فرمت فایل : word(قابل ویرایش)
تعداد صفحات:48
هنر تیموری
زمینه تاریخی
معماری
نقاشی
1. سبک شیراز
2. سبک ترکمان
3. سبک هرات
خوشنویسی و تجلید
هنرهای تزیینی
1. سفالگری
2. فلزکاری
3. حکاکی و حجاری
4. قالی بافی
هنر ایران تا ظهور اسلام
1. در آغاز این بخش مختصراً اشاره می شود که از دورۀ پارینه سنگی نجد ایران، کاوش غاری در «تنگ پبده» (کوههای بختیاری، شمار شرقی شوشتری) ابزارها سلاحهایی از سنگ ناصاف (چکش، پیکان، تیغه و تبر سنگی)، و در نوحی «همیان» «میرملاس» و «دوشه» از توابع لرستان، تصاویر جانوران و آدمیان منقوش بر صخره های قائم به رنگهای سیاه و زرد و سرخ یافت شده است که قدمتشان به حدود 15 هزار سال ق.م می رسد. صاحبان این آثار از راه شکار دسته جمعی و صید ماهی و گِرد آوری ریشه و گیاهان غذای خود را دست می آورده اند. (تصاویر 21، 22)
2. دورۀ نوسنگی ایران از میانه هزارۀ هفتم ق م آغاز شد، و آثار برجا مانده از آن عمده ابزارهایی ساخته از سنگ صیقل خورده اند. جامعه آن روز از دسه مردمان یا طایفه هایی تشکیل می یافت که در دشتی حاصلخیز اقامت گزیده و از راه کشاورزی و دامداری معیشت خود را تأمین می کرده اند. لیکن دربارۀ این دوران کهن یافته ها و مدارک ناقص، و نظر اودر شناخت اقوام یا نژادهایی که در نجد ایران می زیسته اند بسیار مبهم است.
3. هزارۀ پنجم تا سوم ق م در سرزمین ایران دورۀ «مس و سنگ» شناخته شده است مس در ساختن پاره ای ابزار و اشیاء به کار رفت، گرچه ابزارهای سنگی نیز هنور کاربُرد داشت. سفالگری منقوش و مُهرهای کنده کاری شده با علامات و اشکال هندسی و تصاویر رواج یافت. در اواخر هزارۀ چهارم ق م قومی شناخته شده و صاحب تمدنی تکامل یافته نام تاریخی عیلامیان، کشور عیلام را در جنوب غربی خاک ایران، شامل خوزستان قسمتی از ایالات فارسی کنونی (ناحیۀ انشان یا انزان باستانی) و نیز بخش جنوبی زمینها پست دو رود دجله و فرات، تأسیس کردند که پایتختش شهر شوش بود(حدود و مرزها کشور عیلام به درستی شناخته نشده است.
4. دورۀ مفرغ با اختراع و به کارگیری همبستۀ مس و قلع (به نسبت نُه جزء اولی و یک جزء دومی) در وایل هزارۀ دوم ق م آغاز شد. در میانه هزاره دوم دسته هایی از یک نژاد سفید پوست هند و اروپایی از دو سمت مشرق و مغرب دریای خزر، یعنی یکی از ناحیه دو رودخانه آمو دریا و سیر دریا (جیحون و سیحون، شمال شرقی خاک ایران)، و دیگری از راه کوههای قفقاز (شمار غربی ایران) به داخل نجد ایران روی آوردند. شاخه ای که از مشرق دریای خزر آمد به نام هند و ایرانی خوانده شده است، که گروهی شان به درۀ سند سرازیر شد (حدود 1500 ق م) و گروه دیگرشان که وارد ایران شد در استراباد سکونت گزید؛ و از میان ایشان بودکه زرتشت و آیینش برخاست (حدود سده هشتم ق م). آنها که از راه قفقاز به داخل ایران نفوذ یافتند متشکل از دو قبیله مهم مادها و پارسها بودند، که اولی در مرکز و شمال غربی ایران (حدود اصفهان و همدان و کردستان تا آذربایجان) و دمی کمی بعدتر در جنوب و جنوب غربی ایران (قسمتی از کرمان و فارس و خوزستان) مستقر شدند. پادشاهی ماد به سال 708 ق م تاسیس یافت و مرکزش هگمتانه (همدان) بود و یک قرن و نیم دوام یافت و دولت زورمند آشور را در 605 ق م منقرض کرد و کشور خود را تا بخشی از آسیای صغیر گسترش داد. پارسها اندک زمانی بعد پادشاهی هخامنشی را در خطّۀ جنوبی ایران به وجود آوردند که در 550 ق م کشور ماد را مسخر خود ساخت، و با پیروزیهایی بیشتر امپراتوری بزرگ هخامنشی را از دره سند و فلات پامیر تا خاک سوریه و مصر و یونان، بنیان گذارد.
