«سرتاسر دشت خاوران سنگی نیست
کز خوندل و دیده برآن رنگی نیست»
(ابوالسعید ابوالخیر)
ایران سرزمین همیشة زلرلههاست.هر گوشهای از این سرزمین داغدارهای فراوان و مکرر از این مصیبت عظیم است. دیروز خراسان، امروز گیلان، فردا آذربایجان، روز دیگر فارس و کرمان و بار دیگر خراسان و … شهرهای بسیاری چون لار، طبس، فیروزآباد، بیرجند، رودبار، اردبیل، گلبافت… را میشناسیم که در دو سه دهة اخیر به ناگهان لرزیدهاند و در عرض چند دقیقه در کام مرگ و نابودی فرو رفتهاند.
راستی چه باید کرد با این» دیو از شیشه رها شدهای که نه شهر میشناشد نه روستا، نه تابستان نه زمسنان، نه شب نه روز، نه کودک نه پیر و نه مرد بجز مرگ! آن هم مرگهای انبوه؟! بلاهای طبیعی البته، و عموماَ چنیناند. اما زلزله چیز دیگری است. زیرا گهوارة زندگی انسان را ویران و واژگونه میسازد.
میگویند زلزله قابل پیشبینی و پیشگیری نیست. اما به وجود آوردن تمهیداتی برای کاستن از تلفات و خسارات آن ممکن است. این کاری است که پارهای از کشورهای زلزله خیز، چون ژاپن، انجام دادهاند گریزی نیست که ما هم چنان کنیم که آنان کردهاند ولی باید دانست که نخستین گام در این راه، شناخت زلزه و کسب آگاهیهای مختلف دربارة آن است. این .یژهنامه، معلمان و همة دستاندرکاران آموزش کشور میشود و قرار است از سوی اداره کل ترتبیت معلم و آموزش نیروی انسانی به عنوان متن آموزشی دورههای ضمن خدمت معلمان قرار گیرد.امیدواریم مفید و مؤثر واقع شود. لازم میدانیم از تلاشهای آقای محمود رضوانی که این ویژه نامه به کوشش ایشان فراهم آمده است سپاسگزاری کنیم.
گفت و گو با یک زلزله شناس
سازمانها و مؤسسات آموزش عالی بسیاری وجود دارند که کار آنها به نوعی به زلزله و آمادگیهای لازم برای کاهش خطرات آن مربوط میشود.ولی مؤسسة زلزله شناسی و مهندسی زلزله تنها مؤسسهای است که تمام فعالیت آن در زمینه زلزله است. این مؤسسه تاکنون نقش بسیار فعالی در آموزش همگانی برای رویاوریی با زلزله و بخصوص همکاری با دفتر برنامهریزی و تألیف کتب درسی در جهت تهیة مطالب آموزشی» آمادگی در برابر زلزله« برای دانشآموزان داشته است بنابراین تصمیم گرفتیم با ریاست مؤسسه، دکتر غفوری آشتیانی، گفت و گویی داشته باشیم. زمان مصاحبه روز 20/4/77 تعیین شد که اتفاقاَ با شایعة زلزله در تهران هم زمان شده بود لذا درآخرین هماهنگیهای تلفنی، پس از چند ساعت پشت خط ماندن پیش از آن که تلفنچی محترم مؤسسه جملة »آقا جان شایعه است! زلزلهای در کار نیست! لطفاَ تلفنهای مؤسسه را اشغال نکنید« را بشنویم، مجبور بودیم فوراَ بگوییم:» میدانیم شایع است ولی ما از» رشد« …
به هر حال خدمت استاد رسیدیم و مصاحبة ما از تماس حضوری و تلفن همراه! مصون نبود! امیدواریم همچنان که ایشان وعده دادند، بتوانیم گفت و گوهای دیگری با متخصصان متعهد این مؤسسه داشته باشیم.
رشد: با تشکر از این که وقت خود را در اختیار ما قرار دادید لطفاَ در مورد مؤسسة زلزلهشناسی و مهندسی زلزله و بویژه دو اصطبلاح» زلزلهشناسی« و » مهندسی زلزله« توضیح بفرمائید.
دکتر غفوری: این مؤسسه یکی از مؤسسات مستقل و وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی است که در سال 1368، بر اساس قطعنامه 250 یونسکو با تصویب هیئت وزیران و شورای عالی، تشکیل شده مؤسسهای است که تحقیقاتی و هدف آن ارائه روشهای آموزشی و پژوهشی به مسؤلان و مردم برای ایمن ماندن در مقابل زلزله و کاهش خطزات آن است واژة زلزله مفهومی عام دارد ولی آن چه به امواج زلزله، علت زلزله تغییرات درون زمین گسلهای لرزهخیزی و خطر زلزله مربوط میشود در حیطة بحث» زلزله شناسی« ؛ به عبارت دیگر، زلزلهشناسی مربوط به درون زمین است و آن چه که در اثر زلزله در روی زمین رخ میدهد به مهندسی زلزله، مربوط میشود به بیان دیگر مهندسی زلزله تأثیر زلزله بر مستحدثات ماست.اطلاعات» زلزله شناسی« به اطلاعات خاک روی زمین منتقل میشود و خاک روی زمین برروی ساختمان اثر میگذارد که به آن» مهندسی زلزله« میگوییم مؤسسة ما بدلیل این که به این هر دو بعد توجه دارد مؤسسة زلزله شناسی و مهندسی زلزله نام گرفته است فعالیتهای این موسسه در سه بخش سازماندهی شده است زلزلهشناسی که شامل شناخت گسلها، فعالیت آنها و تعیین لرزهخیزی گسلهاست. در اینجا خطر لرزهخیزی را تعیین میکنیم؛ یعنی مشخص میکینم که در یک شهر و یک نقطه تا چه حد پتانسیل وقوع زلزله وجود دارد. توضیح بیشتر آن که دراین بخش دادههای لرزهای ثبت میشود( دادههایی که توسط ایستگاه و پایگاههای داخل خارج کشور ثبت شده است) و در مجموع خطر را تعیین میکنیم.
