فرمت:word(قابل ویرایش)
تعداد صفحات:150
فهرست مطالب:
عنوان صفحه
چکیده
فصل اول- طرح تحقیق
مقدمه……………………………………………………………………………………………………… 2
بیان مسئله………………………………………………………………………………………………. 3
اهمیت و ضرورت پژوهش………………………………………………………………………… 5
هدف پژوهش…………………………………………………………………………………………… 9
فرضیه پژوهش ………………………………………………………………………………………. 9
تعاریف عملیاتی متغیرهای پژوهش…………………………………………………………….. 10
فصل دوم- ادبیات و پیشینه تحقیق
مقدمه …………………………………………………………………………………………………….. 12
خود و تعاریف آن……………………………………………………………………………………. 13
نظریههای خود در روانشناسی………………………………………………………………….. 20
احترام به خود: احساس ارزشمندی……………………………………………………………. 23
پذیرش (خود، دیگران، طبیعت)…………………………………………………………………… 25
ثبات خویشتن و هماهنگی خویشتن…………………………………………………………….. 26
گرایش به پایداری درونی………………………………………………………………………….. 27
عنوان صفحه
وجود خودپنداشت……………………………………………………………………………………. 28
آیا انسان دارای دو نفس است…………………………………………………………………… 33
تحقیر و تجلیل نفس………………………………………………………………………………….. 34
تعریف عزت نفس…………………………………………………………………………………….. 36
اهمیت عزت نفس……………………………………………………………………………………… 38
عزت نفس از نظر روانشناسان………………………………………………………………….. 41
نظریات مربوط به عزت نفس…………………………………………………………………….. 42
منشاء و طبیعت عزت نفس ……………………………………………………………………….. 44
اعتماد به نفس: احساس سودمندی…………………………………………………………….. 48
ارتباط عزتنفس با خود پنداره و خود ایدهآل……………………………………………… 51
تفاوت عزت با احساس عزت……………………………………………………………………… 54
اسلام و عزت نفس…………………………………………………………………………………… 56
عزت نفس فردی و عزت نفس جمعی………………………………………………………….. 60
از عزت نفس بالا یا پائین چه چیز استنباط میشود………………………………………. 63
عزت نفس و مناعت طبع……………………………………………………………………………. 67
رشد عزت نفس……………………………………………………………………………………….. 70
شرایط اساسی عزت نفس…………………………………………………………………………. 72
عنوان صفحه
آثار عزت نفس…………………………………………………………………………………………. 78
احساس عزت نفس…………………………………………………………………………………… 81
منابع عزت نفس……………………………………………………………………………………….. 82
ارکان عزت نفس………………………………………………………………………………………. 83
ابعاد اعتماد وعزت نفس……………………………………………………………………………. 86
تظاهرات عزت نفس………………………………………………………………………………….. 87
حقایقی چند در مورد عزت نفس………………………………………………………………… 88
تحقیقات انجام شده در زمینه عزت نفس……………………………………………………… 89
توصیههائی در جهت حصول به اعتماد و اتکا به نفس………………………………….. 93
تعریف جانباز…………………………………………………………………………………………… 95
توصیف جانبازان انقلاب اسلامی از دیدگاه مردم…………………………………………. 97
خصوصیات جانباز…………………………………………………………………………………… 99
انتظارات جانباز……………………………………………………………………………………….. 100
خصوصیات و نیازهای جامعه جانبازان……………………………………………………… 101
شناخت جانباز…………………………………………………………………………………………. 106
هدف جانباز…………………………………………………………………………………………….. 107
چگونگی مقابله با مشکلات (معلولین و جانبازان)………………………………………….. 108
عنوان صفحه
اهمیت تصویر ذهنی درافراد جانباز……………………………………………………………. 111
عوامل اهمیت مطالعه تصویر ذهنی در افراد جانباز………………………………………. 112
علل ایجاد مشکل در جانباز……………………………………………………………………….. 116
تحلیل مبانی روانشناختی جانباز مبتنی بر هدف…………………………………………… 116
تحقیق انجام شده در زمینه جانبازان………………………………………………………….. 121
آزمون عزت نفس آیزنگ…………………………………………………………………………… 121
فصل سوم- روش تحقیق
طرح تحقیق………………………………………………………………………………………………. 124
جامعه آماری…………………………………………………………………………………………… 124
نمونه منتخب……………………………………………………………………………………………. 125
روش نمونهگیری……………………………………………………………………………………… 125
ابزار سنجش……………………………………………………………………………………………. 125
شیوه نمرهگذاری پرسشنامه عزت نفس آیزنگ…………………………………………….. 126
اعتبار پرسشنامه عزت نفس آیزنگ…………………………………………………………….. 126
روشهای آماری پژوهش…………………………………………………………………………… 126
فصل چهارم- نتایج تحقیق
یافتههای توصیفی……………………………………………………………………………….. 129
عنوان صفحه
یافتههای مربوط به تحلیل نتایج در چارچوب فرضیه………………………………. 130
فصل پنجم- بحث ونتیجهگیری
1- خلاصه پژوهش………………………………………………………………………………….. 132
2- نتیجه پژوهش…………………………………………………………………………………….. 133
3- محدودیتهای پژوهش………………………………………………………………………… 133
4- پیشنهادات………………………………………………………………………………………….. 133
منابع………………………………………………………………………………………………………. 135
پیوستها
جدول نمرات عزتنفس جانبازان………………………………………………………………… 138
جدول نمرات عزتنفس افراد عادی…………………………………………………………….. 139
پرسشنامه عزت نفس آیزنگ……………………………………………………………………… 140
پاسخنامه عزت نفس آیزنگ……………………………………………………………………….. 143
فهرست جدولها
عنوان صفحه
جدول 1-4- یافتههای توصیفی نمرات عزتنفس جانبازان و افراد عادی………… 129
جدول 2-4- نتایج آزمون T مستقل برای عزت نفس جانبازان و افراد عادی….. 130
فهرست نمودار
عنوان صفحه
نمودار 1-4
میانگین نمرات عزت نفس جانبازان و افراد عادی…………………………………………. 129
چکیده
پژوهش حاضر به منظور بررسی و مقایسه عزتنفس بین جانبازان 50 درصد به بالا و افراد عادی (30 تا 50 سال شهر تهران) صورت گرفته است. طرح پژوهشی از نوع مقایسهای بود و از طیق نمونهگیری در دسترس و تصادفی 60 متر جانباز و افراد عادی انتخاب شدند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه 30 سوالی عزتنفس آیزنگ بود. فرضیه تحقیق با استفاده از روش t استودنت مورد بررسی قرار گرفت و نتیجه، در سطح اطمینان 99% فرضیه تحقیق مبنی بر بالاتر بودن عزتنفس جانبازان در مقایسه با افراد عادی ردو فرض صفر مورد قبول واقع شد و این نتیجه حاصل شد، بین عزتنفس جانبازان و افراد عادی تفات معنادار و محسوسی وجود ندارد.
فرمت:word(قابل ویرایش)
تعداد صفحات:85
پروژه تحقیقاتی جهت دریافت درجه کارشناسی رشته علوم تربیتی گرایش مدیریت و برنامه ریزی آموزشی
موضوع : بررسی رابطه بین موانع اجرای روش های تدریس فعال درافت تحصیلی دانش آموزان مقطع ابتدایی شهرستان سبزوار در سال تحصیلی 86 – 85
چکیده :
موضوع مورد پژوهش در این تحقیق بررسی رابطه بین موانع اجرای روشهای تدریس فعا ل با افت تحصیلی در مدارس ابتدایی شهرستان سبزوار می باشد که در این پژوهش ابتدا به بیان مساله وبعد از آن به اهداف ، سوالات و مشکلات و تنگناها پرداختیم .فرضیات این تحقیق عبارتند از :
۱٫ بین محتوای نا مناسب کتابهای درسی و عدم اجرای روشهای تدریس فعال در کلاس درس رابطه وجود دارد .
۲٫ بین کمبود امکانات آموزشی مناسب و عدم اجرای روشهای تدریس فعال در کلاس درس رابطه وجود دارد .
۳٫ بین عدم رضایت شغلی معلمان وعدم اجرای روشهای تدریس فعال در کلاس درس رابطه وجود دارد .
۴٫ بین نظام ارزشیابی از پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و عدم اجرای روشهای تدریس فعال در کلاس درس رابطه وجود دارد .
جامعه آماری که در این پژوهش مورد مطالعه قرار گرفته شامل کلیه معلمان مقطع ابتدائی شهرستان سبزوار می باشد که تعداد آنها ۱۶۹۸ نفر است که ۷۸۴ نفر معلمین مرد و ۸۵۰ نفر معلمین زن می باشند و نمونه این پژوهش ۵۰ نفر از معلمین مقطع ابتدائی هستند . در این پژوهش از روش توصیفی و مقایسه ای استفاده نمودیم و همچنین روش جمع آوری اطلاعات تحقیق روش کتابخانه ای و میدانی است . ابزارهای جمع آوری اطلاعات عبارتند از میانگین ، نما ، میانه ، واریانس ، انحراف استاندارد و ضریب خی ۲ . ضریب پایائی این پژوهش ۹۴ % است که پایائی به صورت مطلوب است .
