فرمت فایل : docx(قابل ویرایش)
تعداد صفحات:45
فهرست مطالب:
مقدمه 2
بحران جهانی محیط زیست و حقوق محیط زیست 4
اقدامات ملی و منطقهای برای حفاظت از محیط زیست 10
حقوق بشر و محیط زیست 26
اقدامات ملی و منطقهای برای حفاظت از محیط زیست 41
مقدمه:
از هنگام انعقاد اعلامیه جهانی حقوق بشر در سال ۱۹۴۸ مواردی که به عنوان نقض حقوق اساسی بشر به رسمیت شناخته شده ، توسعه چشمگیری پیدا کرده است . سه گروه سنتی جرایم علیه حقوق بشر در حقوق بینالملل عرفی ـ کشتار جمعی ، جرایم جنگی و جنایات علیه بشریت ـ در روند توسعه خود بعضی دیگر از جرایم نظیر شکنجه ، تجاوز جنسی گروهی و بیگاری کودکان را نیز دربرگرفته است.
همچنین رابطه غیرقابل انکار حقوق محیط زیست با حقوق اساسی بشر بیش از گذشته مورد پذیرش واقع شده است . هرچند اعلامیه جهانی حقوق بشر صراحتاً به حقوق محیط زیست اشاره نمیکند معذلک امروزه حقوق محیط زیست که با حق حیات به عنوان مهمترین قاعده آمره که در فقد آن اعمال هر حق دیگری غیرممکن است ، درهم آمیخته و به تدریج به رسمیت شناخته شده است . علاوه بر این ، آلودگی و تخریب طبیعت و اکوسیستمهای زمین که نه تنها حق زندگی بسیاری از نوع بشر بلکه زندگی سایر انواع موجودات را تهدید میکند ، به راحتی قابل انکار نیست . روند رو به افزایش نابودی جنگلهای استوایی ، بیابانی شدن سریع قسمتهای بزرگی از قاره افریقا و آسیا ، کاهش لایه اوزون ، آلودگی آبهای زیرزمینی و دیگر منابع محیط زیستی به کرات و به طور مستند گزارش شده است . حتی با این که جامعه جهانی هرچند با تاخیر ، تدابیری برای ممنوعیت استفاده از گاز سی . اف . سی . و نقل و انتقال و فروش مواد شیمیایی خطرناک اتخاذ نموده است ، لکن هنوز نحوه جبران خسارات عظیم وارده بر محیط زیست روشن نیست . برای نمونه در لایه بسیار حساس اوزون که زمین را در برابر اشعههای ماورای بنفش محافظت میکند ، شکافی ایجاد شده که ترمیم آن از عهده بشر خارج است . به همین نحو در حالی که استفاده از ماده سمی د . د . ت . در ایالات متحده از دهه ۱۹۷۰ ممنوع گردیده ، مقادیر زیادی از این ماده هنوز در چرخه غذایی وجود دارد و صادرات مداوم آن به کشورهای کمتر توسعه یافته موجب تقویت مواد شیمیایی کشنده در چرخه غذایی شده است . این امر بویژه وقتی مصداق مییابد که میوهها و دیگر محصولات گیاهی که در معرض د . د . ت . و سایر مواد شیمیایی به وسیله شرکتهای امریکایی در خارج قرار گرفته ، بعداً وارد ایالات متحده شده و در نتیجه یک « چرخه سمی » را ایجاد میکند .
بحران جهانی محیط زیست و حقوق محیط زیست
یکی از علل تاخیر حقوقدانان و دادگاهها در به رسمیت شناختن اهمیت حقوق محیط زیست به عنوان یک حق مهم بشری احتمالاً آن است که تخریب شدید محیط زیست از ناحیه منابع انسانی تقریباً جدید است . تا زمان انقلاب صنعتی فقط سیل ، زلزله ، آتشفشان ، قحطی و طاعون تهدیداتی مستمر در سطح ملی محسوب میشدند و فعالیتهای بشر در وقوع و آثار این بلایای طبیعی نقش چندانی ایفا نمیکرد . در عهد قدیم حضرت نوح برای حفظ موجودات زمین از انقراض در اثر توفان ، کشتی ساخت اما در عصر حاضر این عملکرد بشر است که سبب بروز بلایای محیط زیستی گشته است .
هنگام تدوین قانون اساسی ایالات متحده جدال شدیدی درباره موضوعات مهم حقوق بشر که در آن موقع مطرح بود ، از جمله آزادی مذهب ، آزادی بیان و آزادی اجتماعات ، در جریان بود . چون اعتقاد بر آن بود که در زمان استعمار امریکا حقوق بشر به شدت مورد تهدید واقع شده ، رعایت این حقوق صریحاً در قانون اساسی و لایحه حقوق امریکا مورد تاکید قرار گرفت . انقلاب صنعتی تازه در اواسط قرن هفدهم روبه پیشرفت گذارد و تصور میگردید که هوای پاک و آب تمیز کماکان به طور نامحدود در دسترس خواهد بود . مسلماً اگر در آن زمان آب و هوای بوستون و فیلادلفیا چون امروز شدیداً آلوده بود ، شاید این مساله هم مورد توجه واضعان قانون اساسی قرار میگرفت . به هر حال ، امریکاییها تا زمان تالیف کتاب تکاندهنده « بهار خاموش » به وسیله راشل کارسون در سال ۱۹۶۲ از خطرات موجود برای محیط زیست بیاطلاع بودند .
با افزایش بحران محیط زیست در قرون نوزده و بیست نویسندگان قوانین اساسی در اطراف و اکناف جهان ، تقریباً در قانون اساسی شصت کشور ، ضوابط مختلفی را برای حفاظت محیط زیست یا سایر حقوق مربوط به محیط زیست درنظر گرفتهاند . ظرف چند دهه گذشته حدود یک هزار قرارداد دو جانبه و سیصد و پنجاه قرارداد چندجانبه با هدف حمایت از محیط زیست توسط کشورهای مختلف منعقد گشته است . در واقع نمایندگان بیش از یکصد کشور حاضر در کنفرانس جهانی حقوق بشر در وین در سال ۱۹۹۳ اعلام کردند که دفن غیرقانونی مواد سمی حق حیات را با تهدایدات جدی مواجه میسازد . افزون بر این ، آرای صادره از محاکم قضایی بینالمللی در چند مورد بر وظیفه عدم تخریب محیط زیست که متضمن خطرات جانی و بهداشتی است ، به عنوان یک قاعده شناخته شده حقوق بینالملل عرفی صحه میگذارند . مهمترین رای قضایی در محدوده حقوق بینالمللی محیط زیست حکم داوری « تریل اسملتر » بود که اصل مسوولیت بینالمللی ناشی از فعالیتهای فرامرزی زیانبار برای محیط زیست را به رسمیت میشناسد . متعاقباً کمیسیون حقوق بشر قاره امریکا رای داد که ساخت بزرگراه در میان جنگلهای آمازون توسط دولت برزیل به حق حیات و سلامت بومیان یانومامی * ـ که فاقد مصونیت لازم در مقابل بسیاری از امراض وارداتی به محیط زیست خود هستند ـ و همچنین به وسایل امرار معاش آنها لطمات جبرانناپذیری وارد میکند . کمیته حقوق بشر سازمان ملل متحد نیز دفن مقادیر زیاد زبالههای اتمی را که زندگی ساکنین مناطق مجاور را تهدید میکند « اقدامی فجیع » توصیف نموده و آن را نقض حق حیات مقرر در ماده ( ۱ ) ۶ میثاق بینالمللی حقوق مدنی و سیاسی تلقی کرده است . مضافاً کمیته مذکور در موردی دیگر اظهارنظر نموده که حق حاکمیت برای اجرای توسعه اقتصادی الزاماً با تعهدات بینالمللی دولت در مورد حقوق بشر محدود میگردد .