این خطر بارگذاری با ورودی به سازهها است که در ابنجا» مهندسی زلزله« مطرح میشود؛ یعنی بررسی میکنیم که چنین خطری اگر به ساختمان برسد چه میشود؟
البته» مهندسی زلزله« خود به دو بخش تقسیم میشود؛1) مطالعه تأثیری زلزله بر خاک سطح زمین( خاک چند ده متری روی زمین که بسیار مهم است). تحقیق در مورد اثر روی خاک چندده متری به پژوهشکدة» ژئوتکنیک« مربوط میشود. توجه کنیم که زلزله در عمق 30 کیلومتری رخ میدهد. مطالعة آثار زلزله روی خود ساختمان را» مهندسی سازه« میگوییم. بنابراین، ما در اینجا سه نوع پژوهشکده داریم:1) پژوهشکده زلزله شناسی2) پژوهشکده ژئوتکنیک و 3) پژوهشکده مهندسی سازه که دو پوهشکدة دوم و سوم مجموعاَ بخش» مهندسی زلزله« راتشکیل میدهند.من در اینجا به شما پیشنهاد میکنم که با مسؤلان هر سه پژوهشکده مصاحبهای داشته باشید تا اطلاعات را بطور کامل اخذ نمایید.
رشد: ضمن تشکر از شما که توضیحات ر اکاملاَ روشن و ساده ارائه میفرمائید خواهشمندیم در مورد مسئله تعیین خطر توضیح بفرمائید. بسیاری از همکاران فرهنگی میپرسند چگونه است که در نقشههاو… شهرهایی مثل تهران، مشهد، و تبریز با امکان خطر بالا معرفی میشوند ولی ما به عمر خود و پدر و مادرمان زلزلهای شدید را در این مناطق به یاد نداریم.
دکتر غفوری: وقتی ما به کشور ایران نگاه میکنیم میفهمیم که در پوستة زمین شکستگیهایی وجود دارد که به این» گسل «میگوییم تعداد گسلها در کشور ما هم کم نیستند اما آیا هر جا گسل است حتماَ زلزله میآید؟ خیر برای توضیح باید به تاریخ مراجعه کنیم، ما در این مورد یک تاریخ 000/10 ساله داریم. وقتی در راستای گسلی زلزله اتفاق اتفاق افتاده است میگوییم که این گسل فعال شده است منطقهای را که گسل فعال دارد منطقة زلزلهخیز میگوییم. آیا در همة مناطق زلزلهخیز زلزله به طو یکسان اتفاق میافتند؟ خیر در برخی مناطق مانند منطقة زاگرس فاصلة زمان بین زلزلهها کم و بزرگی زلزلهها کم است ولی در البرز فاصلة زمانی بین زلزله و بزرگی زیاد است. در شرایطی که به ساختمان نیرویی وارد کند که ساختمان تحمل آن را نداشته باشد. زلزلههای کمتر از 5 درجه »خطر« نیستند حتی اگر هر ماه اتفاق بیافتد اما زلزلههای 6 و 7درجه را »خطر« میگوییم. ولو اینکه با فاصلة زمانی زیاد رخ دهند. در مناطق اطراف تهران طی دو ماه گذشته 1350 زلزلة 5/3 درجه، 60 زلزله 4درجه ، 2 زلزله 5/4 درجه و 1 زلزله 5 ردجه رخ داده است که خطری هم ایجاد نکردهاند.
بنابراین، البرز منطقهای پرخطر است، چون مستعد وقوع زلزلههای 6و7و8 درجه است ولی زاگرس خط کمتری دارد، چون مستعد وقوع زلزلههای 3و4و5 درجه است. البته مسئلة وقوع زلزله را نمیتوانیم دقیقاَ پیشبینی کنیم چون در این مسئله پیچیدگی بسیار است زیرا زلزله حداقل در عمق 30 کیلومتری زمین رخ میدهد و عوامل مختلفی در آن مؤثرند بنابراین ما مسائل را با احتمال بیان میکنیم مثلاَ میگوئیم در فلان منطقه 57 درصد احتمال دارد که در فاصلة زمانی 2 سال زلزلهای به بزرگی مثلاَ 6 درجه روی دهد البته این امر را هیچ کس نمیتواند بطور یقین پیشبینی کند.
رشد قصد داشتیم بحث زلزله تهران را بعنوان سؤالی مطرح کنیم ولی به جهت رعایت وقت شما در همین جا بحث پیشبینی زلزلة تهران و شایعات مربوط به آن را بیان فرمایید.
دکتر غفوری: حقیقت این است که کشور ما کشور زلزلهخیز است. این موضوع را هم تاریخ و هم علم زمینشناسی تأیید کرده است. تهران لرزهخیز است و ما تا بحال با توجه به سوابق لرزهخیزی این شهر» خطر« را تعیین کردهایم.انشاءالله در آیندة نزدیک نیز با مردم تهران سخن خواهیم گفت و در آن جا میزان احتمال و بزرگی و مدت زمان وقوع زلزله را بیان خواهم کرد. مثلاَ خواهم گفت 64 درصد امکان دارد که طی دو سال زلزلهای با بزرگی 7 درجه روی دهد و …
بنابراین خطر زلزلة تهران جدی است، مثل شهرهای تبریز، مشهد، کرمان. متأسفانه بیشتر شهرهای بزرگ ما به طور جدی در معرض خطر زلزله هستند.