فهرست مطالب:
عنوان صفحه
چکیده ۱
فصل اول : کلیات پژوهش
مقدمه ۳
بیان مساله ۴
اهمیت و ضرورت تحقیق ۵
اهداف تحقیق ۶
موضوع تحقیق ۶
متغیرها ۶
فرضیه و سوالات ۷
مفاهیم و اصطلاحات ۹
مشکلات و تنگناها ۱۱
خلاصه فصل اول ۱۲
فصل دوم : بیشینه تحقیق
مقدمه ۱۴
انواع رویکردها در فرآیند یاددهی – یادگیری ۱۵
یاددهی – یادگیری با رویکرد غیر فعال یا سنتی ۱۵
نقد یاددهی – یادگیری با رویکرد غیر فعال یا سنتی ۱۶
یاددهی – یادگیری با رویکرد فعال ۱۷
ویژگی ها و نکات اصلی در یاددهی – یادگیری با رویکرد فعال ۲۰
رابطه تدریس و یادگیری ۲۲
مبانی نظری رابطه تدریس و یادگیری ۲۳
الگوهای تدریس ۲۴
ارتباط الگوهای تدریس با برنامه درسی ۲۴
ارائه الگوی عمومی تدریس با رویکرد فعال ۲۵
مراحل الگوی عمومی تدریس با رویکرد فعال ۲۶
نمونه هائی از الگوهای تدریس فعال ۲۶
الگوی حل مساله ۲۶
پیشینه تحقیق ۳۰
تحقیقات انجام شده در ایران ۳۱
تحقیقات انجام شده در جهان ۳۴
خلاصه فصل دوم ۳۸
فصل سوم : روش اجرای تحقیق
مقدمه ۴۰
روش تحقیق ۴۱
روش تحقیق توصیفی ۴۱
جامعه آماری ۴۱
نمونه آماری روش نمونه گیری ۴۱
روش تجزیه و تحلیل آماری ۴۱
روائی ۴۲
پایائی ۴۳
خلاصه فصل سوم ۴۳
فصل چهارم : تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش
مقدمه ۴۶
لیست فرمول ها ۴۷
بررسی فرضیات ۴۸
جدول و نمودارها ۵۲
جدول و نمودار مربوط به سوال شماره ۱ ۵۳
جدول و نمودار مربوط به سوال شماره ۲ ۵۴
جدول و نمودار مربوط به سوال شماره ۳ ۵۵
جدول و نمودار مربوط به سوال شماره ۴ ۵۶
جدول و نمودار مربوط به سوال شماره ۵ ۵۷
جدول و نمودار مربوط به سوال شماره ۶ ۵۸
جدول و نمودار مربوط به سوال شماره ۷ ۵۹
جدول و نمودار مربوط به سوال شماره ۸ ۶۰
جدول و نمودار مربوط به سوال شماره ۹ ۶۱
جدول و نمودار مربوط به سوال شماره ۱۰ ۶۲
جدول و نمودار مربوط به سوال شماره ۱۱ ۶۳
جدول و نمودار مربوط به سوال شماره ۱۲ ۶۴
جدول و نمودار مربوط به سوال شماره ۱۳ ۶۵
جدول و نمودار مربوط به سوال شماره ۱۴ ۶۶
جدول و نمودار مربوط به سوال شماره ۱۵ ۶۷
جدول و نمودار مربوط به سوال شماره ۱۶ ۶۸
جدول و نمودار مربوط به سوال شماره ۱۷ ۶۹
جدول و نمودار مربوط به سوال شماره ۱۸ ۷۰
جدول و نمودار مربوط به سوال شماره ۱۹ ۷۱
جدول و نمودار مربوط به سوال شماره ۲۰ ۷۲
نودار کلی ۷۳
خلاصه فصل چهارم ۷۴
فصل پنجم : خلاصه و نتیجه گیری
مقدمه ۷۶
خلاصه فصل اول ۷۷
خلاصه فصل دوم ۷۸
خلاصه فصل سوم ۷۹
خلاصه فصل چهارم ۸۰
پیشنهاد و راهکارها ۸۱
منابع و موآخذ ۸۳
ضمائم و پیوست ها ۸۵
فرمت:word(قابل ویرایش)
تعداد صفحات:104
پایان نامه رشته روانشناسی و مشاوره
مقدمه:
رویکرد شناختی و روانی شناسی امروزه مورد توجه بسیار قرار گرفته است وبیشتر از هر رویکرد دیگری مورد تجربه واقع می شود.
رویکرد شناختی معتقد است که ریشه رفتارهای انسان در نوع تفکر و نگرش وطرز تلقی می گوید:
«نخستین اصل شناخت گرایی است که حال انسان نتیجه شناخت ها و تفکرات اوست.» با استفاده از تئوری ABC درمان شناختی- رفتاری پیشرفت بسیار زیادی از دهه ۱۹۷۰ تاکنون داشته است و اکنون یکی از رایجترین اشکال درمان روان شناختی است (الیس، ۱۹۹۱،ص۲) عبارت زیر نیز توضیحی از این موضوع توسط الیس است. «در سالهای اخیر روان درمانیهائی که گرایش شناختی دارند. نه فقط به دلیل پژوهش هایی که اثر بخشی آن را تأئید کرده اند، بلکه به دلیل شهرت عامی که یافته اند، موفقیت زیادی داشته اند و سهولت گرایش شناختی در درمان مستقیم باعث شده است که این شیوه نسبت به سایر شیوه ها مطبوعتر و کمتر تهدید کننده باشد. (الیس، ۱۹۸۹، ص۳)
صدها مطالعه در تحقیقی کنترل شده نشان داده اند که RET و CBT مقایسه با سایر روش های روان درمانی به طور معنی دارتری به مراجعان کمک کرده اند تا کمتر پریشان باشند.
چند ده مطالعه دیگر نشان داده اند که آزمون هایی که برای سنجش باورهای غیر منطقی و نگرش مختل بر اساس تئوری ABC ساخته شدهاند، به طول معنی داری گروه های پریشان و گروه های افراد کمتر پریشان را از یکدیگر متمایز می سازد. (بایسدن ۱۹۸۰، دیجیوسپی، میلروترکسر ۱۹۵۹، الیس، ۱۹۷۹، هرلن و بمیس ۱۹۸۱، شوارتس،۱۹۸۲، وودز به نقل از الیس، ۱۹۹۱ ص۲).
اساس شکل گیری نظریه منطقی-هیجانی ارائه مدل ABC درباره پریشانی هیجانی است (الیس ۱۹۶۲ الیس، a1997، b1977 به نقل از الیس، ۱۹۹۱ ص ۳) بر اساس این رویکرد پیامدهای هیجانی پریشان کننده (Cها) به طور مستقیم از وقایع فعال ساز (Aها) پیروی نمی کنند.
بلکه تاثیر وقایع فعال ساز بر پیامدهای هیجانی به وسیله باورهای شخص (Bها) تحت تاثیر قرار می گیرد. الیس (شفیع آبادی،۱۳۷۳، ص ۱۲۶-۱۲۲) بر مجموعه ای از باورها تاکید می کند.
که فرض می شوند رایجترین منبع های پریشانی هیجانی باشند. این باورها مشتملند:
۱- اعتقاد فرد به این که لازم و ضروری است که همه افراد دیگر جامعه او را دوست بدارند و تاییدش کنند.
۲- اعتقاد به اینکه لازمه احساس ارزشمندی وجود حداکثر لیاقت، کمال و فعالیت شدید است.
۳- اعتقاد فرد به اینکه گروهی از مردم بد و شرور هستند و باید به شدت تنبیه شوند.
۴- اعتقاد فرد به اینکه اجتناب و دوری از بعضی مشکلات زندگی و مسئولیت های شخصی فرد، آسانتر از مواجه شدن با آنهاست.
۵- اعتقاد فرد به اینکه اگر حوادث و وقایع طوری نباشد که او می خواهد. بی نهایت ناراحتی و بیچارگی می آورد.
۶- اعتقاد فرد به اینکه بدبختی و عدم خشنودی او به وسیله عوامل بیرونی به وجود آمده است.
۷- اعتقاد فرد به اینکه چیزهای خطرناک و ترس آور موجب نهایت نگرانی می شوند و فرد همواره باید کوشا باشد تا امکان به وقوع پیوستن آنها را به تاخیر بیاندازد.
۸- اعتقاد فرد به اینکه باید متکی به دیگران باشد و بر انسان قویتر تکیه کند.
۹- اعتقاد فرد به اینکه تجارب و وقایع گذشته و تاریخچه زندگی تعیین کننده مطلق رفتار کنونی هستند و اثر گذشته را در تعیین رفتار کنونی به هیچ وجه نمی توان نادیده انگاشت.
۱۰-اعتقاد به اینکه انسان باید در مقابل مشکلات و اختلالات رفتاری دیگران کاملا برآشفته و محزون شود.
۱۱- اعتقاد فرد به اینکه هر مشکلی همیشه یک راه حل درست و کامل فقط یک راه حل وجود دارد و اگر انسان بدان دست نیابد بسیار وحشتناک و فاجعه آمیز خواهد بود.
الیس می گوید این باورها منجر به این می شوند که افراد وقایع را بسیار ناراحت کننده تلقی کرده و مطابق با آن پاسخ خواهند داد این مدل اساسی محرک بزرگی برای دیدگاه شناختی که به رفتار درمانی و زمینه های وابسته مربوط می شوند، بوده است (الیس ۱۹۷۷)
اساساً این باورها غیر منطقی تحت چهار عنوان قرار می گیرند:
۱- باور وحشتناک بودن
۲- باور مربوط به تحمل ناکامی پائین
۳- تقاضاها یا خواسته های مستبدانه
۴- ارزیابی از خود به صورت کلی
هدف پژوهش حاضر این است که با توجه به نظریه الیس نشان دهد تفکرات غیر منطقی حاکم بر فرد می تواند میزان اضطراب فرد ارتباط داشته باشد.
انسان عصر ما به دنبال آرامش روانی است. دنیای امروز با پیچیدگی ها و ویژگی های خاص فرهنگ ماشینی انسان را درگیر و دار اضطرابهای کشنده ای قرار داده است که چهره زندگی را رنگ بس نازیبا زده و آن را غیر قابل تحمل ساخته است. آرزوی هر انسانی آرامشی است که بتواند در آن مسیر زندگی خود را به سوی سعادت طی کند و اضطراب سدی است محیط بر انسان و محاط در انسان که سراسر حیات درون و بیرون او تحت تاثیر خود قرار داده است و این سوال برای هر یک از ما مطرح است که ریشه اضطراب های انسان در چیست؟ و چگونه می توان به مقابله با آن پرداخت؟ با توجه به اینکه هر یک از مکاتب روان شناسی انسان و مشکلات او را از دریچه ای خاص مورد مطالعه قرار می دهد، بر اساس دیدگاه خود راه حل هایی برای مشکلات او مطرح میکند.
اساس طبقه بندی روان درمانی، تمرکز درمان بر روی یکی از جنبه های عملکرد روان میباشد. این سه جنبه عبارتند از رفتار، عواطف و تفکر.
رفتار درمانی با تمرکز بر تئوری یادگیری و تغییر رفتار معتقد است که تمام رفتارها حاصل یادگیری است درمان عاطفی، عواطف متعارض و اظهار نشده فرد را ریشه مشکلات روانی می داند. و درمان بر اساس تفکر معتقد است که رفتار بر اساس معنی که فرد به حوادث و پدیده ها می دهد شکل می گیرد و تغییر می کند.
این پژوهش بر اساس روش درمان عقلانی- عاطفی RET ) الیس ۱۹۷۰ و (Elis پی ریزی و دنبال شده است).
الیس معتقد است که: دو اضطراب و اختلالات عاطفی نتیجه تفکر غیر منطقی و غیر عقلانی هستند به نظر او افکار و عواطف کنشهای متناوب و جداگانه ای به شمار نمی آیند.
انسان به وسیله اشیای خارجی مضطرب و آشفته نمی شود بلکه دیدگاه و تصوری که از اشیا دارد موجب نگرانی و اضطراب وی می شوند. تمام مشکلات افراد از تفکرات موهومی سرچشمه می گیرند که از نظر تجربی معتبر نیستند. (ناصری، شفیع آبادی۱۳۶۵).