علاوه براین ، اهمیت رویه قضایی و آرای علمای حقوق در اینباره به رغم اختلاف نظر در مورد سایر قواعد بینالمللی ناظر بر محیط زیست ، حاکی از آن است که وظیفه جلوگیری از تخریب شدید محیط زیست بویژه در خارج از مرزهای ملی از اعتبار حقوق بینالملل عرفی برخوردار شده است . کمیسیون حقوق بینالملل بیهیچ درنگی در سال ۱۹۷۶ چنین احراز کرد که « تخلف جدی از تعهد مهم بینالمللی برای حفظ و حراست از محیط زیست انسان » به معنای « نقض اصول بنیادین حقوق بینالملل عرفی » است .
قواعد مشخص ، الزامآور و جهانی حقوق بینالملل عرفی مانع اقداماتی است که احیاناً سبب تخریب وسیع ، شدید و طولانی محیط زیست و در نتیجه لطمه به سلامت و حیات مردم میشود یا آنها را از زندگی محروم میسازد . به همین منوال با توجه به اهمیت طبیعت برای زندگی ( ) و با درنظر گرفتن حق حیات به عنوان مهمترین قاعده آمره که در فقد آن اعمال حقوق دیگر متصور نیست ، اجتناب از تخریب محیط زیست که منجربه تهدید حق حیات گردد ، یک هنجار اساسی در حقوق بینالملل عرفی محسوب میشود . این ممنوعیت متکی است بر حق حیات ، امنیت و سلامت انسان ، حقوق محیط زیست و حقوق بینالمللی بشردوستانه و رویه روشن دولتها در تصویب قوانین داخلی . ممنوعیت مذکور هم در داخل و هم خارج از مرزهای ملی اعمال میگردد .
عملکرد دولتها ، قراردادهای دوجانبه و چندجانبه و تصمیمات متخذه توسط دیوانهای بینالمللی جملگی در جهت اجرا نمودن نتیجهگیری فوق است . در واقع مقنعترین دلیل بر وجود این قاعده حقوق بینالملل عرفی تعداد قابل توجهی از اسناد چند جانبه است که انواع گوناگون تخریب محیط زیست را تخلف شناخته یا دولتها را به اتخاذ تدابیر عملی برای حفظ محیط زیست در موارد خاص ملزم میسازد . برای مثال ماده ۱۲ عهدنامه بازل در مورد « کنترل عبور و مرور مرزی و مصرف مواد خطرناک » از اعضا میخواهد که پروتکلی درباره قوانین ماهوی و شکلی ناظر بر مسوولیت و غرامت ناشی از عبور و مرور مرزی مواد خطرناک تهیه و تنظیم نمایند . نمونه دیگر پیشنویس عهدنامه بینالمللی درخصوص مسوولیت و جبران خسارت ناشی از حمل و نقل دریایی مواد خطرناک و زیانآور است که ماده ( ۶ ) ۱ آن مجازات سنگینی را در مورد صدمه به محیط زیست مقرر میکند .
فقدان مکانیسمهای اجرایی بینالمللی برای حفاظت محیط زیست
عهدنامهها و بیانیههای مربوط به حمایت از محیط زیست که قواعد عرفی و معیارهای ناظر بر مسوولیت و غرامت ناشی از تخریب محیط زیست را تدوین میکنند ، بیانگر آن است که وظیفه عدم تخریب محیط زیست تا حدی که بر حقوق بینالمللی بشر نظیر حق حیات ، سلامت و امنیت تاثیر میگذارد ، مورد پذیرش عامه واقع شده است . معهذا حقوق بینالملل فاقد ابزار کافی برای جبران اعمال زیانآور برای محیط زیست میباشد . زیرا نتیجهبخش بودن قواعد محیط زیست به لحاظ ماهیت جهانی آنها مستلزم همکاری بینالمللی است ، در حالی که آلودهکنندگان و ناقضان محیط زیست به علت ناهماهنگی موجود بین دولتها یا نهادهای منطقهای اغلب موفق میشوند که تلاش آنها را برای اجرای قوانین محیط زیستی با مشکل مواجه سازند .
فرمت فایل : word(قابل ویرایش)
تعداد صفحات:14
عنوان : بررسی امکان پذیری تکنیک زیست درمانی – در محل به منظور کاهش آلودگی اراضی پالایشگاه شیراز با استفاده از روش تاگوچی
چکیده:
رشد فزاینده آلاینده های زیست محیطی در اثر مصرف بی رویه انرژی و منابع طبیعی سبب بروز پیامدهای ناگوار گشته است. آلودگی هوا، منابع آب، خطر انقراض بسیاری از گونه های حیات وحش، بر هم خوردن توازن زندگی موجودات زنده، تهدید سلامتی انسان و بروز بسیاری از بیماریهای خطرناک، سبب شده است که کنترل مصرف انرژی و بهبود وضعیت محیط زیستآلوده، به عنوان چالشهای حائز اهمیتی در پیش روی محققین قرار گیرد. در همین راستا، زیست درمانی خاک یا آب آلوده در سالهای اخیر به عنوان روش موثر برای پاکسازی مناطق آلوده، به خصوص مناطق آلوده به آلاینده های نفتی شناخته شده است. با به کار گیری این فرایند، می توان آبهای زیرزمینی و خاک آلوده را به طور مؤثری بازیافت نمود و به محیط زیست باز گرداند. در این پژوهش، اراضی پالایشگاه شیراز به عنوان مطالعه موضوعی مورد بررسی قرار گرفته است. در ابتدا با انجام آزمایش TOC از نمونه های آبهای زیرزمینی، میزان آلودگی نقاط مختلف این اراضی تعیین شد و آزمایش GC/MS نیز برای شناسایی نوع آلاینده ها انجام گرفت. به منظور بررسی امکان پذیری فرایند زیست درمانی انتخاب شده، تأثیر عوامل مختلف بر این فرایند با استفاده از روش تاگوچی مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت، با حصول به مقادیر بهینه پارامترها در مقیاس نیمه صنعتی، عملیات پاکسازی انجام پذیرفت.
مقدمه:
تجمع آلاینده های نفتی، علی الخصوص آلاینده های نفتی در محیط زیست، سبب بروز مشکلات بسیاری شده است، زیرا خاک آلوده به این ترکیبات برای اهداف کشاورزی، صنعتی یا مراکز تفریحی غیر قابل استفاده است و همچنین منبعی بالقوه برای آلوده ساختن آبهای سطحی و زیر زمینی به شمار می رود (1، 2، 3). در راستای شناسایی آلاینده های آب و خاک تحقیقات بسیاری در سراسر دنیا انجام پذیرفته است. در کشور ایران نیز مطالعات و آزمایشاتی توسط حسنی ضیابری و همکاران در ارتباط با آلودگی هیدروکربنی کانال کشتیرانی غازیان انجام پذیرفته است. حسنی نژاد فراهانی و همکاران نیز تحقیقاتی را در زمینه آلودگی سواحل مشرف به پالایشگاه بندر عباس انجام داده اند. شجاع الساداتی و همکاران، یغمایی و همکاران نیز زیست درمانی آبهای آلوده به آلاینده های هیدروکربنی را در مقیاس آزمایشگاهی مورد بررسی قرار داده اند. نتایج این تحقیقات بیانگر این واقعیت است که منابع آبهای زیر زمینی که با انواع آلاینده های هیدرو کربنی آلوده شده اند را می توان با فرایند زیست درمانی مناسب پاکسازی نمود و در چرخه طبیعت وارد ساخت.