5. حدود سده 12 ق م آهن به کار کشیده شد و «عصر آهن» در ایران پدید آمد. در لرستان که نزدیک به مرکز شورش و متأثر از فرهنگ و هنر عیلام بود تمدنی پا گرفت که در مفرغگری و آهنکاری پیشرفت بی سابقه یافت. مصنوعات فلزی فراوان که بیشتر از درون مقابر آن سامان به دست آمده مشتمل است بر ابزرای مفرغی کنده کاری شدهف و انواع سلاحها و اشیاء آیینی ریخته گری، حاوی مفاهیم رمزی در اشکال جانوران مهیب و جنیان و موجودات اساطیری، و صورتها و پیکره های کوچک اندام آدمی، و نیز انواع دهانه و مالبند و دیگر ابزارهای مخصوص اسب و گردونه، و سنجاقهای مفرغی با سری درشت و مزّین به شکل سرو شاخ چارپایان، و آینه ها و ظروف از مفرغ برجسته کاری؛ و چنانک از روی یافته های تپه سیلک و سُر خدُم معلوم می شود این گنجینۀ بزرگ آثار فلزی در فاصله سده های دوازدهم تا هشتم ق م، و احتمالاً توسط نخستین مادهای تازه وارد، به وجود آمده بوده است. (تصاویر 24، 25)
6. حدود 8 قرن ق م در ناحیه مغرب دریاچۀ ارومیه، که در دورۀ باستانی «مانایی» خوانده می شده، و نیز در حسنلو که جایگاه کاوشهای اخیرتری واقع شده است، تمدن مانایی صاحب هنری آمیخته از خصوصیات محلی با عناصر آشوری در مغرب و اورارتو در شمال (کشور باستانی در قسمت شرقی آسیای صغیر و اطراف دریاچۀ وان و ارمنستان) وجود می داشته است. کاوشهایی که در 1947 در زیویّه آذربایجان به عمل آمد گنجینه ای از اشیاء زرین و مفرغی و عاجی از دل خاک بیرون آورد که همه متعلق به حدود قرن هفتم ق م شناخته شده اند، گرچه در کاوشهای حسنلو (85 کیلومتری جنوب رضائیّه) بقایای کاخهایی متعلق به فاصلۀ زمان میان سده های چهاردهم تا هشتم ق م، و نیز جامی زرین که بر سطحش صحنه ای اساطیری کنده کاری شده، به دست آمده است.
7. در 645 ق م آشور بانیپال فرمانروای قهّار آشور دولت عیلام را مغروب و منقرض ساخت، و در نتیجه زمینه برای قدرت گرفتن دولت هخامنشی مساعد شد. در 559 ق م کوروش از آسیای صغیر تا خلیج فارس را مسخّر، و دو کشور آشور و بابل (جدید) را به ایران منضّم کرد. اندک بقایایی که از کاخ کوروش در پازارگاد برجا مانده نمایانگر آن است که وی معماری باشکوه و تزیینات مختلط مقتبس از هنر اورارتو و آشور و بابل را می پسندیده، از آن جهت که می خواسته است کشورش وارث بر حق آن هر سه تمدن شناخته شود. داریوش و سپس جانشینش خشایارشا با برپا ساختن کاخ شکوهمند تخت جمشید آرزوی کوروش را عملی کردند. از جهت نقشه کف، کاخ تخت جمشید با نظایرش در آشور و بابل تفاوت داشت، بدین معنی که عنصر اصلی آن را تالار بارعامی بسیار بزرگ به نام آپادانا تشکیل می داد (محتملاً نوع تکامل یافته همان «خیمۀ» مألوف قومی بیابانگرد) با سقفی گسترده و متکی بر جنگلی از ستون. از آنجا که زرتشت بر کیشهای چند خدایی (یا شرک پرستی) اقوام بین النهرین قلم بطلان کشید، در هنر هخامنشی نه ساختن تندیسهای بُتان متداول ماند و نه برافراشتن پرستشگاهای بیشمار در هر شهر و دیار؛ بلکه هخامنشیان از جهت ساختمانهای دینی تنها آتشکده هایی از خود برجا گذاردند. مقابر شاهی کنده شده در بدنه صخره های عمودی پازارگاد و نقش رستم و دیگر نقاط، نقوش برجسته شامل تصایر فَروَهَر و فرشتگان دین زرتشت (مهر یا میترا، و ناهید یا آناهیتا) و پادشاهان و ملازمان و لشکریان در صحنه های تشریفاتی و آیینی، یا شکار و پیکار بر صخره های کوه پیکر یا دیوارهای سنگی کاخها، و پیکره های سنگی جانوران چون شیر و گاو و اسب که برخیشان چون سرستونها به کار رفته اند، و نیز موجودات افسانه ای چون نره گاو بالدار با سرآدمی، و شیربالدار با سر عنقا- یا شیر دال-، و باز سنگنبشته های بیشمار منقور به خط میخی پارسی، از دیگر آثار هنری و فرهنگی هخامنشیان به شمار می آید.
فرمت فایل : word(قابل ویرایش)
تعداد صفحات:45
فهرست مطالب:
مبانی تربیتی در اسلام
عنایت
قدرت
استقامت
سرعت
نیرو و چابکی
انعطاف پذیری
سوء تغذیه در ایالات متحده
عامل مینیرو
چرا شما به پروتئین نیاز دارید
پروتئین و رژیم غذایی
عملکرد چربی ها
مصرف پروتئین اضافی بدن را قوی و نیرومند می سازد
ایستادنهای کونگ فو
2-کونگ بو Gong bo
3-چوات-سینگ chuat sing
4-لا او-ما (گردش اسب)
5-تو-ما Tu ma
ستاره های هفت گانه
لطیفه !
