در ساختمان روان شناسی دانشگاه منچستر، به وسیله ریسن و همکارانش تنظیم و تدوین شد. این مقیاس، در کشورهای مختلفی مانند انگلستان، استرالیا، چین و فنلاند اجرا و اعتباریابی شده است و بر این ایده اساسی قرار دارد که خطاها و تخلفات، دارای علل روان شناختی و شیوه های اصلاح متفاوتی هستند و باید بین آنها تمایز قائل شد(به نقل از عریضی و حقایق، 1388).
اینک پرسشنامه رفتار رانندگی منچستر به ابزاری رایج در اندازه گیری رفتارهای رانندگی تبدیل شده است (دیوی و همکاران، ٢٠٠٧). این پرسشنامه شامل ٥٠ سؤال است که در یک طیف لیکرتی ٠ تا ٥ درجه بندی می شود(هرگز= ٠، به ندرت = ١، گاهگاهی = ٢، بیشتر اوقات= ٣، به طور مکرر = ٤ و همیشه = ٥). سؤالات در دو جنبه با یکدیگر فرق دارند؛ یکی در نوع رفتار و دیگری در میزان خطری که آن رفتار برای دیگر رانندگان دارد. رفتار های ناهنجار شامل ٤ دسته بودند: خطاهای سهوی، اشتباهات، تخلفات عمدی و تخلفات غیرعمدی.
هر کدام از عامل های پرسشنامه رفتار رانندگی منچستر ، از ماده های زیر تشکیل شده اند:
1- لغزش ها: سوالات 1-3-6-8-9-10-13-14-15-17-20-13-24-25-30-32-38-41-42-45 و 46 .
2- تخلفات عمدی: سوالات 4-7-16-18-19-21-26-27-29-35-36-39-40-43-44-47 و 48.
3- اشتباهات: سوالات 5-11-12-31-33-34-37-49 و 50 .
4-تخلفات غیر عمدی: سوالات2 – 22 و 28. (عریضی و حقایق، 1388).
همچنین لازم به ذکر است که مجموع نمرات ماده های 4 عامل خطاهای سهوی، اشتباهات، تخلفات عمدی و تخلفات غیرعمدی در این پرسشنامه روی هم رفته یک نمره کلی را بدست می دهند که معرف رفتار رانندگی رانندگان می باشد. و هرچه نمره کلی رفتار رانندگی بالا باشد بیان کننده این موضوع است که راننده خطاها، اشتباهات و تخلفات بالایی را مرتکب شده است و زمانیکه نمره کلی رفتار رانندگی پایین باشد بیان کننده این مطلب است که راننده به مقررات احترام می گذارد و خطاها، اشتباهات و تخلفات کمتری را مرتکب شده است.
(سوالات تخلفات عمدی با تخلفات غیر عمدی قابل جمع بندی می باشد. زیرا سوالات تخلفات غیر عمدی به صورت معکوس نمره گذاری شده اند.)
همچنین در مورد میزان خطر این رفتارها سه طبقه بندی وجود دارد: الف)رفتارهای بدون احتمال خطر برای بقیه رانندگان جاده و فقط در حد ایجاد احساس عدم آرامش برای دیگران(احتمال خطر کم)، ب)رفتارهایی که احتمال دارد برای دیگران ایجاد خطر کند(احتمال خطر متوسط) و ج ) رفتارهایی که برای دیگر رانندگان حتمًا ایجاد خطر می کنند(احتمال خطر زیاد).
روایی و پایایی آزمون:
الف) روایی: در پژوهش حاضر برای بررسی روایی این پرسشنامه از روایی محتوایی با رجوع و نظر خواهی از 10 نفر از اساتید استفاده شد که استفاده از این پرسشنامه مورد تایید و تاکید اساتید قرار گرفت که نشان از روایی بالای این پرسشنامه دارد.
ب) پایایی: پارکر و ریسن1(1995) در بررسی پایایی بازآزمایی ٨٠ نفر راننده و در یک فاصله هفت هفته ای، ضرایب همبستگی 81/ 0 برای خطاها و 75/ 0 برای تخلفات را به دست آورده اند. همچنین وسترن و هیگنی2(2000)، ضرایب همسانی درونی 76/ 0 برای خطاها و 74/ 0 برای تخلفات را به دست آورده اند. این نتایج با نتایج سایر پژوهش ها از جمله پژوهش های دابسون، براون و بال3(1998) و پارکر4 و همکاران(1999) همخوانی دارد.
در ایران نیز عریضی و حقایق(1388) طی پژوهشی به بررسی ویژگی های روان سنجی این پرسشنامه پرداختند که در مرحله اول، به منظور بررسی پایایی سازه از ٢٩٣ راننده دارای گواهینامه پایه دوم همگانی خواسته شد که پرسشنامه رفتار رانندگی را کامل کنند. و در مرحله دوم، به منظور پایایی سنجی، نمونه مستقلی شامل ٤٠ نفر از رانندگان با تجربه انتخاب و از آنها خواسته شد به سؤالات پرسشنامه پاسخ دهند. نتایج نشان داد چهار عامل لغزش ها، اشتباهات، تخلفات عمدی و تخلفات سهوی، نتایج تحلیل عامل اکتشافی رانندگی را به وضوح از هم متمایز می کند و نتایج تحلیل پایایی نشان دادند که هر ٤ عامل این مقیاس از ضرایب همسانی درونی زیادی برخوردارند. در مجموع پرسشنامه رفتار رانندگی به مثابه یک ابزار پایا و روا می تواند در پژوهش های رفتار رانندگی و بررسی میزان تخلفات رانندگی رانندگان مورد استفاده قرار گیرد.
در پژوهش حاضر پایایی این آزمون با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 94/0 بدست آمد که نشان دهنده پایایی بالای آزمون می باشد.
1 -Manchester Driving Behavior Questionnaire
1- Parker D, Reason
2-Westerman SJ. Haigney
3- Dobson A, Brown W, Ball
4-Parker
دانلود پرسشنامه رفتار رانندگی منچستر (MDBQ) با فرمت ورد