واژه ویتامین از دو کلمه ای ویتا و آمین به مفهوم آمین حیاتی توسط کازنیرفونک لهستانی در سال 1912 پیشنهاد گردید.
ویتامین ها ترکیبات آلی (حاوی کربن)هستند.که در بیشتر مواد غذایی به مقدار جزیی وجود دارند.اگر چه میزان مورد نیاز روزانه بدن به هر یک از ویتامین بسیار جزیی میباشد.ولی برای ادامه ای حیات.رشد و تولید مثل
وجود همین مقدار کم بسیار ضروری و اساسی است.ویتامین ها در منابع غذایی گیاهی و حیوانی وجود دارند.اگر غذای انسان متنوع و ترکیبی از فرآورده های گیاهی و حیوانی باشد.وطوری تهیه ونگهداری گردد.که به
ترکیبات طبیعی آنها لطمه و خسارت وارد نگردد. میتواند تمام یا قسمت عمده ویتامین مورد نیاز اشخاص از طریق غذاها تامین شود.
ویتامین ها هر کدام دارای ساختمان شیمیایی ویژه ای هستند.و هیچ شباهتی به یکدیگر ندارند و فقط به دلیل این که تمام آنها به میزان کم برای اعمال حیاتی لازم بوده اند.در یک گروه به نام ویتامین نامیده شده اند.
نقش ویتامین ها در بدن
با وجودی که ویتامین ها هرکدام نقش جداگانه ای را بر عهده دارند.ولی به طور کلی نقش ویتامین ها را در بدن میتوان به صورت زیر خلاصه کرد:
1-کمک به رشد
2-کمک به تولید نسل های سالم
3-حفظ سلامت بدن
4-دخالت در واکنش های متابولیسم (سوخت و ساز)مواد مغذی
5-فعالیت طبیعی اشتها و دستگاه گوارش
6-شرکت در واکنش های عصبی و روانی
7-سلامت بافت ها و مقاومت در برابر عفونت ها
ویتامین ها به 2 دسته تقسیم میشوند:
1-ویتامین های محلول در چربی (A-D-E-K)
2-ویتامین های محلول در آب(B-C)
*نکته:ویتامین ها علاوه بر تفاوت در حلالیتشان تفاوت های دیگری هم دارند.از جمله:
1-ویتامین های محلول در آب بر خلاف محلول در چربی از راه ادرار دفع میشوند.
2-ویتامین های محلول در چربی نسبت به حرارت مقاوت بیشتری نسبت به محلول در آب دارند.
3-محلول در چربی ها در بدن ذخیره میشوند.به ویژه کبد اما محلول در آب ها دفع میشوند.
*نکته به علت ذخیره ای ویتامین های محلول در چربی مصرف مقدار زیادی از ویتامین های A-K-D ممکن است در دراز مدت مسمومیت ایجاد کند.
*نکته:یک سری ترکیبات آلی وجود دارند.که ساختمان شیمیای آن ها در بدن تغییر کرده تبدیل به ویتامین میشوند.که به آنها پیش ساز ویتامین میگویند.مثل کاروتن که پیش ساز
ویتامین ای . کلسترول پیش ساز ویتامین دی میباشد.
نکته:ویتامین های محلول در چربی همگی در چربی و مواد حل کننده ای چربی محلول هستند.(بنابر این هرگونه اشکال و اختلالی که در جذب چربی پیش آید.جذب ویتامین های محلول در چربی را نیز مختل میکند).
ویتامین های محلول در چربی:
*ویتامین A (رتینول):
دو نوع فعال و غیر فعال دارد.نوع فعال آن بیشتر در غذاهای حیوانی یافت میشود. و نوع غیرفعال در گیاهان به نام کاروتن که در بدن با یک سری تغییرات شیمایی تبدیل به
ویتامین A میشود.(مثل کاروتن در هویج که در بدن تبدیل به نوع فعال میشود)
نقش ویتامین A در بدن:
1-تنظیم مکانیسم بینایی:
ویتامین A از مواد سازنده پیگمان یا ماده رنگی سلول های شبکیه چشم میباشد.کم بود آن به تدریج باعث از دست دادن قدرت دید در شب یا نور کم میشود.یعنی خاصیت تطابق
چشم از نور زیاد به نور کم از دست میرود.که به آن شبکوری میگویند.
و همچنین کمبود آن باعث خشکی و ناصافی ملتحمه چشم و کاهش اشک میشود.که به آن اگزروفتالمی میگویند.
2-سلامت پوست:
کمبود ویتامین A باعث اختلالاتی در بافت های پوششی شده.آنها را خشک و شاخی میکند.