چیستان ؟؟؟
همراه با عکس
مبانی تربیتی در اسلام
مکتب اسلام و اندیشه های فلسفی و تربیتی آن چون دریا وسیع است و بیکران که تشنگان معرفت هریک بقدر وسع خویش کفی از آن بر می گیرند و جان تشنه خود را سیراب می کنند و در این رهگذر سعی دارند با تبیین شیرینی و گوارائی آن ساحل نشستگان دیگر را از وجود چنین نعمتی با خبر سازند. اندیشمندان و صاحب نظران از آن جمله اند که سیراب گشته اند.
تدوین کنندگان این کتاب سعی کرده اند با بهره گیری از ره آورد آنان شمائی مختصر و مفید از اهداف تربیتی اسلام را ترسیم نمایند.
می گیرد.
از قرآن و احادیث چنین بر می آید که اسلام می خواهد انسانی
بارآورد که :
هدفهای تربیتی در آموزش و پرورش جمهوری اسلامی، تربیت انسانهائی است : خداپرست، صدیق، امین، خلاق، کارآمد،
فرمت فایل : word(قابل ویرایش)
تعداد صفحات:59
فهرست
* نگاهی به زن ادوار تاریخ
زن درایران باستان
زن درفرانسه
زن دراعراب جاهلیت
زن درهند
زن درچین
زن در یونان باستان
زن در روم باستان
عقیده ی کشیشان مسیحی درباره ی زن
**زن در اسلام
اسلام و زن امروز
زن در نظر اسلام
زن وحقوق برابر
مقام زن در اسلام
آفرینش زن در اسلام
عدم تبعیض در خلقت زن و مرد
خلقت زن عامل تسکین و آرامش
فضیلت مادربودن در اسلام
مشورت با زن در اسلام
زنان مسلمان در کسب دانش
فضیلت زن مسلمان در اخلاق و عبادت
*** نقش زن درخانواده از دیدگاه اسلام
ازدواج و تشکیل خانواده
**** نقش حجاب زنان در خانواده و اجتماع
حجاب در اسلام
نقش حجاب در حفاظت و سلامتی خانواده
ارتباط حجاب و عفاف
حجاب و استحکام پیوند خانواده
کیفیت مراعات حجاب در اجتماع
حجاب و پیشگیری از مفاسد اجتماعی
***** زنان در مدیریت و رهبری جامعه
مدیریت و رهبری در اجتماع اسلامی
زن در مسیر قضاوت
حکومت و فرانروایی
****** نظر امام خمینی(ره) درباره ی زن
جایگاه و نقش زن از دیدگاه امام خمینی (ره)
نقش اجتماعی زن از دیدگاه امام خمینی(ره)
نقش زن برمبنای ویژگی های زنانگی
******* مهر و نفقه زن
مهر و نفقه
تاریخچه ی مهر
مهر در نظام حقوقی اسلام
فلسفه ی حقیقی مهر
مهر در قرآن
مقام انسانی زن از نظر قرآن
نتیجه گیری
منابع و مآخذ
نگاهی به زن در ادوار تاریخ :
1- زن در ایران باستان
اندیشه ایرانیان باستان درباره زنان نسبت به دیگر اقوام ماقبل یا هم عصر خویش از وضعیت مساعد و بهتری برخوردار بود، که شایان تقدیر وتحسین می باشد. اما باز مشکل از نگرش حقارت آمیز و رفتارهای تبعیض گونه به زنان حل نشده بود پرفسور کریستین سن دربارة اعتقادات ایرانیان زمان ساسانیان می نویسد« در نقش شکار طاق بستان فقط چندتن از 3 هزار زن خسروپرویز را که در حرم داشت می بینیم این شهریار هیچگاه از این میل سیر نمی شد، و دوشیزگان و بیوگان و زنان صاحب اولاد را به حرم خود می آورد، هرجا زنی با وصف مناسب می دیدند، خدمت را می بردند.» متأسفانه شاهد تداوم افکار پلید پیرامون بانوان در تاریخ نظام شاهنشاهی ایران تا قبل از پیروزی شکوهمند انقلاب بودیم، بویژه تلاش سلاطین در گسترش حرمسراها در گذر تاریخ، دلالت بر واقعیت های تلخ و ضالمانه جنس مذکر بر مؤنث دارد. در تاریخ ایران مشاهده می کنیم که حتی زن در دوره ی ناصرالدین شاه بعنوان یک ابزار شهوت برای غریزه ای جنسی مردان قرار می گرفت. در این زمینه تصحیح شده که عملاً در تاریخ گذشته ایران زنان دارای شخصیت حقوقی نبوده و در شمار اشیاء و تحت قیمومت مردان قرار داشتند. می توان به ازواجهای شرم آور عصر ساسانیان اشاره کرد مانند زناشویی خواهران با برادران، پسرها با زن پدرها و تعداد زوجات که هر مرد می توانست حتی صد زن بگیرد.
2- زن در فرانسه:
فرانسویان اعتقاد داشتند زن رفیق مار و فرستاده شیطان است که برای بقاء نسل به شکل انسان درآمده است حتی مجمع دینی فرانسه در سال 1308 میلادی پس از بحثهای زیاد درباره ماهیت زن چنین نظر داد که: زن انسان است اما برای خدمت مردان آفریده شده است.
