آموزه مالکیت مشاع و مردم سالاری

اختصاصی از یارا فایل آموزه مالکیت مشاع و مردم سالاری دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word  و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات: 28

آموزه مالکیت مشاع و مردم سالاری

چکیـده

بررسی و سنجش ظرفیت وامکانات آموزه مالکیت مشاع برای حل دشواره مشروعیت و معضلات مربوط به رابطه فرد و دولت و در نهایت توجیه مردم سالاری هدف اصلی این نوشتار است. در این راستا نخست به دشوراه مشروعیت اشاره شده و دو نظریه الهی و قرارداد اجتماعی ،که این آموزه بر نقد و طرد آن بنا شده ،مورد بررسی قرار گرفته است . سپس مقدماتی که این دکترین بر آن استوار است بیان و تلاش شده است تا از یک سو ظرفیت و امکانات آن برای توجیه مردم سالاری مورد سنجش قرار گیرد و از سوی دیگر نارسایی های درون منطقی آن و مشکلات تئوریکی که این نظریه از آن رنج می برد مورد تحلیل و ارزیابی واقع شود.

1. درآمـد

مردم سالاری در بنیاد مبتنی بر ایده مشروعیت مردمی است ،یعنی اقتدار سیاسی و حق اعمال قدرت در یک نظام دمکراتیک بر اساس خواست مردم توجیه می شود.تلاش برای توجیه حق حاکمیت برا ساس خواست مردم سابقه ای طولانی به قدمت تاریخ اندیشه سیاسی دارد.هرچند تفاوت بنیادین میان نظریه های کلاسیک و جدید در این باره قابل انکار نیست . به عنوان مثال اندیشه سیاسی متفکران جمهور ی خواه رم باستان و نظریه قرار داد اجتماعی با تقریرهای متفاوتی که از آن صورت گرفته است دو نمونه کلاسیک و مدرن از این تلاش ها به حساب می آید.

همگام با گسترش تجدد و فروپاشی نظام سیاسی قدیم در جهان اسلام و ورود مظاهر و مفاهیم جدید مانند دمکراسی به خیال جمعی مسلمانان کوشش های فکری برای ابتنای حق حاکمیت بر خواست مردم آغاز شد.در جهان تشیع برای نخستین بارمجتهدان مشروطه خواه بویژه آخوند خراسانی ( بنگرید: کدیور ، 1382)و نایینی نقش مهمی در تاسیس بنیانی مشروع برای اقتدار مدنی با الهام از منابع و نصوص دینی ایفا کردند. با پیروزی انقلاب اسلامی و استقرار نظام جمهوری اسلامی فصل جدیدی از تأمل در این باره آغاز و نظریه پردازی برای حاکمیت مردم با بهره گیری از تعالیم دینی تقویت شد.نظریه های ولایت انتخابی مقیده فقیه آیت الله منتظری ، حکومت انتخابی اسلامی شهید صدرو آموزه (دکترین) مالکیت مشاع ازاین نمونه اند.در این میان نظریه اخیر به این اعتبار که حکومت را وکالت شهروندان می داند و نصب فرمانروا از جانب خداوند را مردود می شمارد، از ظرفیت بالایی برای تأسیس مردم سالاری و توجیه آن بر خوردار است.

دکترین مالکیت مشاع در نوع خود نخستین تفسیر از مشروعیت مردمی با رویکرد فلسفه سیاسی می باشد که در اندیشه سیاسی معاصر شیعه مطرح شده است،این دکترین نخست از این لحاظ که مبنای مشروعیت مردمی را بر پایه مفاهیمی که در ذهنیت و سنت اندیشه شیعی وجود داشته تأسیس کرده است بسیار حائز اهمیت است . اضافه بر این تلاش صورت گرفته در ارائه تعریفی جدید از جامعه ، کشور ، دولت ، حکومت و حاکمیت بر اساس این مبنا ، سبب انسجام نسبی منطق حاکم بر آن شده است. و در نهایت این که، توانسته است مبنایی فراگیر برای مشروعیت ارائه نماید که عصر حضور و غیبت امام معصوم را در بر گیرد.