سوال تحقیق:
۱- آیا رابطه ای بین سطح تفکرات غیر منطقی و میزان اضطراب وجود دارد؟
ضرورت تحقیق:
کلی می گوید: اختلال روانی عبارت است از استفاده از ساختارهای ذهنی که عدم صحت و کارایی آنها به اثبات رسیده است (شاملو ۱۳۶۸)
اضطراب مفهوم اساسی در همه نظریه های شخصیت و یکی از عوامل مهم در اختلالات رفتاری است. مطالعاتی که در زمینه هایی غیر از آسیب شناسی روانی، به ویژه در حیطه یادگیری و ادراک انجام گرفته نشان می دهد که تاثیر اضطراب فراتر از موارد بالینی بوده است (اسپیلبرگر ۱۹۹۶).
حدود ۵ تا ۲۰ درصد از مردم ممکن است از اضطراب حاد یا مزمن ناراحت باشند و زنها دوبار بیشتر از مردها از این اختلال در عذابند. (احمدی ۱۳۶۸)
همچنین گفته می شود که حدود ۱۰ تا ۱۴ درصد مراجعین به متخصصین قلب مبتلایان به نوروز اضطراب هستند.) (توحیدی،۱۳۶۴).
با توجه به اهمیت موضوع تفکر و گستره و حاکمیت آن در زوایای زندگی از طرفی و اهمیت موضوع اضطراب به عنوان ریشه اساسی همه بیماری های نوروتیک (فروید،۱۳۶۹) از طرف دیگر لازم به نظر می رسد که جایگاه تفکر در ایجاد اضطراب مشخص شود تا بتوان از نحوه های تفکر اضطراب زا پیشگیری کرده و به اصطلاح آن بپردازیم.
فهرست مطالب:
فصل اول:
مقدمه ۲
بیان مسئله ۵
سوال تحقیق ۷
ضرورت تحقیق ۷
اهداف پژوهش ۸
فرضیه ۸
تعریف عملیاتی واژه ها ۸
واژه ها
فصل دوم
زمینه مسئله ۱۱
تعریف روان درمانی ۱۵
اهداف روان درمانی ۱۷
درجات روانی درمانی ۱۸
روش های روان درمانی ۲۰
بیماری روانی از نظر فروید ۲۱
فرضیه ها و مفاهیم بنیادی روانکاوی ۲۲
تعریف روانکاوی ۲۳
هدف روانکاوی و روان درمانی تحلیل ۲۴
هدف روان درمانی تحلیل گر۱ ۲۴
انسان از دیدگاه مکتب رفتار گرائی ۲۵
فرضیه های رفتارگرای ۲۵
بیماری روای از دیدگاه مکتب یادگیری ۲۱
رفتاردرمانی ۶
تکنیک های رفتاردرمانی ۲۷
رفتار درمانی شناختی ۲۸
انسان ازدیدگاه روان شناسی انسان گرایی ۲۸
اصول و فرضیه های روانشناسی انسان گرایی ۲۹
روان شناسی شناختی ۳۳
فرضیات شناخت درمانی ۳۴
انسان در نظریه شناختی ۳۶
بیماری روانی در نظریه شناختی ۳۶
اهداف روان درمانی شناختی ۳۷
روش و شیوه شناخت درمانی ۳۷
نقش درمانگر درنظریه شناختی ۳۸
فنون و اجزا شناخت درمانی ۳۹
محدودیت های شناخت درمانی ۴۰
نظریه درمانی عقلانی عاطفی (الیس) ۴۰
مفاهیم بنیادی نظریه الیس ۴۲
نظریه شخصیت الیس ۴۳
اضطراب و بیماری روانی در نظریه عقلانی و عاطفی ۴۵
تفکرات غیر منطقی ۴۷
روان درمانی در نظریه عقلانی عاطفی ۵۰
فرایند درمانی ۵۲
نقش درمانگر ۵۳
اضطراب ۶۴
سطوح اضطراب ۶۶
خلاصه ۶۷
مبانی نظری اضطراب ۶۸
نظریه های یادگیری ۶۹
نظریه های اصالت وجودی ۷۱
نظریه های شناختی ۷۲
نظریه های زیست شناختی ۷۴
عوامل اضطراب و تنیدگی ۷۴
پاسخ های سیستم ایمنی ۷۸
پاسخ های شناختی به اضطراب ۸۰
دو مورد از تحقیق انجام شده در زمینه این پژوهش ۸۱
فصل سوم
روش تحقیق ۸۴
جامعه آماری ۸۵
متغیرهای پژوهشی ۸۵
فرضیات مربوط به کنترل متغیرها ۸۶
ابزار تحقیق ۸۷
روش های آماری ۹۰
محدودیت های روش ها و چگونگی تاثیر آن بر تحقیق ۹۱
فصل چهارم و پنجم
تجزیه و تحلیل داده ها ۹۳
فرضیه ۹۳
خلاصه ۹۹
منابع و مأخذ ۱۰۲
فهرست منابع لاتین
فهرست منابع فارسی
فرمت:word(قابل ویرایش)
تعداد صفحات:157
عنوان : بررسی رابطه بین اثر بخشی ارتباطات سازمانی و منابع قدرت مدیران-ادارات هفتگانه آموزش و پرورش مشهد- سال تحصیلی 85-84.
فهرست مطالب:
عنوان صفحه
چکیده
فصل یکم : مقدمه پژوهش
1-1- عنوان تحقیق: ……………………………… 1
1-2- مقدمه ……………………………………. 1
1-3- بیان مساله: ………………………………. 2
1-4- اهمیت و ضرورت پژوهش ……………………….. 7
1-5- اهداف پژوهش: ……………………………… 9
الف- هدف کلی: …………………………………. 9
ب – اهداف جزئی:………………………………… 9
1-6- پرسشهای پژوهش: …………………………… 9
الف- اصلی:…………………………………….. 9
ب- فرعی:………………………………………. 9
1-7- متغیرهای پژوهش: …………………………… 10
متغیر پیش بین:…………………………………. 10
متغیر ملاک:……………………………………. 10
متغیر تعدیل کننده ……………………………… 10
متغیر کنترل …………………………………… 10
1-8- تعاریف علمی واژه ها:……………………….. 10
1-9- تعاریف عملیاتی واژه ها: ……………………. 14
فصل دوم : بررسی پیشینه پژوهش
مقدمــه……………………………………….. 16
الف- بررسی نظریهها……………………………… 19
2-1- ارتباطات………………………………….. 19
2-1-1- اهمیت ارتباطات…………………………… 19
2-1-2- تعاریف ارتباطات………………………….. 22
2-1-3- فرآیند ارتباط……………………………. 26
2-1-3-1- منبع …………………………………. 26
2-1-3-2- رمزگذاری………………………………. 27
2-1-3-3- وسیله…………………………………. 27
2-1-3-4- رمزگشایی………………………………. 28
2-1-3-5- دریافت کننده…………………………… 28
2-1-3-6- بازخورد……………………………….. 29
2-1-4- مسیر ارتباطات……………………………. 29
2-1-4-1- ارتباطات عمودی…………………………. 29
الف- مسیر رو به پایین…………………………… 29
ب- ارتباطات رو به بالا…………………………… 30
2-1-4-2- ارتباطات در سطح افقی……………………. 31
2-1-5- مدل ارتباطات…………………………….. 32
2-1-6- اصول ارتباطات……………………………. 35
2-1-7- ارتباطات سازمانی از دیدگاه مکاتب مختلف مدیریت.. 38
2-1-7-1- دیدگاه کلاسیکها در مورد ارتباطات:…………. 38
2-1-7-2- نظریه نئوکلاسیکها و ارتباطات……………… 40
2-1-7-3- دیدگاه سیستمی در مورد ارتباطات…………… 40
2-1-7-4- دیدگاه اقتضایی و ارتباطات……………….. 41
2-1-7-5- دیدگاه مراودهای یا تعاملی در مورد ارتباطات… 41
2-1-8- اثربخشی در ارتباطات میان فردی …………….. 42
2-1-9- ویژگیهای اثربخشی…………………………. 43
2-1-9-1- گشودگی………………………………… 43
2-1-9-2- همدلی…………………………………. 45
2-1-9-3- حمایتگری………………………………. 46
2-1-9-4- مثبت گرایی…………………………….. 46
2-1-9-5- تساوی…………………………………. 47
2-1-9-6- همانندی «تشابه با هم» و «تخالف با هم»…….. 47
2-1-10- موانع ارتباطی ………………………….. 48
2-2- قدرت …………………………………….. 61
2-2-1- اهمیت قدرت………………………………. 61
2-2-2- تعاریف قدرت……………………………… 62
2-2-3- قدرت در سطوح مختلف سازمان ………………… 65
2-2-3-1- قدرت در سطح عمودی………………………. 65
2-2-3-1-1- منابع قدرت مدیران ردهی عالی سازمان……… 66
2-2-3-1-2- منابع قدرت مدیران رده میانی سازمان……… 69
2-2-3-1-3- منابع قدرت مدیران ردهی پایین سازمان…….. 69
2-2-3-2 – قدرت در سطح افقی………………………. 71
2-2-4- روابط قدرت………………………………. 72
2-2-4-1- رابطه صف و ستاد……………………….. 73
2-2-4-2- تشکیل دستهها و ائتلاف……………………. 74
2-2-5- منابع قدرت بر اساس پژوهشهای فرنچ و راون…….. 75
2-2-6- انواع رویکردها به قدرت …………………… 77
2-2-6-1- راسل و قدرت:…………………………… 78
2-2-6-2- هیکس، گولت و قدرت: …………………….. 79
2-2-6-3- گالبرایت و قدرت: ………………………. 81
2-2-6-4- اتزیونی و قدرت:………………………… 83
ب- پیشینه پژوهشهای انجام شده ……………………. 85
2-3- پژوهشهای پیرامون ارتباطات سازمانی……………. 85
2-3-1- پژوهشهای انجام شده در داخل کشور:…………… 85
2-3-2- پژوهشهای انجام شده در خارج از کشور:………… 89
2-4- پژوهشهای پیرامون منابع قدرت ………………… 99
2-4-1- پژوهشهای انجام شده در داخل کشور…………… 99
2-4-2- پژوهشهای انجام شده و در خارج از کشور…….. 108
نتیجه گیری کلی ……………………………….. 121
فصل سوم: روش پژوهش
3-1- جامعه آماری………………………………. 123
3-2- گروه نمونه ………………………………. 123
3-3- روش و طرح نمونهبرداری……………………… 124
3-4- حجم نمونه………………………………… 124
3-5- ابزار گردآوری دادهها………………………. 125
3-5-1- پرسشنامه اثر بخشی ارتباطات سازمانی………… 126
3-5-2- پرسشنامه منابع قدرت «شرایخیم و هینکین»…….. 127
3-6- تعیین روایی و اعتبار پرسشنامه………………. 128
3-6-1- روایی………………………………….. 128
3-6-2- اعتبار…………………………………. 128
3-7- نوع مطالعه (روش گردآوری دادهها-…………….. 131
3-8- طرح پژوهش و روش تجزیه و تحلیل دادهها………… 131
فصل چهارم : یافتههای پژوهش
مقدمــه………………………………………. 133
تبدیلهای انجام شده بر روی متغیرها جهت تغییر مقیاس:… 134
4-1- توصیف دادهها:…………………………….. 135
4-1-1- توصیف مولفه های منابع قدرت:………………. 135
توصیف منابع قدرت بر حسب قدرت غالب مدیران:………… 138