فرمت فایل : word(قابل ویرایش)
تعداد صفحات:26
فهرست مطالب:
عنوان صفحه
مقدمه 2
پرورش عقل و علم 4
سیستم آموزشی قدیم و پرورش عقل 5
د عوت اسلام به تعلیم و تعلم 6
تربیت و پرورش عقل در اسلام 7
صفات عقل 9
اصل تعقل 11
ا صل تفکّر اساس تربیت اسلامی 11
راه و حقیقت تفکّر 14
مجاری تفکّر 15
اصل تد بّر 18
جایگاه تد بّر در تر بیت 18
تربیت اسلامی و شأن مومن 20
ثمرات تدبّر 21
آموزش مهارتهای فکر کردن به کودکان 23
منا بع و مآ خذ 26
مقدمه :
بر ا ساس رأی صادره در ششصد و چهل و هفتمین جلسه شورای عا لی آموزش و پرورش ، مورخ 29/2/79 ، ا هدا فی برا ی دوره ا بتدا ئی در زمینه های اعتـــقادی ، اخـــلاقی، علمـــی و آموزشی ، فرهنگی ، اجتماعی ، زیستی ، سیا سی وا قتصـــادی در را ستای رســا لت و مأموریت آموزش و پرورش و جهت دهی به رشـــــد همه جا نبه دا نش آموزان بر پایه تعالیم و دستورات دین مبین ا سلام تعیین شده ا ست .
مدیران ، برنامه ریزا ن و همه افرادی که در تعلیم و تربیت دا نش آموزا ن نقشـی بر عهده دارند ، مکلف شده ا ند ، در برنامه ریـــــــزی ا مور طوری اقدا م کنند که در پایـان دوره تحصیلی دستیا بی دا نش آموزا ن به ا هداف تعیین شده ممکن با شد .
در بخش ا هداف علمی و آموزشی موارد زیر آمده ا ست :
1- نسبت به شناخت پدیده ها کنجکا و ا ست .
2- در فکر کردن ، شنیدن ، گفتن و بیان مقصود ، خوا ندن و نوشتن و حساب کردن مهارت کا فی دارد .
3- با زبان فارسی آشنایی دارد و میتوا ند ا ز کتاب و روزنامه ا ستفاده نماید .
4-به ا همیت و ارزش اطلاعات و اطلاع رسا نی در زندگی آگاه ا ست .
5- ارزش علم را در ا نجام درست کارها تا حدی می دا ند .
6- مهارتهای اولیه برای زندگی در جامعه را کسب کرده ا ست .
7- با نحوه یادگیری خود تا حدودی آشنا ست .
8- به مطالعه کتاب علاقه نشان میدهد .
موضوع مقاله حاضر " تفکر و ضـــــرورت آموزش آن در دوره ا بتـدائــــی " می با شد ، هما نگونه که در موارد ذکر شده در بالا ملاحظه می نمائید ، دا نش آموزا ن ما باید در پایان دوره ا بتدا ئی در فکر کردن مهارت کافی دا شته با شند . ولی آیا مــا به آنها آموزشی در این خصوص داده ایم ؟ آیا برای چگونه و چطور فکــر کردن و یـا به طور کلی ، فکر کردن به مسائل ا طرافمان ،آمـــوزشی در مدا رس به نو نهـالانمـا ن ارائه می دهیم ؟ اگر جواب مثبت ا ست ، آیا تا همین حد کافی ا ست ؟ و . . .
البته بچه ها در زمینه : گفتن و بیا ن مقـصود ، خوا ندن و نوشتن و حساب کردن مهارت کا فی کسب می نمایند ، تا جایی که گفتن آنها در برخــی موارد به پرگویی منتهی می شود و بدون فکر کردن در مورد چیزی ، اولین مطلبی را که به ذهنشا ن میرسد بیان می نمایند . به نظر بنده باید در زمینه گوش کردن و فکر کردن با توجه به سفارشات زیادی که در این خصوص شده ا ست و اثرا تی که اندیشیدن در موفقیت بیشتر آنها در پی خواهد دا شت ، آ موزشهایی به دا نش آموزا ن داده شود تا در این زمینه نیز مهارت کافی کسب نمایند .
سؤالات و موارد بالا باعث شدند تا نگارنده مطالعاتی در این خصوص ا نجام دهد ، در قرآن و کلام معصومین سفارشات زیادی برا ی تفکر در کارها و ضرورت آن شده ا ست ، تا آنجا که یک لحظه تفکر را ا ز عبادت شصــت سا ل بهتــر دا نسته ا ند ، یا اینکه سالار شهیدا ن حضرت امام حسین ( ع ) که معلم درس آزادگی به ا نسانهای عالم هستند ، میفرمایند : « چیـــزی به زبا نتــان نیاورید که ا ز ارزش شما بکا هـد » و این مطلب خود تأکیدی ا ست بر سخن گفتن همراه با تفکر تا باعث نقصان ارزش ما نگردد ، د ر سخنی دیگر ا ز امام حسن مجتبی ( ع ) می خوا نیم که :
« اَ لتَّفَکُر حَیوهُ قَلبِ ا لبَصیرِ »
ا ندیشیدن مایه زنده دل بودن ا نسان آگاه ا ست .