این آموزه هرچند ازسوی طرفداران نظریه انتصاب بارها مورد نقد و ایراد قرار گرفته ولی تا کنون ارزیابی دقیقی از ظرفیت آن برای تأسیس و توجیه مردم سالاری به عمل نیامده است . این نوشتار در صدد است تا این مهم را به انجام رساند،از این رو پرسش اصلی آن را چنین می توان مطرح ساخت: آیا آموزه مالکیت مشاع قادر به حل دشواره مشروعیت بوده و توانسته است با الهام از منابع و مبانی دینی ،بنیانی مشروع برای اقتدار مدنی تأسیس کند؟ در ادامه نخست نگاهی گذرا به بحث مشروعیت داشته و سپس امکانات این نظریه مورد ارزیابی و سنجش قرار خواهیم داد. درنهایت کوشش می کنیم تا نارسایی ها و ضعف هایی که این آموزه در قیاس با نظریه بدیل اش یعنی قرارداد اجتماعی در جمع میان آزادی فرد و اقتدار دولت دارد را نشان دهیم .

2. دشوارهً مشروعیت

مشروعیت به عنوان معادل واژه Legitimacy ، در اصطلاح فلسفه سیاسی به معنای توجیه عقلانی حق صدور فرمان و اعمال اقتدار می باشد.به بیان دیگر در فلسفه سیاسی بحث بر سر این است که خاستگاه این حق چیست و حق فرمانروایی و تکلیف اطاعت از کجا ناشی می شود؟ ولی هرگاه در جامعه شناسی سیاسی سخن از مشروعیت به میان آید ، به معنای مقبولیت و پذیرفته شدن فرمان روایی است . جامعه شناسان از این بحث می کنند که چرا مردم از حکومت اطاعت می کنند ؟ ولی پرسش فلاسفه این است که چرا باید اطاعت کرد؟ (کوئینتن،1371،ص28) در این نوشتار مشروعیت به مفهوم فلسفه سیاسی آن مورد نظر بوده و وجه جامعه شناختی آن ملحوظ نیست.

دشواره مشروعیت عبارتست از مشکلات و پیچیدگی هایی که برسر راه اثبات و توجیه حقانیت حکمرانی و فرمانروایی وجود دارد.نظریه های گوناگونی که در باره مشروعیت شکل گرفته است حکایت از رویکردهای متفاوت در حل این دشواره دا رد.این نظریات را بر حسب یک تقسیم بندی می توان در دو گروه «اختیارگروانه» و «غیر اختیار گروانه» جای داد.گروه نخست نظریاتی است که حقانیت اعمال اقتدار را به نوعی به خواست و ارادهً مردم وابسته می سازد.نظریاتی مانند قرارداد اجتماعی ، رضایت عمومی ، اراده همگانی و مالکیت مشاع در این گروه قرارمی گیرند.گروه دوم مشروعیت را به ارزشهای اخلاقی و غایات معنوی و یا خواست خداوند مرتبط می کنند و خواست و ارده مردم را در پیدایش حق اعمال قدرت دخیل نمی دانند.نظریه های الهی ، خیر برین، فرودستی طبیعی ،زور و بردگی در این گروه جای می گیرند.(بنگرید: همپتن ،1380صص21-72)

آموزه مالکیت مشاع با طرد نظریه الهی مشروعیت ونظریه قرارداد اجتماعی در صدد است تا بنیانی نو برای حق اعمال اقتدار مطرح کند و این بنیان را از نظر دینی نیز موجه سازد.از این منظر نظریه الهی مشروعیت هم از جهت ثبوتی و هم از ناحیه اثباتی مخدوش است.از جهت ثبوتی زیرا فرض اینکه خداوند شخص خاصی را برای فرمانروایی سیاسی برگزیند مبتنی بر این فرض است که تشریع در اجراییات امکان پذیر باشد .لکن چنین چیزی ممکن نیست ،بنابراین نصب حاکم از ناحیه خداوند صورت نگرفته است.

