نوع فایل: word
قابل ویرایش 235 صفحه
مقدمه:
به دلیل اهمیت نفت که یک منبع حیاتی است قراردادهای منعقده نفتی نیز از اهمیت خاصی بر خوردار است، اینکه اکثر قرارداد های نفتی جنبه بین المللی دارد لذا این قرار دادها بویژه با توجه به تحولات سیاسی و اقتصادی در جهان درخور تغییرات و دگرگونی‌هایی بوده است که هر کدام از جنبه های خاصی حائز اهمیت و مطالعه می باشد، از بررسی ابتدایی ترین قرار داد های نفتی که تحت عنوان “امتیاز Concession ” با دولتهای صاحب نفت به امضاء می رسیده تا قرار دادهای متداول امروزی می‌تواند زوایای مختلف این قرار دادها را مشخص نماید، لذا این رساله بر آن است که به بررسی تطبیقی قرار دادهای بین المللی نفتی ایران با قرار دادهای نفتی سایر کشور ها بپردازد و ابعاد مهم حقوقی آنها را مشخص و مقایسه نماید، به منظور تحقق واقعی این بررسی تطبیقی ابتدائاً بر آن می‌باشم که به تعریف کلی و سپس بررسی ویژگی های قرار دادهای بین المللی نفتی در کلیه مراحل سه گانه اکتشاف، تولید و بهره برداری بپردازم، در راستای نیل به این مقصود به معرفی و بررسی ویژگیهای اقسام قرار داد های بین المللی نفتی ایران اقدام گردیده و از ابتدایی ترین قرار داد امتیاز نفتی که معروف به قرار داد دارسی منعقده به سال 1901 می باشد تا آخرین نوع قرار دادهایی که هم اکنون درصنعت نفت ایران متداول گشته و به قرار دادهای“بیع متقابل Buy Back ” موسوم گردیده است را تحلیل نموده لذا بررسی و ارزیابی اینگونه قرار دادهای نفت و گاز از منظر حقوق بین الملل مد نظر قرار گرفته است.
در نگاهی کلی مشاهده می گردد کلیه قرار دادهای بین المللی نفتی ایران در دو دسته اصلی تقسیم بندی و جای می گیرند. دسته اول موسوم به قرار دادهای“ مشارکت در تولید Production Shairing ” می‌باشند که تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران منعقد می گردیده است و دسته دیگر از قرار دادها که پس از استقرار جمهوری اسلامی ایران با تشکیل وزارت نفت و به منظور حفظ، توسعه و بهره برداری ذخایر نفت و گاز انعقاد یافته که اینگونه از قرار دادهای نفت و گاز عمدتاً در قالب قرار دادهای خرید خدمات پیمانکاری بوده است، برای نمونه می توان به قراردادهای توسعه میدان نفتی پارس جنوبی اشاره نمود فازهای متعدد آن در قالب عقد قرار دادهای بین المللی بیع متقابل تحت اجرا می باشد که مورد پژوهش و تحلیل قرار می گیرد.
لازم به یاد آوری است برخلاف قرار دادهای مشارکت درتولید که هم اکنون بر اساس قوانین مصوب داخلی انعقاد آن ممنوع می باشد لیکن قرار دادهای خرید خدمات خارجیان موسوم به پیمانکاری که اولین بار در اوت 1966 ( مرداد ماه 1345 ) تحت عنوان “ اراپ ERAP ” بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت دولتی تحقیقات و فعالیتهای نفتی فرانسه منعقد گردید، هم اکنون نیز مشابه آن به عنوان خرید خدمات پیمانکاری منعقد می گردد، طی فصلهای متعدد علل اصلی عقد در قالب اینگونه قرار دادها و انواع آن ذکر می گردد، مزایا، معایب ویژگیهای این نوع جدید قراردادی که بیع متقابل نام گرفته است و از گونه قراردادهای خرید خدمات می باشد با قرار دادهایی از این دسته که تا قبل از وقوع انقلاب اسلامی تحت عناوین دیگر منعقد می گردید مورد ارزیابی قرار گرفته است.