همچنین مباحث جالب توجهی در کلام بزرگا نی چون ا ستـــاد مرتضی مطهـری و دیگران در زمینه تفکر آمده ا ست ، که قابل تأمل و بررسی می با شند . در صفحا ت بعدی خلاصه ای ا ز مطالعات نگارنده در این خصوص ارائه شده ا ست ، که امید ا ست بتواند برای نگــارنده و دیگران در ا مر آمـــوزش آینده سازان کشورمان رهگـشا بوده و مفید وا قع شود . ا نشاء ا . . .
فرمت فایل : word(قابل ویرایش)
تعداد صفحات:140
فهرست مطالب:
تقدیم ج
تقدیم و تشکر د
چکیده ه
بخش اول – کلیات
مقدمه 2
1-1- تعریف و تبیین موضوع 4
الف – تعریف لغوی عیال 4
ب – تعریف لغوی أسر 4
ج – تعریف لغوی زوج 5
د – خانواده در اصطلاح 10
2-1- ضرورت و اهداف تحقیق 13
3-1- پیشینه موضوع 14
4-1- فرضیات اصلی و فرعی 15
5-1- روش تحقیق 16
بخش دوم – بررسی جایگاه خانواده در اعصار گذشته و ادیان
1-2- خانواده در اعصار گذشته 18
الف – خانواده در اقوام وحشی 18
ب – خانواده در روم قدیم 19
ج – خانواده در یونان قدیم 20
د – خانواده در ایران باستان 21
ه – خانواده در عرب جاهلیت 22
2-2- خانواده در ادیان 24
الف – خانواده در زرتشت 24
ب – خانواده در میان مسیحیان و یهودیان 26
ج – خانواده در اسلام 28
* کارگر و جایگاه خانه در قرآن 30
1- محل تسکین 31
2- محل ذکر و تلاوت آیات الهی 31
3- محل رابطه قدسی 32
4- لزوم حفظ حریم خانه 32
3-2- وضعیت خانواده در جهان معاصر 33
4-2- ابعاد خانواده در اندیشه نظریه پردازان علوم انسانی 44
الف – تاریخ 44
ب – جامعه شناسی 45
ج – حقوق 46
د- اقتصاد 46
ه – روان شناسی 48
و – علوم سیاسی 49
ز – علوم تربیتی 50
بخش سوم – میزان تقدس خانواده در اسلام
مقدمه 52
1-3- ضرورت تشکیل خانواده 54
الف – ازدواج یک سنت الهی 55
ب – ازدواج وسیله حفظ دین است 55
ج – فضیلت عبادت متأهل 56
د – بهترین تجارت، زن شایسته 56
2-3- آثار و فواید ازدواج 60
الف – غریزه جنسی 61
1-زنا 62
2-عریان گرایی 63
3-چشم چرانی 64
4-لواط (همجنس خواهی) 64
5-خود ارضایی 65
* عوامل ایجاد رفتار جنسی مطلوب در روابط زناشوئی: 67
1- رضایت زوجین در انتخاب یکدیگر 67
2- رعایت احترام و محبت متقابل 67
3- پرهیز از احیاء منفی 67
4- تفاهم و توافق میان همسران در روابط جنسی 68
5- رعایت اخلاق جنسی 68
ب – نیاز به آرامش و سکون 68
ج – نیاز به انس دمورت 70
د – میل به تداوم وجود خویش 72
و – پرورش نسل سالم و پاک 73
ه – حفظ عفت و حیای فردی و اجتماعی 74
3-3- چارچوب خانواده متعادل و ایده آل در اسلام 76
1- تعادل نظر و عمل 76
2- تعادل معنویت و مادیت 77
3- تعادل سد زمان 77
4- تعادل منطق و عاطفه 77
5- تعادل گفتن و شنیدن 77
6- تعادل سازگاری و انتقادگری 77
7- تعادل مصالح درونی و مصالح بیرونی 78
8- تعادل هدف های تربیتی 78
9- تعامل مدیریت و مشارکت 78
10- تعادل امکانات و انتظارات 78
* فواید متعادل بودن خانواده 78
4-3- معیارهای انتخاب همسر 80
الف – ملاک های گزینش همسر از دیدگاه جامعه شناختی خانواده 81
1- الف – روان شناختی 81
2- الف – روان شناختی 81
3-الف – اقتصادی 82
4-الف – اجتماعی 82
5-الف – خانوادگی 83
6- الف – قاعده همسان همسری 83
ب – ملاک های گزینش همسر از دیدگاه اسلام 83
1-ب- صفات متناسب برای زن 84
2-ب – ملاک های گزینش مرد 86
3-ب – اولویت بندی ملاک های مختلف 87
4-ب – دقت در تطبیق معیارها بر مصداق مورد نظر 88
1- مشورت با کارشناس 88
2- تحقیق 89
3- گفت و گوی مستقیم 89
بخش چهارم – مبانی حقوق و اخلاقی خانواده در اسلام
مقدمه 92
1-4- فلسفه خاص اسلام درباره حقوق خانوادگی 93
الف – حقوق مشترک 94
1-الف – توجه به جایگاه خانواده 94
2-الف – تثبیت نقشها 96
3-الف – حفظ شئون فردی 96
4-الف – آشنایی و پایبندی به تعهدات حقوقی و اخلاقی 96
5-الف – حسن معاشرت 97
ب – حقوق همسران در قرآن و حدیث 99
1-ب – وظایف و نسبت به همسرش 99
1- حقوق مادی و نفقه زن 99
2- تأمین نیاز جنسی 100
3- نظافت و آراستگی 101
4- پرهیز از سخت گیری 102
5- غیرت دینی 102
2-ب- وظایف زن نسبت به همسرش 103
1- آیا ریاست در خانواده امری ضروریست؟ 105
2- تمکین و تأمین نیاز جنسی 110
3- زینت و آرایش برای شوهر 110
4- پاکدامنی و حجاب زن 111
2-4- آمیختگی احکام حقوقی و اخلاقی در قرآن 112
3-4- رفع اختلاف در خانواده در قرآن و حدیث 113
الف – اصل تأمین نیازهای عاطفی 114
ب – اصل مشاوره 114
ج – اصل صلح و سازش 115
د – اصل حاکمیت 116
ه – طلاق، عرش الهی را می لرزاند 117
نتیجه گیری 120
فهرست منابع و مأخذ 127
الف ) کتب عربی 127
ب ) کتب فارسی 127
ج) مقالات 130
چکیده:
قدمت ازدواج همپای پیدایش بشر است. در نخستین نجوای رازگونه، آدم ابوالبشر به خداوند میگوید: پروردگارا! در برابر خود کسی را میبینم که در دلم میلی و انسی به او احساس میکنم و چون خداوند یگانه، نجوای بنده یکدانهاش را شنید فرمود: اگر او را میخواهی از من بخواه و وصال او را از من طلب کن...