حقیقت این است که ما در برابر زلزله آماده نیستیم زیرا آنچه در این کشور ساخته میشود اغلب متناسب با شرایط خطر زلزله نیست. برای مثال افرادی که در مناطق بارانی زندگی میکنند خانههایشان را طوری میسازند که دارای سقف شیبدار باشد تا در وقع باران چکه نکند در واقع این ساختمان متناسب با شرایط بارانی ساخته میشود سقفها موقع باران چکه میکنند، ما در برابر زلزله آماده نیستیم زیرا ساختمان شهرهایمان و روستاهایمان سازگار با خطر زلزله ساخته نشدهاند اکثر ساختمانها این گونهاند. آری این زلزله نیست که آدمها را میکشد بلکه ساختمانها و پلها هستند که باعث مرگ انسانها میشوند پخش شدن شایعه در تهران دو علت دارد یکی اینکه مردم به اصل قضیه توجه نمیکنند با وجود تأکیدات مانه مردم و نه مهندسان و دستگاههای اجرایی و سازمانهای ساخت اصولی را جدی نمیگیرند متأسفانه مردم به دلیل ناآگاهی از حرفهای متخصصان به شایعات توجه میکنند، با توجه به این همه تابلو که در سطح شهر نصب کرده و بروشورهایی که در میان مردم توزبع کردهایم و در کتابهای درسی مطالب زیادی را گنجاندهایم کسی توجه نمینکند ولی وقتی یک چینی بیسواد، یک اسلواک بیسواد در مورد زمان وقوع زلزله سخن میگوید همه به حرفهای او و شایعات توجه میکنند و به نظر من این یک مشکل فرهنگی است که همه، به خصوص آموزش و پرورش باید برای حل این مشکل اقدام کند.
ما در ایران هم دانش فنی داریم، هم شناخت کافی از زلزلههایمان داریم و هم قانون داریم اما مشکل اینجاست که کسی اینها را جدی نمیگیرد.
آقای هاشمی رفسنجانی- زمانی که از مؤسسه بازدید داشتند فرمودند: متأسفانه فقط نوک دماغمان را میبینیم؛ زلزله مثل باران نیست که هر روز بیاید ولی وقتی بیاید شهری را ویران میکند ما نه توانایی پیشبینی زلزله را داریم و نه میتوانیم از توع آن جلوگیری کنیم تنها راهی که برای مقابله با این پدیده داریم حفظ آمادگی( ساخت بناهای مقاوم) و پیشگیری از وقوع حوادث است. این مانند قضیة واکسن در پزشکی است. مقاوم سازی ساختمان در واقع مانند تقویت در برابر خطر احتمالی و جدی است اگر ساختمانها مقاوم ساخته شود زلزله میتواند به آنها آسیبی برساند متأسفانه میانگین عمر ساختمانهای ما 25 سال است در صورتی که باید بیش از 100 سال باشد این مسئله نیز نشان میدهد که کار ساختمانسازی در کشور ما بطور اصولی انجام نمیشود توجه داشته باشید که هزینة مقاومسازی، یعنی رعایت ضوابط کامل ساخت اصولی در حدود 5 درصد هزینة ساخت است که با در نظ گرفتن قیمت زمین بسیار ناچیز خواهد بود. باید توجه کرد که شما با این عمل نه تنها خانه بلکه جان خود و
خانوادهتان را بیمه میکنید. آیا نمیارزد؟!
69 صفحه فایل ورد قابل ویرایش
فهرست مطالب:
مقدمه ۱
گفت و گو با یک زلزله شناس ۲
آمادگی در برابر زلزله ( تهران) ۱۵
ریشتر و زمین لرزه ۲۹
چگونه میتوان در مقابل زلزله مصون ماند ۳۱
طبس شهری که بود ۴۳
سرزمین زلزله خیز ایران ۴۶
مشخصات زمین لرزههای شدید که در صد سال گذشته در کشور رخ داده. ۵۹
بلایا و یا تقدیر الهی ۶۰
ابعاد اقتصادی، اجتماعی و روانی زلزله ۶۵
دستورالعملهای مربوط به آمادگی برای مقابله با خطرهای زلزله ۷۳
فرمت فایل : word(قابل ویرایش)
تعداد صفحات:74
فهرست مطالب:
عنوان صفحه
مقدمه 1
گفت و گو با یک زلزله شناس 2
آمادگی در برابر زلزله ( تهران) 15
ریشتر و زمین لرزه 29
چگونه میتوان در مقابل زلزله مصون ماند 31
طبس شهری که بود 43
سرزمین زلزله خیز ایران 46
مشخصات زمین لرزههای شدید که در صد سال گذشته در کشور رخ داده. 59
بلایا و یا تقدیر الهی 60
ابعاد اقتصادی، اجتماعی و روانی زلزله 65
دستورالعملهای مربوط به آمادگی برای مقابله با خطرهای زلزله 73
منابع
مقدمه :
«سرتاسر دشت خاوران سنگی نیست
کز خوندل و دیده برآن رنگی نیست»
(ابوالسعید ابوالخیر)
ایران سرزمین همیشة زلرلههاست.هر گوشهای از این سرزمین داغدارهای فراوان و مکرر از این مصیبت عظیم است. دیروز خراسان، امروز گیلان، فردا آذربایجان، روز دیگر فارس و کرمان و بار دیگر خراسان و … شهرهای بسیاری چون لار، طبس، فیروزآباد، بیرجند، رودبار، اردبیل، گلبافت… را میشناسیم که در دو سه دهة اخیر به ناگهان لرزیدهاند و در عرض چند دقیقه در کام مرگ و نابودی فرو رفتهاند.
راستی چه باید کرد با این» دیو از شیشه رها شدهای که نه شهر میشناشد نه روستا، نه تابستان نه زمسنان، نه شب نه روز، نه کودک نه پیر و نه مرد بجز مرگ! آن هم مرگهای انبوه؟! بلاهای طبیعی البته، و عموماَ چنیناند. اما زلزله چیز دیگری است. زیرا گهوارة زندگی انسان را ویران و واژگونه میسازد.
میگویند زلزله قابل پیشبینی و پیشگیری نیست. اما به وجود آوردن تمهیداتی برای کاستن از تلفات و خسارات آن ممکن است. این کاری است که پارهای از کشورهای زلزله خیز، چون ژاپن، انجام دادهاند گریزی نیست که ما هم چنان کنیم که آنان کردهاند ولی باید دانست که نخستین گام در این راه، شناخت زلزه و کسب آگاهیهای مختلف دربارة آن است. این .یژهنامه، معلمان و همة دستاندرکاران آموزش کشور میشود و قرار است از سوی اداره کل ترتبیت معلم و آموزش نیروی انسانی به عنوان متن آموزشی دورههای ضمن خدمت معلمان قرار گیرد.امیدواریم مفید و مؤثر واقع شود. لازم میدانیم از تلاشهای آقای محمود رضوانی که این ویژه نامه به کوشش ایشان فراهم آمده است سپاسگزاری کنیم.