این رساله بر آن می باشد تا ضمن تطبیق انواع قرار دادهای نفتی ایران با یکدیگر ابتدائاً ابهامات این گونه قرار دادها را بررسی نموده و سپس به مقایسه قرار دادهای بین المللی ایران با سایر قراردادهای بین المللی که دیگر کشورهای نفت خیز جهان تاکنون منعقد نموده اند و یا هم اکنون می نمایند پرداخته، تجزیه و تحلیل حقوقی به عمل آورد و تا انتهای رساله بتواند در خصوص نظام حقوقی اقسام قراردادهای بین المللی نفت و گاز بررسی تطبیقی مفیدی ارائه نماید، جهت نیل به این هدف، رساله در چهار فصل مجزا به شرح ذیل تدوین گردیده است:
فصل اول معرفی کلی نفت و اقسام قراردادهای بین المللی نفت وگاز و وجوه اشتراک و افتراق آنها را شامل می گردد
فصل دوم به ویژگی ها و مکانیزمهای قراردادهای بین المللی نفتی ایران و بررسی اقسام این عملکرد‌ها اختصاص یافته است.
فصل سوم ماهیت حقوقی قانون حاکم و روش های حل اختلاف در قراردادهای بین المللی نفت وگاز را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می دهد.
فصل چهارم اهم برخی شرایط و مقررات حاکم بر قراردادهای بین المللی نفت و گاز را مد نظر داشته به منظور مقایسه این مختصات، به پژوهشی تطبیقی در مفاد قراردادهای سایر کشورهای نفت خیز مبادرت می نماید لذا در بخش پایانی این فصل با طرح نمونه ای از قراردادهای بین المللی نفت و گاز جمهوری آذربایجان طی دو مبحث نظام سرمایه گذاری در قراردادهای نفتی جمهوری آذربایجان و همچنین چگونگی انعقاد این نوع از قراردادهای بین المللی نفتی در قالب “مشارکت در تولید” آن کشور مورد بررسی قرار می گیرد.
جهت تدوین این رساله که به روش کتابخانه‌ای تهیه گردیده دو روش توصیفی تحلیلی بکار برده شده است، در آخر پایان نامه به نتیجه گیری کلی پرداخته، پس از آن “پیوستها” شامل جداولی که در متن رساله به آنها اشاره گردیده و مورد استناد بوده اند آمده و در انتها با ارائه فهرست اهم منابع و مآخذی که برای تهیه این رساله مورد استفاده قرار گرفته اند به این وظیفه پژوهشی خاتمه بخشیده شده است.
فهرست مطالب:
بخش اول:
کلیـات و مفاهیــم
مبحث اول) روند تاریخی نفت
مبحث دوم) اقتصاد و مالکیت نفت
گفتار اول : اقتصاد نفت
گفتار دوم : مالکیت نفت
بند اول- مالکیت نفت از دیدگاه حقوق اسلام
بند سوم- مالکیت نفت از دیدگاه حقوقی کشورهای غرب
بخش دوم:
تعریف و اقسام قراردادهای بین‌المللی نفت و گاز، وجوه اشتراک و افتراق آنها
مبحث اول- تعریف
انواع قراردادهای دولتی
ارکان قرارداد بین‌المللی
گفتار اول: سیستم‌های حقوقی قراردادهای بین‌المللی نفت و گاز
سیستم‌های امتیازی
سیستم‌های قراردادی
بند اول- سیستم‌های امتیازی
بند دوم- قراردادهای امتیازی نوین
«امتیازنامه»
ماهیت حقوقی «امتیاز»
بند سوم- متن امتیاز نامه
الف) قسمت قراردادی امتیاز
ب) قسمت غیرقراردادی امتیاز
بند چهارم- انواع امتیاز
اولین “امتیازهای نفتی” در ایران
امتیازهای نفتی قبل از مشروطیت
بند اول- قراردادهای مشارکت در تولید
بند دوم- قراردادهای مشارکت در سرمایه‌گذاری
وجوه تمایز در دو نوع از قراردادهای مشارکت در تولید و مشارکت در سرمایه‌گذاری
در قرارداد «مشارکت در تولید P.S.A
بند سوم- قراردادهای خدماتی
الف) قراردادهای صرفاً خدماتی
ب) قراردادهای خرید خدمات خطرپذیر