تحقیق حاضر با لطف و عنایت خداوند متعال و با عنوان: «خانواده در اسلام» با بهرهگیری از آیات قرآن به عنوان منبعی اصیل و متقن، سرچشمه گرفته از وحی و روایات نورانی حضرات معصومین (علیهما السلام) ارائه میگردد.
به طور مجمل اصطلاح خانواده مؤثرترین عامل انتقال فرهنگ و رکن بنیادی جامعه است که در شرایط مختلف در تأثیر و تأثر متقابل با فرهنگ و عوامل اجتماعی است. انسانها در خانواده به هویت و رشد شخصیتی دست مییابند و در خانوادههای سالم و رشید به تکامل معنوی و اخلاقی نائل میشوند. لذا خانواده عامل کمالبخشی، سکونت، آرامش و بالندگی به اعضای خویش است که در تحولات اساسی جوامع نقش عمدهای ایفا میکند. البته خانواده متأثر از عملکرد مذهب، آموزش و حکومت نیز میباشد و این تأثر به صورت متقابل باعث ایجاد تغییرات اساسی میگردد. اگر خانواده محیط سالم و سازندهای داشته باشد و نیازهای جسمی و روحی افراد خویش را برآورده سازد، کمتر به خدمات جانبی و جبرانی برای خانواده نیاز است. در تعریف خانواده بیان شده: خانواده گروهی است متشکل از افرادی که از طریق نسب و سبب و رضاع با یکدیگر به عنوان، شوهر، زن، مادر، پدر، برادر و خواهر در ارتباط متقابلند و فرهنگ مشترکی پدید آورده و در واحد خاصی زندگی میکنند.
اینک با توجه به حساسیت بیش از حد موضوع و حتی سرنوشتساز بودنش، این ضرورت به چشم میخورد که در باب خانواده پژوهشهایی کارآمد به عمل آید. انسان با تشکیل خانواده، مثلث نیازهای سهگانهاش را، اعم از تمتع جنسی، تمنای عاطفی و تعهد انسانی، پوشش میدهد و از روابط آزاد که عمدتاً در سطح نازل و حیوانی تمتع جنسی قرار میگیرد، جدا میشود و هر چقدر در مقوله ازدواج حیطه شناختی درستتر ترسیم گردد و حیطه مصداقی صحیحتر انتخاب شود قدرت پاسخگویی به مثلث انسانی نیاز، بیشتر میشود. اما معالاسف دنیای امروز مطالب دیگری را تعقیب میکند و حتی فکر ازدواج را به زیر تازیانههای عقبماندگی و بیعرضگی و اسیر شدن میکشاند. لذا باید عوامل انزوای ازدواج و ایذاء ازدواجکردهها، شناسایی و با به کارگیری فرامین اساسی در باب خانواده، ازدواج را به تسهیل کشانید.
با توجه به مطالب فوق این پایاننامه مشتمل بر چهار بخش است: بخش اول ـ کلیات (تعریف و تبیین موضوع و...) و بخش دوم شامل بررسی جایگاه خانواده در اعصار گذشته و ادیان همچون زرتشت، مسیحیت، یهود و اسلام و همچنین بنا بر ضرورت خانواده در اندیشه نظریهپردازان نیز بیان گردیده، بخش سوم بررسی جایگاه خانواده در اسلام و بیان ضروریات مورد نظر اسلام در این باب، آثار و فواید ازدواج و دو بخش چهارم به عنوان مبانی حقوقی و اخلاقی خانواده در اسلام به طرح حقوق همسران و آمیختگی این حقوق با اخلاق پرداخته میشود و پژوهش با مبحث رفع اختلافات خانوادگی به پایان رسیده است.