گفت و گو با یک زلزله شناس
سازمانها و مؤسسات آموزش عالی بسیاری وجود دارند که کار آنها به نوعی به زلزله و آمادگیهای لازم برای کاهش خطرات آن مربوط میشود.ولی مؤسسة زلزله شناسی و مهندسی زلزله تنها مؤسسهای است که تمام فعالیت آن در زمینه زلزله است. این مؤسسه تاکنون نقش بسیار فعالی در آموزش همگانی برای رویاوریی با زلزله و بخصوص همکاری با دفتر برنامهریزی و تألیف کتب درسی در جهت تهیة مطالب آموزشی» آمادگی در برابر زلزله« برای دانشآموزان داشته است بنابراین تصمیم گرفتیم با ریاست مؤسسه، دکتر غفوری آشتیانی، گفت و گویی داشته باشیم. زمان مصاحبه روز 20/4/77 تعیین شد که اتفاقاَ با شایعة زلزله در تهران هم زمان شده بود لذا درآخرین هماهنگیهای تلفنی، پس از چند ساعت پشت خط ماندن پیش از آن که تلفنچی محترم مؤسسه جملة »آقا جان شایعه است! زلزلهای در کار نیست! لطفاَ تلفنهای مؤسسه را اشغال نکنید« را بشنویم، مجبور بودیم فوراَ بگوییم:» میدانیم شایع است ولی ما از» رشد« …
به هر حال خدمت استاد رسیدیم و مصاحبة ما از تماس حضوری و تلفن همراه! مصون نبود! امیدواریم همچنان که ایشان وعده دادند، بتوانیم گفت و گوهای دیگری با متخصصان متعهد این مؤسسه داشته باشیم.
رشد: با تشکر از این که وقت خود را در اختیار ما قرار دادید لطفاَ در مورد مؤسسة زلزلهشناسی و مهندسی زلزله و بویژه دو اصطبلاح» زلزلهشناسی« و » مهندسی زلزله« توضیح بفرمائید.
دکتر غفوری: این مؤسسه یکی از مؤسسات مستقل و وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی است که در سال 1368، بر اساس قطعنامه 250 یونسکو با تصویب هیئت وزیران و شورای عالی، تشکیل شده مؤسسهای است که تحقیقاتی و هدف آن ارائه روشهای آموزشی و پژوهشی به مسؤلان و مردم برای ایمن ماندن در مقابل زلزله و کاهش خطزات آن است واژة زلزله مفهومی عام دارد ولی آن چه به امواج زلزله، علت زلزله تغییرات درون زمین گسلهای لرزهخیزی و خطر زلزله مربوط میشود در حیطة بحث» زلزله شناسی« ؛ به عبارت دیگر، زلزلهشناسی مربوط به درون زمین است و آن چه که در اثر زلزله در روی زمین رخ میدهد به مهندسی زلزله، مربوط میشود به بیان دیگر مهندسی زلزله تأثیر زلزله بر مستحدثات ماست.اطلاعات» زلزله شناسی« به اطلاعات خاک روی زمین منتقل میشود و خاک روی زمین برروی ساختمان اثر میگذارد که به آن» مهندسی زلزله« میگوییم مؤسسة ما بدلیل این که به این هر دو بعد توجه دارد مؤسسة زلزله شناسی و مهندسی زلزله نام گرفته است فعالیتهای این موسسه در سه بخش سازماندهی شده است زلزلهشناسی که شامل شناخت گسلها، فعالیت آنها و تعیین لرزهخیزی گسلهاست. در اینجا خطر لرزهخیزی را تعیین میکنیم؛ یعنی مشخص میکینم که در یک شهر و یک نقطه تا چه حد پتانسیل وقوع زلزله وجود دارد. توضیح بیشتر آن که دراین بخش دادههای لرزهای ثبت میشود( دادههایی که توسط ایستگاه و پایگاههای داخل خارج کشور ثبت شده است) و در مجموع خطر را تعیین میکنیم.
این خطر بارگذاری با ورودی به سازهها است که در ابنجا» مهندسی زلزله« مطرح میشود؛ یعنی بررسی میکنیم که چنین خطری اگر به ساختمان برسد چه میشود؟
البته» مهندسی زلزله« خود به دو بخش تقسیم میشود؛1) مطالعه تأثیری زلزله بر خاک سطح زمین( خاک چند ده متری روی زمین که بسیار مهم است). تحقیق در مورد اثر روی خاک چندده متری به پژوهشکدة» ژئوتکنیک« مربوط میشود. توجه کنیم که زلزله در عمق 30 کیلومتری رخ میدهد. مطالعة آثار زلزله روی خود ساختمان را» مهندسی سازه« میگوییم. بنابراین، ما در اینجا سه نوع پژوهشکده داریم:1) پژوهشکده زلزله شناسی2) پژوهشکده ژئوتکنیک و 3) پژوهشکده مهندسی سازه که دو پوهشکدة دوم و سوم مجموعاَ بخش» مهندسی زلزله« راتشکیل میدهند.من در اینجا به شما پیشنهاد میکنم که با مسؤلان هر سه پژوهشکده مصاحبهای داشته باشید تا اطلاعات را بطور کامل اخذ نمایید.
رشد: ضمن تشکر از شما که توضیحات ر اکاملاَ روشن و ساده ارائه میفرمائید خواهشمندیم در مورد مسئله تعیین خطر توضیح بفرمائید. بسیاری از همکاران فرهنگی میپرسند چگونه است که در نقشههاو… شهرهایی مثل تهران، مشهد، و تبریز با امکان خطر بالا معرفی میشوند ولی ما به عمر خود و پدر و مادرمان زلزلهای شدید را در این مناطق به یاد نداریم.