یکی از متداولترین منابع آلودگی نفتی، نشت از تانکهای ذخیره زیرزمینی است. به دلیل خطرات ناشی از آتش گرفتگی، تانکهای حاوی سوخت مایع در زیرزمین قرار داده شده اند. در سالهای اخیر بسیاری از تانکهایی که در ایستگاههای پمپ بنزین قرار دارند شروع به نشت کرده اند. تانکهای زیرزمینی که سوخت گرمایی خانه ها را ذخیره می کنند نیز، یکی از منابع آلاینده به شمار می روند. همچنین، تانکهای ذخیره مرکزی که مقادیر بسیار زیادی بنزین، سوخت جت یا دیگر محصولات نفتی را قبل از توزیع به فرودگاهها، تأسیسات نظامی و پالایشگاهها ذخیره می کنند نیز، جزء منابع آلاینده اند. همچنین تصادف تانکرها، شکستن خطوط لوله و انفجار دکلهای نفتی در دریا می تواند سبب آلودگی گردد. منابع آلودگی عمدی نیز عبارتند از تخلیه در چاهها، ریختن دورریزهای روغنی و ...(4).
بعد از اینکه هیدروکربنهای نفتی وارد خاک می شوند، با آب و هوا برای جایگزینی در حفره ها رقابت می کنند. در ناحیه غیر اشباع خاک انتقال و مهاجرت آلاینده ها به لایه های زیرین بر اساس جذب سطحی، نفوذ و نیروی گرانش صورت می پذیرد. پس از ناحیه غیر اشباع، ناحیه مویینه قرار دارد. در این ناحیه آب در فضای بین ذرات خاک به واسطه خاصیت مویینگی به سمت بالا حرکت می کند در نتیجه اشباعیت در نواحی بالاتر افزایش می یابد. ناحیه بعدی، ناحیه نوسانی نام دارد. در این ناحیه سطح آب مرز ساکن ندارد اما به صورت دوره ای نوسان می کند. در اثر نوسان آب و حرکت عمودی آن، توده هیدروکربن موجود در فضای حفره های خاک یا هیدروکربنهای جذب شده بر روی سطح ذرات خاک جدا می شوند و وارد آب می گردند، و به این ترتیب آلاینده ها از خاک به آبهای زیرزمینی منتقل می شوند (4، 5).
فهرست مطالب:
چکیده
مقدمه
روش آزمایش
تعیین کمی آلاینده های موجود در آبهای زیرزمینی پالایشگاه
نمودار 1- نتایج TOC در سطح گمانه
نمودار 2- نتایج TOC در قسمت میانی گمانه
تعیین کیفی آلاینده های موجود در آبهای زیرزمینی اراضی پالایشگاه
معیارهای انتخاب تکنیک مناسب
شکل 3- نمایی از روش پیشنهادی
بررسی امکان پذیری تکنیک انتخاب شده با استفاده از روش تاگوچی
شکل 4 نمایی از دستگاه ساخته شده
جدول 1 آرایه متعامد تاگوچی برا ی پارامترهای فرایند
جدول 2- مقادیر بهینه پارامترها ی تاثیر گذار بر کاهش آلودگی
نمودار 5- میزان کاهش COD در آب با به کارگیری پارامترهای بهینه
نمودار 6- میزان کاهشCOD در خاک با به کارگیری پارامترهای بهینه
بحث و نتیجه گیری
مراجع
فرمت فایل : docx(قابل ویرایش)
تعداد صفحات:45
فهرست مطالب:
مقدمه 2
بحران جهانی محیط زیست و حقوق محیط زیست 4
اقدامات ملی و منطقهای برای حفاظت از محیط زیست 10
حقوق بشر و محیط زیست 26
اقدامات ملی و منطقهای برای حفاظت از محیط زیست 41
مقدمه:
از هنگام انعقاد اعلامیه جهانی حقوق بشر در سال ۱۹۴۸ مواردی که به عنوان نقض حقوق اساسی بشر به رسمیت شناخته شده ، توسعه چشمگیری پیدا کرده است . سه گروه سنتی جرایم علیه حقوق بشر در حقوق بینالملل عرفی ـ کشتار جمعی ، جرایم جنگی و جنایات علیه بشریت ـ در روند توسعه خود بعضی دیگر از جرایم نظیر شکنجه ، تجاوز جنسی گروهی و بیگاری کودکان را نیز دربرگرفته است.
همچنین رابطه غیرقابل انکار حقوق محیط زیست با حقوق اساسی بشر بیش از گذشته مورد پذیرش واقع شده است . هرچند اعلامیه جهانی حقوق بشر صراحتاً به حقوق محیط زیست اشاره نمیکند معذلک امروزه حقوق محیط زیست که با حق حیات به عنوان مهمترین قاعده آمره که در فقد آن اعمال هر حق دیگری غیرممکن است ، درهم آمیخته و به تدریج به رسمیت شناخته شده است . علاوه بر این ، آلودگی و تخریب طبیعت و اکوسیستمهای زمین که نه تنها حق زندگی بسیاری از نوع بشر بلکه زندگی سایر انواع موجودات را تهدید میکند ، به راحتی قابل انکار نیست . روند رو به افزایش نابودی جنگلهای استوایی ، بیابانی شدن سریع قسمتهای بزرگی از قاره افریقا و آسیا ، کاهش لایه اوزون ، آلودگی آبهای زیرزمینی و دیگر منابع محیط زیستی به کرات و به طور مستند گزارش شده است . حتی با این که جامعه جهانی هرچند با تاخیر ، تدابیری برای ممنوعیت استفاده از گاز سی . اف . سی . و نقل و انتقال و فروش مواد شیمیایی خطرناک اتخاذ نموده است ، لکن هنوز نحوه جبران خسارات عظیم وارده بر محیط زیست روشن نیست . برای نمونه در لایه بسیار حساس اوزون که زمین را در برابر اشعههای ماورای بنفش محافظت میکند ، شکافی ایجاد شده که ترمیم آن از عهده بشر خارج است . به همین نحو در حالی که استفاده از ماده سمی د . د . ت . در ایالات متحده از دهه ۱۹۷۰ ممنوع گردیده ، مقادیر زیادی از این ماده هنوز در چرخه غذایی وجود دارد و صادرات مداوم آن به کشورهای کمتر توسعه یافته موجب تقویت مواد شیمیایی کشنده در چرخه غذایی شده است . این امر بویژه وقتی مصداق مییابد که میوهها و دیگر محصولات گیاهی که در معرض د . د . ت . و سایر مواد شیمیایی به وسیله شرکتهای امریکایی در خارج قرار گرفته ، بعداً وارد ایالات متحده شده و در نتیجه یک « چرخه سمی » را ایجاد میکند .