برای درک بهتر این ایراد می توان مقدمات نظریه الهی مشروعیت را بر اساس مبانی کلامی شیعه چنین تقریر کرد:

خدواند به عنوان آفریننده هستی مالک حقیقی و مطلق آن است .

حق امر کردن و فرمانروایی ناشی از مالکیت حقیقی می باشد.خداوند نیز به دلیل مالکیت حقیقی و مطلق بر هستی و انسان ،تنها کسی است که حق حکمرانی بر انسان را دارد.( موسوی خمینی ،1381ق ،ج2،ص 106)

تنها خداوند می تواند این حق را به افرادی خاص واگذار کرده و چنین اشخاصی به موجب نصب از جانب خداوند حق فرمانروایی بر انسانها را دار می باشند.(کاشف الغطاء،ص37)

خداوند چنین حقی را به پیامبر و امامان معصوم واگذار کرده است و از این رو آنان مصادیق قطعی حاکمان مشروع می باشند.( موسوی خمینی،البیع،ج2،ص455)

پیامبر و امامان نیز می توانند این حق را به برخی به طور خاص و یا به طور عام واگذار کنندوچنین اشخاصی نیز حق صدور فرمان و حکمرانی را دارا می باشند.(موسوی خمینی ،پیشین)

دانلود تحقیق اخلاق پزشکی در پرتوی آموزه های قرآنی

اختصاصی از یارا فایل دانلود تحقیق اخلاق پزشکی در پرتوی آموزه های قرآنی دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

نیازهای انسان  در عرصه های گوناگون از تعدد و تنوع برخوردار است .یکی از این نیازها هم برای فرد و هم برای  جامعه ، پزشک و جامعه پزشکی است .

با توجه به اهمیت پزشکی ، اخلاق پزشکی جایگاهی رفیع دارد. اینجا پرسشی دقیق مطرح می شود که چگونه می توان از قرآن کریم ، آداب طبابت را  تبیین و تحکیم نمود؟

1-      پزشکان و هدایت بیماران

قرآن ، کتاب طبابت نیست وبلکه کتاب «هدایت» است و هدایت ، راهنمایی با لطف و مهربانی است و از این معنی «هدیه» است. سوغاتی یا چشم روشنی دادن.

پزشکی که هدایت الهی یعنی هدیه الهی را دریافت کرده و به طبابت علمی و عملی پرداخته، هدیه ای نورانی و قرآنی به بیماران بخشیده است.

گاهی کلمه «ضلالت» فقط به معنی گمراهی مطرح می شود.گویی اصل ضلالت ، خود را پیدا کرده اند ولی راه را گم کرده اند! و حال آنکه ضلالت به معنی انحراف از حق است.

بنابر این ضلالت یعنی گم گشتگی و گمراهی ، یعنی در درجه اول ، شخص خودش را گم کرده است . و پزشک هدایتگر ابتدا به بیمار کمک می کند که بیش از پیش خودش را پیدا کند که درمان در سایه­سار خودشناسی، خودیابی و خودسازی امکان پذیر است

2-     پزشکان و سلامت بیماران

پزشک ، سفیر سلامت  است . و قرآن برای رسیدن انسان به سلامت جسمی و روحی ، برنامه های سالم و سازنده پیشنهاد می کند.

قرآن همچنین برای رسیدن انسان و جوامع بشری به سلامت فردی و اجتماعی ، دستورات جامع ، جاذب و جالبی دارد.

روشهای قرآنی برای سلامت بخشی عبارتند از:

الف- رشد: برخی از معانی رشد به این ترتیب است:

راه راست یافتن، راه راست رفتن، یافتن راهکار ، پایداری و مقاومت در طریق، بالیدن، پایان کار را بطور  دقیق نگریستن، نیک ماهر در تقدیر و اندازه اشیاء .