4-1-2- توصیف مؤلفههای اثربخشی ارتباطات سازمانی……. 126
4-1-3- توصیف سایر دادهها……………………….. 154
4-2- تجزیه و تحلیل دادهها بررسی فرضیات…………… 158
4-2-1- نتایج و یافتههای سوالهای پژوهشی ………….. 158
فصل پنجم: تفسیر و استنتاج نتایج پژوهش
5-1- تجزیه و تحلیل نتایج پژوهش………………….. 178
5-2- محدودیتهای پژوهش …………………………. 191
5-3- پیشنهادها………………………………… 192
5-3-1- پیشنهاد به برنامهریزان:………………….. 192
5-3-2- پیشنهاد به پژوهشگران :…………………… 193
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول 2-1: منابع قدرت مدیران ردهی پایین سازمان…….. 70
جدول 2-2- اولویت شایستگیهای مورد نیاز مدیران تربیت بدنی 92
جدول شماره 2-2-: مقایسه شایستگیهای مورد نیاز مدیران و کارآموزان تربیت بدنی…………………………………………….. 96
جدول شماره 2-3- مقایسه شایستگیهای مدیران باشگاههای ورزشی 97
جدول شماره 3-1: امتیاز گزینههای مختلف در روش پنج گزینهای 126
جدول شماره 3-2: امتیاز گزینههای مختلف در روش پنج گزینهای 127
جدول 3-3 : دستهبندی سوالهای پرسشنامه منابع قدرت…… 127
جدول 4-1-1- میانگین و انحراف معیار منبع قدرت پاداش… 135
جدول 4-1-2- میانگین و انحراف معیار منبع قدرت اجبار… 136
جدول 4-1-3- میانگین و انحراف معیار منبع قدرت قدرت قانون 136
جدول 4-1-4- میانگین و انحراف معیار منبع قدرت تخصص…. 137
جدول 4-1-5- میانگین و انحراف معیار منبع قدرت مرجعیت.. 138
جدول 4-1-6- جدول توزیع فراوانی منابع قدرت سازمانی…. 139
جدول 4-1-7- جدول توزیع فراوانی منبع قدرت پاداش……. 141
جدول 4-1-8- جدول توزیع فراوانی منبع قدرت اجبار……. 142
جدول 4-1-9- جدول توزیع فراوانی منبع قدرت قانون……. 143
جدول 4-1-10- جدول توزیع فراوانی منبع قدرت مرجعیت….. 144
جدول 4-1-11- جدول توزیع فراوانی منبع قدرت تخصص……. 145
جدول 4-1-12- میانگین و انحراف معیار ارتباطات اثر بخش. 146
جدول 4-1-13- میانگین و انحراف معیار بازخورد………. 147
جدول 4-1-14- میانگین و انحراف معیار تعدد کانالهای ارتباطی 147
جدول 4-1-15- میانگین و انحراف معیار اثربخشی ارتباطات سازمانی 148
جدول 4-1-16- جدول توزیع فراوانی ارتباط اثربخش…….. 149
جدول 4-1-17- جدول توزیع فراوانی بازخور…………… 150
جدول 4-1-18 جدول توزیع فراوانی تعدد کانالهای ارتباطی. 151
جدول 4-1-19- جدول توزیع فراوانی اثربخشی ارتباطات سازمانی 152
جدول 4-1-20 جدول توزیع فراوانی مولفه اثر بخشی غالب… 153
جدول 4-1-21- جدول توزیع فراوانی رشته تحصیلی………. 154
جدول 4-1-22 میانگین و انحراف معیار سنوات خدمت…….. 155
جدول 4-1-23- میانگین و انحراف معیار سابقه مدیریت….. 156
جدول 4-1-24- جدول توزیع فراوانی مدرک تحصیلی………. 156
جدول 4-2-1- ضریب همبستگی بین منبع قدرت پاداش و اثر بخشی ارتباطات سازمانی 158
جدول 4-2-2- ضریب همبستگی بین منبع قدرت اجبار و اثر بخشی ارتباطات سازمانی 159
جدول 4-2-3- ضریب همبستگی بین منبع قدرت مرجعیت و اثر بخشی ارتباطات سازمانی160
جدول 4-2-4- ضریب همبستگی بین منبع قدرت تخصص و اثر بخشی ارتباطات 160
جدول 4-2-5- ضریب همبستگی بین منبع قدرت قانون و اثر بخشی ارتباطات سازمانی 161
جدول 4-2-6- آزمون من ویتنی برای مقایسه منبع قدرت پاداش به تفکیک رشته تحصیلی162
جدول 4-2-7- آزمون من ویتنی برای مقایسه منبع قدرت اجبار به تفکیک رشته تحصیلی…………………………………………….. 163
جدول 4-2-8- آزمون من ویتنی برای مقایسه منبع قدرت قانون به تفکیک رشته تحصیلی164
جدول 4-2-9- آزمون من ویتنی برای مقایسه منبع قدرت مرجعیت به تفکیک رشته تحصیلی164
جدول 4-2-10- آزمون من ویتنی برای مقایسه منبع قدرت تخصص به تفکیک رشته تحصیلی165
جدول 4-2-11 – ضریب همبستگی بین منابع قدرت و سابقه مدیریت 168
جدول 4-2-12- ضریب همبستگی بین منابع قدرت و سنوات خدمت 170
جدول 4-2-13- آزمون کروسکال والیس برای بررسی منابع قدرت در ناحیه یک 171
جدول 4-2-14- آزمون کروسکال والیس برای بررسی منابع قدرت در ناحیه دو 172
جدول 4-2-15- آزمون کروسکال والیس برای بررسی منابع قدرت در ناحیه سه 173
جدول 4-2-16- آزمون کروسکال والیس برای بررسی منابع قدرت در ناحیه چهار 174
جدول 4-2-17- آزمون کروسکال والیس برای بررسی منابع قدرت در ناحیه پنج 175
جدول 4-2-18- آزمون کروسکال والیس برای بررسی منابع قدرت در ناحیه شش 176
جدول 4-2-19- آزمون کروسکال والیس برای بررسی منابع قدرت در ناحیه هفت 177
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار 4-1-1- نمودار میلهای منابع قدرت سازمانی……. 139
نمودار 4-1-2- نمودار میلهای منبع قدرت پاداش………. 141
نمودار 4-1-3 نمودار میلهای منبع قدرت اجبار……….. 142
نمودار 4-1-4- نمودار میله ای منبع قدرت قانون……… 143
نمودار 4-1-5- نمودار میلهای منبع قدرت مرجعیت …….. 144
نمودار 4-1-6- نمودار میلهای منبع قدرت تخصص……….. 145
نمودار 4-1-7- نمودار میلهایارتباطات اثربخش……….. 149
نمودار 4-1-8- نمودار میلهای بازخور………………. 150
نمودار 4-1-9- نمودار میلهایتعدد کانالهای ارتباطی …. 151
نمودار 4-1-10- نمودار میلهای اثربخشی ارتباطات سازمانی 152
نمودار 4-1-11- نمودار میلهای مولفه اثربخشی غالب…… 153
نمودار 4-1-12- نمودار میلهای رشته تحصیلی…………. 154
نمودار 4-1-13- نمودار میلهای مدرک تحصیلی…………. 157
2-1) مقدمه
دنیایی را تصور کنید که در آن «ارتباط«وجود ندارد؛ در این دنیا انسان،تنها و انفرادی زندگی می کند و هرگز مشارکتی در تجربه اندوزی و علم ورزی ندارد! هرگز نمی تواند برای فائق آمدن بر مشکلات و محدودیتهای شخصی،از اتحاد و یکپارچگی برخوردار شود! هرگز سهمی در اختراعات نداشته و از شانس و فرصت زیادی بهره مند نخواهد شد! در چنین جهانی انسان نمی تواند از دیگران تاثیر بپذیرد و به گونه ای متقابل بر آنان تاثیر بگذارد. در یک کلام:تصور چنین جهانی اگر ناممکن نباشد،دشوار است.
این تصور بسیار مشکل است؛ زیرا ارتباط طرح چنین سوالی را درزندگی بشری از میان برده و غیر قابل بحث نموده است. دنیایی که ما در آن بسر می بریم بسیار مبهم و پیچیده است. در جهانی بدون وجود ارتباط، تمدن- به مفهومی که امروز می شناسیم- امکان وجود و ظهور نداشته است. ما به وسیله ارتباط،موفق شده ایم علوم و آموخته ها و تلاشهایمان راتجزیه و ترکیب کنیم. تواناییها و تلاشها و آموخته های علمی ما را قادر ساخته است تا ظرفیت علمی،تکنولوژی و فرهنگی مان توسعه یافته و رو به تکامل و تعالی بروند بدون وجود یک زمینه مناسب برای ایجاد ارتباط با یکدیگر در سطحی قابل قبول انسان هرگز نمی توانست موقعیت ما قبل تاریخ را پشت سر گذاشته و به پیشرفتهای کنونی دست یابد.
ارتباط از این جهت مهم است که سازماندهی را امکان پذیر می سازد و سازمانها نیز به نوبه خود افراد را قادر می سازند تا در روش زندگی به سیستمهای سازمان یافته موجود دسترسی پیدا کنند. در هر حال اهمیت و مفهوم واقعی یک ارتباط خوب می تواند از دیدگاه ها و جنبه های گوناگون مورد توجه قرار گیرد.
بنا به تعریف، سازمانها برای بقای خود به کنش و واکنش متقابل و یا ارتباط نیاز دارند بنابراین منطقی است اگر بگوئیم درک و شناخت بهتری از ارتباط موجب ارتقای سازمانها می شود.
از طرف دیگر قدرت به عنوان یک عامل و عنصر بسیار مهم در اداره امور جوامع و سازمانها همواره دلمشغولی دولتمردان و مدیران بوده است. مدیران،قدرت را به عنوان جزئی بسیار سازنده در ساختار سازمان و وسیله اجرای تــعهــــدات آن می دانند.
قدرت به عنوان مهمترین و نافذترین پدیده اجتماعی جوامع انسانی شناخته شده است. نتایج نفوذ قدرت در کلیه سطوح سازمانهای اجتماعی تجربه شده است. چون قدرت بخشی مهم و تاثیر گذار در حیات سازمانی می باشد،محققین تلاش زیادی برای توضیح مسائل سازمانی در اصطلاح «روابط قدرت» مطرح کرده اند، اول اینکه، واحدهای تابعه سازمان را متاثر می سازد،و دوم، در سطوح سازمانی و روابط بین افراد سازمان تاثیر قابل توجه می گذارد. (فخیمی،1379).