بحران جهانی محیط زیست و حقوق محیط زیست
یکی از علل تاخیر حقوقدانان و دادگاهها در به رسمیت شناختن اهمیت حقوق محیط زیست به عنوان یک حق مهم بشری احتمالاً آن است که تخریب شدید محیط زیست از ناحیه منابع انسانی تقریباً جدید است . تا زمان انقلاب صنعتی فقط سیل ، زلزله ، آتشفشان ، قحطی و طاعون تهدیداتی مستمر در سطح ملی محسوب میشدند و فعالیتهای بشر در وقوع و آثار این بلایای طبیعی نقش چندانی ایفا نمیکرد . در عهد قدیم حضرت نوح برای حفظ موجودات زمین از انقراض در اثر توفان ، کشتی ساخت اما در عصر حاضر این عملکرد بشر است که سبب بروز بلایای محیط زیستی گشته است .
هنگام تدوین قانون اساسی ایالات متحده جدال شدیدی درباره موضوعات مهم حقوق بشر که در آن موقع مطرح بود ، از جمله آزادی مذهب ، آزادی بیان و آزادی اجتماعات ، در جریان بود . چون اعتقاد بر آن بود که در زمان استعمار امریکا حقوق بشر به شدت مورد تهدید واقع شده ، رعایت این حقوق صریحاً در قانون اساسی و لایحه حقوق امریکا مورد تاکید قرار گرفت . انقلاب صنعتی تازه در اواسط قرن هفدهم روبه پیشرفت گذارد و تصور میگردید که هوای پاک و آب تمیز کماکان به طور نامحدود در دسترس خواهد بود . مسلماً اگر در آن زمان آب و هوای بوستون و فیلادلفیا چون امروز شدیداً آلوده بود ، شاید این مساله هم مورد توجه واضعان قانون اساسی قرار میگرفت . به هر حال ، امریکاییها تا زمان تالیف کتاب تکاندهنده « بهار خاموش » به وسیله راشل کارسون در سال ۱۹۶۲ از خطرات موجود برای محیط زیست بیاطلاع بودند .
با افزایش بحران محیط زیست در قرون نوزده و بیست نویسندگان قوانین اساسی در اطراف و اکناف جهان ، تقریباً در قانون اساسی شصت کشور ، ضوابط مختلفی را برای حفاظت محیط زیست یا سایر حقوق مربوط به محیط زیست درنظر گرفتهاند . ظرف چند دهه گذشته حدود یک هزار قرارداد دو جانبه و سیصد و پنجاه قرارداد چندجانبه با هدف حمایت از محیط زیست توسط کشورهای مختلف منعقد گشته است . در واقع نمایندگان بیش از یکصد کشور حاضر در کنفرانس جهانی حقوق بشر در وین در سال ۱۹۹۳ اعلام کردند که دفن غیرقانونی مواد سمی حق حیات را با تهدایدات جدی مواجه میسازد . افزون بر این ، آرای صادره از محاکم قضایی بینالمللی در چند مورد بر وظیفه عدم تخریب محیط زیست که متضمن خطرات جانی و بهداشتی است ، به عنوان یک قاعده شناخته شده حقوق بینالملل عرفی صحه میگذارند . مهمترین رای قضایی در محدوده حقوق بینالمللی محیط زیست حکم داوری « تریل اسملتر » بود که اصل مسوولیت بینالمللی ناشی از فعالیتهای فرامرزی زیانبار برای محیط زیست را به رسمیت میشناسد . متعاقباً کمیسیون حقوق بشر قاره امریکا رای داد که ساخت بزرگراه در میان جنگلهای آمازون توسط دولت برزیل به حق حیات و سلامت بومیان یانومامی * ـ که فاقد مصونیت لازم در مقابل بسیاری از امراض وارداتی به محیط زیست خود هستند ـ و همچنین به وسایل امرار معاش آنها لطمات جبرانناپذیری وارد میکند . کمیته حقوق بشر سازمان ملل متحد نیز دفن مقادیر زیاد زبالههای اتمی را که زندگی ساکنین مناطق مجاور را تهدید میکند « اقدامی فجیع » توصیف نموده و آن را نقض حق حیات مقرر در ماده ( ۱ ) ۶ میثاق بینالمللی حقوق مدنی و سیاسی تلقی کرده است . مضافاً کمیته مذکور در موردی دیگر اظهارنظر نموده که حق حاکمیت برای اجرای توسعه اقتصادی الزاماً با تعهدات بینالمللی دولت در مورد حقوق بشر محدود میگردد .
علاوه براین ، اهمیت رویه قضایی و آرای علمای حقوق در اینباره به رغم اختلاف نظر در مورد سایر قواعد بینالمللی ناظر بر محیط زیست ، حاکی از آن است که وظیفه جلوگیری از تخریب شدید محیط زیست بویژه در خارج از مرزهای ملی از اعتبار حقوق بینالملل عرفی برخوردار شده است . کمیسیون حقوق بینالملل بیهیچ درنگی در سال ۱۹۷۶ چنین احراز کرد که « تخلف جدی از تعهد مهم بینالمللی برای حفظ و حراست از محیط زیست انسان » به معنای « نقض اصول بنیادین حقوق بینالملل عرفی » است .
قواعد مشخص ، الزامآور و جهانی حقوق بینالملل عرفی مانع اقداماتی است که احیاناً سبب تخریب وسیع ، شدید و طولانی محیط زیست و در نتیجه لطمه به سلامت و حیات مردم میشود یا آنها را از زندگی محروم میسازد . به همین منوال با توجه به اهمیت طبیعت برای زندگی ( ) و با درنظر گرفتن حق حیات به عنوان مهمترین قاعده آمره که در فقد آن اعمال حقوق دیگر متصور نیست ، اجتناب از تخریب محیط زیست که منجربه تهدید حق حیات گردد ، یک هنجار اساسی در حقوق بینالملل عرفی محسوب میشود . این ممنوعیت متکی است بر حق حیات ، امنیت و سلامت انسان ، حقوق محیط زیست و حقوق بینالمللی بشردوستانه و رویه روشن دولتها در تصویب قوانین داخلی . ممنوعیت مذکور هم در داخل و هم خارج از مرزهای ملی اعمال میگردد .
عملکرد دولتها ، قراردادهای دوجانبه و چندجانبه و تصمیمات متخذه توسط دیوانهای بینالمللی جملگی در جهت اجرا نمودن نتیجهگیری فوق است . در واقع مقنعترین دلیل بر وجود این قاعده حقوق بینالملل عرفی تعداد قابل توجهی از اسناد چند جانبه است که انواع گوناگون تخریب محیط زیست را تخلف شناخته یا دولتها را به اتخاذ تدابیر عملی برای حفظ محیط زیست در موارد خاص ملزم میسازد . برای مثال ماده ۱۲ عهدنامه بازل در مورد « کنترل عبور و مرور مرزی و مصرف مواد خطرناک » از اعضا میخواهد که پروتکلی درباره قوانین ماهوی و شکلی ناظر بر مسوولیت و غرامت ناشی از عبور و مرور مرزی مواد خطرناک تهیه و تنظیم نمایند . نمونه دیگر پیشنویس عهدنامه بینالمللی درخصوص مسوولیت و جبران خسارت ناشی از حمل و نقل دریایی مواد خطرناک و زیانآور است که ماده ( ۶ ) ۱ آن مجازات سنگینی را در مورد صدمه به محیط زیست مقرر میکند .