پزشک قرآنی هم «رشید» است و هم اهل «ارشاد»، او با هنر ترکیب علم و اخلاق به بیماران کمک می کند که به رشد و تکامل شایسته­ای برسند.

قرآن درباره حضرت ابراهیم(ع) می فرماید:

«و لَقَد اتَینا اِبراهیمَ رُشدهُ»«ما وسیله رشد ابراهیم را به او دادیم.»

حضرت ابراهیم (ع) ، لیاقت و شایستگی رشد و تکامل را داشت . پزشکان و بیماران نیز از خداوند اینگونه درخواست می کنند :«رَبَّنا اتِنا مِن لَدُنکَ رَحمَهً و هَیِّیء لَنا مِن اَمرِنا رَشَداً»«پروردگارا ، از سوی خود رحمت و بخشایشی به ما ارزانی دار ، و برای ما راه نجات و هدایتی در کارمان فراهم آور.  »

ب-پیشگیری: به نظر می رسد یکی از واژه های قرآنی که فرهنگ بهداشت و پیشگیری را به خوبی نشان می دهد ، کلمه «تقوا باشد» تقوا به معنی «خویشتن داری » در فرد و جامعه ، ایجاد «مصونیت»می کند و زمینه را برای «ممنوعیت» فراهم می سازد.پزشکان با تقوا همواره خودشان و بیماران را با بهداشت جسمی و روحی ، حفاظت و مراقبت می کنند.

ج- درمان: یکی از نام های خداوند «شافی»است که به معنای شفا دهنده، بهبود بخش ، صحت دهنده و درمان بخشنده به گروندگان پیامبران آمده است .

بنابراین شفا دهنده حقیقی ، خداوند است. و پزشک، مظهر اسم «شافی» می شود

اساساً قرآن خودش درمانگر و شفا بخش معرفی می کند:

«و ما آنچه را برای مومنان مایه درمان و رحمت است از قرآن نازل می کنیم ، ولی ستم کاران را جز زیان  نمی افزاید.»

قرآن مجید را «شفا» گویند، برای اینکه از بیماریهای قلبی چون کفر و جهل و کینه توزی و بیماریهای بدنی شفا می بخشد . بنابراین پزشکان در پرتو قرآن ، رشد و تکامل ، بهداشت و پیشگیری، شفا و درمان را به بیماران هدیه کرده و صحت وسلامت را برای ایشان ضمانت می نمایند.

3-     پزشکان و سعادت بیماران

 سعادت یعنی یاری کردن در کارهای خدائی و الهی برای رسیدن به خیر و نیکی،نقطه مقابلش شقاوت است.

قرآن سعادت را در دو یخش سعادت دنیوی و سعادت اخروی؛ مطرح کرده و راهکارهای وصال به هر دو کمال را نیز بیان نموده  است. و اهل سعادت را اهل بهشت معرفی می کند: «اما کسانی که سعادتمند شده اند در بهشت جاودانند.»

پزشک خوشبخت کسی است که برای سعادت خود و بیماران از خداوند منان ، توفیق طلب کرده و خیر و نیکی را از خدا دانسته و شر و بدی را از نفس اماره که سعادت و خیر از ناحیه خداست ولی شر و شقاوتی که گربانگیر بشر می شود بدست خود اوست

4-     قرآن و طبابت

 قرآن دارای «جامعیت» و «جذابیت» است. و از همین جا «خاتمیت» مطرح می شود که حضرت محمد (ص) ؛ خاتم انبیا است. در قرآن می خوانیم:

«وَنَزَّلنا عَلیکَ الکِتابَ تِبیاناً لِکُلِّ شَیءٍ وَ هُدیً و رَحمَهً وَ بُشری لِلمُسلِمینَ»ُ«و برتر کتابی نازل کرده ایم که توضیح همه چیز و هدایت و رحمت و بشارت برای مسلمانان است. »