دکتر غفوری: وقتی ما به کشور ایران نگاه میکنیم میفهمیم که در پوستة زمین شکستگیهایی وجود دارد که به این» گسل «میگوییم تعداد گسلها در کشور ما هم کم نیستند اما آیا هر جا گسل است حتماَ زلزله میآید؟ خیر برای توضیح باید به تاریخ مراجعه کنیم، ما در این مورد یک تاریخ 000/10 ساله داریم. وقتی در راستای گسلی زلزله اتفاق اتفاق افتاده است میگوییم که این گسل فعال شده است منطقهای را که گسل فعال دارد منطقة زلزلهخیز میگوییم. آیا در همة مناطق زلزلهخیز زلزله به طو یکسان اتفاق میافتند؟ خیر در برخی مناطق مانند منطقة زاگرس فاصلة زمان بین زلزلهها کم و بزرگی زلزلهها کم است ولی در البرز فاصلة زمانی بین زلزله و بزرگی زیاد است. در شرایطی که به ساختمان نیرویی وارد کند که ساختمان تحمل آن را نداشته باشد. زلزلههای کمتر از 5 درجه »خطر« نیستند حتی اگر هر ماه اتفاق بیافتد اما زلزلههای 6 و 7درجه را »خطر« میگوییم. ولو اینکه با فاصلة زمانی زیاد رخ دهند. در مناطق اطراف تهران طی دو ماه گذشته 1350 زلزلة 5/3 درجه، 60 زلزله 4درجه ، 2 زلزله 5/4 درجه و 1 زلزله 5 ردجه رخ داده است که خطری هم ایجاد نکردهاند.
بنابراین، البرز منطقهای پرخطر است، چون مستعد وقوع زلزلههای 6و7و8 درجه است ولی زاگرس خط کمتری دارد، چون مستعد وقوع زلزلههای 3و4و5 درجه است. البته مسئلة وقوع زلزله را نمیتوانیم دقیقاَ پیشبینی کنیم چون در این مسئله پیچیدگی بسیار است زیرا زلزله حداقل در عمق 30 کیلومتری زمین رخ میدهد و عوامل مختلفی در آن مؤثرند بنابراین ما مسائل را با احتمال بیان میکنیم مثلاَ میگوئیم در فلان منطقه 57 درصد احتمال دارد که در فاصلة زمانی 2 سال زلزلهای به بزرگی مثلاَ 6 درجه روی دهد البته این امر را هیچ کس نمیتواند بطور یقین پیشبینی کند.
رشد قصد داشتیم بحث زلزله تهران را بعنوان سؤالی مطرح کنیم ولی به جهت رعایت وقت شما در همین جا بحث پیشبینی زلزلة تهران و شایعات مربوط به آن را بیان فرمایید.
دکتر غفوری: حقیقت این است که کشور ما کشور زلزلهخیز است. این موضوع را هم تاریخ و هم علم زمینشناسی تأیید کرده است. تهران لرزهخیز است و ما تا بحال با توجه به سوابق لرزهخیزی این شهر» خطر« را تعیین کردهایم.انشاءالله در آیندة نزدیک نیز با مردم تهران سخن خواهیم گفت و در آن جا میزان احتمال و بزرگی و مدت زمان وقوع زلزله را بیان خواهم کرد. مثلاَ خواهم گفت 64 درصد امکان دارد که طی دو سال زلزلهای با بزرگی 7 درجه روی دهد و …
بنابراین خطر زلزلة تهران جدی است، مثل شهرهای تبریز، مشهد، کرمان. متأسفانه بیشتر شهرهای بزرگ ما به طور جدی در معرض خطر زلزله هستند.
حقیقت این است که ما در برابر زلزله آماده نیستیم زیرا آنچه در این کشور ساخته میشود اغلب متناسب با شرایط خطر زلزله نیست. برای مثال افرادی که در مناطق بارانی زندگی میکنند خانههایشان را طوری میسازند که دارای سقف شیبدار باشد تا در وقع باران چکه نکند در واقع این ساختمان متناسب با شرایط بارانی ساخته میشود سقفها موقع باران چکه میکنند، ما در برابر زلزله آماده نیستیم زیرا ساختمان شهرهایمان و روستاهایمان سازگار با خطر زلزله ساخته نشدهاند اکثر ساختمانها این گونهاند. آری این زلزله نیست که آدمها را میکشد بلکه ساختمانها و پلها هستند که باعث مرگ انسانها میشوند پخش شدن شایعه در تهران دو علت دارد یکی اینکه مردم به اصل قضیه توجه نمیکنند با وجود تأکیدات مانه مردم و نه مهندسان و دستگاههای اجرایی و سازمانهای ساخت اصولی را جدی نمیگیرند متأسفانه مردم به دلیل ناآگاهی از حرفهای متخصصان به شایعات توجه میکنند، با توجه به این همه تابلو که در سطح شهر نصب کرده و بروشورهایی که در میان مردم توزبع کردهایم و در کتابهای درسی مطالب زیادی را گنجاندهایم کسی توجه نمینکند ولی وقتی یک چینی بیسواد، یک اسلواک بیسواد در مورد زمان وقوع زلزله سخن میگوید همه به حرفهای او و شایعات توجه میکنند و به نظر من این یک مشکل فرهنگی است که همه، به خصوص آموزش و پرورش باید برای حل این مشکل اقدام کند.
ما در ایران هم دانش فنی داریم، هم شناخت کافی از زلزلههایمان داریم و هم قانون داریم اما مشکل اینجاست که کسی اینها را جدی نمیگیرد.