3-1)بیان مساله:
فرایند ارتباطات یکی از فرایندهای مهمی است که بر روی اثر بخشی سازمانها و موفقیت مدیر نقشی اساسی ایفا می کند. تحقیق وبررسی در محیط سازمانها و حیات کاری نشان می دهد که بطور متوسط مدیران سطوح مختلف بین 75% تا 95% از اوقات خود را صرف ارتباطات و پیام رسانی می کنند.
مکالمات تلفنی،جلسات،بررسی گزارشها،دادن دستور و تعلیمات، نوشتن نامه، بررسی اطلاعات فاکس و تلکس، و فعالیتهایی از این قبیل مثالهایی بر فرایند ارتباطات می باشد. سیستم گردش خون در اعضای بدن چه نقش مهمی را ایفا می کند.ا رتباطات نیز در سازمانها همان نقش را ایفا می کند (امیر کبیری،1377).
ارتباطات به عنوان یکی از مهمترین عناصر فرایند مدیریتی محسوب می شود. وجود ارتباطات موثر و صحیح در سازمان همواره یکی از اجزای مهم در توفیق مدیریت به شمار آمده است. به تجربه ثابت شده است که، اگر ارتباطات صحیحی در سازمان بر قرار نباشد،گردش امور مختل شده و کارها آشفته می شوند. هماهنگی، برنامه ریزی، سازماندهی، کنترل و سایر وظایف بدون وجود سیستم ارتباطی موثر در سازمان قابل تحقق نبوده و امکان اداره سازمان مهیا نخواهد بود. (میرابی،1380).
طی مطالعاتی که گری بینسون1 توسط سوالاتی که برای 175 نفر از مدیران شرکتهای بزرگ ایالتهای غربی آمریکا فرستاد، روشن ساخت که مهارتهای ارتباطی چه شفاهی و چه کتبی نه تنها در احراز شغل بلکه در انجام موثر امور محوله تاثیر بسزایی دارد. سوالات مطروحه در زمینه فاکتورها و مهارتهای مهم و حیاتی که در استخدام دانشجویان فارغ التحصیل موثر بوده، در این بررسی و تحقیق به عمل آمده مشخص گردید که ارتباطات شفاهی (Oral commuinction ) به عنوان اولین و مهمترین مهارت و ارتباط کتبی (Write communication) دومین مهارت محسوب می گردند. ( همان منبع).
با توجه به اندازه یا بزرگی سازمان، تکنولوژی پیچیده، میزان پیچیدگی و رسمی بودن امور، ساختار طرح ریزی می شود و بر این اساس سیستم اطلاعاتی به وجود می آید. تعیین ساختار سازمانی خود نشانه ای از مسیر خاصی است که تعیین کننده نوع ارتباط در سازمان است. قدرت، رهبری و تصمیم گیری (علنی و یا غیر علنی) به فرایند ارتباطات وابسته اند زیرا بدون وجود اطلاعات این فرایندها بی معنی خواهند شد.
تحلیلگران سازمانی درجات متفاوتی از اهمیت برای فرایند ارتباطات قائل شده اند برای مثال بارنارد2 چنین ابراز میکند:
«در تئوری فراگیر سازمان،ارتباطات در کانون یا مرکز قرار می گیرد، زیرا ساختار،گستره و حدود سازمان تقریبا به وسیله شیوه های ارتبـــاطی تعیـــین می شوند. از این دیدگاه که به موضوع نگاه کنیم ارتباطات در قلب سازمان جای می گیرد. دو پژوهشگر دیگر به نامهای کتزوکان1 چنین می گویند: ارتباطات- مبادله اطلاعات و انتقال مقصود- روح و اساس سیستم اجتماعی سازمان را تشکیل می دهد. به تازگی نویسنده ای به نام استینچ کامب2 نیز در بررسی سازمانها،ارتباطات را در کانون یا مرکز سازمان قرار داد. به هر حال ســـایر نظریه پردازان به اندازه های متفاوت به این موضوع توجه کرده اند. (پارسائیان واعرابی،1376).
از طرف دیگر، قدرت ویژگی اساسی نقش یک مدیر بوده و زمینه اثر بخشی او را در سازمان فراهم می سازد. در واقع یک پدیده اجتناب ناپذیر در سازمان است که البته در سازمانها مدیران به آن به عنوان یک پدیده منفی می نگرند. ولی حقیقت این است که این جریان ذاتا یک پدیده منفی نیست، بلکه منفی و مثبت بودن آن بستگی به قضاوت و نوع کاربرد آن دارد. یقینا اگر هدف از قدرت، اهداف سازمانی باشد می تواند پدیده ای مثبت و کارکردی محسوب گردد و باعث پویایی سیستم و سازمان شود، اما اگر هدف از آن دستیابی به اهداف شخصی و فردی باشد، مطمئنا یک پدیده منفی وناپسند خواهد بود.(پارسائیان واعرابی،1375).
دیوید مک کللند3 دو روی سکه قدرت را نشان داده است. یک رویه را روی مثبت و طرف دیگر را روی منفی نامیده است. طرف منفی را معمولا با جملات، کلمات و عبارتهایی که بیانگر رییس و مرئوسی،فرماندهی و فرمانبری،دستور دادن و تسلیم بودن است،بیان می کند. یعنی اگر من سیرم،شما باید ببازید. آن نوع رهبری که بر پایه و اساس جنبه های منفی قرار گرفته باشد،افراد را چیزی بیش از بازیچه یا آلت دست خود نمی داند و به هنگامی که ایجاب کند آنها را استثمار یا فدای مقاصد خود می نماید.
روی دیگر سکه یا جنبه مثبت قدرت را می توان در توجهی که به هدفهای گروه می شود توجیه کرد زیرا،با استفاده از قدرت فرد،درصدد تعیین هدف و تامین آن بر می آید،چون از این دیدگاه به قدرت نگاه کنیم،دارای مفهوم متفاوتی می گردد،یعنی اعمال قدرت از جانب دیگران و نه بر ان مدیرانی که می خواهند قدرت خود را به صورت مثبت اعمال کنند. اعضای گروه را تشویق و تقویت می نمایند تا بر صلاحیت و شایستگی خود بیفزایند تا در نتیجه بتوانند به عنوان فرد و عضو سازمان، در کارها موفق گردند.(پارسائیان و اعرابی،1375).
دو پژوهشگر به نامهای مک کللند و دیوید برن هام1 بر این باورند،مدیران موفق کسانی هستند که به نفع سازمان،(ونه برای فخر فروشی)،بر دیگران اعمال نفوذ نمایند وقدرت خود را در آن راه به کار برند آنان که با تسلط کامل بر نفس سرکش خویش (تنها جهت تامین منافع سازمان)بر دیگران اعمال قدرت می نمایند (در مقایسه با آنان که از قدرت برای تامین منافع شخصی سوء استفاده می کنند یا می کوشند تا با تکیه بر آن محبوب القلوب شوند)موثرتر و موفق تر خواهند بود مک کللند چنین نتیجه گرفت که مدیران قدرتمند و توانا در اوج قدرت خویشتن دار هستند. چنین مدیرانی روح همکاری را تقویت می کنند،زیر دستان را تایید می نمایند و پاداش می دهند،بدین وسیله باعث بهبود روحیه افراد در سازمان می گردند. جان کاتر چنین استدلال می کند که مدیران موفق از روشها و متون ثابت شده و معینی استفاده میکنند و قدرت خود را در راه بهبود بهره وری اعمال می کنند.
رزابت کنتر1 چنین استدلال کرده است که قدرت می تواند به راحتی جنبه نهادی به خود بگیرد کسانی که دیگران به قدرتشان ایمان و اعتقاد دارند و پذیرفته اند که آنان دارای قدرت هستند راحت تر می توانند بر مردم اطراف خود اعمال نفوذ نمایند وبدین طریق صاحب قدرت اصیلتری می گردند از همین دیدگاه کنتر استدلال می کند که «فقدان قدرت،از جمله شرایطی است که به زحمت می توان بر آن فائق آمد.(همان منبع).
ما در تحقیق حاضر قصد داریم بر اساس یافته های تحقیق،به پاسخ سوال زیر دست یابیم:
آیا بین منابع مختلف قدرت مدیران بر اساس تقسیم بندی جان فرنچ2و برت رام3 و راون شامل:قدرت مبتنی بر پاداش4،قدرت مبتنی بر زور5،قدرت قانونی6، قدرت مرجع7،قدرت تخصصی8،با اثر بخشی ارتباطات9 سازمانی رابطه وجود دارد؟
اهمیت و ضرورت پژوهش
اگر تمدن راه تسلط بر طبیعت را تعریف کنیم،تغییراتی را که تکنولوژی ارتباطات در شئون مختلف زندگی بشر پدید می آورد میتوان موجد تحولی عظیم در مسیر تمدن و انقلابی در «ارتباطات» به شمار آورد.
یکی از مسائل مهم اداری،ارتباطات و چگونگی تاثیرآن در روند پیشرفت و توسعه و ترقی سازمان می باشد وبه این دلیل است که دانشمندان و محققان علوم اداری،ارتباطات را به منزله سلسله اعصاب سازمان و از ارکان مهم و اساسی آن شمرده اند. به عقیده ایشان،همانگونه که انسان بدون صحبت کردن و به کار گرفتن حرکات و اشارات چشم،دست ویا سایر اندام ها نمی تواند با محیط خارج و افراد ارتباط بر قرار نموده و به عبارتی دیگر پیامی را منتقل کند و یا دریافت نماید،سازمان نیز بدون استقرار ارتباط درون و برون سازمانی نمی تواند ماموریت و تکالیف محول را به انجام برساند در واقع انسان و سازمان با محیط پیرامون خود از طریق اعمال و حرکاتی که آن را ارتباطات می نامند شکل می گیرد. به بیانی دیگر ارتباطات مبین نحوه و چگونگی توزیع وتبادل عقاید،افکار و اطلاعات از طریق کتبی،شفاهی،علامات و حرکات به منظور راهنمایی و هدایت رفتار کارکنان سازمان در مبادله پیام می باشد.
ارتباطات در سازمان موجود قدرت و وسیله ای برای به کار گرفتن بهینه اختیارات قانونی و اداری و اعمال آن در طول سلسله مراتب سازمانی می باشد.ارتباطات اغلب به صورت موازی در کنار مجاری اختیارات رسمی قرار دارد و عامل تسهیل جریان کار در سازمان می باشد وادامه فعالیتها به گونه ای مثبت ومفید،بدون وجود شبکه های ارتباطی کارآمد امکان چندانی ندارد. همچنین به عنوان ضروری ترین نیاز جریان امور اداری،بدون داشتن سیستم ارتباطات کارآمد،چرخ های اجرایی سازمان به گردش در نمی آیند و فعالیتها راکد و در صورت حرکت به گونه ای ناقص اجرا شد،و فاقد کیفیت و بازدهی لازم خواهند بود. (فخیمی،1379).
