فرمت فایل : WORD (قابل ویرایش)
تعداد صفحات:26
فهرست مطالب:
حجت بن حسن (مهدی) 1
منبعشناسی 2
ریشهها و شرایط محیطی 4
مهدی 4
دوران حیرت 6
اعتقاد به غیبت امام دوازدهم 8
دوران امامت و غیبت 11
دوره سفرا یا غیبت صغری 12
نواب اربعه 14
۱) ابو عمرو عثمان بن سعید عَمری 15
۲) ابو جعفر محمد بن عثمان بن سعید (م. ۳۰۴ یا ۳۰۵ ه.) 15
۳) ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی (و. ۳۲۶ ه. / ۹۳۷ یا ۹۳۸ م) 16
۴)ابوالحسن علی بن محمد سمری (و. ۳۲۹ ه. / ۹۴۱ م) 16
غیبت کبری 17
غیبت کبری 17
ظهور، قیام و تشکیل حکومت جهانی 19
تولد و زندگی مهدی 21
نام، القاب و کنیه 23
مهدی 23
پسآیند اعتقاد به امام دوازدهم در طول تاریخ و مسائل امروزی 24
حجت بن حسن (مهدی)
بنا بر اعتقاد شیعیان دوازدهامامی، حجت بن حسن فرزند حسن بن علی عسکری (امام یازدهم شیعیان) دوزادهمین و آخرین امام و همان مهدی موعود میباشد. نام اصلی او و نیز کنیهاش همانند محمد پیامبر اسلام است. همچنین «امام زمان»، «قائم آل محمد» و «مهدی موعود» از القاب اوست. وی در نیمه شعبان سال ۲۵۵ یا ۲۵۶ ه. ق. در سامرا به دنیا آمد. پدرش حسن بن علی عسکری است و مادرش نرجس خاتون یا صیقل بود. پس از مرگ ابومحمد حسن عسکری امام یازدهم شیعه در سن ۲۸ سالگی، در میان پیروان امامان شیعه بر سر سرنوشت مبهم فرزند حسن عسکری اختلاف بزرگی پدید آمد. در این دوران که به «سالهای حیرت» موسوم میباشد شیعیان به فرقههای متعددی منشعب شدند. از فرقههایی که اعتقاد داشتند که از حسن عسکری فرزندی باقی نمانده استیا این فرزند در گذشتهاست، و شیعیانی که متوجه فرزندان و نوادگان امامان دهم و یازدهم شیعه شدند، تا اقلیتی که معتقد بودند که امام یازدهم شیعه فرزندی داشتهاست که به غیبت رفتهاست و او امام دوازده شیعه میباشد. دیدگاه این گروه آخر بهمرور به دیدگاه تمامی شیعیان امامی تبدیل شد که شیعیان دوازده امامی فعلی میباشند.
در مواجهه با چالش فقدان امام حاضر شیعیان با دو رویکرد حدیثی و کلامی به تبیین نظریه غیبت برخاستند. کلینی(و. ۳۲۹ ه. / ۹۴۱ م.) در احادیث باب غیبت کتاب اصول کافی که در خلال این دوره گرد آوردهاست به موضوع غیبت و علت آن پرداختهاست. بهخصوص نعمانی در کتاب الغیبه به تبیین نظریه غیبت از طریق احادیث پرداخت و او برای نخستین بار اصطلاحات «غیبت صغری» و «غیبت کبری» را به کار برد. پس از وی ابن بابویه(و.۹۹۱-۹۹۲) در کتاب کمال الدین در خصوص گردآوری احادیث مربوط به امام دوازدهم و غیبت وی کوشید. از دیگر سو متکلمان از جمله شیخ مفید (و. ۴۱۳ ه. / ۱۰۲۳ م.) و شاگردانش بخصوص سید مرتضی (۱۰۴۴-۱۰۴۵) به تدوین نظریات کلامی امامت جهت تبیین ضرورت وجود امام زنده در شرایط غیبت پرداختند.