آقای هاشمی رفسنجانی- زمانی که از مؤسسه بازدید داشتند فرمودند: متأسفانه فقط نوک دماغمان را میبینیم؛ زلزله مثل باران نیست که هر روز بیاید ولی وقتی بیاید شهری را ویران میکند ما نه توانایی پیشبینی زلزله را داریم و نه میتوانیم از توع آن جلوگیری کنیم تنها راهی که برای مقابله با این پدیده داریم حفظ آمادگی( ساخت بناهای مقاوم) و پیشگیری از وقوع حوادث است. این مانند قضیة واکسن در پزشکی است. مقاوم سازی ساختمان در واقع مانند تقویت در برابر خطر احتمالی و جدی است اگر ساختمانها مقاوم ساخته شود زلزله میتواند به آنها آسیبی برساند متأسفانه میانگین عمر ساختمانهای ما 25 سال است در صورتی که باید بیش از 100 سال باشد این مسئله نیز نشان میدهد که کار ساختمانسازی در کشور ما بطور اصولی انجام نمیشود توجه داشته باشید که هزینة مقاومسازی، یعنی رعایت ضوابط کامل ساخت اصولی در حدود 5 درصد هزینة ساخت است که با در نظ گرفتن قیمت زمین بسیار ناچیز خواهد بود. باید توجه کرد که شما با این عمل نه تنها خانه بلکه جان خود و
خانوادهتان را بیمه میکنید. آیا نمیارزد؟!
رشد: آن چه فرمودید در مورد ساختمانهایی است که در دست احداث هستند یا رد آینده احداث خواهند شد در مورد ساختمانهای موجود چه کاری میتوانیم انجام دهیم؟
دکتر غفوری: به موضوع بسیار جالبی اشاره کردید. خوشبختانه برای مقاوم کردن ساختمانهای موجود نیز راههایی وجود دارد و ما در این مورد مطالبو نشریات فراوانی منتشر کردهایم. شمت ر نظ بگیرید بسیاری از افراد منازل خود را زیباسازی میکنند. چه خوب بود که ابتدا خانه را توسط متخصصان مقاوم میکردند و بعد به زیبایی و رنگ آن میپرداختند.» خانه از پای بست ویران است خواجه در بند نقش ایوان است« . متأسفانه در امر نماسازی نیز دقت نمیشود و مصالحی که مورد استفاده قرار میگیرد درست به دیوار و نما متصل نمیگردد و خطر آفرین میشوند. البته مقاوم سازی مانند جراحی در پزشکی است و مهندسان حاذق و ویژهای را میطلبد.
رشد: شنیدهایم که مؤسسة شما در زمینة مقاومسازی ساختمانهای موجود نیز فعالیت میکند. چه خدماتی را به مردم ارائه میدهید؟
دکتر غفوری: وظیفة مؤسسه ارائة روشها است و ما عملاَ نمیتوانیم وارد مسائل اجرایی و مفاومسازی منازل شویم. ما این کار را در مورد سازههای عمومی مانند بیمارستانها، پلها، سدها انجام میدهیم.
رشد: پس مردم باید مستقیماَ به شرکتهای ساختمانی مراجعه کنند.
دکتر غفوری: متأسفانه تعداد نسبتاَ کمی از شرکتها میتوانند سنجش مقاومت و مقاومسازی ساختمانهای موجود را انجام دهند البته هر فردی که به ما مراجعه کند، ما او را راهنمایی میکینم در مؤسسه متخصصان زیادی نیز تربیت کردهایم که میتوانند کار مقاومسازی ساختمانهای موجود را انجام دهند.
رشد: به مسئلة مهم» سنجش مقاومت « اشاره کردید به نظر میرسد هر فردی قبل از اقدام به مقاومسازی اصولاَ باید بداند که آیا خانهاش به این امر نیاز دارد یا خیر. این طور نیست؟
دکتر غفوری: کاملاَ درست است این موضوع مانند مر اجعه شما به پزشک است. او میتواند میزان و نوع مریضی شما را تشخیص دهد ما نیز در ابتدا ساختمان را از نظر ظاهری و به روش مشاهده مورد توجه قرار میدهیم و اگر از مقاوم بودن آن اطمینان حاصل نکردیم به روشهای دیگر آزمایش میکنیم و بعد از نتیجهگیری به مالکان اطلاع میدهیم که ساختمان آنها چه مشکلاتی دارد و مقاومسازی آن چه قدر هزینه برمیدارد. متأسفانه به این خدما و کارهایی که میتوان انجام داد توجهی نمیشود.
رشد: متأسفانه مشکلات اقتصادی هم مؤثر است.
دکتر غفوری: همانطوریکه گفتید عدهای قدرت اقتصادی دارند و توجه نمیکنند . عدهای مستأجر هستند و طبیعتاَ نمیتوانند در خانه دخل و تصرف کنند.اینها هم باید حداقل به ایمنی داخل خانه توه داشته باشند؛ یعنی کمدها، لوسترها، و… را طوری محکم کنند که در صورت زلزله آسیبی نرسانند. (البته این موارد در خانههای کاملاَ مقاوم نیز باید رعایت شود) دیگر آنکه وسایل لازم،بیل، و کلنگ و … در دسترس داشته باشند. برخی این مسائل را شوخی میپندارند. باید متذکر شد که ابداَ شوخی نیست؛ زیرا خطر زلزله واقعاَ جدی است. پس باید آماده باشیم . به علاوه وقتی میگوئیم لحظة بروز زلزله کاری باید بکنیم این به اقتصاد و از این قبیل چیزها ربطیی ندارد. باید همه یاد بگیرند که چه کاری انجام دهند. کلام آخر این افراد حتی درمورد ساختمان محیط کارشان از طریق تذکر به مدیریت اداره یا کارخانه میتوانند مدیران مسؤلان را به توجه بیشتر وادار کنند. در این مورد تجراب موفقی نیز در تهران وجود دارد.