امام رضا در جلسه گفت و گو با اهل ادیان در مباحث توحید و نبوت می فرمایند:«از معجزات حضرت محمد(ص) این است که یتیمی فقیر، چوپانی اجیر، درس نخوانده و معلم ندیده کتابی داشته باشد که قصص ابنیا و اخبار گذشته و آینده تا قیامت در آن مطرح شده باشد »

بنابراین قرآن«تبیان کلّ شیء» و «بیان کننده همه چیز» است. البته باید توجه داشت که طبق آیه شریفه بالا قرآن کریم، کتاب هدایت و رحمت و بشارت برای مسلمانان است.

و مراد از رحمت بودن قرآن، این است که مردم با عمل به قرآن به خیر دنیا و آخرت می رسند و مراد از بشارت بودن قرآن این است که بواسطه ایمان به آن ،مردم به آمرزش الهی و بهشت و نعیم مقیم آن نایل می شوند.

در اینصورت می توان طبابت را در جهت هدایت نیز از قرآن آموخت و به دنبال آن ادب طبابت و اخلاق پزشکی را نیز از قرآن استنباط و استخراج نمود. زیرا به نظر می رسد که قرآن، مسائل طب وطبابت را در جهت رشد  و هدایت مطرح کرده باشد.

مطالب طبی را در قرآن به دو روش می توان مورد مطالعه قرار داد:

روش اول- تفکر و تدبر در آیات قرآنی- در قرآن مطالب طبی بصورت مستقیم و غیر مستقیم آمده که برخی از آنها عبارتند از : مسائل بهداشتی، آب، وضو، غسل، روزه ، تغذیه، گوشت، غذاهای پاک و ناپاک، اسراف، خواب، درمان بیماری ها ، میوه ها و ...

برای بررسی اینگونه مطالب به کتابهای گوناگون و تفاسیر به عنوان مثال به کتاب«قرآن و طب» می توان رجوع کرد.

امام علی (ع) در پاسخ به این پرسش که گفتند: چرا در قرآن، هر دانشی جز دانش طب هست؟

فرمود:«آگاه باش، در قرآن آیه ای است که همه طب را یک جا در خود گردآورده است: وَکلوا واشربوا و لا تسرفوا.« بخورید و بیا شامید و اسراف نکنید» گرچه این پیام بسیار ساده به نظر می رسد، اما امروز ثابت شده است که یکی از مهم ترین دستورات بهداشتی همین است؛زیرا تحقیقات دانشمندان به این نتیجه رسیده که : سرچشمه بسیاری از بیماریها، غذا های اضافی است که بصورت جذب نشده در بدن انسان باقی می ماند. پس فشرده پزشکی را می توان در این پیام قرآنی پیدا کرد« وَکلوا واشربوا و لا تسرفوا »

روش دوم- تفکر و تدبر در سنّت نبوی- راه و روش دیگری که بواسطه آن می توان به اصول و مبانی اخلاق پزشکی و مسائل پزشکی راه یافت اینست که قرآن می فرماید:«وما آتاکُمُ الرَّسولُ فَخُذُوُهُ وَ ما نَهاکُم عَنهُ فَانتَهُوا»«و آنچه را پیامبر به شما داد، آن را بگیرید و از آنچه شما را بازداشت، باز ایستید.»

پیامبر اکرم(ص) هم در گفتار و هم در رفتار به مسائل پزشکی و مقام و منزلت پزشک و پزشکی توجه فرموده اند.