3-رشد و تولید مثل:
به دلیل نقش ویتامین A در پروتئین سازی این ویتامین در تولید مثل و رشد و نمو تاثیر زیادی دارد.
کم بود آن در مادران ممکن است بر رشد جنین تاثیر مستقیم بگذارد.
4-پیشگیری از بیماریهای قلبی عروقی و سرطان.
منابع ویتامین A :
کبد حیوانات بخصوص کبد بعضی از ماهیها میباشد.در برگ سبز سبزیها یا قسمت زرد آنها مقادیر قابل
ملاحظه ای کاروتن وجود دارد.
در بین سبزیها هویج؛اسفناج؛وکدو تنبل از نظر کاروتن غنی تر میباشند.
*نکته:نور آفتاب باعث از بین رفتن بیشتر این ویتامین میشود.
*نکته:رتینول و کاروتن در اثر پختن غذا ها به روش ها معمول تقریبا پایدارند ولی در اثر سرخ کردن
(در حرارت بالای 100 درجه ای سانتیگراد)مقدار از آن از بین میرود.
*نکته:ویتامین رتینول در مجاورت حرارت و اکییژن به تدریج اکسیده و فاسد میشود.بنابر این زمان طبخ نباید طولانی بشود
مسمومیت مصرف ویتامین A :
مصرف مقدار زیاد از این ویتامین میتواند منجر به بروز علائم مسمومیت ویتامین رتینول بشود.که علائم آن
عبارت است از:
1-سرگیجه
2-سردرد
3-استفراغ یا حالت تهوع
4-رنگ پریدگی
*مسمومیت شدید میتواند منجر به مرگ گردد.
ویتامین D :
ویتامینی محلول در چربی است. که فقط ویتامین نبوده.بلکه نقش هورمونی را هم در بدن بازی میکند.
نقش ویتامین D در بدن:
1-تنظیم غلظت کلسیم خون:ویتامین D به عنوان یک هورمون به دقت میزان کلسیم خون را از راه های زیر
تنظیم میکند
*افزایش جذب کلسیم از روده
*کاهش دفع کلسیم از راه ادرار
*تنظیم میزان ذخیره ای کلسیم در استخوان
2-شرکت در سوخت و ساز فسفر:ویتامین D موجب نگهداری فسفات در بدن میشود به علاوه به جذب فسفر در روده کمک میکند.
کمبود ویتامین D :
کمبود این ویتامین در کودکان بیماری راشتیسم و در بزرگسالان نرمی استخوان (استئومالاسی) را به دنبال
دارد.
*به دلیل نقش این ویتامین در جذب کلسیم و نگهداری فسفات موجب استخوان سازی میشود.که در صورت
کمبود این ویتامین بدن به جای استخوان سازی تعداد زیادی بافت شبه استخوانی (اسفنجی) تشکیل میدهد.و برای همین استخوان های دراز مثل ساق پا به راحتی خم میشوند.
*بزرگ شدن اپی فیز در ناحیه مچ دست مهمترین علامت راشتیسم است.همچنین در راشتیسم در محل اتصال
دنده ها به استخوان جناغ سینه برجستگی پدیدار میشود
واستخوان های پا کمانی شکل میشوند.
منابع غذایی ویتامین D :
این ویتامین در طبیعت در غذاها فراوان نیست.مهم ترین منبع ویتامین D ماکیان میباشد(ماهی تن ؛ ماهی شیر ؛ساردین و ماهی آزاد)
به علاوه مواد پیش ساز این ویتامین در بعضی از گیاهان و غدد چربی زیر پوست انسان وجود دارد.که بر اثر
تابش نور خورشید به ویتامین D تبدیل میشود.
1-نکته:هرچه افراد پوستشان تیره تر باشد.جذب ویتامین D در آنها از خورشید کم تر است.
2-نکته عوامل زیادی بر مقدار دریافت این ویتامین از خورشید دخیل میباشد(مه ابر گرد وغبار و خاک)
3-نکته ای مهم:نوزادان نارس که رشد سریعی دارند.اگر کم تر در مقابل نور آفتاب قرار بگیرند معمولا احتمال
ابتلا به راشتیسم را خیلی بیشتر نشان میدهند.بنابر این بر دریافت ویتامین D آنها باید دقت کرد.
4-نکته:اگر به کودکان در دوران مهد کودک و دبستان ویتامین D به مقدار کافی داده شود.میتواند در کاهش پوسیدگی دندان آنها تاثیر فوق العاده ای خواهد داشت.
5-نکته:افراد پشت پنجره فقط از نور و گرمای خورشید استفاده میکنند و هیچ ویتامینی دریافت نخواهند کرد.
شامل 28 اسلاید POWERPOINT
دانلود پاورپوینت ویتامین ها