فرمت فایل : word(قابل ویرایش)
تعداد صفحات:50
مقدمه ۶
طرح مسئله ۶
(الگوی پیام ارتباط زبانی) ۹
مشکلات موجود در الگوی پیام ۱۳
۹-۲- رویکردی استنتاجی به پدیدة ارتباط ۲۰
فرض ها ۲۲
فرض زبان (LP ) 22
فرض ارتباطی (CP) 22
فرض تحت اللفضلی بودن (LP) 23
فرض های محاوره ای (Con Ps) 23
ارتباط مستقیم و تحت اللفضلی ۲۳
استراتژی مستقیم ۲۴
(گام اول) ۲۴
(گام دوم) ۲۵
(گام سوم) ۲۵
(گام چهارم) ۲۶
استراتژی تحت اللفضلی ۲۷
(گام پنجم) ۲۷
(گام ششم) ۲۷
ارتباط غیر تحت اللفضلی ۲۸
اغراق ۲۸
طنز، طعنه ۲۸
صنایع ادبی ۲۹
مجاز ۲۹
استعاره ۲۹
(گام ۵) ۲۹
(گام ۶) ۳۰
ارتباط غیر مستقیم ۳۰
(گام هفتم) ۳۲
(گام هشتم) ۳۲
نتیجه: نظریه های استنتاجی و الگوی پیام ۳۲
گفتمان و محاوره ۳۳
زبان و بافت ۳۴
ساخت محاوره به ترتیب زمان ۳۵
صحت گشایی ۳۵
۱- عادی و روزمره ۳۶
۲- غیررسمی ۳۶
۳- رسمی ۳۷
نوبت گیری ۳۷
پایان صحبت ۳۸
جملات اجرایی ۳۹
کنش های کلامی ۴۱
معنا، گفتار، و دلالت ۴۳
معنای متکلم ۴۴
گفته ۴۴
دلالت ۴۵
کمیت ۴۵
کیفیت ۴۵
ربط ۴۶
روش ۴۶
پیش فرض کاربرد شناختی ۴۶
انواع پیش فرض ۴۶
ارجاع متکلم ۴۸
ارجاع تحت اللفضلی مفرد ۴۸
ارجاع مفرد غیرتحت اللفضلی ۴۹
ارجاع مفرد غیرمستقیم ۴۹
نتیجه ۵۰
مقدمه:
جامعهشناسی، و انسانشناسی بر روی شماری از موضوعات آن صورت میگیرد که بسیاری از آنها را در این مورد بررسی قرار خواهیم داد.
در این فصل توجه خود را معطوف به کاربرد اصلی زبان ، یعنی ارتباط ، خواهیم کرد. خواهیم دید ارتباط چه مشکلاتی برای کاربرد شناسی ایجاد میکند و دارای کدام ساخت است . در نهایت به برخی موضوعات ویژه در کاربردشناسی خواهیم پرداخت.
طرح مسئله
شاید رایجترین ویژگی تعامل انسان که به سختی آن را قابل ملاحظه میدانیم، این است که ما صحبت میکنیم. بعضی اوقات با اشخاص خاص، بعضی اوقات با هر کس که گوش میدهد، و در زمانی که کسی را برای گوش کردن نمیبابیم، با خودمان صحبت میکنیم. اگرچه زبان انسان، نقشهای بسیار متنوعی را ایفاء میکند- از بیدار کردن کسی در صبح زود با گفتن تا نامگذاری یک کشتی با گفتن ولی در اینجا به آن کاربردهای زبان خواهیم پرداخت که برای ارتباط انسان، ابزاری است. برای مثال، متکلمین ماهرزبان انگلیسی حقایقی از قبیل زیر را میدانند:
الف- برای سلام به کارمیرود.
ب- برای خداحافظی به کار میرود.
ج – گروه به طور صحیح میتواند توسط متکلم در یک موقعیت خاص برای اشاره به میز خاصی بکار برود.
د – گروه به طور صحیح میتواند توسط متکلم در یک موقعیت خاص برای اشاره به میز خاصی بکار برود.
ه - برای درخواست نمک به کار میرود.
و - برای پرسیدن سن شخصی به کار میرود.
ز - برای بیان اینکه باران میبارد، مورد استفاده قرار میگیرد.
ح - برای قول دادن مورد استفاده قرار میگیرد.
ما از این فهرست میتوانیم به شمهای از انواع گستردة کاربردهای احتمالی زبان دست یابیم، ولی قبل از مرور این کاربردهای گوناگون، نخست باید بین استفاده از زبان برای انجام دادن کاری، واستفاده از زبان در انجام کاری تمیز قایل شویم، بدون شک یک حقیقت بسیار مهم دربارة انسان این است که ما زبان را در اکثر افکارمان به کار میبریم. احتمال دارد که برخی از افکار راکه به آن میاندیشیم، و به ویژه افکار مجرد و انتزاعی را، اگر زبانی در دسترس نداشتیم، نمیتوانستیم به آنها بیاندیشیم. این حقیقت ممکن است برای حیات شناختی ما مهم باشد ، ولی برای مفهوم کاربرد شناختی کاربرد زبان ، یعنی استفاده از زبان برای انجام کارها، مهم نیست . وقتی توجه خود را بر اینکه مردم با استفاده از زبان می خواهند چه بکنند، معطوف میکنیم، در واقع توجه خود را معطوف به این میکنیم که شخص با کلمات درمواقع خاصی چه میمند ، در واقع بر نیات، مقاصد، تاورها ،و آرزوها یی که یک متکلم در صحبت کردن دارد، متمرکز میشویم .