فقدان مکانیسمهای اجرایی بینالمللی برای حفاظت محیط زیست
عهدنامهها و بیانیههای مربوط به حمایت از محیط زیست که قواعد عرفی و معیارهای ناظر بر مسوولیت و غرامت ناشی از تخریب محیط زیست را تدوین میکنند ، بیانگر آن است که وظیفه عدم تخریب محیط زیست تا حدی که بر حقوق بینالمللی بشر نظیر حق حیات ، سلامت و امنیت تاثیر میگذارد ، مورد پذیرش عامه واقع شده است . معهذا حقوق بینالملل فاقد ابزار کافی برای جبران اعمال زیانآور برای محیط زیست میباشد . زیرا نتیجهبخش بودن قواعد محیط زیست به لحاظ ماهیت جهانی آنها مستلزم همکاری بینالمللی است ، در حالی که آلودهکنندگان و ناقضان محیط زیست به علت ناهماهنگی موجود بین دولتها یا نهادهای منطقهای اغلب موفق میشوند که تلاش آنها را برای اجرای قوانین محیط زیستی با مشکل مواجه سازند .
فرمت فایل : word(قابل ویرایش)
تعداد صفحات:169
چکیده:
یکی از بحرانهای زیست محیطی مسئله انتخاب الگوهای نامناسب مصرف و در واقع مصرف بی رویه است.افزایش مصرف به معنی افزایش ضایعات و آلودگی محیط زیست است و غذا یکی از مهمترین بخشهای اقتصادی است, که تولید آن به اندازه کافی بستگی به تولید در بخش کشاورزی و روند افزایش جمعیت دارد.ر زنان میتوانند به عنوان همسر , مادر, مدیر, و برنامه ریز خانواده و کسیکه نقش اصلی را در تنظیم خرید و چگونگی مصرف بعهده دارد و نیز بعنوان مربی و فرهنگساز نسل آینده نقش بسیار مهمی در تغییر الگوی مصرف غذایی و در نتیجه کاهش آلودگی محیط زیست داشته باشد.
در این تحقیق محقق بدنبال اهداف اصلی خویش یعنی افزایش نقش زنان در انتخاب الگوهای مصرف غذایی مناسب و نهایتا کاهش فشار وارد بر محیط زیست به علت الگوهای بی رویه مصرف می باشد.
جامعه آماری در این تحقیق , زنان منطقه ۶تهران می باشند که تعداد ١١۰۵٧نفر را تشکیل می دهند. افراد نمونه به حجم ٣۲۵ نفر بر اساس نمونه گیری چند مرحله ای خوشه ای تصادفی انتخاب شدند. به منظور آزمون فرضیه های تحقیق, پرسشنامه ویژه ای برای کسب اطلاعات تهیه شده که برای بررسی صحت و سقم فرضیات تحقیق از آزمون کی دو و اسپیرمن استفاده گردید و نتایج آن اینچنین بیان گردید. مطابق نظر پاسخگویان در مورد فرضیه اول با توجه به اینکه ضرائب ۲۶٣/۰و۲۲٣/۰از مقدار جدول ١۴٨/۰ بیشتر است بین سطح سواد و نوع الگوی مصرف غذا ,رابطه معنی دار وجود دارد, یعنی هرچه میزان تحصیلات زنان افزایش می یابد، میزان آشنایی آنان با الگوهای مصرف غذایی افزایش می یابد.همچنین با توجه به اینکه اکثر پاسخها ۲/٣۴درصد در مورد ارتباط سن با الگوی مصرف غذا به سمت گزینه متوسط بوده , پس ارتباط معنی داری بین ایندو وجود ندارد. در مورد رابطه شاغل بودن زنان و نوع الگوی مصرف ٣/۶۸ درصد به سمت گزینه های خیلی زیاد و زیاد گرایش داشته و کی دو بدست آمده٧٧/١٣٨از مقدار جدول بزرگتر است , پس رابطه معنی دار می باشد. در مورد تاثیر نقش زنان در اقتصاد خانواده در زمینه الگوی مصرف غذا پاسخها به سمت گزینه خیلی زیاد گرایش داشته و در مورد تاثیر نقش زنان بدون همکاری دولت در الگوی مصرف غذا با توجه به مقادیر کی دو بدست آمده۶۴۶/۴۲۴و ۵۲٣/۲١۶ از مقدار جدول بزرگتر است, پس نقش زنان به تنهایی نمی تواند موثر باشد. بین آموزش زنان و کاهش میزان پسماندها و کاهش در اسراف مواد غذایی و کاهش مشکلات زیست محیطی ارتباط معنی دار وجود دارد , همپنین هر چه سواد تغذیه ای زنان بیشتر باشد وضعیت تغذیه و سلامت خانواده بهتر می شود. بین نقش زنان و سلامت غذای مصرفی ارتباط معنا دار وجود دارد…
فهرست مطالب:
چکیده: – ۸ –
فصل اول – ۱۱ –
کلیات – ۱۱ –
١‐١‐ فرضیه ,ضرورت ها و اهداف: – ۱۲ –
١‐١‐١‐بیان مسئله: – ۱۲ –
١‐١‐۲‐فرضیه: – ۱۲ –
١‐١‐٣‐ضرورت و اهمیت تحقیق: – ۱۳ –
١‐١‐۴‐اهداف: – ۱۴ –
١‐١‐۵‐متغیرها: – ۱۴ –
١‐١‐۶‐محدودیت های تحقیق: – ۱۵ –
١‐۲-تعاریف نظری و عملیاتی: – ۱۵ –
١‐٣‐تاریخچه تغذیه و الگوی مصرف: – ۱۷ –
١‐۴‐١‐الگوی تغذیه: – ۲۳ –
الف‐بروز بیماریهای خطرناک بر اثر سوتغذیه در ایران – ۲۵ –
شکل شماره ١-۲- طراحی دوباره از هرم غذایی – ۲۹ –
١‐۴‐٢‐۵‐عادات غلط غذایی: – ۳۰ –
١‐۴‐٣‐تحقیق و توسعه (R&D): – ۳۴ –
١‐۴‐۴‐اثرات زیست محیطی تولید و مصرف غذا: – ۳۶ –
نمودار ١-١-اثرات زیست محیطی در سطح مصرف کننده: – ۳۸ –
١‐۵‐١‐اثرات توسعه فرهنگی بر تغذیه : – ۳۹ –
١‐۵‐۲‐اثرات توسعه اقتصادی: – ۴۲ –
١‐۵‐۲‐۴‐اثرات تغذیه بر توسعه اقتصادی: – ۴۹ –
١‐۵‐۲‐۵‐ارزشیابی سیاست تغذیه در کلان اقتصاد: – ۴۹ –
١‐۵‐۲‐۶‐بحران افزایش قیمت مواد غذایی: – ۵۰ –
١‐۵‐۲‐٧‐رابطه بین درآمد و مصرف : – ۵۴ –
١‐۵‐۲‐٨‐الگوی مصرف مواد غذایی: – ۵۶ –
۲‐۵‐۲‐١۰‐ویژگی الگوی مصرف در کشورهای فقیر : – ۵۸ –
١‐۵‐۲‐١۲‐روند مصرف سرانه مواد غذایی در کشور: – ۵۹ –
١‐۵‐۲‐١٣‐موادغذایی و روند عرضه سرانه آنها: – ۶۲ –
جدول شماره١‐۲:روند عرضه سرانه مواد غذایی طی سالهای ٨۰‐١٣۶۸ – ۶۳ –