شامل 18 صفحه فایل word قابل ویرایش

تحقیق حقوق زنان در سیره و آموزه های نبوی (حقوق اجتماعی و سیاسی در سیره و آموزه های نبوی) 37 ص- ورد

اختصاصی از یارا فایل تحقیق حقوق زنان در سیره و آموزه های نبوی (حقوق اجتماعی و سیاسی در سیره و آموزه های نبوی) 37 ص- ورد دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

 مقدمه :

انسان از گذشته های دور تا به امروز در پی شناسایی حقوق خویش و در جهت تأمین و تضمین آن، همواره قربانی داده است انسان همان موجودی است که آفرینش وی در زیباترین شکل ممکن صورت پذیرفته و خداوند خود را نسبت به چنین آفرینش تحسین نموده و بر همین اساس جایگاه شایسته و اعمال امروز او مورد تأکید قرار گرفته است. و در قرآن آمده است که تنها انسان است که تاج کرامت بر سر او نهاده شده است و برای چنین انسانی برخورداری از حقوق ویژه امری طبیعی است و رابطة مستقیمی بین استعدادها و توانایی ها او با دامنة حقوقی وی دارد از نظر قرآن جنسیت مهم نیست آنچه که ملاک برتری است جنسیت نمی باشد بلکه در نزد خداوند تقوا است زن و مرد اگر چه از نظر جنسیت متفاوتند ولی از نظر انسانیت برابر هستند. علت تفاوت حقوق بین زن و مرد نظیر قضاوت، ارث، شهادت، تعده، زوجات، طلاق، ولایت و اموری از این قبیل را باید در تفاوت های وجودی میان زن و مرد جست و جو کرد. از نظر اسلام تفاوت های فراوانی میان زن و مرد از لحاظ جسمی، روانی، احساسی سبب گردیده است اسلام بر پایه فطرت انسانی، حقوق خویش را وضع نموده است با عنایت به این تفاوت های فراوانی میان زن و مرد از لحاظ جسمی، روانی، احساسی سبب گردیده است اسلام بر پایه فطرت انسانی، حقوق خویش را وضع نموده است با عنایت به این تفاوت های حقوقی برای زن و حقوقی برای مرد قائل شده است که سر جمع برابری و تساوی میان آنها و نفی تبعیض جنسی است.

در این مقاله سعی شده است در مورد حقوق زنان در اسلام و آموزه های نبوی و همچنین در جوامع گذشته وضع و احوال آنان مورد بررسی قرار گیرد نگاه بدبینانه و شیء گونه نسبت به زن در متون منثور و منظوم ما دیده می شود به طور نمونه:

تحقیق حقوق زنان در سیره و آموزه های نبوی (حقوق اجتماعی و سیاسی در سیره و آموزه های نبوی) 37 ص- ورد

اختصاصی از یارا فایل تحقیق حقوق زنان در سیره و آموزه های نبوی (حقوق اجتماعی و سیاسی در سیره و آموزه های نبوی) 37 ص- ورد دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

 مقدمه :

انسان از گذشته های دور تا به امروز در پی شناسایی حقوق خویش و در جهت تأمین و تضمین آن، همواره قربانی داده است انسان همان موجودی است که آفرینش وی در زیباترین شکل ممکن صورت پذیرفته و خداوند خود را نسبت به چنین آفرینش تحسین نموده و بر همین اساس جایگاه شایسته و اعمال امروز او مورد تأکید قرار گرفته است. و در قرآن آمده است که تنها انسان است که تاج کرامت بر سر او نهاده شده است و برای چنین انسانی برخورداری از حقوق ویژه امری طبیعی است و رابطة مستقیمی بین استعدادها و توانایی ها او با دامنة حقوقی وی دارد از نظر قرآن جنسیت مهم نیست آنچه که ملاک برتری است جنسیت نمی باشد بلکه در نزد خداوند تقوا است زن و مرد اگر چه از نظر جنسیت متفاوتند ولی از نظر انسانیت برابر هستند. علت تفاوت حقوق بین زن و مرد نظیر قضاوت، ارث، شهادت، تعده، زوجات، طلاق، ولایت و اموری از این قبیل را باید در تفاوت های وجودی میان زن و مرد جست و جو کرد. از نظر اسلام تفاوت های فراوانی میان زن و مرد از لحاظ جسمی، روانی، احساسی سبب گردیده است اسلام بر پایه فطرت انسانی، حقوق خویش را وضع نموده است با عنایت به این تفاوت های فراوانی میان زن و مرد از لحاظ جسمی، روانی، احساسی سبب گردیده است اسلام بر پایه فطرت انسانی، حقوق خویش را وضع نموده است با عنایت به این تفاوت های حقوقی برای زن و حقوقی برای مرد قائل شده است که سر جمع برابری و تساوی میان آنها و نفی تبعیض جنسی است.