بنابر اعتقاد کنونی شیعه دوازده امامی، پس از مرگ حسن عسکری مهدی تنها از طریق چهار سفیر یا نائب با شیعیان تماس میگرفت. البته بررسیهای تاریخی نشان میدهد که از آغاز تعداد وکلا محدود به چهار تن نبوده و اصطلاح نیابت خاص در دورههای بعد توسط علمای شیعه مانند شیخ توسی و برای تبیین غیبت صغری ایجاد شدهاست. پس از یک دوره هفتاد ساله سفرای امام غائب و پس از مرگ علی بن محمد سمری، چهارمین نائب امام دوازدهم شیعه، بار دیگر حیرت را در میان شیعیان برانگیخت. آنها در نهایت در سده پنجم به تبیینی عقلی در کلام شیعه از غیبت امام دست یافتند.
بر اساس اعتقاد شیعیان او در پنج سالگی پس از مرگ پدرش به امامت رسید. شیعیان امامت او را به دو دوره غیبت و ظهور تقسیم میکنند. غیبت از سال ۲۶۰ هجری قمری آغاز شده و تا کنون استمرار داشته و هر زمان که خدا بخواهد ادامه خواهد یافت. دوره غیبت شامل دو بخش است: از سال ۲۶۰ تا ۳۲۹ هجری(غیبت صغری) را که شیعیان از طریق وکلا و نائبان مهدی با وی در ارتباط بودهاند. پس از این زمان شیعیان با مهدی در ارتباط نیستند و اصطلاحاً غیبت کبری نامیده میشود. پس از پایان دوره غیبت وی با عنوان مهدی قیام خواهد کرد و او کسی خواهد بود که از طریق او حقیقت و عدالت بار دیگر به پیروزی خواهد رسید.
منبعشناسی
نسخه خطی از کتاب کمال الدین و وتمام النعمة اثر ابن بابویه در مورد امام زمان شیعیان و غیبت
منابع مربوط به حجت بن حسن به چند دسته تقسیم میشود:
نخست، منابعی است که در دوران پیش از سال ۲۶۰ و قبل از امامت حجت بن حسن تألیف شدهاست. موضوع مهدی، قائم آل محمد و غیبت موضوعاتی است که از سده نخست هجری و بخصوص از زمان محمد بن حنفیه مطرح بودهاست. در سدههای دوم و سوم کتابهایی در این باره نوشته شدهاست که اکنون در دسترس نمیباشد اما در کتابهای سدههای چهارم و پنجم بخصوص رجال شیخ طوسی، الفهرست شیخ طوسی، رجال نجاشی از آنها نام برده شدهاست.
دوم، منابعی است که در بین سالهای ۲۶۰ تا ۳۲۹ موسوم به غیبت صغری تألیف شدهاست. این منابع شامل دو دسته کتاب میشود. یکی کتابهایی است که شیعیان در تثبیت و تبیین اعتقادت خود نوشتهاند. مهمترین این منابع آثار اعتقادی ابوسهل نوبختی (و. ۳۱۱ ه.) و ابن قبه رازی است که از آثار این دو نویسنده امروزه فقط بخش اندکی در دست است. همچنین اثر حدیثی شیخ کلینی (و. ۳۲۹ ه.) یعنی اصول کافی است. به گفته حسنزاده آملی، «امامیه را در امامت اثنیعشر و در اصالت و غیبت دوازدهم آن حضرت صاحبالامر، کتاب کافی، کافی است.»
سوم، منابعی است که در بین سالهای ۳۲۹ (پایان دوره وکالت و سفارت) تا ۴۶۰ (وفات شیخ طوسی) تألیف شدهاست. در این دوره کتابهای متعددی درباره امام دوازدهم و غیبت وی توسط شیعه نوشته شدهاست. از نخستین کتابهای این دوره الغیبه نعمانی است که حدود سال ۳۴۲ ه. یعنی سیزده سال پس از پایان دوره وکالت و سفارت نوشته شدهاست. در این کتاب برای نخستین بار اصطلاحهای غیبت صغری و کبری به کار رفتهاست.شیخ مفید در کتاب الارشاد گفتهاست «هر کس اخبار غیبت امام عصر (عجلاللهتعالیفرجهالشریف) را میخواهد، به کتاب غیبت نعمانی رجوع کند که در این باب کتاب جامعی است.» از کتابهای اصلی این دوره میتوان کمال الدین و تمام النعمه شیخ صدوق (ابن بابویه) ،الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد شیخ مفید و الغیبه شیخ طوسی را نام برد.
چهارم، منابعی است که بعد از سال ۴۶۰ تألیف شدهاست. نویسندگان این دوره عمدتاً مطالب کتابهای پیشین را در اشکال جدید نوشتهاند.