در این مطلب سعی شده است از منابع دست اول تفسیری و روایی و همینطور در جهت تجزیه و تحلیل هر چه بیشتر موضوع از مقالات و پایاننامههای مرتبط استفاده گردد که تعدد منابع نشان از توجه و کنکاش بیش از حد پژوهشگر دارد.
کلید واژهها: عیال، أسر، زوج و خانواده و حقوق، اخلاق، خانه و...
بخش اول
کلیات
مقدمه:
خانواده از ابتدای تاریخ تاکنون در بین تمامی جوامع بشری، به عنوان اصلیترین نهاد اجتماعی، زیربنای جوامع و منشأ فرهنگها، تمدنها و تاریخ بشر بوده است. پرداختن به این بنای مقدس و بنیادین و حمایت و هدایت آن به جایگاه واقعی و متعالیاش، همواره سبب اصلاح خانواده بزرگ انسانی و غفلت از آن موجب دور شدن بشر از حیات حقیقی و سقوط به ورطه هلاکت و ضلالت بوده است.
اسلام به عنوان مکتبی انسانساز بیشترین عنایت را به تکریم، تنزیه و تعالی خانواده دارد و این نهاد مقدس را کانون تربیت و مهد مودت و رحمت میشمرد و سعادت و شقاوت جامعه انسانی را منوط به صلاح و فساد این بنا میداند و هدف از تشکیل خانواده را تأمین نیازهای مادی، عاطفی و معنوی انسان از جمله دستیابی به سکون و آرامش برمیشمارد. دستیابی به این اهداف والای مکتب اسلام و حفظ و حراست دقیق و مستمر از آن، نیازمند توجه جدی به خانواده و پیاده کردن قوانین مربوط به آن در اسلام است و ضروری است کلیه برنامهریزیها و سیاستگذاریها در تمام سطوح، حقمدارانه و در راستای تعالی و مصالح خانواده باشد.
خانواده براساس اجتماع و به عقیده جامعهشناسان یکی از عوامل مهم ایجاد تمدن است. رشد و پرورش افراد در خانواده پایهگذاری شده و سلامت و سعادت جامعه بشری در گرو تربیت صحیح و استواری است که در خانواده پدید آمده است. وضعی که با تأسف، امروزه با آن مواجهیم، وجود تزلزل در ارکان خانوادههاست. توضیح مسأله اینکه ما امروزه در بسیاری از خانوادها شاهد عدم تفاهم، درگیری و نزاع و حتی متارکه و طلاق هستیم.
بسیاری از فرزندان در محیط نابسامان خانواده رشد یافته و از تربیت درست و آرامش و سکونی که لازمه رشد است، برخوردار نمیباشند. این امر در درازمدت زمینهسازی نابسامانیهای رفتاری و حتی انحراف و لغزش بسیار است.
جرمشناسان یکی از ریشههای جرم و انحراف را در نابسامانی خانواده میدانند و بررسیهایی که در جوامع غربی و حتی در جوامع خودمان به عمل آمده نشان داده است که بسیاری از مجرمان و منحرفان، کسانی هستند که در خانواده نابسامانی پرورش یافتهاند. در مورد سر و سامان دادن به این موضوع نظرات مختلفی عرضه شده است:
1ـ گروهی تندرو حتی مسأله لغو خانواده را نظر داده بودند که تجربه انقلاب کمونیستی در دنیا و لغو خانواده در آن سامان، آنها را به خطایشان واقف گردانیده است.
2ـ عدهای ریشه این نابسامانیها را عدم آزادی زن و عدم تساوی حقوق او با مرد دانسته و قائل شدهاند که با تأمین این حق، مشکلات خانوادگی حل میشود.
3ـ دسته سومی درست خلاف آن را نظر داده و گمان داشتهاند که اگر آزادی را از زنان سلب و آنها را در محیط خانه محبوس سازند، به تربیت نسل درست و استوار قادر شده و میتوانند ریشه همه نابسامانیها را بخشکانند.
4ـ اسلام در این زمینه رهنمودهایی براساس دریافت از وحی دارد که اجرای آن میتواند نابسامانیهای موجود را از بین برده و بشر را به سوی هدف خلقتش به پیش برد. در بینش اسلامی حیات خانواده مبتنی بر ضوابط ایمان و اخلاق و متکی به حقوق است که دامنه آن در برگیرنده شأن زن، شوهر، فرزندان و والدین است و ما در این بررسی کوتاه سعی داریم به توضیح و تشریح آن بپردازیم. طبیعی است که مستندات ما در این بررسی منابع اصیل اسلامی و تجربه علمای اسلامی در طول مدت چهارده قرن میباشد.
1 ـ 1 ـ تعریف و تبیین موضوع:
واژه خانواده در لغتنامههای عرب معادل واژههایی همچون اهل البیت، عیال (ع.و.ل)، أسرة و زوج میباشد. از این رو به بررسی این کلمات میپردازیم:
الف ـ تعریف لغوی عیال:
عالَه: در معنی بهم نزدیکند. تحویل: اعتماد و اتکال نمودن به دیگری در هر چیزی که دشوار و سنگین است.
عیال: مفردش عیل است، یعنی چیزی سنگین.
عالَه: سنگینی و فشار زندگی را تحمل کرد و از این معنی است سخن پیامبر(ص) که: «أبدأ بنفسک ثم بمن تحوّل ـ هزینه و بخشش را از خویش آغاز کن و از عیال خویش آغاز کن.»