در این مقاله سعی شده است در مورد حقوق زنان در اسلام و آموزه های نبوی و همچنین در جوامع گذشته وضع و احوال آنان مورد بررسی قرار گیرد نگاه بدبینانه و شیء گونه نسبت به زن در متون منثور و منظوم ما دیده می شود به طور نمونه:

تحقیق درباره بررسی نقش آموزه های اسلامی با شاخص های نوین توسعه اقتصادی

اختصاصی از یارا فایل تحقیق درباره بررسی نقش آموزه های اسلامی با شاخص های نوین توسعه اقتصادی دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .

فرمت فایل : word (قابل ویرایش) تعداد صفحات : 43 صفحه

چکیده:

 بررسی سازگاری یا ناسازگاری شاخصهای نوین توسعه اقتصادی با آموزه های دین اسلام  محور اصلی این نوشتار است؛ این موضوع از آن جهت دارای اهمیت است که مشاهده می شود اغلب کشورهای اسلامی در دستۀ کشورهای توسعه نیافته یا در حال توسعه هستند لذا ضرورت دارد در مورد این سؤال که آیا آموزه های اسلامی مانعی جهت تسریع فرآیند توسعه یافتگی هستند یا خیر ، تحقیق و بررسی شود .

بدین منظور ابتدا به مساله شناسی توسعه و توسعه یافتگی و سپس شاخصهای سنجش و اندازه گیری توسعه پرداخته شده و شاخص توسعه انسانی (HDI) بعنوان یک شاخص نوین , به روز شونده و دارای مقبولیت نسبی انتخاب گردیده است .

  در راستای هدف اصلی این مقاله در پی تبیین وضعیت سازگاری شاخص توسعه انسانی با آموزه های اسلامی هستیم . از آنجا که شاخص توسعه انسانی دارای سه معیار طول عمر همراه با سلامتی , کسب دانش و سطح شایسته زندگی می باشد بنابراین سوال ویژه این مقاله عبارت است از اینکه آیا بین این معیارهای سه گانه و آموزه های اسلامی سازگاری وجود دارد یا خیر؟ .

          برای دستیابی به نتایج ، در قسمت شناسایی مفهوم توسعه و شاخصهای آن و همچنین شناسایی آموزه های دینی مرتبط با این شاخصها از روش اسنادی استفاده گردیده و در جهت تجزیه و تحلیل سؤال ویژه این مقاله از روش توصیفی – تحلیل محتوا بهره گرفته شده است .نتاج حاصل از تجزیه و تحلیل آموزه های اسلامی مرتبط با این موضوعات نشان می دهد که آموزه های اسلامی مانعی برای تحقق معیارهای توسعه نمی باشند و بطور کلی بین این معیارها و آموزه های اسلامی سازگاری وجود دارد.

1-مقدمه

          امروزه صاحب‌نظران در باب توسعه اقتصادی به تعاریف و بیان مفاهیم جدیدی از توسعه رسیده‌اند. اقتصاددانانی را مشاهده می‌کنیم که برخلاف نظر پیشگامان مسائل توسعه اقتصادی، در تبیین و توضیح مفهوم توسعه اقتصادی، صرفاً به ملاک‌ها و شاخص‌های اقتصادی اکتفا نکرده و از معیارهای اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و به طورکلی انسانی سخن به میان آورده‌اند. در حالی‌که پیشگامان مسائل اقتصادی، به جنبه‌های غیر اقتصادی در توسعه نظیر وجوه فرهنگی، اجتماعی و انسانی توجه و عنایتی نداشتند.