جدول شماره ١‐٣:سهم گروههای مختلف مواد غذایی در تامین انرژی طی سالهای ٨۰‐١٣۶۸ – ۶۴ –
جدول شماره ١‐۴:سهم گروههای مواد غذایی در تامین انرژی (متوسط سالهای ٨۰‐١٣۶٨)در ایران و جهان (واحد: درصد) – ۶۶ –
جدول شماره ١‐۵:وضعیت عرضه سرانه انرژی و مواد غذایی در چند کشور درحال توسعه و توسعه یافته جهان در سال ۲۰۰۰ – ۷۰ –
١‐۵‐۲‐١۴‐روند تولید محصولات کشاورزی: – ۷۲ –
جدول شماره ١‐۶ : برآورد درصد ضایعات محصولات کشاورزی – ۸۲ –
١‐۵‐٣‐١‐رشد جمعیت وغذا: – ۸۲ –
١‐۵‐٣‐٣‐چشم انداز آینده غذا: – ۸۷ –
١‐۶‐١‐١‐ نقش زنان در تغییر الگوی مصرف: – ۹۲ –
١‐۶‐١‐۲‐ راهکارهای کاهش مصرف: – ۹۴ –
١‐۶‐۲‐نقش زنان در کاهش آلودگی محیط زیست, کاهش جمعیت, کمبود مواد غذایی و کمبود آب) – ۹۸ –
فصل دوم – ۱۰۲ –
مواد و روشها – ۱۰۲ –
جدول۲‐١‐ : محله های منطقه ۶ شهرداری تهران بر حسب تعداد خانوار , جمعیت و محدوده جغرافیایی – ۱۰۴ –
فصل سوم – ۱۱۱ –
نتایج – ۱۱۱ –
٣‐١‐آمار توصیفی: – ۱۱۲ –
تحلیلهای آمار توصیفی شامل متغیرهای جمعیت شناختی، یعنی شاخصههای مهم آزمودنیها مورد بررسی قرار میگیرد. مؤلفههای جمعیت شناختی اصلی در این پژوهش یعنی سن، میزان تحصیلات، شغل، وضعیت تاهل و وضعیت درآمد ماهیانه خانوار پاسخگویان را مورد بررسی قرار داده که در قالب آمار توصیفی شامل فراوانی، درصد و درصد تراکمی بصورت جداول و نمودارها، ارائه شده است.٣‐١‐١- توزیع سن پاسخگویان – ۱۱۲ –
٣‐١‐١- توزیع سن پاسخگویان – ۱۱۳ –
نمودار و جدول شماره ٣-١توزیع فراوانی، درصد و درصد تراکمی سن پاسخگویان نمونه آماری را نشان میدهد. همانطور که ملاحظه می شود، سن بیشتر پاسخگویان نمونه آماری بین ۲١تا ٣۰سال است که جمعا ۴۰درصد را به خود اختصاص داده است. همچنین حداقل سن پاسخگویان ١٧سال و حداکثر سن آنان ۶٧سال بوده است. کمترین درصد توزیع فراوانی ها سنین زیر ۲۰سال و کمتر از آن است. همچنین براساس نتایج بدست می توان گفت ٣/۶٧.درصد از پاسخگویان دارای سن کمتر از ۴۰سال بوده اند. – ۱۱۳ –
جدول ٣-١: فراوانی، درصد و درصد تراکمی سن پاسخگویان – ۱۱۳ –
نمودار ٣-١: توزیع درصد میزان سن پاسخگویان – ۱۱۴ –
٣‐١‐۲- توزیع وضع تاهل پاسخگویان – ۱۱۴ –
جهت بررسی توزیع وضعیت تاهل پاسخگویان نمونه آماری این پژوهش از نتایج جدول و نمودار ٣-۲استفاده میشود، نتایج بدست آمده نشان میدهد از جمع کل ٣۲۵نفر نمونه آماری، ١۰٣نفر معادل ٧/٣١ درصد از پاسخگویان مجرد و ۲۲۲نفر معادل ٣/۶۸ درصد از آنان متاهل هستند. لذا فراوانی یا درصد وضعیت تاهل پاسخگویان متاهل در مقایسه با پاسخگویان مجرد، بیش از دو برابر، بیشتر است. – ۱۱۴ –
جدول ٣-۲: توزیع فراوانی و درصد وضع تاهل پاسخگویان نمونه آماری – ۱۱۴ –
نمودار ٣-۲: توزیع درصد پاسخگویان به تفکیک وضعیت تاهل – ۱۱۵ –
جدول ٣-٣: توزیع فراوانی، درصد و درصد تراکمی سطح تحصیلات پاسخگویان – ۱۱۶ –
نمودار ٣-٣: توزیع درصد سطح تحصیلات پاسخگویان – ۱۱۷ –
جدول ٣-۴: توزیع فراوانی و درصد وضع شغلی پاسخگویان نمونه آماری – ۱۱۸ –
نمودار ٣-۴: توزیع درصد پاسخگویان به تفکیک وضعیت شغلی – ۱۱۸ –
جدول ٣-۵: فراوانی، درصد و درصد تراکمی میزان درآمد ماهیانه پاسخگویان – ۱۱۹ –
نمودار ٣-۵: توزیع درصد میزان درآمد ماهیانه خانوار پاسخگویان – ۱۲۰ –
٣‐۲‐ آمار استنباطی: – ۱۲۰ –
جدول ٣-۶: نتایج ضریب همبستگی بین سواد زنان و اصلاح الگوی مصرف غذایی – ۱۲۱ –
جدول ٣-٧: توزیع فراوانی و درصد نظرات پاسخگویان به سوال١٣ – ۱۲۲ –
جدول ٣-٨: تایج آزمون کای دو – ۱۲۳ –
جدول ٣-١۰: نتایج آزمون کای دو – ۱۲۴ –
جدول ٣-١١: توزیع فراوانی و درصد نظرات پاسخگویان به سوال۸ – ۱۲۵ –
جدول ٣-١۲: توزیع فراوانی و درصد نظرات پاسخگویان به سوال ۲۲ – ۱۲۵ –
جدول ٣-١٣: نتایج آزمون کای دو – ۱۲۵ –
جدول ٣-١۴: توزیع فراوانی و درصد نظرات پاسخگویان به سوال ١٧ – ۱۲۷ –
جدول ٣-١۶: نتایج آزمون کای دو – ۱۲۸ –
جدول ٣-١۸: نتایج آزمون کای دو – ۱۲۹ –
جدول ٣-١۹: توزیع فراوانی و درصد نظرات پاسخگویان به سوال های ١پژوهش – ۱۳۰ –
جدول ٣-۲۰: نتایج آزمون کای دو – ۱۳۱ –
جدول ٣-۲١: توزیع فراوانی و درصد نظرات پاسخگویان به سوال ١۶ – ۱۳۲ –
جدول ٣-۲٣: توزیع فراوانی و درصد نظرات پاسخگویان به سوال ۲١ – ۱۳۴ –
جدول ٣-۲۴: نتایج آزمون کای دو – ۱۳۴ –
جدول ٣-۲۵: توزیع فراوانی و درصد نظرات پاسخگویان به سوال های ۴پژوهش – ۱۳۵ –
جدول ٣-۲۶: نتایج آزمون کای دو – ۱۳۶ –
جدول ٣-۲٧: توزیع فراوانی و درصد نظرات پاسخگویان به سوال ۲۹ – ۱۳۷ –
جدول ٣-۲۸: نتایج آزمون کای دو – ۱۳۸ –
جدول ٣-٣۰: نتایج آزمون کای دو – ۱۳۹ –
جدول ٣-٣١: توزیع فراوانی و درصد نظرات پاسخگویان به سوال های ٣پژوهش – ۱۴۰ –
جدول ٣-٣۲: نتایج آزمون کای دو – ۱۴۱ –
فصل چهارم – ۱۴۵ –
بحث و نتیجه گیری – ۱۴۵ –
۴-١-۲-١- نتیجه گیری از فرضیه اول و سوالات پژوهشی مربوطه : – ۱۴۸ –
۴-١-۲-۲- نتیجه گیری از فرضیه دوم و سوالات پژوهشی مربوطه : – ۱۴۹ –
۴-١-۲-٣- نتیجه گیری از فرضیه سوم و سوالات پژوهشی مربوطه : – ۱۵۱ –