صحبت کردن همواره بدون تلاش وامری عادی است، ولی کاربرد موفق زبان عملی فوقالعاده پیچیده است، همانطور که این موضوع را هرکس به عنوان فردی بزرگسال که سعی کرده است تا زبان دومی را یاد بگیرد، میداند. افزون بر این، کاربرد یک زبان بیش از دانستن آن وقادر به تولید وفهم جملات آن است. ارتباط همچنین امری اجتماعی است، که معمولاَ در درون بافت نسبتاَ به خوبی تعریف شدة موقعیت اجتماعی صورت میگیرد. در چنین بافتی ما به دیگران اتکا می کنیم تا در درک ما از اینکه آن موقعیت چیست، سهیم باشند. با مردمی که میشناسیم ، به فهمیدن مشترک متکی هستیم تا ارتباط تسهیل شود. ولی این فرایند ،چگونه فرآیندی است؟ ارتباط زبانی به آسانی حاصل میشود ولی مسلم است که به آسانی قابل توصیح نیست، هر نظریه ارتباط زبانی که شایستگی این عنوان را داشته باشد،باید سعی نماید تا به سؤالات زیر پاسخ دهد:
1- ارتباط زبانی (موفق) چیست؟ 2- ارتباط (موفق) چگونه صورت میگیرد؟ برای مثال ، فرض کنید که یک متکلم قصد د ارد تا به شنوندهای گزارشکند که جاده یخ زده است. چه چیزی متکلم را قادر میسازد تا بتواند این موضوع را به شنونده بگوید؟
( جای تعجب است که این سوالات در پیشینه هیچ رشته اصلی بطور جامع مورد بررسی قرار نگرفتهاند. زبانشناسی با توجه به ویژگی ساختاری زبان، سعی کرده است تا پدیدههای ارتباطی را در خارج از قلمرو اصلی آنها بداند. به همین منوال ، میتوان آن علایق فلسفی درباره معنی، صدق، وارجاع را بدون بررسی جزئیات امر ارتباط دنبال کرد. روانشناسی سنتی توجه خود را معطوف به پردازش جملهها میکند، اما علاقه زیادی به ویژگیهای پدیدههای ارتباطی ندارد. در نهایت، برخی جامعهشناسان و انسانشناسان شروع به بررسی گفتگوها و مکالمات کردهاند، با این وجود مسئله ماهیت خود ارتباط را نادیده گرفتهاند (یا فرض کردهاند که پاسخ آن را دادهاند) . بنابراین، چیزی که مورد نیاز است، رویکردی منسجم به پدیدة ارتباط است که در آن مسئله ماهیت ارتباط مرکز تحقیق و بررسی باشد.) فقط در سالهای اخیر شکل یک نظریة بسندة ارتباط شروع به شکلگیری کرده است،و.زمان و پژ وهش بیشتری مورد نیاز است تا مفصلاً آن را کشف کند.
(الگوی پیام ارتباط زبانی)
در چهل سال گذشته متداولترین و معروف ترین برداشت از ارتباط زبانی انسان، آن چیزی بوده که ما آن را الگوی پیام مینامیم . وقتی الگوی پیام به عنوان یک « فرستنده» و شنونده به عنوان یک گیرنده فر ض میشود، و مسیر کلامی – گوشی( یعنی موج صوتی) نیز کانال صحیح میباشد الگوی پیام در ارتباط انسانی در شکل 9ـ1 نشان داده شده و در (6 ) خلاصه شده است.
شکل 9ـ1 ( الگوی پیام ارتباط متکلم پیامی در مغزش دارد که میخواهد به شنونده انتقا ل دهد و بتابراین متکلم از برخی صورتهای زبان برای رمزگذاری پیام به منزلة معنای آن سود میجوید وآن را تولید میکند. شنونده با شنیدن صحبت، شروع به تشخیص اصوات، نحو و معنا میکند، و سپس با دانش ربای خود این معانی را به صورت یک پیام رمزگشایی شدة موفق تضنیف مینماید.
این الگو توجیهگر برخی ویژگیهای متداول گفتگو است: یعنی این الگو پیشبینی میکند زمانی ارتباط موفق است که شنونده همان پیامی را رمزگشایی شده با پیام رمزگذاری شده متفاوت باشد، ارتباط مختلف میشود. به همین منوال، این الگو، زبان را به منزلة پلیبین متکلم و شنونده میداند که اندیشههای « خصوصی» توسط اصوات « همگانی» منتقلش میشود، که در نتیجه این اصوات به عنوان وسیلهآی برای انتقال پیام مربوطه عمل میکند.
الگوی پیام گرچه دارای شمای جدیدی است، ولی حداقل به سه قرن قبل و به فیلسوف معروف جانلاک بر میگردد، که در سال 1691 چنین نوشت:
بنابراین، انسان به طور طبیعی دارای چنان اندامی شد که مناسب تولید اصوات باشد، که آنها را کلمه می نامیم. ولی این به تنهایی برای تولید زبان کافی نبود. چون طوطیان و برخی پرندگان دیگر را میتوان آموخت تا اصوات را به اندازة کافی قابل تشخیص ادا کنند، به هیچ وجه نمیتوان آن را زبان دانست.
پس، افزون بر اصوات صوتی، لازم آمد تا بتواند این اصوا را به مثابه علایمی از برداشت های داخلی به کار برد، و آنها را به منزلة نشانههایی برای ایده های ذهنی خود قرار دهد، تا بدین وسیله این ایدهها ر بتوان برای دیگران نمایاند و افکار اذهان انسانها بتواند از فردی به دیگری منتقل شود.
جهت راحتی و سود جامعه که بدون انتقال افکار نباشد، لازم شد که انسان برخی نشانه های خارجی قابل فهم وملموس را پیدا کند، که از طریق آن ایدههای غیر ملموس، که افکارشان آنها را میساخت، برای دیگران شناخته شود.
افزون بر این، بسیاری از گفته های معاصر وجود دارد که اساساً همین ایده را میرسانند:
متکلم: بنابه دلایلی که زبان شناختی نیست، پیامی را که مایل است به شنوندگانش منتقل سازد، بر میگزیند، یعنی افکاری را که میخواهد آنها دریافت کنند. یا دستوراتی را که میخواهد به آنها بدهد، با سئوالاتی که میخواهد از آنها بپرسد. این پیام به شکل نمایی آوایی از گفتهها به واسطة نظام قواعد زبانی، که متکلم مجهز به آن است، رمزگذاری می شود. پس این رمزگذاری تبدیل به سیگنالی برای اندامهای تولید گفتار متکلم میشود، و او گفتهای را بیان میکند که دارای صورت آوایی مناسب است، در عوض، اندامهای شنیداری شنونده این صورت آوایی را دریافت میکند. اصوات گفتاری که این اندامهای تولید گفتار متکلم میشود، و او گفته ای را بیان میکند که دارای صورت آوایی مناسب است.