أعال: اهل و عیالش زیاد شد.
عول: جور و میل از حق. «عال الرجل یعول عولاً و عیالةً ای مال و جار»، عول فرائض از آنست که چون سهام زیاده باشد به آنها نقص و جور داخل شود. «فإن خضتم الا تعدلوا فواحدة او ماملکت ایمانکم ذلک اونی الا تعدلوا ـ اگر ترسیدید که در صورت گرفتن زنان بیشتر عدالت نکنید فقط یک زن بگیرید و یا از کنیزان اختیار کنید، آن نزدیکتر است به اینکه ظلم و بیانصافی کنید» این لفظ یکبار بیشتر در قرآن نیامده است.
ب ـ تعریف لغوی أسر:
أسر: بستن کسی با زنجیر و طناب چنانکه گویند: أسرت القتب ـ یعنی زین و برگ را به پشت مرکب بستم، اسیر را هم به همین مناسبت اسیر نامیدهاند، که مقید و محدود میشود و سپس به هر چیزی که گرفته شده و مقید است، اسیر گفتهاند، هر چند که با چیزی هم بسته نشود.
جمع أسیر ـ أساری، أساری و أسری ـ است و در آیه «و یتیمناً و اسیرا» به کار رفته است. بعداً معنی اسیر گسترش یافته و در معانی (اسیر نعمت شدن) استعمال شده و همچنین درباره خانواده که وسیله نیرومندی و تقویت مرد است و اسرة الرجل: یعنی خانواده مرد.
الأسرة ج أسر: خانواده، عائله، زره محکم.
ج ـ تعریف لغوی زوج:
الزوج ج أزواج و زوجه: همنشین، قرین، همسر، جفت انسان، عیال، جفت هر چیز
زوج به هر یک از دو همسر مرد و زن (نرینه و مادینه) و در حیوانات که با هم جفت هستند و آمیزش جنسی نمودهاند، گفته میشود و همچنین به هر دو جفتی، چه در مزاوجت و یا در غیر آن، مثل جفت کفش و نعلین و نیز به هر دو چیزی که با یکدیگر شبیه یا همانند باشند، خواه شباهتی یکسان و یا ناهمسان باشد باز هم آنها را ـ زوج ـ گویند.
خدای تعالی گوید: «فجعل منه الزوجین الذکر و الأنثی ....»
«و» قلنا یا آدم اسکن أنت و زوجک الجنة و کلا منها رغداً حیث شئتما و لاتقربا هذه الشجرة فتکونا من الظلمین... »
«ولی واژهی ـ زوجه ـ ناپسند است و به کار نمیرود (در قرآن نیامده است، میگویند: زوج المرئه: شوهر آن زن و زوجه الرجل: زن آن مرد) جمعش زوجات است.
شاعر میگوید: «فبکا نباتی شجوهن و زوجتی ـ همسرم و دخترانم از غم و اندوهشان گریستند.»
جمع زوج ـ ازواج ـ است. در آیه: «هم و ازواجهم» و «احشروا الذین ظلموا و أزواجهم»
أزواجهم ـ یعنی یاران و کسانی که در کردار و رفتار از ستمگران پیروی میکردند (که در دوزخ هم با هم قرینند.)
و آیه: «الی ما متعنا به أزواجاً منهم.» یعنی کسانی که همسان و همگنان و اقران آنهایند. و آیات: «سبحان الذی خلق الأزواج» آگاهی و هشداری به این امر است که اشیاء تمامشان از جوهر و عرض، ماده و صورت ترکیب شدهاند و این که هر چیز ساخته شده و مصنوع از قاعده ترکیب، عاری و مستثنی نیست.
هر مصنوعی به ناچار، اقتضاء صانعی و سازندهای دارد و این امر خود تنبیهی است برای این که خدای تعالی فرد است (چون از حکم مصنوع خارج است ـ کان الله و لم یکن معه شیء ... به حکم این آیه قرآن که هو الاول و همچنین ـ لیس کمثله شیء ـ یعنی ذات باریتعالی از حکم و قانون اشیاء که مرکبند، خارج است.
و آیه «خلقنا زوجین» این آیه روشن کرده است که هرچه در عالم است زوج است از جهت این که برای آن چیز، یا ضدی یا چیزی شبیه به آن، یا چیزی در ترکیب آن هست و بلکه به هیچ وجه از ترکیب و مرکب بودن جدا نیست. در آیه اخیر: زوجین را از این جهت بیان کرد تا هشداری باشد برای بر این که: شیء هر چند ضد و مثل و شبهی نداشته باشد اما از ترکیب جوهر و عرض ناگزیر و جدانشدنی است و آن زوجین است.
زوج: جفت ـ صنف. بهر دو قرین از مذکر و مؤنث در حیوانات که ازدواج یافتهاند گفته میشود: زوج. به هر دو قرین در غیر حیوانات نیز زوج اطلاق میشود مثل یک زوج کفش (یک جفت).
زوجه به معنی زن است جمع آن زوجات میباشد.راغب میگوید: آن لغت ردیء است. نگارنده گوید لذا زوجه و زوجات در قرآن نیامده بلکه زوج و ازواج به کار رفته است.