ج) قراردادهای خدماتی بیع متقابل
اهم مواردی که هنگام عقد این گونه قراردادهای خدماتی در چهارچوب بیع متقابل
از نظر دولت میزبان لحاظ می‌گردد عبارتند از
1- قراردادهای امتیازی 1901
قرارداد کنسرسیوم اول: سال 1333 خورشیدی
قراردادهای مشارکت
قراردادهای خرید خدمت معروف به پیمانکاری
قرارداد کنسرسیوم دوم فروش و خرید نفت 1352 خورشیدی
قراردادهای فروش مستقیم نفت (معروف به پایاپای)
قراردادهای خدماتی بیع متقابل نفت ایران
آموزش نیروی انسانی
معین کردن سطح سرمایه‌گذاری‌های خارجی
الزامات کاری و زمان‌بندی
کمیته مشترک
انتشار اطلاعات
مرجع حل اختلاف
وجوه تمایز
مقایسه قراردادهای مشارکت در تولید و قراردادهای خرید خدمت پیمانکاری بیع متقابل
فصل دوم
بخش اول:
ویژگیهای قراردادهای اولیه نفتی ایران تا قبل از ملی شدن صنعت نفت ایران
مبحث اول) ویژگیهای قرارداد 1901 دارسی
متن امتیازنامه دارسی
مبحث دوم) ویژگیهای قرارداد 1933 شرکت نفت ایران و انگلیس
مبحث سوم) ویژگیهای قرارداد نفتی ایران و شوروی
مبحث چهارم) ویژگیهای قرارداد الحاقی گس- گلشائیان
بخش دوم:
ویژگیهای قراردادهای بین‌المللی نفتی ایران پس از ملی شدن صنعت نفت ایران
اهم مواد قرارداد عبارتند از
مبحث دوم) ویژگیهای سایر قراردادها
گفتار اول: ویژگیهای قراردادهای پنج‌گانه خلیج فارس
گفتار دوم: ویژگیهای قراردادهای شش‌گانه
قرارداد ایران اراپ
گفتار سوم: ویژگیهای قرارداد فروش و خرید نفت (کنسرسیوم دوم 1973)
بخش سوم:
ویژگیهای قراردادهای بین‌المللی نفتی ایران پس از انقلاب اسلامی ایران
مبحث اول) تا قبل از اجرای برنامه اول توسعه اقتصادی
مبحث دوم) پس از اجرای برنامه اول توسعه اقتصادی
گفتار اول: ویژگیهای تحولات قانونی قراردادهای نفتی ایران
گفتار دوم: ویژگیهای قراردادهای منعقد شده بیع متقابل ایران
بخش چهارم:
بررسی تحلیلی مکانیسم‌های عملیات اکتشاف، توسعه و بهره‌برداری
در قراردادهای بین‌المللی نفتی ایران و مقایسه آن با مکانیسم‌های مشابه جهانی
بررسی ویژگیهای حقوقی اکتشاف، توسعه و بهره‌برداری
در قراردادهای منعقده بین‌المللی نفت و گاز ایران
گفتار دوم: عملکرد در قالب قراردادهای انجام خدمت یا پیمانکاری نفت ایران
توسعه میادین به روش بیع متقابل در ایران
قرارداد مراحل 2 و3 میدان مشترک پارس جنوبی
مبحث دوم ) مقایسه با مکانیسم‌های مشابه در جهان
قواعد و مقررات حقوق داخلی کشورها
گفتار اول: شیوة توسعه مشترک منابع نفت و گاز
گفتار دوم: شیوة تعیین یک مقام مشترک
گفتار سوم: شیوة عملیات به روش Unitization
فصل سوم
بخش اول:
قانون حاکم بر قراردادهای بین‌المللی نفتی و شرط ثبات
قیاس باقراردادهای نفتی کشورهای نفت‌خیر جهان
مبحث دوم) شرط ثبات و نقش آن در آراء بین‌المللی قضایی
نقش آن در آراء بین‌المللی قضایی
بخش دوم:
روش رسیدگی به اختلافات ناشی از سلب مالکیت و ملی کردن
مبحث اول) مفهوم و اقسام سلب مالکیت
بند اول) سلب مالکیت در حالت اضطرار به شرط پرداخت غرامت (ضبط اموال)
بند دوم) سلب مالکیت بدون جبران خسارت (مصادره اموال Confiscation )
اقسام مصادره در حقوق بین‌الملل
ج) مصادره بعنوان اخذ مالیات
گفتار دوم: سلب مالکیت غیرمستقیم (Creeping Expropriation) و ملی کردن
بند اول- سلب مالکیت غیر مستقیم