ارتباطات در سازمان به عنوان «وسیله» اعمال قدرت ومجاری شبکه های سازمانی و قوانین مربوط مسیری برای جریان آن می باشند.قدرت در سازمان از مجاری ارتباطی حرکت کرده و از طریق موقعیتهای فراهم شده ناشی از جریانات ارتباطی،بدوا اعمال شده،سپس گسترش یافته و نهایتا به متن سازمان اضافه و حفظ می شود. ارتباطات موجب پیوستگی واحدهای مختلف سازمان و همبستگی مثبت1 افراد آن شده عامل تقویت روحیه و مسئولیت پذیری و وفاداری آنها به سازمان می باشد که کلیه شبکه های سازمانی را پوشش می دهد. (همان منبع)
از سوی دیگر،قدرت به عنوان یک عامل و عنصر بسیار مهم در اداره امور جوامع و سازمان ما همواره دلمشغولی دولتمردان ومدیران بوده است. قدرت به عنوان مهم ترین و نافذترین پدیده اجتماعی جوامع انسانی شناخته شده است. نتایج نفوذ قدرت در کلیه سطوح سازمان های اجتماعی تجربه شده ولی بیشتر و در وسعت گسترده تر و در نوع سازمان رسمی و سلسله مراتب سازمانی تجربه شده است چون قدرت بخشی مهم وتاثیر گذار در حیات سازمانی می باشد،محققین تلاش زیادی برای توضیح مسائل سازمانی در اصطلاح «روابط قدرت» مطرح کرده اند، اول اینکه،واحدهای تابعه سازمان را متاثر می سازد،و دوم؛در سطوح سازمانی و روابط بین افراد سازمان تاثیر قابل توجه می گذارد.
قدرت تنها در رابطه بین دو نفر یا تعداد بیشتری از افراد وجود دارد و می تواند در جهت های عمودی یا افقی اعمال شود. اغلب منبع قدرت در آن پست سازمانی وجود دارد که صاحب منابع کمیاب یا ارزشمند است، و سایر دوایر سازمانی، از این جهت،به آن وابسته اند. هنگامی که یک نفر به شخص دیگری وابسته باشد قدرت در رابطه ای پایدار می گردد که شخص صاحب، آن را داراست و از این رو دارای قدرت بیشتری خواهد بود. هنگامی که قدرت وجود داشته باشد (یعنی چنین رابطه ای بین دو نفر بوجود آید)،صاحب قدرت می تواند خواسته های خود را بر دیگری تحمیل کند.
اهداف پژوهش:
الف- هدف کلی:تعیین رابطه بین اثر بخشی ارتباطات سازمانی و منبع قدرت مدیران
ب:اهداف جزئی:
تعیین رابطه بین اثر بخشی ارتباطات سازمانی و منبع قدرت پاداش مدیران
تعیین رابطه بین اثر بخشی ارتباطات سازمانی و منبع قدرت اجبار مدیران
تعیین رابطه بین اثر بخشی ارتباطات سازمانی و منبع قدرت مرجعیت مدیران
تعیین رابطه بین اثر بخشی ارتباطات سازمانی و منبع قدرت تخصص مدیران
تعیین رابطه بین اثر بخشی ارتباطات سازمانی و منبع قدرت قانونی مدیران
تعیین تفاوت بین منابع مختلف قدرت مدیران بر حسب تخصص مدیریت و غیر مدیریت
تعیین تفاوت بین منابع مختلف قدرت مدیران بر حسب سابقه مدیریت مدیران
تعیین تفاوت بین منابع مختلف قدرت مدیران بر حسب سنوات خدمتی مدیران
پرسشهای پژوهش:
الف- اصلی: آیا بین اثر بخشی ارتباطات سازمانی و منابع قدرت مدیران رابطه وجود دارد؟
ب- فرعی:
آیا بین اثر بخشی ارتباطات سازمانی و منبع قدرت پاداش مدیران رابطه وجود دارد؟
آیا بین اثر بخشی ارتباطات سازمانی و منبع قدرت اجبار مدیران رابطه وجود دارد؟
آیا بین اثر بخشی ارتباطات سازمانی و منبع قدرت مرجعیت مدیران رابطه وجود دارد؟
آیا بین اثر بخشی ارتباطات سازمانی و منبع قدرت تخصص مدیران رابطه وجود دارد؟
آیا بین اثر بخشی ارتباطات سازمانی و منبع قدرت قانونی مدیران رابطه وجود دارد؟
آیا بین هر یک از منابع قدرت مدیران بر حسب تخصص مدیریت و غیر مدیریت تفاوت وجود دارد؟
آیا بین هر یک از منابع قدرت مدیران بر حسب سابقه مدیریت تفاوت وجود دارد؟
آیا بین هر یک از منابع قدرت مدیران بر حسب سنوات خدمتی تفاوت وجود دارد؟
متغیرهای پژوهش:
متغیر پیش بین:
منابع قدرت مدیران شامل:قدرت پاداش،قدرت اجبار،قدرت مرجعیت،قدرت تخصص؛و قدرت قانونی.( براساس تقسیم بندی فرنچ و راون)
متغیر ملاک: اثر بخشی ارتباطات سازمانی
متغیر تعدیل کننده:مدرک تحصیلی،سابقه خدمت،رضایت شغلی،جذابیت و گیرایی مدیر،قوانین و مقررات.
متغیر کنترل:پست سازمانی (مدیران):تقسیمات منابع قدرت،حوزه تحقیق،جنسیت.
تعاریف علمی واژه ها:
ارتباطات:بنا به تعریف ارائه شده در فرهنگستان جامع انگلیسی آکسفورد،ارتباطات1عبارت می باشد از فرستادن،انتقال دادن و تبادل عقاید، دانش و غیره.(فخیمی،1379،ص408).
به زعم ولنس و مک ویلیام2:«ارتباطات پایه کلیه روابط مراوده ای می باشد. از طریق ارتباطات با یکدیگر به تفاهم می رسیم و دوست داشتن همدیگر را می آموزیم،در یکدیگر نفوذ می نمائیم،به هم اعتماد می کنیم،راجع به خودمان چیزی آموخته و به دیگران که چگونه ما را می بینند توجه می نمائیم.»
(فخیمی،1379،ص408).
ارتباطات سازمانی3:ارتباطات در سازمان موجد قدرت ووسیله ای برای به کارگرفتن بهینه اختیارات قانونی و اداری و اعمال آن در طول سلسله مراتب سازمانی می باشد. ارتباطات اغلب به صورت موازی ودر کنار مجاری اختیارات رسمی قرار داد و عامل تسهیل جریان کار در سازمان می باشد و ادامه فعالیتها به گونه ای مثبت و مفید،بدون وجود شبکه های ارتباطی کارآمد امکان چندانی ندارد. (فخیمی،1379،ص409).
اثر بخشی ارتباطات4: اثر بخشی ارتباطات میان فردی شامل دو بعد اساسی است اول،بعد عمل گرایانه5 که در اینجا اثر بخشی ارتباطات متوجه دستاورد و موفقیت رسیدن به اهداف و خواسته های ارتباط گیرنده یا فرستنده پیام است. دوم،بعد خشنودی شخص1 است که دراین مورد،اثر بخشی کنش ارتباطی به لذت و شعفی که از آن برای برای دست اندر کاران ارتباط حاصل می شود مرتبط می شود. (فرهنگی،1373،ص111).
قدرت2:قدرت را بدین گونه تعریف کرده اند: توان الف در اعمال نفوذ بر رفتارب،به گونه ای که ب کاری را انجام دهد،که اگر چنین قدرتی اعمال نمی شو، آن را به گونه دیگری انجام می داد. این تعریف بر سه رکن گذارده شده است:1)توان بالقوه ای که الزاما نباید بالفعل شود،2)یک رابطه وابسته،و3)این که ب در رفتار خود صاحب اختیار است.(پارسائیان و اعرابی،1376،ص 244).