۴-١-۲-۴- نتیجه گیری از سوالات مربوط به میزان مصرف مواد غذایی : – ۱۵۱ –
۴-۲-١-نقش دولت : – ۱۵۳ –
۴-۲-١-١- پیشنهاداتی برای دولت در ارائه برنامه های آموزشی: – ۱۵۴ –
۴-۲-١-۲- سایر فعالیتهای مؤثر دولت در زمینه الگوی مصرف غذا: – ۱۵۵ –
۴-۲-۲-١-پیشنهادات برای زنان: – ۱۵۷ –
پیوست – ۱۶۰ –
سوالات تشریحی: – ۱۶۷ –
منابع – ۱۶۹
فرمت فایل : word(قابل ویرایش)
تعداد صفحات:46
فهرست مطالب:
پیشگفتار: ۱
مقدمه: ۲
گفتار اول ۳
الف ـ تعریف محیط زیست ۳
ب- انواع محیط زیست ۴
ج – تعریف آلودگی و انواع آلودگی محیط زیست در حقوق ایران ۵
د: دلایل لزوم حمایت از محیط زیست ۶
ه- اسلام و محیط زیست ۸
و- قانون اساسی و محیط زیست ۹
ز- تاریخچه و تحول حقوق محیط زیست در ایران ۱۰
ح – حمایت بین المللی از محیط زیست ۱۲
ط) پیشگیری و شیوه های غیر کیفری حمایت از محیط زیست ۱۳
گفتار دوم ۱۵
الف-تعریف جرم زیست محیطی ۱۵
ب جایگاه جرم زیست محیطی ۱۵
ج – عناصر تشکیل دهنده جرم زیست محیطی ۱۶
۱-ج-عنصر قانونی ۱۷
۲-ج=عنصر مادی ۱۸
ج-۳ عنصر معنوی : ۲۰
د) قواینن و مقررات زیست محیطی کیفری ۲۱
گفتار سوم: ۲۳
انواع جرایم زیست محیطی با استناد به مواد قانونی ۲۳
ب ـ جرایم ارتکابی نسبت به عناصر بی جان محیط زیست ۲۵
ج) جرایم مربوط به آلودگی شیمیایی و هسته ای ۲۸
گفتار چهارم: مجازاتهای زیست محیطی ۳۰
الف) اعدام و تبعید ۳۰
ب ـ حبس و جزای نقدی ۳۰
جزای نقدی ۳۱
ج) مصادره اموال ۳۲
دـ تعطیل کردن موسسه ۳۳
ه) تشدید مجازات ۳۴
و- مجازات شروع به جرم ۳۶
گفتار پنجم ۳۸
الف) خواهان و خوانده جرایم زیست محیطی ۳۸
ب- نقش ضابطین قوه قضائیه در جرایم علیه محیط زیست : ۳۸
ج ـ چگونگی برخورد سازمان حفاظت محیط زیست با جرایم زیست محیطی ۳۹
منابع ۴۴
پیشگفتار:
در زمینه ارائه هر گونه کار تحقیقی مطلب اصلی یافتن منابع و رجوع به سازمانها و ادارات مرتبط برای جمع آوری مطالب است. متاسفانه در زمینه این موضوع کار تحقیقی بسیار کمی انجام شده و منابع اندی وجود دارد و این اساسی ترین مشکل بود.به هر حال با مراجعه به اداره حفاظت محیط زیست کرج و سازمان حفاظت محیط زیست و شهرداری کرج تا حدودی با منابع موجود آشناشدم. در ضمن به دانشگاه تربیت مدرس نیز مراجعه کردم برای استفاده از پایان نامه ای در همین زمینه.
در این میان کتابخانه سازمان حفاظت محیط زیست بسیار کمک مفید و موثری بود و همکاری بسیار خوبی برای استفاده از کتابخانه داشتند.
علاوه بر اینها از مسئوولین محترم کتابخانه دانشکده حقوق علامه طباطبایی کمال تشکر را دارم. که به محض مراجعه برای منابع و اطلاع از کمبود امکانات سریعاً به تهیه منابع موجود در این زمینه و نیز 2 جلد مجموعه قوانین حفاظت محیط زیست ایران اقدام نمودند.
از استاد راهنما جناب دکتر موذن زادگان که در راه انجام این کار تحقیقی مرا راهنمایی نموده اند کمال تشکر را دارم.
امید است که بتوانم در قبال کمک ها و راهنمایی های اساتیدمان خدمتگزار جامعه
باشم.
درانتها از همسرم که در همه مراحل کار مشوق و راهنمای من بوده اند قدردانی
می کنم.
مقدمه:
می دانیم که امروزه بحث محیط زیست و بحران های ناشی از آلودگی آن مساله ای که همه جهانیان را به فکر واداشته. چرا که محیط زیست ارتباطی تنگاتنگ با حیات و سلامت انسانها داشته و آلودگی آن زندگی همه جانداران را تهدید خواهد کرد. امروز بسیاری از انواع بیماریهای جسمی و روانی مخصوصاً در شهرهای بزرگ ناشی از همین آلودگیها بوده و انسانها در معرض مرگ تدریجی قرار گرفته اند.
برای حفظ و حمایت از محیط زیست اقدامات مختلفی صورت گرفته. مسائل مربوط به محیط زیست مانند همه مسائل اجتماعی دیگر دارای جنبه های حقوقی می باشد.
در زمینه جنبه های حقوقی آنچه مورد بحث ماست بحث حقوق جزا و نقش آن در حمایت از محیط زیست می باشد.
هدف از این تحقیق بحث در مورد این فرضیه است که آیا حمایت کیفری از محیط زیست و بکار گیری مجازاتهای شدید علیه آلوده کنندگان محیط زیست بهترین راه حفاظت از محیط زیست است ؟
و پاسخ به این سوال که مجازاتهای وضع شده در زمینه حفاظت محیط زیست از چه نوع است؟
به منظور نیل به این هدف مطالب را به 5 گفتارتقسیم خواهیم کرد . در گفتار اول به راهها و دیدگاههای مختلف در زمینه حمایت از محیط زیست می پردازیم و دیدگاه اسلام و قانون اساسی را بررسی می کنیم.
در گفتار دوم به بررسی ارتباط حقوق جزا و محیط زیست و در گفتار سوم انواع جرایم زیست محیطی را بررسی می کنیم. در گفتار چهارم مجازاتهای زیست محیطی که در قوانین ایران به چشم می خورد بررسی می کنیم و در انتها تشریفات رسیدگی و اندکی به سازمان حفاظت محیط زیست می پردازیم.
از آنجا که در این زمینه بسیار کم کار شده وحتی در دانشکده های حقوق و برای دانشجویان حقوق بحثی تازه و ناملموس است سعی کردم با ارائه این تحقیق و کار در این زمینه اندکی اهمیت این موضوع را یاد آوری و به لزوم کار در این زمینه متذکر شوم.