بند دوم- ملی کردن موضوع مالکیت (Nationalization)
مبانی حقوقی
مبانی فقهی ملی کردن
بند سوم- پرداخت غرامت به صاحب امتیاز
بند چهارم- آثار حقوقی عمل ملی کردن
گفتار اول: روش رجوع به دادگاه
گفتار دوم: روش سازش
گفتار سوم: روش رجوع به داوری
بند اول- حل و فصل اختلافات بین‌المللی نفتی به روش سازش در دعوی سافایر
بند دوم- بررسی تجزیه و تحلیل قانون حاکم به روش رجوع به داوری بین‌المللی و سازش نفتی
طی دو دعاوی خمکو و کنسرسیوم نفتی 1973 ایران
تجزیه و تحلیل رای خمکو درباره قانون حاکم
بند سوم- نمونه حل و فصل اختلافات بین‌المللی نفتی ایران
به روش رجوع به دادگاه بین‌المللی لاهه و سازش
فصل چهارم
بخش اول :
بررسی تطبیقی «درآمد و فروش نفت» در قراردادهای بین‌المللی نفت و گاز
مبحث اول) شرایط مالی در قراردادهای بین‌المللی نفت و گاز
گفتار اول: روش تعیین قیمت نفت
تقسیم منافع نفت در قراردادهای بین‌المللی نفتی
گفتار اول: روش تعیین قیمت نفت
پرداخت حق‌الامتیاز در سایر کشورها
گفتار سوم: مالیات در قراردادهای بین‌المللی نفتی
بند اول- نمونه پرداخت مالیات در قرارداد کنسرسیوم ایران 1333
بند دوم - چگونگی پرداخت مالیات در سایر نقاط خاورمیانه
بند سوم- ادوار سه گانه «تقسیم منافع» در قراردادهای نفتی تا قبل از انقلاب اسلامی
مبحث دوم) شرائط غیرمالی در قراردادهای بین‌المللی نفت و گاز
موضوع «مدت» در قراردادهای بین‌المللی نفتی
مساحت اراضی در قراردادهای بین‌المللی نفتی
گفتار دوم: مسئله استخدام اتباع کشور طرف قرارداد
گفتار سوم: مسئله ترک قرارداد یا امتیاز
گفتار چهارم: مسئله مباشرت دولت در قراردادهای نفتی
گفتار پنجم: مسئله حق انتخاب هیئت مدیره شرکت نفتی در قراردادهای بین‌المللی نفتی
درقراردادهای نفتی کویت
عربستان سعودی
مبحث سوم) منافع مخصوص در قراردادهای بین‌المللی نفت و گاز
گفتار اول: بررسی منافع مخصوص در قراردادهای نفتی ایران
طرز محاسبه “منابع مخصوص” در قراردادهای نفتی
گفتار دوم: چگونگی منافع مخصوص در سایر کشورهای خاورمیانه
بخش دوم:
بررسی تطبیقی نرخ بازگشت سرمایه (Rate Of Return)
در قراردادهای بین‌المللی نفت و گاز
مبحث اول) نرخ بازگشت سرمایه Rate Of Return
در قراردادهای نفتی «مشارکت در تولید»
گفتار اول: نرخ بازگشت سرمایه
در انواع قراردادهای مشارکت در تولید کشورهای جهان
گفتار دوم: نرخ بازگشت سرمایه
در قراردادهای بین‌المللی نفتی پیمانکاری خرید خدمات «بیع متقابل» ایران
بخش سوم:
بررسی قراردادهای بین‌المللی نفت و گاز جمهوری آذربایجان
مبحث اول- نظام سرمایه‌گذاری در قراردادهای نفتی جمهوری آذربایجان
نتیجه‌گیری
فهرست منابع و مآخذ
منابع ومأخذ:
منابع فارسی
کتابها:
«تاریخچه و متن قراردادهای مربوط به نفت ایران»، کتاب سفید، انتشارات شرکت ملی نفت ایران، تهران، 1344.
اخوی، احمد، «تجارت بین‌الملل، استراتژی بازرگانی و توسعه اقتصادی»، ناشر مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی، تهران 1373.
رزاقی، ابراهیم، «اقتصاد ایران»، نشر نی، تهران 1376.
روحانی، فؤاد، «تاریخ ملی شدن صنعت نفت ایران»، چاپ دوم، ناشر: شرکت سهامی کتابهای جیبی، تهران، 1353.
فاتح، مصطفی، «پنجاه سال نفت ایران»، چاپ دوم، تهران، انتشارات پیام، 1358.