      به طور کلی از جمله مهم‌ترین دغدغه‌های ذهنی اقتصاددانان کشورهای درحال توسعه، یافتن و بررسی و تجزیه و تحلیل عوامل تسریع فرآیند توسعه و شناخت موانع آن می‌باشد تا از این طریق بتوانند کشور خود را به عوامل تسریع جریان توسعه مجهز سازند و همچنین در حد توان موانع موجود در مسیر سرعت بخشیدن به روند توسعه را مرتفع سازند که البته استفاده از شاخص‌ها و ملاک‌های نوین توسعه در این راه بدیهی و ضروری به نظر می‌رسد.

      از طرفی مشاهده می‌شود که اغلب صاحب‌نظران، کشورهای اسلامی را در ردیف کشورهای در حال توسعه یا توسعه نیافته بر می‌شمرند. لذا در راستای دغدغه‌های اقتصاددانان در کشورهای در حال توسعه، این مسأله به ذهن متبادر می ‌شود که آیا آموزه‌ها و تعالیم اسلامی مانعی در جهت  فرآیند توسعه یافتگی این کشورها بوده‌است؟ به عبارت دیگر آیا دستورالعمل‌ها و توصیه‌های اخلاقی موجود در دین اسلام را می توان به عنوان یک مانع سرعت بخشیدن فرآیند توسعه اقتصادی برشمرد یا خیر؟

      لذا مسأله اصلی این مقاله این است که با عنایت به شاخص‌های جدید توسعه اقتصادی، آیا آموزه‌های دینی و تعالیم اسلامی را می‌توان به عنوان یک مانع تسریع فرآیند توسعه اقتصادی دانست؟

      در راستای این مسأله، ابتدا به سراغ شاخص‌های توسعه که در دنیای امروز ملاک سنجش و ارزیابی میزان توسعه یافتگی کشورها هستند رفته و پس از بررسی آن‌ها شاخص توسعه انسانی به عنوان یک دست‌آورد نوین بشری در سنجش میزان توسعه یافتگی جوامع انتخاب شده‌است. از جمله ویژگی‌های این شاخص این است که همه ساله از سوی جوامع بین‌المللی منتشر می‌شود و همچنین طی سالیان متمادی است که این شاخص به مرور زمان مورد جرح و تعدیل و حک و اصلاح قرار گرفته است و اینک به عنوان یک شاخص مقبول بین‌المللی برای سنجش میزان توسعه یافتگی جوامع مورد استفاده می‌باشد هر چند که انتقاداتی نیز بر آن وارد است. پس از شناخت این

شاخص مقبول و سه معیار اصلی طول عمر، دانش و سطح مناسب زندگی که توسط این شاخص معرفی می‌گردند به سراغ مسأله اصلی مقاله می‌رویم: آیا این شاخص با آموزه‌های اسلامی سازگاری دارد یا خیر؟ سوال‌های ویژه تحقیق نیز در همین راستا طراحی شده‌اند.

      لازم به ذکر است که در این مقاله ، متأثر از نظریات جدید ، به توسعه به عنوان یک ”کل منسجم“  نگریسته می‌شود، به طوری‌که نمی‌توان جنبه‌های مختلف آن را کاملاً از هم تفکیک نمود فرضاً بیان شود که یک جامعه به توسعه فرهنگی دست یافته است بدون این‌که توفیقی در توسعه اقتصادی داشته باشد و یا برعکس. به دیگر سخن باید ”توسعه“ را با نگاه نظام‌مند و سیستماتیک نگریست.[1] البته بیان جنبه‌های مختلف توسعه اعم از توسعه اقتصادی، توسعه فرهنگی، توسعه سیاسی و ... با مسامحه بوده و جهت سهولت در فهم مطلب از آن‌ها استفاده می‌شود.