گفتار اول
الف ـ تعریف محیط زیست
محیط زیست یعنی چه و تعریفی از آن می شود ارائه داد؟
بنظر می رسد ارائه یک تعریف جامع و مانع از محیط زیست تقریباً غیرممکن باشد. چرا که مفهوم محیط زیست و دامنه شمول آن بسیار گسترده است و تعریفی که بتواند بطور کامل در برگیرنده همه جنبه های آن باشد کاری مشکل است.
چیزی که به ذهن می رسد اینست که تمامی محیط پیرامون و اطراف ما و همه آنچه در اطراف ما بطور مستقیم وغیر مستقیم زندگی ما به آن وابسته است محیط زیست ما را تشکیل می دهند.
دکتر قوام در تعریف محیط زیست آورده اند “محیط زیست به تمامی محیطی اطلاق می شود که نسل انسان بطور مستقیم و غیر مستقیم به آن وابسته است و فعالیتهای او در ارتباط با آن قرار دارد.”1
در تعریف دیگری چنین آمده: “محیط زیست عبارتست از محیطی که فرآیند حیات را فراگرفته وباآن برهم کنش دارد, محیط زیست از طبیعت, جوامع انسانی و نیز فضاهایی که با فکر و به دست انسان ساخته شده اند تشکیل یافته است و کل فضای زیستی کره زمین, یعنی زیستکره را فرامی گیرد”2
می بینیم که در تعاریف فوق محیط زیست را محیطی مرتبط با حیات و زندگی انسان می دانند و این خود نشانه اهمیت آنست. چرا که هر آنچه زندگی بشر را تحت تاثیر قرار دهد از اهمیت ویژه ای برخوردار است. با توجه به اهمیت این مفهوم کشورها درصدد حمایت از آن برآمدند اما هرکشور به یکی بیا برخی از عناصر مشخص زیست محیطی توجه کرده است. به عبارتی هر کشوری با توجه به محیط جغرافیایی, پیرامون و انسانی خود جنبه هایی را که بیشتر باآن در تماس بوده مد نظر قرار داده. مثلاً به طور طبیعی کشوری که اطراف آن را بیشتر آب فراگرفته بیشتر ذر زمینه حمایت از آبها و مسائل مربوط به صید فعالیت می کند یا کشوری که در آن جنگلهای فراوان وجود دارد بیشتر به بحث شکار و جنگلها و مراتع پرداخته .
کشور ما ایران با توجه به گستردگی و پهناوری آن و بهره مند بودن از نعمتهای آب و جنگل و مراتع و وضعیت نابسامان و آلودگی هوا …..باید در این زمینه بسیار فعالانه و جدی عمل کند .
به این منظور نخستین مرحله ارائه یک تعریف جامع و مانع حقوقی از مساله محیط زیست است .
در قوانین کشور ما اعم از قانون اساسی و قوانین عادی و دیگر مقررات , تعریفی از محیط زیست ارائه نشده بنابر این دراین زمینه نمی توانیم به دیدگاه قانونی اکتفا کنیم.
هم چنین در قوانین بسیاری کشورها مانند فرانسه و لهستان نیز تعریف حقوقی از محیط زیست ارائه نشده .
در معاهدات و کنوانسیونهای بین المللی نیز تعریف خاصی از محیط زیست به چشم نمی خورد . تنها متنی که در این رابطه به ارائه تعریف نسبتا جامعی از محیط زیست پرداخته قانون یونانی 1996/360 میباشد.
بر طبق آن محیط زیست1 محیط طبیعی و محیط فرهنگی ترکیب می یابد.
ب- انواع محیط زیست
در بیشتر کتابها محیط زیست را به دو بخش عمده تقسیم کرده اند . اگر چه تقسیم بندی های دیگری نیز وجود دارد اما نهایتا می شود همه را تحت 2 بخش محیط زیست انسانی و محیط زیست طبیعی جای داد .
محیط زیست طبیعی به آن قسمت از محیط زیست اطلاق می گردد که , در بر
گیرنده بخشی از فضای سطح کره زمین است و به دست انسان ساخته نشده است .1
بعبارتی محیط زیست طبیعی محیطی است موهبت خدادی که بشر در آن دخالت نداشته و شامل جنگل ,آب , هوا , خاک , دشت , رودخانه ,…..است
اما محیط زیست انسانی محیط ساخت دست بشر است و محیطی است که در وجود آن نقش داشته محیطی که انسان با فکر و اندیشه و دست خود و با طرز زندگی خویش ساخته است وسایل خانه ها ، کارخانه ها ، شهر ها ، پارکها ، فاضلاب ها و … می باشد .
ج – تعریف آلودگی و انواع آلودگی محیط زیست در حقوق ایران
مهمترین بحث و معضل امروزه دنیا در رابطه با محیط زیست مساله آلودگی ها است آلودگی های محیط زیست شاید مهمترین علت توجه به محیط زیست باشد . این آلودگی هاحوزه های آب و خاک و هوا و… را تحت تاثیر قرار داده اند .
ماده 9 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست مصوب 1353 تعریف ذیل را از آلودگی به دست می دهد :
«منظور از آلود ساختن محیط زیست عبارتست از پخش یا آمیختن مواد خارجی به آب ، هوا و خاک یا زمین به میزانی که کیفیت فیزیکی ، شیمیایی یا بیولوژیکی آن را بطوری که زیان آور به حال انسان یا سایر موجودات زنده یا گیاهان و یا آثار و ابنیه باشد ، تغییر دهد . این نخستین تعریفی است که از آلودگی محیط زیست در حقوق ایران مطرح شده .
همین تعریف با تغییرات اندکی در تبصره 2 م 688 قانون مجازات اسلامی بیان شده.
طبق تبصره 2 م 688 :«منظور از آلودگی محیط زیست عبارتست از پخش یا آمیختن مواد خارجی به آب یا هوا یا خاک و یا زمین به میزانی که کیفیت فیزیکی ، شیمیایی یا بیولوژیکی آن را بطوری که به حال انسان یا سایر موجودات زنده یا گیاهان یا آثار یا ابنیه مضر باشد تغییر دهد »
پس با توجه به این تعاریف تقریباً می فهمیم که آلودگی محیط زیست شامل موارد و انواع مختلفی است و شامل آلودگی آب ، خاک ، صوت ، شیمیایی ، هسته ای … بوده و شامل نابودی انسانها و گیاهان و حیوانات می شود . به این ترتیب می بینیم که مهمترین و اساسی ترین مساله بشر امروز باید توجه به محیط زیست باشد . چراکه هرآنچه با حیات و زندگی انسان در تماس باشد و جان او را مورد تهدید قرار دهد باید جدی به آن نگریسته شود . اما متاسفانه مساله محیط زیست به قدر کافی مورد توجه قرار نگرفته شاید یکی از اساسی ترین دلایل آن ناآگاهی و عدم اطلاع از عواقب آن باشد .
امروزه انسانها مخصوصاً در شهر های بزرگ و آلوده در معرض مرگ و نابودی تدریجی قرار گرفته اند و به انواع و اقسام بیماریها مبتلا می شوند .
آلودگی هوا نشاط و تندرستی و حتی شادی مردم را می گیرد و حتی درازاش هیجان و اضطراب و افسردگی و عصبانیت و سر درد را به انسان باز می گرداند .
آبهای آلوده ضمن اینکه حیوانات را دچار بیماری های گوناگون می نماید بر گیاهان نیز تاثیر گذاشته و در نتیجه انسانهایی را که از این گیاهان استفاده می نمایند بیمار می کند .