روحانی، فؤاد، «تاریخ اوپک»، ترجمه منوچهر روحانی، شرکت سهامی کتابهای جیبی، تهران، 1353.
الجبیر الصباح، سالم، «امارات، خلیج فارس و مسئله نفت»، ترجمه علی بیگدلی، انتشارات میراث ملل، تهران، 1368.
چرچیل، رابین و آلن‌لو، «حقوق بین‌الملل دریاها»، ترجمه بهمن آقایی، نشر دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی،تهران، 1367.
خلعت بری، فیروزه، «اقتصاد نفت»، انتشارات دانشگاهی، 1367.
رئیس طوسی، رضا، «نفت و بحران انرژی»، چاپ دوم، سازمان انتشارات کیهان، تهران، زمستان1363.
گرامی، محمدعلی، «مالکیتها»، نشر روح، قم، 1358.
موحد، محمدعلی، «نفت ما و مسائل حقوقی آن»، انتشارات خوارزمی، تهران، 1353.
موحد، محمدعلی، «درسهایی از داوریهای نفتی»، انتشارات دفتر خدمات حقوقی بین‌الملل ریاست جمهوری، تهران 1376.
نراقی، محمدمنصور، «مبانی حقوقی و شرایط عمومی قراردادهای نفتی خاورمیانه»، جلد 1، انتشارات صبح امروز، تهران، 1350.
شواردن، بنجامین، «خاورمیانه نفت و قدرتهای بزرگ»، ترجمه عبدالحسین شریفیان، چاپ دوم، ناشر: شرکت سهامی کتابهای جیبی، تهران، 1354.
مبصر، داریوش، «کالبدشکافی سرمایه‌گذاری‌های صنعت نفت»، چاپ اول، انتشارات کویر، تهران 1379.
اهری، حسین، «قراردادهای نفتی قیمت و درآمد»، ناشر چاپخانه کاویان، تهران 1349.
ذوقی، ایرج، «مسایل سیاسی اقتصادی نفت ایران»، چاپ پنجم، انتشارات پاژنگ، تهران 1378.
فرهنگی، حسین، «حل و فصل اختلافات داوری در قراردادهای نفتی ایران»، رساله دکترا، دانشگاه تهران، 1355.
عیسوی، چارلز، «تاریخ اقتصادی ایران (1914-1800)»، ترجمه یعقوب آژند، نشر گستره، تهران، 1362.
مقالات:
محبی، محسن، «رژیم قانون حاکم دیوان داوری ایران- ایالات متحده در دعاوی نفتی و تأثیر آن در روند داوری بین‌المللی»، مجلة حقوقی دانشکده حقوق،دانشگاه شهید بهشتی، شماره 28-27، تهران 1378.
آقازاده، غلامرضا، «نفت و خلیج فارس»، نشر دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه، تهران 1368، صفحات 66-50.
ملکپور، ملکرضا، «بررسی مسایل خلیج فارس در ابعاد اقتصادی»، نشر دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی»، تهران، 1368، صفحات 524-513.
منابع انگلیسی
-کتابها:
BOOKS:
Anand, P.P. “New States and International Law” (Delhi: vikas, 1972).
Fox, Hazel e.t. “Joint Development of Offshore Oil and Gas a Model Agreement for States for Joint Development with Explanatory Commentary” (British Instiute of International and Comparative law, London, 1990).
Socar Co, “Azerbaijan the Next Big Oil Play”, Published and distributed by Financial Times Energy publishing, Tottenham.
- Essaies:
مقالات:
1- Fesharaki, Feradoun, “Joint Development of Offshore Petroleum Resources: The Persian Gulf Experience” (1987) 6 Energy.
Horigan, E. Jamze. “ Unitization of Petroleum Reservoires Estuarine Across Subsea Boundary… , (1974) 7 Natural Resources lawyer.
Mioshi, M. “The Basic Concept of Joint Development of Hydrocarbon Resources in the Continental Shelf” (1988) 3 Int’ 1 journal of Extuatine Coastal Law.
Onorato, T. William, “Apportionment of an International Common Petroleum Deposit” (1977) 26 International and Comprative law Quarterly.
Venezuela Oil ministry, “Petroleum Legislation, South America, Basic Oil Laws and Concession Contracts” (Venezuela, 1959, II).
پروژه بررسی تطبیقی قراردادهای بین‌المللی نفتی ایران با قراردادهای نفتی سایر کشورها. doc