منابع قدرت رهبری3
1-Gary Benson
2 – Barnard
1 -Katz and kahn 2- stinchcombe 3-David Mecleland
1-David Burnham
1- Rosabeth Kanter
2- John French
3-Bertram Reven
4-Reward power
5-Coerive power
6-Legitimate power
7-Refernt power
8-Expertise power
9-Efficiency communication
1-Positive corrletion
1-Communication
2-Valenc and mc William
3-Drganization communication
4- Efficiency communication
5-Pragmatic dimension
1-Persond satisfaction
2-power
3-
فرمت:word
تعداد صفحات:166
فهرست مطالب:
مقدمه
فصل اول کلیات تحقیق
اهداف
پیشینه تحقیق
روش تحقیق
بیان مسئله
1-5- فرضیات
1-6- مسائل و مشکلات تحقیق
1-7- موقعیت جغرافیایی حوضه مورد مطالعه
فصل دوم اصول سنجش از دور و تصاویر ماهواره ای
مقدمه
2-1-1 تعریف سنجش از دور
2-1-2- سیستم سنجش از دور
2-1-2-1 انرژی الکترومغناطیسی
2-1-2-2- طیف الکترو مغناطیسی
2-1-3- اصول تابش و منابع انرژی
2-1-4- توان تفکیک زمانی
2-1-5- توان تفکیک فضایی(مکانی)
2-1-6- انواع ماهواره ها
2-1-7- ماهواره های منابع زمینی
2-1-8- ماهواره های لندست
2-1-9- مدار گردش ماهواره های لندست
2-1-10- سنجنده های لندست
2-1-11- تصاویر رقومی
2-1-12- مشخصات تصاویر ماهواره ای منطقه مورد مطالعه
2-2-13- خصوصیات تصاویر رقومی
2-2- مواد و روش ها
-2-2- 1- اصلاح تصویر
2-2-1-1- خطای جا افتادگی خطی
2-2-1-2- خطای
2-2-1-3- خطای اتفاقی
2-2-1-4- خطای انحراف خطوط
2-2-2-5- خطای اثرات جوی
2-2-1-6- خطاهای اعوجاجهای هندسی
2-2-2- بررسی کیفیت تصاویر ماهوارهای
2-2-3- تصحیح اثرات پخش اتمسفری
2-2-4- تصحیح خطاهای هندسی
2-2-5- بارز سازی تصویر
2-2-5-1- بهبود کنتراست در درجات خاکستری تصویری
2-2-6- شاخص پوشش گیاهی
2-2-7- تصاویر رنگی مرکب
فصل سوم زمین شناسی
مقدمه
3-1- زمین شناسی ساختمانی (تکتونیک منطقه)
3-1-1- مورفولوژی
3-2- چینه شناسی
3-3- سنگهای دگرگونه پرکامبرین
3-3-1- واحد گنیسی PCgn
3-3-2- واحد شیست PCsch
3-3-3- واحد متا ولکانیکPCv
3-3-4- متاریولیت PCmr
3-4- نهشته های آواری-آتشفشانی ائوسن
3-4-1- واحد متامورفیسمMTKSL
3-5- سنگهای آذرین درونی
3-5-1- گرانیت –دیوریت g1
3-5-2- گرانیتg
3-5-3- واحد گرانیت –گنیس g - gn
فصل چهارم هوا شناسی و اقلیم
مقدمه
4-1- عوامل کنترل کننده آب و هوای حوضه
4-1-1- عوامل محلی
4-1-2- عوامل بیرونی
4-1-3- سیستم های سینوپتیک برون حاره ای
4-1-4- بادهای محلی
4-2- ایستگاه های هوا شناسی منطقه مورد مطالعه
4-3- بررسی ریزشهای جوی ایستگاههای حوزه مورد مطالعه
4-4- بارش
4-4-1- رژیم بارندگی
4-5- رطوبت نسبی
4-6- درجه حرارت
4-6-1- میانگین درجه حرارت
4-6-2- میانگین حداکثر و حداقل درجه حرارت
4-6-3- حداکثر و حداقل مطلق درجه حرارت سالیانه
4- 7- یخبندان
4-8- باد
4-9- تعیین تیپ اقلیمی
فصل پنجم فیزیوگرافی
مقدمه
5-1- شبکه آبراهه
5-2- مساحت حوضه
5-3- محیط حوضه
5-4- طول حوضه
5-5- شکل حوضه
5-6- ارتفاع حوضه (پستی و بلندی)
5-7- شیب حوضه
5-8- جهت شیب
فصل ششم پوشش گیاهی
مقدمه
6-1- پوشش گیاهی
6-2- جنگل
6-3- تیپ های مرتعی استان
6-4- تیپ های مرتعی حوضه مورد مطالعه
6-4-1- تیپ کما – جاشیر – گون
6-4-2- تیپ گون – علف
6-4-3- تیپ گون – زرشک
6-4-4- تیپ جاشیر- گون
6-4-5- تیپ آویشن – گون
6-4-6- تیپ کما-جاشیر
گیاهان خوراکی
فصل هفتم ژئومورفولوژی
مقدمه
7-1- واحد های ژئومورفولوژی
7-2- تهیه نقشه ژئومورفولوژی و واحدهای کاری
7-3- بررسی علل تغییرات ژئومورفولوژیکی
7-4- واحد های ژئومورفولوژی منطقه مورد مطالعه
7-4-1- واحد کوهستان (M)
7-4-1-1- تیپ دامنه منظم (r)
7-4-1-1-1- رخساره توده سنگی(Mrm) با پوشش مواد منفصل تخریب یکمتر از 25 درصد
7-4-1-1-2- رخساره برونزد سنگی (Mro) با پوشش مواد تخریبی منفصل و خاک بین 25 تا 75 درصد
7-4-1-1-3- رخساره دامنه های پوشیده از خاک و نهشته های منفصل با دامنه منظم (Mrc)
7-5-1-2- تیپ دامنه های نا منظم (I)
7-4-1-2-1- رخساره توده سنگی (MIm) با پوشش مواد منفصل تخریبی کمتر از 25 درصد
7-4-1-2-2- رخساره برونزدگی (MIo) با پوشش تخریبی 25 تا 75 درصد
7-4-2- واحد تپه ماهور (H)
7-4-2-1- تیپ دامنه منظم (r)
7-5-2-1-1- رخساره توده سنگی(Hrm) با پوشش تخریبی منفصل و خاک کمتر از 25 درصد
7-4-2-2- تیپ دامنه نامنظم (I)
7-4-2-2-1- رخساره برونزد (HIo) با پوشش نهشته های منفصل و خاک کمتر از 25 درصد
7-4-2-2-2- رخساره دامنه های پوشیده از خاک و نهشته های منفصل با دامنه نامنظم (HID)
7-4-3- تیپ رسوبات بستر رودخانه
7-5- اشکال ژئو مورفولوژیک شاخص در حوضه
7-5-1- حرکات دامنه ای (واریزه ای)
7-5-2- بدلند (تراکم الگوهای آبراهه موازی و دندریتی)
7-5-3- گیلوئی (G)
فصل هشتم فرسایش
مقدمه
8-1- عوامل موثر در فرسایش خاک
8-2- فرایندها ی فرسایشی متداول در حوضه
8-2-1- فرایندهای با منشاء هوازدگی
8-2-1-1- هوازدگی فیزیکی
8-2-1-1-1- تناوب یخ بستن و ذوب شدن آب در فضای بین شکستگی ها
8-2-1-1-2- سرد و گرم شدن تناوبی سنگها در شب و روز
8-2-1-1-3- تخریب فیزیکی در نتیجه نیروی آب
8 -2-1-2- هوازدگی زیستی
8-2-2- فرایندها و محصولات مرتبط با رخدادهای زمین ساختی
8-2-3- فرایندها و محصولات ناشی از واریزه های کوهپایه ای
8-2-3-1- حرکات دامنه ای
8-2-3-2- ریزش ها
8-3- فرسایش ناشی از آبهای جاری در حوضه مورد مطالعه
8-3-1- فرسایش صفحه ای
8-3-2- فرسایش شیاری
8-3-3- فرسایش خندقی
8-3-4- فرسایش کناره ای
8-3-5- فرسایش هزاز دره ای
8-4- مطالعه نفوذ پذیری درحوضه مورد مطالعه
8-4-1- واحدهای با نفوذ پذیری خیلی زیاد
8-4-2- واحدهای با نفوذ پذیری متوسط
8-4-3- واحدهای با نفوذ پذیری کم تا بسیار کم
8-5- فرسایش پذیری
منابع
فهرست جدول ها
2-1- ماهواره های لندست
2-2- باند موج های ثبت شده توسط سنجنده های لندست
4-1- ایستگاه های هوا شناسی در حوزه ورد مطالعه
4-2- متوسط بارندگی سالیانه در ایستگاه های هوا شناسی حوزه
4-3- میانگین ماهیانه بارش
4-4- تعداد روزهای دارای بارندگی
4-5- میانگین سالیانه بارندگی
4-6- میانگین حداقل و حد اکثر رطوبت نسبی
4-7- میانگین ماهیانه درجه حرارت
4-8- میانگین ماهیانه حداقل و حد اکثر دما
4-9- میانگین سالیانه حداقل و حد اکثر دما
4-10- تعداد روزهای یخبندان
4-11- میانگین تعداد روزهای یخبندان
4-12- توزیع فراوانی های سالیانه سرعت و جهت باد
4-13- طبقه بندی تیپ اقلیمی
4-14- شاخص خشکی ماهیانه در ایستگاه سقز
5-1- مشخصات فیزیکی حوضه
5-2- پارامترهای مربوط به شکل حوضه
5-3- هیپسومتری حوضه مورد مطالعه
5-4- طبقه بندی کلاس شیب
6-1- تیپ های مرتعی استان
6-2- تیپ های مرتعی حوضه مورد مطالعه
6-3- مهم ترین گونه های گیاهان خوراکی
7-1- تلفیق واحد های ژئو مورفولوژی و طبقات ارتفاعی
7-2- تلفیق واحد های ژئو مورفولوژی و طبقات شیب
7-3- تلفیق واحد های ژئو مورفولوژی و زمین شناسی
8-1- حساسیت واحد های سنگی نسبت به فرسایش
فهرست نمودارها
3-1- پراکندگی واحد های زمین شناسی
4-1- میانگین ماهیانه بارندگی
4-2- تعداد روزهای دارای بارندگی
4-3- میانگین سالیانه بارندگی
4-4- میانگین ماهیانه رطوبت نسبی
4-5- میانگین ماهیانه حداقل و حد اکثر دما
4-6- میانگین سالیانه حداقل و حد اکثر دما
4-7- تعداد روزهای یخبندان در طول دوره آماری
6-1- پراکندگی پوشش گیاهی
7-1- پراکندگی واحد های ژئومورفولوژی
فهرست شکل ها
2-1- سیستم سنجش از دور
2-2- موج الکترو مغناطیسی
2-3- طیف الکترو مغناطیسی
2-4- طیف تشعشع الکترو مغناطیسی
2-5- ماهواره های لندست
2-6- مدار لندست 4 و 5
2-7- سنجده های MSS و RBV
2-8- سنجنده ETM
2-9- تصحیح خطاهای هندسی
2-10- هیستوگرام باند های 1 و 2 در حوضه مورد مطالعه بدون بارز سازی
2-11- هیستوگرام باند های 1 و 2 در حوضه مورد مطالعه بعد از بارز سازی
2-12- شاخص پوشش گیاهی در باند های قرمز و مادون قرمز
فهرست نقشه ها
2-1- شاخص پوشش گیاهی قبل از بارز سازی
2-2- شاخص پوشش گیاهی بعد از بارز سازی
2-3- تصویر رنگی کاذب در باند های 1و 2 و 3
2-4- تصویر رنگی کاذب در باند های 1 و 3 و 4
3-1- نقشه زمین شناسی حوضه
5-1- وضعیت شبکه آبراهه ها
5-2- مدل رقومی ارتفاعی
5-3- نقشه هیپسومتری حوضه
5-4- نقشه شیب حوضه
5-5- نقشه جهت حوضه
7-1- نقشه ژئومورفولوژی حوضه
با افزایش جمعیت در جهان نیاز انسان به مواد غذایی نیز به طور محسوس افزایش می یابد و انسان به طور مداوم برای شناخت سریع منابع زمینی که تأمین کننده اصلی مواد غذایی هستند تلاش می کند. حدود ۹۰ سال قبل اولین عکس هوایی توسط برادران رایت به وسیله هواپیما از سطح زمین برداشته شد و در حال حاضر، ماهواره های تحقیقاتی منابع زمینی با سرعتی حدود ۲۷۰۰۰ کیلومتر در ساعت ضمن گردش به دور زمین، اخذ اطلاعات از سطح زمین را عهده دار هستند.
فن استفاده از هوا و فضا برای جمع آوری اطلاعات زمینی و مطالعه و شناسایی این منابع بدون تماس فیزیکی با آنها، امروزه به عنوان تکنولوژی سنجش از دور، به صورت گسترده مورد استفاده کشور های مختلف قرار می گیرد و در زمان های کوتاه، حجم قابل ملاحظه ای از اطلاعات زمینی جمع آوری گردیده که این اطلاعات اساس برنامه ریزی های مختلف را تشکیل می دهد.
در ایستگاه های گیرنده زمینی برخی پردازش های اولیه برای جبران خطاهای تصویر برداری بر روی اطلاعات دریافت شده صورت می گیرد و تولیدات اطلاعات هوایی و فضایی به صورت فیلم و عکس با مقیاس های مختلف یا به فرم اطلاعات رقومی و قابل تفسیر با کامپیوتر و نرم افزار های خاص، برای مطالعه و شناسایی منابع زمینی تهیه و در اختیار استفاده کننده ها قرار می گیرد.
در این فصل (با توجه با اینکه حوضه مورد مطالعه با استفاده از GIS و RS مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته) سعی شده اطلاعاتی هر چند کلی در دو بخش اصول سنجش از دور و تفسیر تصاویر ماهواره ای گرد آوری و جهت آشنایی بیشتر در اختیار خوانندگان قرار گیرد.
سنجش از دور دلالت دارد بر سنجیدن اشیاء از یک فاصله؛ یعنی، تشخیص و اندازه گیری ویژگی ای از یک جسم بدون اینکه در تماس مستقیم با آن جسم باشیم.
سنجش از دور علم و هنر به دست آوردن اطلاعات درباره یک شیء، منطقه یا پدیده از طریق تجزیه و تحلیل داده های حاصله به وسیله ابزاری است که در تماس فیزیکی با شیء منطقه و یا محدوده تحت بررسی نباشد.
وسیله ای که انرژی بازتابیده یا گسیل شده از یک شیء یا پدیده را آشکار سازی می کند”سنجنده” نامیده می شود. و وسیله ناقلی که سنجنده را حمل می کند”سکو”نام دارد.که معمولا هواپیما یا ماهواره به عنوان سکو مورد استفاده قرار می گیرند.
هر سیستم سنجش از دور که از تابش الکترومغناطیسی استفاده می کند چهار قسمت اساسی دارد:منبع، برهم کنش با سطح زمین، بر هم کنش با جو زمین، و سنجنده.
منبع: منبع تابش الکترومغناطیس می تواند طبیعی باشد، مانند نور بازتابیده خورشید یا گرمای گسیل شده از سطح زمین، یامصنوعی باشد، مانندرادارمیکروموج.
برهم کنش با سطح زمین: مقدار و مشخصه های تابش گسیلی یا باز تابیده از سطح زمین است و به مشخصه های اشیای روی سطح زمین بستگی دارد.
بر هم کنش با جو زمین: انرژی الکترومغناطیسی که از جو زمین عبور می کند برگردانده و پراکنده می شود.
سنجنده: تابش الکترومغناطیسی که با سطح و جو زمین برخورد میکند و باز تابیده می شود به وسیله سنجنده ای مانند تابش سنج یا دوربین عکاسی ثبت می شود. مکانیسم سیستم سنجش از دور به صورت زیر می باشد.[۱]
عامل ارتباط بین قسمتهای اساسی سیستم سنجش از دور، انرژی الکترومغناطیسی است. از سه کمیت برای توصیف موجهای الکترومغناطیسی استفاده می شود، این سه کمیت عبارت اند از: طول موج که فاصله بین دو قله موج متوالی است؛ فرکانس یا بسامد که تعداد قله های موج گذرنده از نقطه ای معین در فضا در واحد زمان است؛ و سرعت که در یک محیط معین ثابت و برابر با نور است.(شکل ۲-۲)
نظر به اینکه طول موج رابطه ای مثبت و معکوس با فرکانس دارد، موج الکترومغناطیسی می تواند هم به وسیله طول موج خود و هم فرکانس خود مشخص شود، زیرا این دو کمیت به یکدیگر تبدیل می پذیرند اما مرسوم است که در سنجش از دور اغلب به جای فرکانس از طول موج برای مشخص کردن موج الکترومغناطیسی استفاده کنند[۲].
تابش الکترومغناطیسی به صورت مجموعه ای پیوسته از طول موجها و فرکانسها، از طول موج کوتاه و فرکانس بالای موجهای کیهانی، تا طول موج بلند و فرکانس پایین موجهای رادیویی انجام می گیرد. طول موج هایی که در سنجش از دور بیش از همه مورد توجه هستند، طول موجهای مربوط به تابش مرئی و مادون قرمز نزدیک در باند موج ۴/۰ تا ۳ ، تابش مادون قرمز در باند موج ۳ تا ۱۴ و تابش میکرو موج در باند موج ۵ تا ۵۰۰ هستند. شکل زیر سیستم طیف الکترومغناطیس را به طور کامل توصیف می کند[۳].
نور یک حرکت موجی است که با سرعت فوق العاده زیاد در هوا حرکت می کند. در حقیقت تمام تشعشعات الکترومغناطیسی با سرعتی حدود ۳۰۰۰۰۰۰۰۰ متر در ثانیه(۱۸۶۰۰۰ مایل در ثانیه)حرکت می کنند. امواج کوتاه مانند اشعه ایکس، نور قابل رویت، پرتوی مادون قرمز و گاهی هم میکروویو را از طریق طول موجشان مشخص کنیم در حالی که امواج بلند در قسمت رادیویی طیف را معمولا با فرکانسشان معین می کنیم. در شکل زیر طرح طیف تشعشع الکترو مغناطیسی نشان داده شده است.این طیف از طول موجهای خیلی کوتاه مثل امواج گاما و امواج ایکس تا طول موجهای بلند مثل امواج رادیویی توسعه پیوسته دارد.
در شکل نشان داده شده است که قسمتی از طیف که بر چشم ما اثر می کند و ما آنرا نور می نامیم، بخش بسیار کوچکی از تمام طیف را تشکیل می دهد. در هر طرف این نور قابل رویت منطقه ای وجود دارد غیر قابل رویت و بسیار نزدیک به مرئی بود. قسمت قابل رویت طیف از ۴۰۰ تا ۷۵۰ نانومتر توسعه پیوسته دارد. تنها این قسمت از طیف وسیع تشعشعات الکترومغناطیس است که می تواند جهت انتقال پیامهای تصویری از چشم به مغز مورد استفاده قرار گیرد.
ما اشیاء را به خاطر اختلاف در طول موج های نوری به رنگهای مختلف می بینیم. اگر نوری با طول موجی حدود ۴۵۰ نانومتر به پرده شبکیه چشم ما برخورد کند نور آبی را می بینیم، با طول موجی درحدود ۵۵۰ نانومتر نور را سبز می بینیم، با طول موجی در حدود ۷۰۰ نانومتر نور را قرمز می بینیم.[۴]
یکی از خصوصیات مهم سیستمهای سنجش از دور که منفک از خود سیستم نیز هست توان تفکیک زمانی است. یعنی مدت زمانی که بین دو دوره پشت سر هم تصویربرداری سپری شود این زمان برای ماهواره های ثابت به زمین در حد دقیقه می باشد و برای ماهواره های قطبین مداری کمتر از روز باشد. ماهواره های متئوست از انواع ماهواره های ثابت به زمین است، در حالی که ماهواره های نوع تیروس رنوا، نیمباس، و اسپات و لندست که تصاویر منطقه مورد مطالعه از آن تهیه شده است، ازجمله ماهواره های قطبین مداری هستند که هر کدام دوره چرخشی با توان تفکیکی معین دارند.[۵]
برای تعریف توان تفکیک فضایی چهار معیار ۱- خصوصیات هندسی سیستم تصویری ۲- توانایی تشخیص اهداف نقطه ای ۳- توانایی اندازه گیری دوره تکرار پدیده های مکرر ۴- توانایی تفکیک و اندازه گیری خصوصیات طیفی در نظر گرفته می شود.
روش متداول بیان توان تفکیک مکانی، براساس خصوصیات هندسی سیستم تصویر، میدان دید لحظه ای[۶](IFOV) یک سنجنده است. میدان دید لحظه ای به عنوان بخشی از سطح زمین تعریف می شود که به کمک ابزار، از یک ارتفاع فرضی در هر لحظه از زمان قابل رویت باشد. میدان دید لحظه ای واقعی، که متمایز از میدان دید لحظه ای اسمی است به چندین عامل بستگی دارد. هیچ ماهوارهای مدار کاملا ثابتی ندارد، ارتفاع مداری ماهواره ها گاهی تا دهها کیلومتر نوسان دارد. ارتفاع اسمی لندست ۱-۳ ،۹۱۳ کیلومتر است ولی ارتفاع واقعی آن بین ۸۸۰ تا ۹۴۰ کیلومتر در نوسان است.
در ارتفاع کم، میدان دید لحظه ای کوچک و با افزایش ارتفاع بزرگ می شود؛ بنابر این اگر چه توان تفکیک اسمی لندست ۱-۳ MSS ،۷۹ متر قید شده است ولی توان واقعی آن از۷۶ تا ۸۱ متر در نوسان است. میدان دید لحظه ای هر چند که مفید ترین روش نیست اما متداولترین روش بیان توان تفکیک است.[۷]
تا فاصله ۱۸۰ کیلومتری بالای سطح زمین غلظت هوا اجازه نگهداری ماهواره در مدار ثابت را نمی دهد و هر گونه جسمی تا این ارتفاع به جهت اینکه برای خنثی کردن نیروی جاذبه زمین بایستی به سرعت حرکت کند، فوراً بر اثر اصطکاک با هوا داغ شده خواهد سوخت. بنابراین کلیه مدار ماهواره ها را برای این منظور بالاتر از ۲۰۰ کیلومتر در نظر می گیرند.. اصولا ماهواره ها را به دو دسته مشخص می توان تقسیم کرد.
دسته اول شامل ماهواره هایی هستند که در ارتفاع ۲۰۰ تا ۵۰۰ کیلومتر بالای سطح زمین قرار دارند و به جمع آوری اطلاعات مشغول اند. این دسته شامل ماهواره های جاسوسی و بعضی ماهواره های کاسموس شوروی سابق می باشند.
گروه دوم شامل ماهواره های منابع زمینی و هوا شناسی هستندکه در ارتفاع ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ کیلومتر بالای سطح زمین در گردش بوده و مدار آنها با حرکت وضعی زمین در نتیجه با خورشید هماهنگ است و بدین جهت آنرا خورشید آهنگ گویند. این ماهواره ها از ۸۳ درجه شمال عرض جغرافیایی تا ۸۳ درجه جنوب عرض جغرافیایی را طی می کنند، ماهواره های لندست جزء این گروه قرار می گیرند، به این دسته ماهواره های قطبی نیز می گویند.[۸]
دو گروه عمده از ماهواره های منابع زمینی وجود دارد. اول، ماهواره های سر نشین دار که سنجنده های عکسبردار را حمل می کند و ماهواره های بدون سرنشین که سنجنده های غیرعکسبردار متنوعی برای تولید تصویر هایی از سطح زمین دارند.
چهار گروه از ماهواره های منابع زمینی بدون سرنشین وجود دارد، گروه یک و دو سنجنده هایی را با خود حمل می کنند که طول موجهای مرئی و فرو سرخ نزدیک را ثبت می کنند؛ گروه یک شامل سری ماهواره های لندست است که اولین نسل ماهواره های منابع زمینی بودند و گروه دو شامل نسل دوم ماهواره های منابع زمینی می باشد.